MUHTARLIK KURUMUNA ~L~~K~N ~K~~ BELGE TÜLAY ERCO~KUN*
Muhtarl~k te~kilat~n~n idari bir birim olarak II. Mahmut döneminde (1833) kuru-lu~undan imparatorlu~un da~~l~~~na kadar geçen sürede, i~leyi~iyle ilgili sorunlar orta-ya ç~km~~, orta-yasal düzenlemelerle çözüm aranm~~sa da istenilen sonuç al~namam~~t~l. 1876 y~l~nda L Me~rutiyet'in ilan edilmesinden sonra toplanan ilk Mebuslar Meclisinde, yeni bir vilayet nizamnamesi haz~rlama çal~~malar~na ba~lanm~~, ancak 1877-1878 Osmanl~-Rus Sava~~'n~n ç~kmas~~ ve II. Abdülhamit'in Meclisi da~~tmas~~ üzerine yasayla ilgili gö-rü~meler sonuçland~r~lamam~~t~.
Tahsil-i Emvâ1 Nizamnamesi'nde (1880) muhtarlann mali yükümlülüklerine yer verilerek vergi tahsil eden "kâblz-~~ mal" olarak tavsif edilmi~lerdi. Muhtar seçilebilecek ki~ilerde aranan özelliklerde okuryazar olman~n yan~~ s~ra hesap tutmaya da muktedir olmalar~~ istenmekteydi. Aynca toplad~klar~~ vergiyi zimmetlerine geçirmeyip zaman~nda hazineye teslim etmeleri hükme ba~lamyordu. Buna kar~~n, mali yükümlülüklerini aksatan muhtarlar olursa azledilerek yerine ba~kas~n~n seçilece~i belirtilmi~ti'. Bu dü-zenlemelere ra~men, muhtarlar~n seçilmeleri, görevleri, yetkileri, sorumluluklar~~ ve alacaklar~~ ücretler sorun olmaya devam etmi~ti.
I. Dünya Sava~~'ndan önce 1912-1913 y~llar~nda yeni bir vilayet nizamnamesi ç~-karma haz~rl~klar~~ sürerken muhtarl~k kurumu da ele al~nm~~, özellikle uygulamada kar~~la~~lan zorluklar~n çözümü için yerel yöneticilerin ve ileri gelenlerin görü~~ ve dü-~üncelerine ba~vurulmu~tu3.
* Ar~. Gör. Dr., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Co~rafya Fakültesi, Tarih Bölümü.
I Muhtarl~~~n Kurulu~u için bkz: Musa Çad~rc~, "Türkiye'de Muhtarl~k Te~kilat~n~n Kurulmas~~ Üzerine Bir ~nceleme",
Belleten, Cilt XXXIV, S. 135, Ankara, 1970 s. 409-420; Musa Çad~rc~, "Türkiye'de Muhtarhk Kurumunun Tarihi Geli~i-mi", Ça~da~~ Yerel Yönetimler, 2. Cilt, 3. Say~, Ankara, 1993 May~s s. 3-1; Ali Aky~ld~z, "Türkiye'de Muhtarl~k Te~kilat~n~n Kurulu~u ve Geli~imine Genel Bir Bak~~", Türk Kültürü incelemeleri Dergisi, 14, ~stanbul, 2006, s. 11-30. Ülke genelinde ve K~br~s, Sivas ile Izmir'de kurulu~u için bkz. Kemal Çiçek, "K~br~s'ta Muhtarhk Te~kilau'mn Kurulu~u", XII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, 3. Cilt, 12-16 Eylül 1994, Ankara, 1999, s. 1253-1259. Galip Eken, "Sivas Eyaletinde Muhtarl~~~n Tesisi ve Muhtarlar~n Kimli~ine Dair", Türk Yurdu, Aral~k 1999-Ocak 2000, s. 518-525; Erkan Serçe, "Izmir'de Muhtarhk Te~ki-lat~n~n Kurulmas~~ ve ~zmir Mahalleleri", Kebikeç (7-8), Ankara, 1999, s.155-170. Bu sorunlann genel bir de~erlendirmesi için Bkz. Tülay Erco~kun, "Osmanh Devletinde Muhtarl~k Kurumunun i~leyi~ine ili~kin Düzenlemeler ve Gözlemler", Bilig Türk Dünyas~~ Sosyal Bilimler Dergisi, Ankara, basluda.
"Tahsil-i Emval Nizamnamesi", Düstür I. Tertip, 4. Cilt, ~stanbul, 1299, s. 382-392.
3 Bu çal~~malar tamamlanmadan "...Balkan Sava~~'n~n bitiminden sonra kurulan yeni hükümet tasar~y~~ Meclis'ten ala-rak baz~~ de~i~iklikler yapm~~~ ve 15 Mart 1913'te geçici yasa ~eklinde yay~mlayaala-rak yürürlü~e koymu~tur..." Bkz. Musa Çad~rc~, Tanzimat Sürecinde Türkiye: Ülke Yönetimi, der. Tülay Erco~kun, ~mge Kitabevi Yay~nlar~, Ankara, 2007, s. 221.
Bunun yan~~ s~ra genel tefti~~ amac~yla görevlendirilenlere de talimat verilerek
ku-rumun i~leyi~i ve kar~~la~~lan zorluklar hakk~nda bilgi, görü~~ ve dü~üncelerini rapor
halinde merkeze iletmeleri istenmi~ti. Ayr~ca kimi vali ve yöneticiler de memleketin
içinde bulundu~u durumu, bu arada muhtarlikla ilgili dü~üncelerini merkeze
ula~t~r-m~~lard~.
Yay~nlamakta oldu~umuz iki belge bu görü~ler içerisinde önemli olan iki örne~i
temsil etmektedir. ~lk belge Ankara Valisinin kaleme ald~~~~ 07.10.1913 (06 Za 1331)
tarihli Vilayet Tahrirat Kalemi arac~l~~~yla Dahiliye Nezaretine iletti~i görü~~ ve
dü~ün-celeri kapsamaktad~r. ~kincisi ise Diyarbak~r Vilayeti Tefti~~ Memuru Naci Bey'in
30.09. 1914 (17 Eylül 1330) tarihli raporudur4.
~
lk belgemizde valinin ad~~ belirtilmemi~~ olmakla beraber, bu tarihte eski Nafia
Na-z~n5 Hulusi Bey Ankara valisidir ve belgede imzas~~ bulunmaktad~r'.
Vali, öncelikle köylerde okullar~n aç~lmas~, yeni ziraat alet ve edevat~mn
sa~lanma-s~yla ilerleme sa~lanaca~~n~~ vurgulad~ktan sonra, "...hayvan çalmak, k~z ve kad~n
ka-ç~rmak, oynatmak..." gibi halk~n iktisaden çökmesine ve ahlak~mn bozulmas~na neden
olan olaylar~n önünün al~nabilmesi için "ilmi, zirai, s~hhi, idari, ahlaki" ve benzeri
hu-suslarda köy muhtarlanmn önemli bir yer tuttuklar~n~~ belirtmektedir. Daha sonra
Ana-dolu halk~n~n ancak gözüyle gördü~ü ~eylere inand~~~n~~ ve kendine önderlik
yapanla-r~n tav~r ve tutumlayapanla-r~n~, davran~~layapanla-r~n~~ örnek ald~~~n~, bu yüzden köylülerin önlerinde
hükümeti temsil eden, önayak olacak binleri bulunmad~kça ulema s~fatma bürünmü~~
cahillerin emellerine alet olmaktan kurtulamayacaklann~~ dile getirmi~ti'. Öte yandan
dinle ilgili olmayan birçok hususun dinin gere~i gibi gösterilerek gaflet içinde
bulun-duklar~~ dikkate al~nd~~~nda yeni bir düzenlemenin gereklili~i vurgulanmaktayd~.
Özel-likle nahiyelerin onar yirmi~er köyden olu~an birer bölgeye dönü~türülmesi halinde
nahiye müdürünün buralan tefti~~ edip hükümetin kararlar~n~~ bildirmesinin maddeten
mümkün olamayaca~~~ dü~ünüldü~ünde, köylülerle daima temasta bulunan ve köylerde
hükümetin tek temsilcisi olan köy muhtarlar~= önemi artmaktaych.
Ankara Valisi, vilayet merkezine ula~mas~ndan itibaren yapt~~~~ incelemelerde ve
vi-layete ba~l~~ yerleri tefti~i s~ras~nda köylülerle temas~~ sayesinde bulunduklar~~ genel
du-rumu, maddi ve manevi ihtiyaçlar~n~~ tespit etme imkan~~ bulmu~tu.
Anadolu'nun di~er bölgelerinde oldu~u gibi bu vilayette de gelip geçecek
yolcula-r~n misafir edilebilecekleri, köylülerin toplan~p sohbet edebilecekleri, her köyde bir
misafir odas~n~n bulundu~u ve bu odan~n da köyün en ileri gelen aile reisine ait
oldu-~
unu belirttikten sonra bu odalann vaktiyle köyün ileri gelen aile reislerine ait
oldu~u-nu, muhtarlar~n da bunlar aras~ndan seçildi~ini, çünkü köylülerin sadece onlar~n sözle-
Ba~bakanl~k Osmanh Ar~ivi (BOA), DH. ~D 120/9, Tarih: 11 C 1333 (26.04.1915)
BOA, ~.DU~T, 8/36, Tarih: 07 B 1329 (04.07.1911): Hulusi Bey'in Ticaret ve Nafia Naz~rl~~~'na tayinine dair. BOA, ~.DU~T, 8/42, Tarih: 11 L 1329 (05.10.1911): Kabine üyeleri aras~nda Ticaret ve Naf~a Naz~r' olarak Hulusi Bey'in ad~~ yer almaktad~r.
