T.C.
GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ
Bilimsel Araştırma Projeleri KomisyonuSonuç Raporu
Proje No: 2008/26 Projenin Başlığı
AMASYA, SİVAS VE TOKAT İLLERİNİN KELKİT HAVZASINDAKİ FARKLI BÖCEK TAKIMLARINDA BULUNAN TACHINIDAE (DIPTERA) TÜRLERİ
ÜZERİNDE ÇALIŞMALAR
Proje Yöneticisi Prof.Dr. Kenan KARA Bitki Koruma Anabilim Dalı
Araştırmacı Turgut ATAY
Bitki Koruma Anabilim Dalı
T.C.
GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ
Bilimsel Araştırma Projeleri KomisyonuSonuç Raporu
Proje No: 2008/26 Projenin Başlığı
AMASYA, SİVAS VE TOKAT İLLERİNİN KELKİT HAVZASINDAKİ FARKLI BÖCEK TAKIMLARINDA BULUNAN TACHINIDAE (DIPTERA) TÜRLERİ
ÜZERİNDE ÇALIŞMALAR
Proje Yöneticisi Prof.Dr. Kenan KARA Bitki Koruma Anabilim Dalı
Araştırmacı Turgut ATAY
Bitki Koruma Anabilim Dalı
AMASYA, SİVAS VE TOKAT İLLERİNİN KELKİT HAVZASINDAKİ FARKLI BÖCEK TAKIMLARINDA BULUNAN TACHINIDAE (DIPTERA) TÜRLERİ
ÜZERİNDE ÇALIŞMALAR
Yapılan bu çalışma ile Amasya, Sivas ve Tokat illerinin Kelkit havzasına ait kısımlarında bulunan ve farklı böcek takımlarında parazitoit olarak yaşayan Tachinidae (Diptera) türleri, bunların tanımları ve yayılışlarının ortaya konulması amaçlanmıştır. Bunun için farklı böcek takımlarına ait türler laboratuvarda kültüre alınarak parazitoit olarak yaşayan Tachinidae türleri elde edilmiştir.
Kültüre alınan Lepidoptera takımına ait türler içerisinden, Euproctis chrysorrhoea (L.), Lymantria dispar (L.), Malacosoma neustrium (L.), Smyra dentinosa Freyer, Thaumetopoea solitaria Freyer, Thaumetopoea sp. ve Vanessa sp.,'den parazitoit elde edilmiş, Agrotis segetum (Schiff), Cydia pomonella (L.), Helicoverpa armigera (Hübn.), Heliothis peltigera (Schiff), Hyles conspicua (Rohschild & Jordan), H. euphorbiae (Rohschild & Jordan), Melitaea triva (Den. et Schiff.), M. phoebe (Goeze), Recurvaria leucatella (Clerck) ve Yponomeuta padella (L.)‟dan parazitoit elde edilememiştir.
Kültüre alınan Heteroptera türlerinden, Carpocoris pudicus (Poda), C. mediterraneus Tam., Coreus marginatus (L.), Corizus hyoscyami (L.), Dolycoris baccarum (L.), Eurydema ornata (L.) ve Eurygaster maura (L.)'dan parazitoit elde edilmişken, Aelia rostrata Boheman, Graphosoma lineatum (L.) ve Pyrrhocoris apterus (L.)‟dan parazitoit elde edilememiştir. Yine kültüre alınan Coleoptera türlerinden Chrysomela polita L. ve Phaedon cochlariae F.‟den parazitoit elde edilmiş, Anisoplia sp., Labidostomis longimana (L.) ve Leptinotarsa decemlineata (Say.)‟dan parazitoit elde edilememiştir.
Çalışma sonucunda, Exoristinae altfamilyasından 11 cinse bağlı 12 tür; Phasiinae altfamilyasından 7 cinse bağlı 9 tür, Tachininae altfamilyasından ise 1 cinse ait 1 tür saptanmıştır. Bu türler içerisinden Anthomyiopsis plagioderae (Mesnil)‟nın Türkiye faunası için yeni kayıt niteliğinde olduğu belirlenmiştir.
Ayrıca dünya için 4 yeni konukçu kaydı belirlenmiştir. Bunlar: Elomyia lateralis (Meig.) için Corizus hyoscyami (L.); Gymnosoma desertorum (Roh.) için Eurygaster maura L.; Meigenia simplex Tschorsnig et Herting için Chrysomela polita L. ve Anthomyiopsis plagioderae (Mesnil) için Phaedon cochlariae F.‟ dir.
Yukarıda bahsedilenlerle birlikte, ülkemiz için toplam 10 yeni konukçu kaydı belirlenmiştir. Bunlar; Ectophasia crassipennis (Fabr.) için Eurydema ornata (L.), Carpocoris pudicus (Poda) ve Coreus marginatus (L.); Eulabidogaster setifacies (Rond.) için Corizus hyoscyami (L.); Gymnosoma clavatum (Roh