BOA, ~.MMS 167/1331-B-03, Tarih: 24 B 1331(29.06.1913): Sab~k Nafia Naz~r~~ Hulusi Bey'in Ankara Vilayeti Valili-~ine tayine dair. BOA, MV, 231/181, Tarih: 27 B 1331 (02.07.1913): Ankara Valisi ~brahim Suha Efendi'nin yerine eski Naf~a Naz~r~~ Hulusi Bey'in tayin olundu~una dair irade layihas~n~n arz~.
MUHTARLIK KURUMUNA ~ L~~K~N ~ K~~ BELGE 51
rini dinleyip itibar ettiklerini vurguluyordu. Bunlar muhtar olduklannda misafir oda-lar~n~n sahibi olurlar, hem de her gece bu odalarda toplanan köylülere hükümetin emir ve isteklerini anlat~rlar, köyün ihtiyaçlar~n~~ kar~~lamak için ne yap~lmas~~ gerekti~ini konu~up kararla~t~r~rlard~. Zaman geçtikçe bu durumun de~i~ti~ini, özellikle de Mutla-k~yet yönetiminin muhtarlar~~ me~ru olmayan amaçlar~n~n temininde bir vas~ta olarak kulland~~~n~~ belirtmektedir.
Yasa ve yönetmeliklere uyulmayarak halka zulüm edilmi~, resmi görevlerin yerine getirilmesinde tahsildarlar ve jandarma, dola~t~klar~~ yerlerde muhtarlann halk naza-r~ndaki nüfus ve itibarlann~n azalmas~na yol açm~~lar, mevki sahibi olan "...o ya~l~~ ba~l~, uslu ve namuslu adamlar~n..." yerini halka zulüm eden, muhtarli~~~ kuru bir unvan olarak kullanan, birkaç kuru~~ için onurunu çi~nemekten çekinmeyen kimseler alm~~t~. Köyün idari, adli, ~er`i, askeri, mali, resmi i~lerde kullan~lan muhtarl~k mühürlerinin, güvenilmeyen kimselerin eline geçerek hükümet i~lerinin do~ru yap~lmas~~ zorla~m~~t~8.
Vali, II. Me~rutiyet'in ilan~ndan itibaren devlet memurlar~~ ve hükümet görevlileri-nin muhtarlara olan eski kötü bak~~lann~n ortadan kalkt~~~~ ve eski dönemle ~imdiki halin kesinlikle ili~kisinin bulunmad~~~n~~ ifade etmektedir. Ancak köylülerin e~itlik me-selesini yanl~~~ anlay~p kendilerini sosyal kurallar ve kanunlardan kurtulmu~~ addederek tak~nd~klar~~ ma~rur ve dik ba~l~~ tutumlar~~ kar~~s~nda haysiyet ve iktidar sahibi kimsele-rin vazife yapman~n imkans~z oldu~una kanaat getirip muhtarli~~~ kabule yana~mad~kla-r~n~~ belirtmektedir. Bunun bir sebebi de muhtarl~ k görevlerinin çok olmas~na ra~men, bu i~in kar~~l~~~~ olan resmi bir ayl~~~n yoklu~u, yapt~klar~~ i~lerden ald~klar~~ aidatlar~n ise bu i~~ için yetersiz olmas~d~r. Vali bu aç~klamalar~~ yapt~ktan sonra çözüm olarak aidatla-r~n artt~r~lmas~~ gerekti~ini tablo halinde sunmaktad~r.
~lmühaberlerin d~~~nda ayr~ca vergilerin toplanmas~nda tahsildarlara yard~mc~~
ol-malar~~ kar~~l~~~nda da yüzde hesab~yla halktan aidat almakta olduklar~~ ve hatta daha önceleri muhtarlar~n "kab~z-~~ mal" olarak nitelendirildikleri, ancak bu uygulamadaki de~i~ikliklerle sadece a~nam vergisinden ihtiyar meclisi üyeleriyle birlikte pay ald~kla-r~n~, birkaç seneden beridir verginin toplanmas~~ tahsildarlara b~rak~ld~~~ndan bu pay-dan mahrum kald~klar~~ sorun olarak say~l~rken, çözüm olarak 45 para aidat verilmesi öneriliyordu.
~kinci belgemiz ise Mülkiye Müfetti~i Naci Bey'in Diyarbak~r Vilayeti'nde yapt~~~~ tefti~ler sonunda kaleme ald~~~~ 30.09.1914 tarihli rapordur. Naci Bey'in daha sonraki y~llarda da müfetti~lik görevini sürdürdü~üne dair elimizde bilgiler vard~r'.
Bu rapor, Dahiliye Nezareti Umur-~~ Mülkiye Müfetti~li~i'ne Diyarbak~r Vilaye-ti'nden 62 numeroyla "Mülkiye Müfetti~i Naci Bey Taraf~ndan 17 Eylül 1330 (30.09.1914)
tarihinde Köy Muhd~rlar~~ Hakk~nda icra Eyledi~i Tefti~i Mübeyyin Layiha" ba~l~~~yla
kayde-dilmi~tir. Üst yaz~s~nda rapor özetlendikten sonra, köy bekçileri için haz~rlanan kanun gibi muhtarlar için de gerekli ara~t~rmalar yap~larak görü~melere haz~rl~k olmak üzere
Bkz. Ek "Ankara Valisi Hulusi Bey'in Raporu", s. 2
Mülkiye Müfetti~i Naci Bey'in Halep, Ayd~n ve Suriye vilayetlerindeki tefti~leri için Bkz. BOA, DH. UMVM 92/23, Tarih: 1 ~~ 1333 (14.06.1915); DH. ~FR. 54A/135, Tarih: 16 N 1333 (28.07.1915); DH. ~FR, 70/162, Tarih: 06 S 1335 (02.12.1916); DH. ~FR., 83/157, 15 R 1336 (28.01.1918).
merkez ve ta~ran~n durumunu bilen ki~ilerden Dâhiliye ve Maliye Bakanl~klanndan birer memur tayiniyle bir komisyon olu~turulmas~~ teklifi Müdlriyet-i Umumiyye ad~na Ali Pa~a taraf~ndan 12.11.1914 (30 Te~rin-i Evvel 1330) tarihinde Bakanl~~a önerili-yordu.
idari te~k~llat~n temelini olu~turan köylerde, hükümetin temsilcisi olan muhtarlann görevlerinin ne kadar önemli oldu~u ayr~nt~lar~yla belirtildikten sonra, bu kadar önem-li görevleri üstlenen muhtarlarm kendi i~~ ve güçlerinden uzun süre uzak kald~klar~, köylülerin hükümete kar~~~ sorumluluklar~n~~ yerine getirmediklerinde de mesul tutula-rak cezaland~nld~klan, hatta Divan-~~ Harb'e bile sevk edilmekle tehdit edildikleri dile getiriliyordu. Ayr~nt~lar~yla tespit edilen sorunlar ve s~k~nt~lar yüzünden namuslu ve haysiyetli ki~ilerin muhtarl~k görevini üstlenmeye yana~mad~klan, seçilen ve hâlihaz~rda görevde bulunanlar~n ço~unlu~unun bu güçlüklerle mücadele ettikleri, hatta istifa et-tiklerinde bile yerlerine ba~kas~~ bulunmad~~~ndan istifalarm~n kabul edilmedi~i tespiti-nin ard~ndan, göreve yap~~~p kalanlar ise i~lerini bir suretle gördürüp ç~kar sa~layan-lard~r ki böylelerinin yokluklan varliklanndan daha iyidir yorumunu yap~yordu.
Bunca sorunlarla u~ra~an muhtarlarm, bu göreve ra~betini artt~rmak için mali
~artlar elvermedi~inden maa~a da ba~lanamad~klan, seferberlik döneminde hükümetin
köylerdeki en etkin idarecisi olmalar~~ dikkate alind~~mda; zab~ta memurlar~~ gibi baz~~ hizmetlerden muaf tutulmalar~, yerine getirdikleri mali hizmetler kar~~l~~~nda aidat verilmesi ya da tarlalar~ndan birkaç dönümünün vergilerden muaf tutulmas~~ önerili-yordu.
Yay~nlamakta oldu~umuz iki belgenin önemi, idari te~kilatm en küçük birimi olan muhtar-Ula ilgili kapsamh yasal düzenleme çal~~malar~n~n sürdürüldü~ü s~rada ve son-ras~nda, kurumun kronikle~en sorunlar~na Ankara Valisinin 1913 ve Diyarbak~r Mülki-ye Müfetti~inin 1914 tarihli gözlemlerini ve çözüm önerilerini sunarak ~~~k tutmaland~r.
MUHTARL1K KURUMUNA ~ L~~K~ N ~ K~~ BELGE 53 BELGE I Ankara Vilayet-i Tahrirat Kalemi Aded Umûmi: 18887 Husûsi 654 Bihi
Dahiliye Nezaret-i Celilesine
Hülasa: (Bo~) Devletlû Efendim Hazretleri
Köylerde mektebler te'sisiyle ma'arifin ta'ammümüne köylülerin yegâne medar-~~ mal~eti olan zira'atte alat ve edevât-i cedideye celb-i ra~betle te'min-i teshilat ve terakkiyat~na, karyeler üzerinde iras-~~ tahribât-~~ azime eden ilel ve emraz-~~ müstevliyenin tahdid-i inti~âr ve sirayetiyle, ref-i esbâb-i hudûsüne, hayvan çalmak, k~z ve kad~n kaç~rmak, oynatmak gibi milletin sâha-i iktisâdiyyesinde ~edid ve medid rah-neler ve safha-i ma'sûme-i ahlâkiyyesinde de elim ve vahim ~erhalar açan bagiyane cür'etler ve nâmûs-~ikenâne i'fiyadlar~n izâlesine ve vel-has~l memleketin ilmi, zil-al, s~hhi, idari, ahlaki bi'l-cümle husûsât~na müte`allik kaffe-i te~ebbüsât ve icra'atta bir âmil-i vesaik olmalar~~ i`tibanyla köy muhtarlar~= bir mevki'-i mahsûsu hâiz olduklar~~ müsta~ni-ani'l-izaht~r.
As~rlar~n gösterdi~i tecâribe ve bugün bir hakikat-i mahzâ hal ve ~eklinde efkar-~~ umûmiyyede temessül ve ta'ayyün eden netâyice göre Anadolu ahâlisi ve ba-hustis kuv-ve-i muhâkeme ve fikriyyeleri gözlerinin görü~ünden ve hak ve sevaba mukârin olsun olmas~n kendilerine rehnümâl~k edenlerin hareket ve siretlerine ale'l-amya imtisal et-mekten ibâret bulunan köylüler önlerinde nüfûz-~~ hükümeti hâiz bir mü~evvik ve mu-harrik bulmad~kça menaff-i zâtiyyelerine âid te~ebbüsâta bile nazar-~~ istihfâf ile bak- makta olduklar~~ ve zi- ulemâya bürünmü~~ bir tak~m erbab-1 cerr ve cehlin sa'y ü amel ve men' ü nehy-i atâlet ü kesel hakk~ndaki ahkarn-~~ sariha-i ~er`i ~erif ile tevfik edilemeyecek bir yolda senelerden beri telkin ve irâe edegeldikleri tank-~~ na-hemvar~~ ta`kib ile ni'am-i dünyeviyyeden mahrûrniyeti ve dahâ ziyâdesini istihsâle imkân ve kudret mevcC~d oldu~u halde bile evkat-~~ azizeyi iza'a ve imâte ile müstahsalat-~~ kuvvet-i la-yemûte kana'at-~~ sa'aclet-i uhreviyyenin meclar-~~ yegâne-i mazhariyyeti imi~çesine fezâil-i diniyyeden addedecek bir gaflet-i azime ve elime içinde kald~klar~~ nazar-~~ dikka-te al~n~r ve halen dikka-tevabi`-i kesir dâiresi gayet vasi` olan nahiyelerden sarf-~~ nazar dikka- te~kilat-~~ cedide yap~larak nahiyeler onar yirmi~er köyden ibâret birer dâireye kalb ve hasr edilmi~~ olsalar dahi bir nâhiye müdürünün her zaman bu köyleri tefti~, mukarrerat-~~
hükümeti ta‘kib edebilmesine mâddeten imkân olamayaca~~~ dü~ünülür ise köylülerle dâimâ temâsda bulunacak ve köylerde hükümetin yegâne vas~ta-i tebli~iyye ve icrâiyyesi olacak olan köy muhtarlarm~ n ehemmiyyeti bir derece dahâ tezâyüd ve te`ali eyler.
Merkez-i vilâyete muvasalattan beri icrâ edilen tahkikat ve tedkikata ve bu kere ba`z~~ mülhakât-i vilayeti devr ve tefti~~ eyledi~im esnâda köylerini bir nazar-~~ dakik ve dikkatle görmek ve kendileriyle de temasta bulunarak ahval-i umûmiyyelerine yak~n-dan tenfiz-i nazarla ihtiyaca-1 mâddiyye ve ma'neviyyelerine ilme'l-yakin bir vuküf ve
~tt~la` peydâ etmek fikriyle hâsseten u~rad~~~m köyler ve köylüler üzerindeki
me~hildat~ma nazaran Anadolu'nun sair mahallerinde oldu~u gibi bu vilâyette de gerek gelip geçecek yolcular~n misâfireten beytûtetine gerek köylülerin ictima`~yla sohbet ve muhabbet etmelerine mahsüs olarak hemen her köyde misafir odas~~ nâm~yla birer oda mevcûd ve bu odalar~n emr-i idâresi ve nezâreti köyün en mu`teber olan aile reisine mevdû` oldu~u ve vaktiyle köy (Sahife 2) muhtarlar~~ da bu gibi aile rüesas~~ meyan~ndan müntehab ve mansûb ve çünkü köylüler haseben, neseben bunlar~n ihtârât ve nesâyihine meftûn ve meclûb olarak i~te bu muhtârlar o misafir odalar~ n~n sahibi ve hemen her gece bu odalarda toplanan köylülere kar~~~ gerek hükümetin evâmir ve tebligât~n~~ gerek köyün zaten mevcûd veya yeniden has!' olan ihtiyacat~ n~~ köylüye
tefhim husüsunda hükümetin ve köyün en muhterem ve mu'temed birer mübelli~~ ve
nâsihi ve netâyic-i tefhimat ve tebligât~n~n her dem haz~r ve âmâde birer murakk~b ve mu`akk~b~~ bulunduklar~~ halde edvar-~~ zile-i mutlak~yyette son devre-i mündefi`a-i
~iddetde me'mûrin-i hükümetin muhtar-an~~ âmil ve menafi'-i gayr-i me~ru'alarm~n
te'min ve istihsâline bir vas~ta ve alet olarak istihdam~~ i'tiyâd etmeleri ve kavânin ve nizamat~n daire-i tecvizine giremeyecek sûretlerde halka tahakküm ve tecellüd ile ifa edecekleri vazife-i resmiyyenin hin-i tebli~~ ve tenfizine medar-~~ yegâne karz vesair âmal-i zâtiyye ve eral-i keyfiyyelerinin de tervic-i husillune hâdim ve vesile addeden me'mûrin-i tahsiliyye ve jandarmalar~n da dola~t~klar~~ yerlerde muhtarlar~n efrad-~~ ahali nazar~ nda kesr-i nüftiz ve i'tibarlarma batch' etvar-i mütecebbirâne ve evzâ'-i muhakkirâne tak~nmalar~~ gibi ahval ve esbâb ilcaanyla muhtarl~k vezâifini köylülerin birer mevki' sahibi olan o ya~l~~ ba~l~, uslu ve nâmûslu adamlar~~ kabülden ibâ ve ihtiraz ettiklerinden bu vazife-i mühimme-i me'mûr ve s~fat-~~ resmiyyesiyle köye gelecek her ~ahs~n her teklifine kar~~~ "Semi`na ve ata`na" diyerek ve her lâtma-i tahkir ve tezlili bir mu'âmele-i iltifât ve nevâzi~~ telakki ile boyun e~erek muhtarl~~~n kuru bir ünvan~n~~ nefs-i zelilinde muhâfaza ve an~n z~mn~nda hakl~~ haks~z istihsalinden ümid-var oldu~u birkaç guru~~ istifade için haysiyyet-i zâtiyyelerini çi~nemekten, çekinmeden hüsn-i te'essür edemeyecek e~hâs uhdesine kalm~~~ ve i~te bu kabil kimselerden terekküb eden hey'et-~~ ihtiyâriyye umûru pek müzebzeb ve mensi bir hal alarak köyün devir-i idâriyye, adliyye, ~er`iyye, askeriyye ve mâliyyeye te`alluk eden husüsât-~~ resmiyyesinde isti'mâle mahsti~s olan resmi mühürlerin eyadi-i gayr-i mu`temedde kalarak bu yüzden kuyü' d ve mu'âmelat-~~ hükümetin selâmet-i cereyan~n~~ muhill birçok halât~n ser-zede olmu~~ bulundu~u anla~~lm~~t~ r. Me~ri~tiyyet-i mes`üdemizin hulül-i salah-~~ ~umülunden beri me'mûrin ve müstahdemin-i hükümetin muhtârlara eski enzar-~~ sakime ile bakma-lar~~ ber-taraf olmu~~ ve devr-i sab~ k~n seyyi`at~~ cümlesinden olan ahval-i mahkiyenin hal-i haz~r hal-ile münâsebet-dür olmad~~~~ derkâr bulunmu~~ hal-ise de ne çare khal-i köylülerhal-in emr-hal-i
MUHTARLIK KURUMUNA ILI~KIN IKI BELGE 55
müsavat~~ yanh~~ telakki ve tefsir ile kendilerini kuyüd-i ictima`iyye ve kânûniyyeden azade addetmek gibi gar% bir telakki ile tak~nd~klar~~ evzâ'-i ma~rûrâne ve ser-ke~âne kar~~s~nda sehl ü asan sürette ifa-y~~ vazife kabil olamayaca~~na kana'at eden erbab-~~ iktidâr ve haysiyyetin muhtarl~~~~ kabûle yana~mamakta olduklar~~ ve bu adem-i ra~betin ba~l~ca esbab~ndan birisi de hey'at-~~ ihtiyâriyyenin ve bâ-husûs muhtarlarm kavânin-i devlet ve evâmir-i hükümetle mu'ayyen vezâifini cami` ve muvazzah olarak telfik ve mümkün oldu~u kadar sade bir ifâde ile bi't-tahrir tab' ü temsil ile muhtârlara verilmi~~ ve yüz bu kadar sahifelik bir Idtab te~kil etmi~~ olan muhtârhk vazifesinin kesret ve bu yolda iktihâm ve ihtiyâr edilecek zahmet ve masrafa tekâbül edecek aidat-~~ resmiyyenin mefkûdiyeti te~kil etmekte bulundu~u cihetle muhtârhklar ke'l-evvel na-ehil ellerde kalm~~t~r. (Sahife 3)
Sene-i hâliyye için tecdiden ve ibkâen intihâb edilmi~~ olan muhtârlar içindeki e~irrâ ve cühelân~n ifâ-y~~ vazifede görülecek batâet ve gayr-i kanûni cür'etlerinden do-lay~~ tebdil ve terhibleri bedihi ise de umûm muhtarl~klann eyâdi-i erbab-~~ haysiyyet ü iktidâra tevaine te~ebbüs vakt-i intihâb olan sene-i âtiye ibtidasma kalmak zarûri bu-lunmu~~ ve köylünün hey'et-i ihtiyâriyyeye ve hey'et-i ihtiyâriyyenin köylüye kar~~~ hukilk ve vezlif-i mütekâbilesini mübeyyin ve ihtiyac-~~ hal ve zamana muvâfik bir kânûn tanzim ve buna ashab-~~ haysiyyet ü kifayetin muhtârh~a nazar-~~ ra~betini müs-telzim olacak ahkâm ve ~erait-i münâsibe derc ile beraber muhtârlann muhtarl~k yo-lunda ihtiyâr edecekleri zahmet ve masrafa mukâbil ahâliden kânûni ve gayr-i kanûni bir sûrette almakta olduklar~~ ücretin ahaliye bâr olmayacak fakat muhtârhk yolunda iktihâm ve ihtiyâr edilecek zahmet ve masrafa tekâbül edebilecek bir râddeye ibla~~ et-mek ve gayr-i kânûni ücürât~n muhakkak olan aksa= da ta`dilen kabül ile ~ekl-i resmiyyet vermek mertebe-i vücübda görüldü~ünden bu cihetlerin tafsilen arz~na ibtidâr olunur: ali-i nezaret-penahileri oldu~u üzere muhtarlann nüfils nizamnamesi milcebince verdikleri matbil` ilmühaberlerden ald~klan ücretin kendileri-ne âid olan k~sm~~ ber-vech-i atidir:
(~lmühaber ) Kuru~~ Para
Tevellüdât ilmühaberinden O 20
Bâkir münâkehât ilmühaberinden 2 20
Seyyib münâkehât ilmühaberinden 1 20
Tebdil-i mekân ilmühaberinden O 20
Tecdid-i nikâh ilmühaberinden O 20
Bu ilmühaberlerden ba~ka olarak nüfûsa müte`allik 3 husûsâtta evrak-~~ âdiye üzerine verdikleri ilmühaberlerden
Ücret-i imlâ'iyye ve tahririyyeye bile kifâyet etmeyecek bir râddede olan böyle cüzl mikdârda al~nan ücretlerin bir senelik yekûnu en fakir bir muhtânn muhtârhk yolun-daki bir haftahk zahmet ve masrafina bile tekâbül edememekte olmas~~ cihetiyle bu il-mühaberlerin vakt ü zamaruyla nüfüs idarelerine getirilip mu'âmele-i kaydiyyesinin
ns~~ — ashâb~~ taraf~ndan bi'z-zât iltizâm ve bi'z-zât ta`kib edilmedi~i sûrette— aylarca, senelerce te'ahhur etmekte yâhûd mahrümü'l-insaf olan muhtârlar bu ilmühaber üc-retlerinin ezlf-~~ muzâ'afin~~ taleb sûretiyle ashâb-~~ mesâlihe yâ nakden ~zrâr yâh~ld i~~ te'ahhurâta dûçâr edilmektedir. Bu gibi ahvâle mahal kalmamak, muhtar da zahmete
mukâbil mu`tedil bir ücret alarak (Sahile 4) maslahat~~ te'ahhurdan vikâye etmek üzere
ntifils nizamnamesi mûcebince ahâliden ahnan matb~l` nüfe~s ilmühaberleri ücretlerinin muhtârân ve eimmeye âid k~sm~n~n ber-vech-i âti tezyid-i mikdân maslahaten lâzimdir:
(~lmühaber) Kuru~~ Para Nüfusa Ait
Tevellüdât ilmühaberinden 3 20 Para
Bâkir münâkehât~~ ilmühaberinden 10 100 Para
Seyyib münâkehât~~ ilmühaberinden 5 60 Para
Tebdil-i mekan ilmühaberinden 2 20 20 Para
Tecdid-i nikâh ilmühaberinden 2 20 20 Para
Bu ilmühaberlerden ba~ka olarak muhtârlann evrâk-~~ âdiye üzerine verecekleri ilmühaberlerden de 3 kuru~~ ücret istifü edecekleri nüft~s nizâmnâmesinin 12. Maddesinde musarrah ise de ilmühaberlerin aksâma münkas~m olmamak ve bu 3 ku-ru~~ ücret ba`z~~ ilmühaberlerin ehemmiyet-i mündericât~yla da mütenâsib bulunmamak ve ez-cümle bâkir, sagire, seyyib akidleri için mehâkim-i ~er`iyyeden izinnâme istihsâli z~mn~nda verilecek ilmühaberlerin ücreti husûsunda muhtârlar ile ashâb-~~ mesâlih ara-s~nda ekseriyâ münkalt hâdis olmakta ve herhâlde i~~ muhtârlan ziyade mikdârda para vererek ikna' ile neticelenmekte olmak cihetiyle bu ilmühaberlerden aksâma taksim ve ücretlerini mu`tedil bir sûrette tezyld ile tasrih mertebe-i vücûbdad~r:
(~lmühaberler) Kuru~~
Sagire akdi için izinnâme istihsâli z~mn~nda verilecek 20
Bakir akdi için izinnâme istihsâli z~mn~nda verilecek 10
Seyyib akdi için izinnâme istihsâli z~mn~nda verilecek 5
Zâyi`inden nüfûs tezkeresi i`tâs~~ ve husûsât-~~ sâire için veri- 5
lecek resm-i damgaya tabi' ilmühaberlerden
Bunlardan ba~ka 3 tak~m ilmühaber dahâ vard~r ki; bunlardan bir k~sm~~ kânûnen veya emre müsteniden de~il te'âmüle binâen her yerde muhtelif sûrette ve bir k~sm~~ da gayet cüzl mikdârda ücrete tabi' tutulmakta, ale'l-ekser ya ashâb-~~ mesâlih nakden za-
MUHTARLIK KURUMUNA ILI~KIN !Ki BELGE 57
rara, veyâhf~d muhtar ile sâhib-i maslahat aras~nda mücadele tahaddüs ile — zât-~~ mas-lahat te'ahhura dûçâr olmaktad~r. Bu ilmühaberler de ber-vech-i atidir (Sahife 5)
Ma`z~ll ve müteka`id vesair ashâb-~~ ma`â~~n alt~~ ayhk yoklama ilmühaberleri
Ferâ~~ ve intikal ilmühaberleri
Zira'at Bankas~ndan istikrâz için müstekrize verilecek ilmühaberler
Muhassesat-~~ zâtiyye idâresince ilmi, askeri, mülki müteka`id~n ile erâmil ve eytâm me'mûrin ve müteka`idlne ve ma`zülin ve kadro hârici ma`â~~ alanlara mahsûs ve ma`â~~ cüz-dânlarma merbût ilmühaberler ihdâs edilmi~~ oldu~undan muhtar ve imâmlann alt~~ ayda bir kere bu ilmühaberleri imlâ ve tanzim için almakta olduklar~~ ücret-i gayr-i kânûniyyenin de tertibât~~ vech ile kabül-i resmiyyeti maslahaten münâsib görülmü~tür.
Mal§ ~lmühaberleri Kuru~~ Para
100 kuru~tan yukar~~ 500 kuru~a kadar 5
501 kuru~tan 750 kuru~a kadar 7 20
751 kuru~tan yukar~~ ma`â~~ için 10
Sâir ashâb-~~ ma`â~ât için verilecek "Ber-hayât" ilmühaberlerinden al~nacak ücûrâtta bu nisbet muhâfaza edilmelidir.
Ferâ~~ ve intikâl mulmelelerine âid ilmühaberler ol bâbdaki emr-i mf~cebince be~~
kuru~~ ücrete tabi' ise de bu ücret i~in ehemmiyeti ile mütenasib olmad~~~ndan ber-vech-i atber-vech-i aksâma tabber-vech-i' tutulmal~d~r:
Ferâ~~ ve ~ntikâ1 ~lmühaberlerinden Kuru~~ Para
5000 kuru~a kadar 5
5001'den 10000 kuru~a kadar 7 20
10001'den 20000'e kadar 10
20001'den 30000'e kadar 15
30001'den yukar~s~~ için 20
Zirâ'at Bankalar~ndan istikrâz için verilecek ilmühaberlerden al~nagelen k~rk para ücret dahi ~u vech ile ta`yin k~hnmahd~r. (Sahife 6)
~stilcritz ~lmühaberlerinden Kuru~~ Para 500 kuru~a kadar istikrâz ilmühaberlerinden 5
501'den 1000 kuru~a kadar 7 90
1001'den 2000 kuru~a kadar 10
2000'den yukar~s~~ istikrâzâttan 15
Yine malC~m-~~ ali-i nezaret-penahileri oldu~u üzere vaktiyle muhtarlann bir ünvâm da "Kab~z-~~ Mal" idi. Emlak ve arazi vergisini bu kab~z-~~ mallar tahsil ve mal san-d~klarma teslim ederler bu hizmetlerine mukabil ahaliden yüzde hesablyla bir mikdâr da âidât al~rlar idi. Köylülerin kesret-i emlaluna ve vüs'at-~~ arazisine göre bu âidât muhtarlann muhtarhk yolundaki zahmet ve masraflarma tekâbül ve mai~etlerini te'min edecek bir yekün te~kil ve bu intiff da erbab-~~ haysiyyetin muhtarli~a ra~betini te'min eylerdi. ikhiren tahsilat idareleri te~ekkül ederek muhtârlardan bu vazife al~nm~~~ ve yaln~z a~nâm rüsûmu tahsilat~ndan yüzde altm~~~ paran~n on paras~~ imam ve papaslara ve on paras~~ muhtârlara ve yirmi be~~ paras~~ da mütesâviyen ihtiyâr meclisi a`zalarma i`tas~~ a~nam talimat~mn otuz alt~nc~~ maddesi iktizas~ndan bulunmu~~ olup fakat birkaç seneden beri ta`dil-i a~narn vazifesi tahsil me'mûrlanna tevzir ve tahsil-i rüsûm da bu me'mûrlar~n cümle-i vezâifinden addedilmek ve buna mukabil tahsil me'mûrlarma birer ma`a~~ nisbetinde ikrâmiyye i`ta olunmak cihetiyle imamlara, papaslara, muhtârlara ihtiyâr a`zalanna verilmek laz~m gelen yüzde altm~~~ paradan k~rk be~~ paran~n birkaç seneden beri i`ta edilmemekte oldu~u anla~~lm~~t~r.
A~nâm~n ta`clad~~ husûsunda kendilerine birçok vezaif ve meta`ib tahmil olunan hey'at-~~ ihtiyâriyyeyi ve bâ-husûs muhtarlar~~ irâde-i seniyyeye iktirân etmi~~ bir talimat ile mu'ayyen a'idattan mahrûm b~rakmak gerek emr-i ta`dad gerek tahsil-i rüsûmat husûslannda muhtârlardan beklenilen hizmet ve mu'avenetin kem a yeliku ibrâz ve ifas~nda vehn ve kesel görülece~i ~übhesinden âzâde bulundu~una kema-fi's-sab~k ber vech-i talimat k~rk be~~ para aidat~n i`tas~~ husûsu te'yid olunmal~d~r.
Bunlarla beraber muhtârlar intil~ab-~~ al~an ve tasdik ve ta`yin-i hükümetle muhtarl~kda bulunduklar~~ seneler için tatil( bedel-i nakdiyesinden mu'af tutulmal~d~r. (Sahile 7)
Muhtarl~k için tafsilat-~~ mesrüde dâiresinde âidât al~nmak kat`iyyet-i kânûniyye ile resmiyyet has~l etti~i ve binen-aleyh muhtârhk yolunda ihtiyâr edilecek zahmet ve masraf~n böyle mü'emmen ve daimi bir kar~~l~~~~ gösterildi~i ve cânib-i hükümetden de erbab-~~ ehliyyet ve haysiyyetin tercih ve ta`yini emrinde iltizam-~~ dikkat ve basiret oldu-~u sûrette muhtarl~klar~n eyadi-i iktidâra geçece~i ve oldu-~u halde tabakât-i idâre-i hükü-metin esas~n~~ te~kil eden muhtarl~k vezâifinin hüsn-i tem~iyetine imkân has~l olmak cihetiyle mu'âmelat-~~ umûmiyye-i hükümetin metin bir mecra-y~~ cereyân ve selâmete girece~i i'tikad~nday~m. 01 bâbda emr ü fermân hazreti men lehü'l-emrindir. Fi 6 Zi'l-ka'de Sene 1331 ve Fi 24 Eylül Sene 1329, Ankara Valisi Hüseyin Hulüsi
MUHTARLIK KURUMUNA ~L~~K~N ~K~~ BELGE 59
BELGE II
Mülkiye Müfetti~i Naci Bey'in Layihas~~ - 1 (Üst yaz~s~)
Dâhiliyye Nezâreti
Umûr-~~ Mülkiyye Müfetti~li~i
Diyarbekir Vilâyeti
Numero 62
Dâhiliyye Nezâreti
Sene 1330
Mülkiyye Müfetti~i Naci Bey Tarafindan 17 Eylül Sene 1330 Tarihinde Köy
Muhtarlar~~ Hakk~nda icra Eyledi~i Tefti~i Mübeyyin Layihad~r.
Mülkiye Müfetti~i Naci Bey'in Layihas~~ - 2
Mü~ahede Edilen Ahvâl ve Mülkiyye Müfetti~i Taraf~ndan Der-miyân Edilen
Tenkidât
Müsta~ni-i arz ü beyand~r ki te~kilat-~~ idâremizin esas~m nas~l kurâ te~kil ederse
bi'l-cümle umûr-~~ resmiyyemizin mihver-i deverâm da muhtarlarla he'yet-i
ihtiyâriyyenin mesai ve muâmelatland~r. Mülki, mali, adli, ~erl, askeri, inzibâti hiçbir
dâiremiz yoktur ki esas muâmelat~m bu he'yetlerin mezab~t ve ilmühaberlerine istinâd
ettirmekten âzâde kalabilsin. Muhtann vesâteti olmad~kça evamir-i hükümet ekseriyat-i
ahatiyi te~kil eden köylülere, tebli~~
edilemez. An~n inzirnam-~~ mu'aveneti bulunmad~kça
tahsildarlar; emval-i devlet-i cibâyet, jandarma: evamiri ve celb ve ihzârlan infâza
müttehim ve mahkihnlan der-dest, nâhiye müdiri de emr-i irâdeyi bi-hakk~n tedvir
edemez. Andan ilmühaber ahnmad~kça nüfûs muâmelât~~ cereyân edemez, vergi ve
tekalif-i emiriyye tahsisât~~ sür'at ve sühûletle yap~lamaz, nikah, talâk, hasr-~~ verâset,
isbat-~~ neseb vesair bin türlü mesâil-i ~er`iyye fel-a~~
intikal gibi mu'âmelat-~~ medeniyye
"da edilemez, delâlet ve biraz da gayreti te'min edilmedikçe vesait-i nakliyye cern',
tekalif-i harbiyye cibâyet, erbab-~~ esnân ve mükellefiyet-i askeriyye celb olunamaz.
El-has~l devir ve mehâkimin heman umûmunda an~n tasdiki an~n ~ehadeti an~n
ilmüha-beri medar-~~ istinâd ittihaz ve ekser husûsâtta an~n delâlet ve mulvenetine arz-~~ iftikâr
ediliyor. Bu kadar mühimm ve müteaddid vezaifie mükellef tutulan bir ~ahs~n o
nisbette külfet ve zahmeti olaca~~~ ~übhesizdir. Ba`z~~ vakitler olur ki günlerce köyünden
uzak i~~ ve gücünden muattal olarak kazâ, livâ, vilayet merkezlerinde kalma~la yâhûd
hayvâni sûrette ovalarda da~larda me'mûrin veya jandarmalarla beraber dola~ma~a
mecbûr olur.
Hatta ekser husûsâtta ve bi'l-hâssa mu'âmelat-~~ askeriyye ile tekalif-i harbiyye
mesâilinde muhtar; hükümet ile al~an beyninde bir vas~ta-~~ tebli~~
ve tebellü~, umûr-i
resmiyyede emin ve mu'temed olmaktan ziyâde köylülere müte`allik hustisâtta adeta
kendüsü bi'z-zât mes'û1 ve mükellef tutulmaktad~r. Köylerdeki erbab-~~ esnân~n vakt ve
zarnamyla sevki, komisyonlarca tevzr edilen her türlü vesâit-i nakliyye ve tekalif-i harbiyyenin efrâd-~~ al~an beyninde taksim ve ba'dehû cern' ve irsali ve nakl ve anbarlara isâli mecbûriyeti ~ahsen kendisine tahmll ediliyor. Ve adem yâhüd te'ahhur-i Ifâ ve infaz~ndan dolay~~ muhill-i haysiyyet mu'âmelât-~~ ~edidedeye hedef tutuluyor, yâhild divan-~~ harbe sevk edilmekle tehdid ediliyor.
Hâlihâz~rdaki seferberlik tarih-i ilân~ndan bu güne kadar geçen iki ay müddet zar-finda köy muhtârlan zann etmem ki bir gün hânelerinde kalup istirahat etmi~~ yâhûd kendi zirâ'at i~leriyle me~gill olmak için bir firsat bulabilmi~~ olsunlar; bi'l-âkis bütün evkâdanm hayvân bu~day, arpa, saman, ip, semer, çuval gibi la-yuadd ve lâ-yuhsâ tekâlifi toplamakla vesâir bin türlü evâmir-i hükümeti infâz etmekle imrâr etmektedir-ler. Bu müddet zarfinda her birisi yaln~z merkez-i vilâyete (Sahife 2) takrIben yirmi defa gelüp gitmi~tir. Öte tarafdan ise tarlalar~~ hâlâ metra i~leri hala muattald~r. Ken-dilerine tah~l~n edilip bir nebzesi bâlâda ta`dâd edilen vezâif; resmi kanûni olan vezâiftir. Halbuki bu muhitde muhtârlann ayr~ca bir vazife-i munzamalan vard~r ki o da köyüne giden me'mûr1n ve jandarmalarm dahi efi-âd-~~ ihtiyâtiyyenin s~k s~k tevâli eden ziyaretlerinde muhtârlara mâlen hâsil ettikleri külfet ve me~akkat pek tahammül-fersâd~r. Bu kadar mütenevvi` vezâif ve mükellefiyetlerle mükellef ve zâhiren me'mûr ise de hakikatte bir hizmetkârdan daha dün mu'âmelât-~~ tahkIriyeye hedef tutulan bu sakin, mu'd e~hâs, ba~kalann[m] müstefid olduklar~~ her türlü mu'âfiyât-~~ kânûniyyeden mahr~lm ve mâlen müstelzim-i fevâid olan hidemât-~~ resmiyyeden dür tutulmaktad~r-lar. Bu gibi külfedi hidemât~n zuhûrunda en evvela tahattur edilen muhtârlar, nunt~-kalan= dahil veyâhüd ilerisinde mecâlis ve mehâkimce icras~na lüzlIm görülen ke~f, tahdid-i hudûd gibi yevmiye ücreti, a'~âr tahminiyyât~~ ta'clad-~~ a~nam gibi ücret-i maktûas~~ olan hidemât için ehl-i hibre, encümen veya ta`dâd me'mûru ta`yin edilirken kat'iyyen der-hât~r edilemezler. Belki hârictden ta`yin edilen me'marin ifâ-p vazifeye azimederinde köylerde ve bi't-tab' muhtârlar nezdinde kalip meccânen te'min-i mekan ve mal~et sûretiyle onlara bar olurlar. ~~te bu ve dahâ nice bu kabll ahvâlden dolay~~ erbâb-~~ nâmûs ve haysiyyet muhtârli~a yana~mamakta ve el-yevm muhtâr nâm~yla bu-lunup ekserisi intihâbs~z olan (kâhyalar) bu vazifeden son derece bizâr bulunmakta ve ekserlsi istifa' ettikleri halde ba~kalar~~ bulunamayaca~mdan na~i, kabül-i istIfâlan da mümkün olmamaktad~r. Bu vazifeye yap~~~p infikâk etmek istemeyenler ise i~lerini bir sürede ediverip te'min-i menfaate muvaffak olanlard~r ki bu gibilerin adem-i vüctidlan vüce~dlar~ndan enfa` bulundu~u ~übhesizdir. Binâen-aleyh vücûdlar~ndan isti~nâ edi-lemeyecek olan ve nice hükümün en esâsh vas~ta-1 icraiyyesi dahi mu`temed ve mü'emmeni bulunan i~~ bu küçük me'mûrinin — ahval-i maliyye-nin adem-i müsâadesine mebni bi't-tab'—ma'â~~ ve tahsisâtla tavzif ve iktidarlan mümkün olmaya-ca~~~ derkâr ise de seferberlik esnas~nda — hükümetin en cevvâl ve fa'â1 vesâitinden bulunduklarmdan na~1 — sair me'mûrin-i zâbata gibi müstesnâ tutulmak hükümetin ücreti, tahsIsâd~~ hidemât-~~ mevkûtesinde sâirlerine terdhen ta`yln olunmak vesâit ve inzimâm-i mu'âvenetleriyle icra edilecek tahsilat, ta'~ir gibi umûr-~~ maliyyeden vesâir bi'l-umûm hidemâttan dolay~~ kendilerine ba'z~~ cüzl âidât vermek yâhüd tarlalar~ndan birkaç dönümlük mu'ayyen bir parçay~~ veya a~nâmdan birkaç re's rüsûmdan mulf tutmak (Sahife 3) vel-has~l külfetlerine mukabil bu kabil menafi'-i cüz'iye ile kendilerini mazhar-~~ ni'met eylemek sûretiyle haklar~nda lcâb-~~ ma`deletin icrâs~~ ve buna tebean da
MUHTARLIK KURUMUNA ~L~~K~N ~K~~ BELGE 61 i~~ bu mülkün tezyidi i`tibanyla beraber peyderpey kurân~n te~kilat ve ~slahat-~~ idâriye-i müstakbelesine ~imdiden bir zemin-i müsâid tehiye vü ihzân fikr-i kas~rânemce pek münâsib olacak ise de bi't-tedkik tasvib ve adem-i tasvibi menût-i rey-i rezin-i isâbet-karin-i samileridir. 17 Eylül Sene 330 Mülkiyye Müfetti~i (Naci) (~mza)
Tefti~~ Edilen Me'mûrun ~zal~at~~
ihtar: Tefti~~ edilmi~~ me'mûr~m Pta edilecek bir cevab~~ olmad~~~~ takdirde i~~ bu hal zabta derc edilecektir.
"janilar~nalar~~ misâfir edip meccânen it'âm ve hayvân yemlerini tediirik eylemektir. Hele
bunca me~gû liyetlere bu kadar azim feda' ârl~klara iliiveten seferberlik sebebiyle bu zamanlarda
âmed ü ~üdleri teil~yüil eden..."
Mülkiye Müfetti~i Naci Bey'in Layihas~~ - 3
Tefti~~ Edilen Me'mûrlar~n Amirleri Taraf~ndan Der-miyan Edilecek Mütalaat
"Mu'âmelât-t tahsiliye tebli~iyye tenfiziye vesâire için köyde mes'~il bir muhâtab~n viiciidu el-zemdir. Mes'uliyet ise meccâni evvela hibe husûsuna bu bâbda der-miyân olunan ve vilâyât ile he'yet-i tefti~iye ma `rail~tty/a müeyyed bulunan mütâlaat-i vak~a pek musibdir. Fi 22 Eylül Sene 330 Diyarbekir Valisi" (~mza)
Nezaret veyâhf~d ~dare-i A'idesince ~ttihaz Edilen Tedahir
"Mesele mühimmdir. Bir kere de müdir-i umiimi ile müzi~i' tere edilmek üzere ba~kâtib bende
efendiye, Fi 4 Te~rin-i Evvel Sene330."
Mülkiye Müfetti~i Naci Bey'in Layihas~~ - 4 Bab~ali
Dahiliye Nezareti
Umûr-i Mülkiyye Müfetti~li~i Müdiriyeti Adet
872
Bil'''.
Huzûr-i Ali-i Nezâretpenühlye
Diyarbekir Mülkiyye Müfetti~li~i'nden bu kere vârid olup leffen takdim k~l~nan la-yihada adli, ~erl, askeri ve inzibâti birçok husûsâtta hükümete hizmet ve mu'avenet eylemekte olan muhtârlann i~bu mütenevvi` ve mühimm i~lerde te'min eyledikleri
fâide mukâbilinde istifâde-i ~ahsiyyeye mazhar olmad~ kdan ba~ka bazen de külfet ve hakarete ma`rüz kald~klar~~ beyâmyla hem mesâlih-i devletin te'min-i hüsn-i tem~iyyeti ve hem de bu vazife-i mü~kileye erbab-~~ isti`dad~n celb-i ra~beti z~mn~nda muhtarân~n ba`z~~ güne mu'afiyete mazhariyyetleri lüzümu der-miyan edilmi~~ ve mütalaat-~~ vak~an~n vilâyetçe de musib görüldü~ü anla~~lm~~t~ r. Kura ve rnahallât muhtarlar~~ âidât ve ücürât~n~n mukannen ve mü'emmen olmamas~~ yüzünden hükümetçe tesâdüf edilen mü~kilat-~~ adidenin ref-i esbab~n~n istikmaline dâir takdim k~l~nan 1 Nisan Sene 330 tarihli müzekkere üzerine bir gûna i~'ar-~~ ali-i nezaret-penahilerine dest-res olunama-m~~~ ve meselenin ehemmiyeti müsta~ni-i beyân olarak bu husûsa dâir bir tedbir-i esasi ittihaz~~ derece-i vücübda bulunmu~~ olma~la mes'üliyetleri mukabilinde münâsib bir sürette tavzifieri kal) eden muhtârlar hakk~nda dahi köy bekçileri misillü bir kânûn-i mahsûs tanzimi için tedkikat-~~ lazime icras~yla müzakerat-~~ mütekaddimede bulunmak üzere merkez ve ta~ra ahvâline vak~f zevâttan nezâret-i celileleriyle Maliyye Nezaretince birer me'mûr ta`yin ve bir komisyon te~kil edilerek keyfiyetin intâc edilmesi menât-i müsâade-i aliyye-i nezaret-penahileridir. 01 bâbda emr ü fermân hazret-i men lehü'l-emrindir.
Fi 30 Te~rin-i Evvel Sene 330 Müdiriyyet-i Umiimiyye nâm~na Bende El-Hac Ali Pa~a
(Belgenin Arka Yüzündeki Kay~t) Müfetti~lik (756)
He'yet-i Tefti~iyenin 1 Nisan Sene 330 tarihli müzekkeresi ne olmu~tur. Fi 2 Te~rin-i Sani Sene 330. Mezkûr müzekkerenin tarihi 9 Nisan Sene 330 olup hukük mü~âvirli~inden al~narak birle~tirildi~i ma`rüzdur. Fi 2 Te~rin-i Sadi Sene 330. ( ~ mza)
Muhtar aidat~mn süret-i tevzi` ve tahsili hakk~nda der-dest tedkik olan nevahi kanf~nuna ahkâm-~~ mahsf~s yaz' olunaca~~ndan ~imdilik usül-i mer'iyye dâiresinde mu'âmele ifas~~ zartiri oldu~u arz olunur. Fi 5 Te~rin-i Skil Sene 330 (Mühür) (Haf~z).
Tülay Erco~kun
Ankara Valisi Hulusi Bey'in Raporu - s. 1
ly ;..,•••.• . • Je‘a J. AAA•4 "‘ ..i:...r....,,....:.•:. •:,.4 '..: ...,%,",:•:-•...:,i. e~.0.4.-; • -,cm-4^•`; •":"•:. ""'' , ; , d...o ... ,,.. Jci•-0,,4440.5 1.0 J" ......;‘,..."....!•••1•......• ••••:...~....e...• • ..-•••••;•.:, •••• "r••‹..• • •:•• • ••• . 8',•"f•.:•••j•V:r‘•••••• ‘ 4",1%; Z••••,;,0.;‘ •i,419 'vi& . :••».0.•• ,..1•-• ‘ • • • • • . . . • • • . . .
"...».41. i'• ••'. 1....."••••~' . (1.:•• J... (1•.§ a .9...— ...m..b G ••••••,~ „af . . . • • ... •i f..•• • • • .1—... ' :b6okoot i • • .~. ~~ 4... , • • j° .4:: . , ~~ •.#‘ .:0 ..8.0 Li. ',• ' J.: . 0.,:hu . -.4.4.. • .4... ..., ... .• . . 44,~~ '„.! %,,
.0,„:,„.;_„_,„,r
"%Z.* ..,.-.0 Z; • L, , J, ~w, • '' . ...-...4" . . . o ...~~ 5.5 . .. :MI': .~... •o. ..',,,r--... 1 4.0* .. o , .co4! 41; • • ''''' • ..11,..-• .. ,... 0,...., , • ~~ . ...1»5 ..mj., . • lik. . ~~ ~• .~ .0, •••••,..4.4 • • • • .. .0.,_ . • . _ • • • ,•••••_; . '•••• . J•f~ .04... ....z...., • '..,. . ....~i~»... ,,,,,,,,...,;.„ . .. •., . • • J.' •••••• :J.4~ '''f..•"". :..7, •,,•,:t:a i~.„...fr.a.u.L. ..j.,..£::::• • L_ ••••••• i. : ...e1:4$ ..~1:°.°•-• k ....."..... . • • ••••••2.::!.. I4:•• ,_,T, •• • • • . .~...:4,.... ,....„4.; ..;,....;1-.. ‘0 ...6.11101.... .r0.5,4:: ..49,•,,,.,„<:-.. • .
.•• .1.,...• ,.. „A .4 • -.. •• -- ..~dt ,.. j~~ :.• • • • • ...I .4,...,0., •••„, • • • >0 ..,11". : ,4,.,...w..•••'•....:.(4•• • ...:•••••• J. ~• 2•-1.../.> ...U.I'j L".. 44 4?:•••• . • ..~at~... j. ...:: Cjj ... ..'•••••'' :11. .i.,.. _ . , . • J ...1‘,•, • ...‘••••• .... 4 ... ....,..ç.' • ..-. • r:. . . ...411.. • 0••••<>"•,,k•• • • • "". .4 "-.:$ • • • ' -5 ...: ,,,... . "".<4.•-,- .,...i... •••••• • ••:. • • '4, ••• ••••• • ~~. • • .-11.14••..J.,. • •-,.••• ., .• . ....,...1)...4., . • r... 0,...; . . ,...„ • . o **,7 •41....••••• ••••••••••••••‘,„ ... ~~ • • • . w••••••,.••,...1. . •••••••£.5 . . • •••"••• '..W• • • Jhg-.1...e!.• •••••4£ g~:.• • .._ ‘4••• :••.~. • • ,._ ...„ ‘0. -o..44•~~ ,•,,.., • . •: -44, ...; . . ‘ ":a'• • ;ta ..„:0: . • --"-••••:•••• %fr • :••••••. • <•• •14•Zi•• ..J•••i~• C~.:•0,4,, . • :1"...••••%C. . • ''• '..‘a••• ••,,••• , ~~ • • ‘.4.".~~ . . ••••'•-•• ... ~~ . .. wr.:... .1 or.. I...4... ...... ji.... *•,..„::: ,0 :. ...". ~o.,11. Ir ./..j• 4,:, ..r....h.;• . • . ..• :„...,• ...j... . ..~l~~ . •0 . ,...;.• ... ••"$. • • • • • • • ". ."11.Z.~lho ,, .3-.... ; . . . ~~i.,..•, •• ' ....).•,... . 44.../.. • 4.0:0„, '14•'...i.t..4..? 4:::::iji . 46". . 4'40. ••••...V. ;,:, ....:71441:.. •%•••• • .... ..r.; :•••••.". ..44.", •"...."..' •••,&,..,.- . • • . -... .0' ...•!.. i~~.,.. L.,. ,, « -- <°:...:4'. . 1;1,11,1; ^s, •••• „.. • - -•1•• 4....,'" • • - ... ,„ 40,4 ,, ...„:„!....c4a ...• ... , •!...~.c,... ..., ,,,,, • ?:.1.4.1.., • • -40.,, ,, ...1, . • „„ .0.. ,,, - -...1, P+ ":,,,, ••• • ...9.00...iij~~ . • . .••• • • 1... • ‘1.-4, • • -;,... • '*• 4,,e-b. • . '' <11:-":";"*0 .....••<-"Z e- ..- ..,:,• e . '' 40440. 4.4~:...0 • .... " ...J...4'1 j~.:41... .-," ~L -. . 4 g. .• . ar. :O. ...• i.:0 * ~!.1 • • • ••~1.:,1 • . ..* . ..a., '...00 O . * • -. .." attah..0 LP.., . <4."<4. </ii;~~ , ...
Ankara Valisi Hulusi Bey'in Raporu - s. 2 ,•:"•••/.‘" • ..,,,,k., ,,, .*5 i~~~...cgo‘. e.A.:J ,S, • jt....•••• ..,...4....• ...:!. .1."-~~ ...µ.5. 4, • -,„ . fu•,,,C, ,,,,,%. -vi ••-..J. i•-•.; et~~~
aki •to:1.!..4:." ..•••.. , c~;.07: eki' «..::,;
-- • . ..-:•...~~, 44.• .t•-•••• -- -:- -....",:‘,..,031.4».•;-; 44...070 .. • . ' • - • "..1.-m~~ ~~~ ~:~l~~ .l~o,01 4.••...f.~,.:4>~~e4.1,i. A- • `.: -'.•.,. ...4...f.j.:ko • . - ,." .. - " 4.0~ <; oftjA d~- , • L~a 5 , - <•• ....ko~a ••••••4£.•••115 ejeg. • • A° • ak. • ." ... • • ••••• ..4IC .4 1/.):0•;./ I r. '• 4.40.1 £1/ Lir ~~„,~0 . ~~I • • • • CL• ~~ • • 4 " • • •••";041L~ i,'• ••••?t1;->••••••-•.,.• 4•4•••••°:112.01. c4i„ • 43,.)„ ‘1•••~ • „ • .-:-£.~ct; ...A • <0.1...j, • • • • 4.4°. ouloAla J.. • , . • • ' . . • "%1...4• • • . Zj~.• • -
4:0
; 4.4.:.) • • • • • - • • .• • - ''!"•••;-• a;. • - 4.**...:.••• .1- '• ..: '..~.5... t' e...›...5.; e* ,.., - . 7 • -- ' -: "L.5 4. • • . • •••:-••• 4)..»...~- „ : „ • . • • . - ••••£••• ~af,. • Z4-1...~l • „, 4-4...•‘—'.• •81?" • • • : -J -.4as . . . ,, La* • .7'• ..110`...4.., ... ~ i .. t~G• .. • .'. ' " • :„ ' • • • .. • «.441" ‘ &••••1-0-; 3.•-•••••7 • , • tir.• ' • ,L.J • - . •• • *. • "'•'° ••» •• • ••••:....,,..1.4 • • •••.£ •••-• -• • • • • • • ir.) —• • • • •• ..4.;•••• E ••••••••• ••••• ~~ • A...~; -111•••ILD- • ~ty.: "11 • • • .14•• Ia• • `.•••• 4.4.— • Ol* ~•J~~i • - •-•••••".~~~~ - •••-•••• « .~~~ 1••• .• • • • a• ••••••0"0"..•-~..; JjJa~~ .• ~.~se • • . . "„i~~ s, • y. • • • ~~ • ••5,-r:•• • ~.r• „ N„.!„,~~ • • 4.4F'' • ti.::"4.:••• ;;;•947b-116... oy! . " ~~ • 4fr o~i..V.• • - •••• , ~~ " ~l ••• • . . • tit~~~ ‘" I 4!....AIL‘l~~ j• •Tülay Erco~kun
Ankara Valisi Hulusi Bey'in Raporu - s. 3
s'''gr;s. ',.,...4 t:I',^!... . .. . • ‹.1.4i.i.it • ~s0
4' 3 !•101:•••• 4.>+41•:,.• 4.¥ -• J a 0 Al' ...A.. *.i. ,h. oy; ... , • •• .. " . •-••• 410 •449.9.1.. j~i " j••'1.•‘4 ...:...: ' '‘... 7 ".:.. V. M." •••••,:g • : • • ; J •••4....." ••••*9 ..•.; 0.'0.; 9,. '' '' b ..~~ 1C ..!9•..9.9,..9 ••:.•9!4 . ...Ur i 4.0 .9 <i>. ;4.0. ‘;••• 1.0:9' « 90 . :9191...• .,..9 ,:o: w , . yr • , t 9.:1:43i .9 49 •,!.,914a j'.
..V.L990-Pr. ~A; 4... Q** :..,:i3 .. ii, . . .
• .7* - . 61.!' • . . . •"' —. -44.• .: .: -..: e - .., ..~..._ iL.;.. ji!, •;.- .. . - • • - - • - -• • •s~br ~..:,.. . ....1.?* • .2..»... .:' ~.:...4,.....:::,..01,,,,, u4' ,. ..•-.4.• 0.... t i &'...„,".. • • . - •• • e ...., • ,..._„. • • . • ii.. ‘6,,N; • ....Al~, , 4 ,_ .• /. - 4!;J•' Z.; • .. - . ""i".. <%.""•••• %#: i,:,, - 0-, ~e L-. oi J • .40,./i„.. , • • • • ' • '`.•••• •--,P . __.._ ,og~i~~ .. •-• ("4.-..„ ":"!..11:. -. --.- . ~. •lita, , '. .g : ..1.4.0 . • • $ • 44. '•°, s IL; k; -k -. • • , • 4? - .., J. ta» •'• - 04,444. -'',.• 41.4:~~. . 444,5, • ••• • . 4, 7 4. . -' . .• .~~r ,§ c",, • 49..04, •• • , P ... 99-.9‘rdi, • ... , 49.1; ... •••t~,„.., • 4,,,,•4.9 gt. t.,....„ .•. . • . . •••••,,,•=, 44, j.. . , • . . " a' s4,44.0 ,••_84:_. • : -•":: u.-0_,.. ••• . • '• . 7.-- 41z; d.r • ,,,,,,, • 4C- ..,,, , ,.. -t :•••••'...:•.. .•..,' .:,>,.. . . ... As.. .. ••••-...:.~,:.;. .' t'a ..', 1../.:. .~...Iiikk .4. ...MIL.. ... 1.4 4..., ... ii. e . e e . ,:,.... e . . s :".•:',... Le . . .... _.. ,„. . . -:-.44:,?_: z. - - - ..-.«, ., . -k,* ....: z L _ ..» t. * • ^. • ~ ... : • • .. ••• 41 ., > ..ii~~I: ••• "I. .."' .. <", ... et e . 4,j . . • . . • ~l r!,,e, i...m~a; i, , 't.r• ,O., d a . <" ‘-ar~• ...
.. d: 1'P W k • • • '4. "*.: 44^ ...; • r . J 40. • ...4;0 .,. • • • •": 4.10.--..!.. ...:.,, .,...i. . . ... ~~,,,,,,, .0 joat. • . 45-1....,.. 4,...2 . • • ..,...,e, . • -- 4..4.4%. • -,* J ~....~.,.. L..• • • • . dr. J' . I. jok :.,•" • , ...i. C,.. t ,j•7 .., . ~ll..11 ....P .1. • - . ••••4I ... , ....i.„.t. .. • • ...Ar t § • • i. 4. ....:.• 4 .6, • . . ' • '« .4.. . . • • -• ...v ,v,:,. • • mdb~~ t• . . , .:••,J
1•91 . i . hata~. ...Ii • 9 • ''''' ' .... ..':'••"0...1.., • • , . • jP. .0 .A., •
.: ek • • . o 0 .V • ^ ‘i .f..wLti • ea., , . .• • • • • C :••':". - e . A.. „~~~~ ....4 . • • ...,42.0. •••••..0 ~• ~~ ii. • 1 . • - ". E '<M; ~>046,111 $ ''" 440 " • <"5 ...P. k/ .;..", sa,..110 5., • , " . '''S."5."... 1;1.1.* Lt;1•‘• 99
Ankara Valisi Hulusi Bey'in Raporu - s. 4 L'4" ...D. 4-- L. % ' • .0 • •J"i~~ ''!" t. ••• -.o • .... 4 ;94,*••• ' • • . .0 <1 ~~ • 4"..,10.., • . • .e....o.sto .:„ •411:=~2irE. ,„* -5 4. • • • . • ..o . 4 . • 44 • . • A' • C.J • -‘1«o•-••da. . ••• . . C • • JILL IJ ~~ •C ILI.", • •„:" . 4
(14›...: Z"2-.:•••••.— .• o lo ~f•jo • 4.4.,.... . ••• 1&«; a~ll,.. ~r-..~.
.. ":.,4".. o . . ..."‘.... •.. ~ts4s~~„,.;„ ' ••• • td...:. • .„:„... • .. ;az,. 4.. 4.0.40.> • ajj;•-. . . . "t~ts-S e....• .0.• .0, ti, • ' •• . ...a.a ‘4.4. • . ~~
•
" •:.•0 • • .4„ .11.0 4, l os, t-~. • "" •••Xi~.•• ur* • • - • "•••!....•',1). :—.;_ • . . ....,-.1...0.1"•-. . 09,44~...p.i.e.„4- .... " • 4r-- •••••••- 4... (4.;-'", ..
4•414..4— :,, 4:: ; 4 .;...,..4....:La , . '...."4".1... .. t . 4, ~• • '•!.. <14 „ .„ ~~ • ~~ • "* • -at~~ 44., 4, . • • •SiL~L •S" ~~~~ 0 ». . • r• •••• ...••••:_,„•„„rjr .o.„ „ot .4;af •c„,:tik w. t.• • • — ,I11<"6. • . .," ot' • 1,4„....u. • u. : • s e, - ..r • (04.0. • - • ii& o'- toTülay Erco~kun
Ankara Valisi Hulusi Bey'in Raporu - s. 5
~. ~. • v • iv~reove.. ~7P .• eff° eat;04~;
J: .410 Atiedvee• &0110 lvvi.>" .41 egl.; dav••••
• 4:0.4:••■•
d•L• 4."
ir.-~ 4e.‘"• ~l."'
;Ir.-••• • 1 .:51; •;:•••44; %; » .1.0.&;/01;••-:.•au~
.,„ • .. ."4&-4••
.?•". 0.-1:i07a0..A.•1••.• *.~4i
. • . . "4"4.../zi~.044~~ . • " 0. an. •••.- 4. • • Ko~•a".. oo ~o. • • 44:4 .4 e • . . ... .j.~4.0 . •1: ‘,... ... %110 „..".... .11;...0 • . '•. :' • 4.. . ".... ...,. ..e.:4!... i4d~~ •••• W...f4,« ' "'J' • • , • .L.- ''..t..i, 4,-,
:,...,00...t..f...--...,...>
" ‹ui—ita
41.:,. ie• - ..!. i l; o •", 4.. 4; LIF ••• . • 4 O u.km& e... L_.;• .,.., "..., ..._ .; 44.-..04:,•• . • . 4 • • . • . . . . ... ak..~_~~i <••••-‘-"..!•
".5 ‘4" el;;:!. i:.; ii~, '...;*. e .~i-. .... - . . • ...gel' .ile... 5 :t.s..; k,...:, ,.. ..i., • . . . a ... . al ....•o .1, e , . .... 4. %. • o • % O .. ••• o .L % F L O
e - -. - - 4.•
...
41 J$ . 4,0_,.• 4.80 .. 9;-4" :. i .- - :t. e- -. • e - ~... *.~i:-...* 4; 4: .411-!... •••• e.Ankara Valisi Hulusi Bey'in Raporu' - s. 6 • - • . •
• -
• . 4..O.•
•
-
4,••• • 41L4r...g. ••
0. •_ -:.•
se,
c.. e. - er;_..., .... _. - 45 ~•• ...• i,„ e...uk , . • _ --••••••... at~~ ,:.„',, - ., .• t.: • • • "" •' .0.1 ••4 _,.. ' . .. ...~. ... •.,... --- . •••••." • •'' ••••••••••• ... I.. ,..•-•;••a'.••• .• o _J ,„ ,...4, ‘,...o.. a.• . . ',..~...„,... . . - '‘•:••i~• ' • • • _, ••'" •' 0.~ ‘t•-• ,... ''''.•• 1•4•••• ‘-...,•.• 40). - - - % -..r.. ~k „.„..9 .,,, . • , ... ., .....t. s~~ • . t• ••••£ • as' „ .• •••• ...• ~..-I~~ •_ f„, „....› I ,be~r --'4.es •- -, e-**—.. -vre• .. • 'E-112'; •• . - - ~•:: . t;
••11.....*,... • .2.1....4 • ••••••i. k.. . . CI,J.„,..,..0. ... oe.a..- . sb•-1,,:,.. ~~ • ,'.:2 .. ..• '''''' .f."-•-e :41•L.~. • . • J--..o.4.11
.
•
-•••_.•„.0 . • c~togi~~ VT.•"•••:•!.• C‘' . . 3401 • - razt. • - ; lar .0..;,_•,,,,„„k; •••„.. *:••••4•?;,>•141.1.; C,...50 • l~f+ • - • ..•••L«." ••••• -•••••• •;.•0410 .-• ~••••: • .• • . . ts." • .."•••• s.,,,...,e , „...5., ~, . ' • -°-
. ' • • • C>.- • • • r,_ -J-N-?-0 a,,~, .• . . ••• •Il~~ bi:, j•~ti." ..". • . '.." '''' ''''• Z:•.;... .4~.~ . . - (-1-1" * .• • 7-'1~ ~~ • ‘• 4 • • ~~ ~~ — -•••••••". „ • . - . • Oa~~~ %••••• ~~ C4r -""~z~. • C.'•••4 !ft* ••• •••••1 • . •••••••••••"' .•••• C$* • • e•••• .•tok• . . *O= . - • ••• ••.• • ••••"%24•49 .04.ii. • %•••••••• • ~~ • .• • -••••rurs -
• •-__, eTülay Erco~kun
Ankara Valisi Hulusi Bey'in Raporu - s. 7
Y4,\
4-e•4•"-~- 4‘~.s. • ~ma .... 0~ I./ ,., 0.1.9 ...-0 • • • •••••duL3 4--.;•-••$ege,40.. ~kor '41.4 j . • . . e • I .r "ff.9.40£0 Z,(4,...", 4 : O 04,°•••%0....ko ,,r!".; . • . o, • . . ...- • ..••• ...- • • ...`.. iSi" .. • . • ,...1.^... 4
0 4,:
to
,. _. . _
f ‘e'.--1.9.-«....,
e"._,
2,4 • .• :::11fr,v
9 d).A01). •••1.
— e-..«. i...,6-
4
1 ,.*...,A).• • • - : -- , . • 4....9, ~~ . . . 4j e ;1;11:3. io—di <-440 j.fe; ' "P...-14, 4..... . .‘"....t.";.'40..L.s ,, .. j , <-'js 0....••• £, - ~t‘--4:..)~- • t•
4.-4vad~~ ~~ i~,.., • ,,,..-.4u
. . -1 o ..5",,,!...4:.- •
,%... 'r• ,..i...44. •
-
ac,j ...>" .kik~~1~ eui.a, . ..- -.4~bur i 42," . • •
.06 0,
...44 • •
(S54.:"
;113r «.3tP ‘ y _____.---•" 4 .1', 1 ‘-.o...)
~~
ILI 1J
\<<'
Tülay E~co~la~n
Mülkiye Müfetti~i Naci Bey'in Lâyihas~~ — 1 (Üst yaz~s~)
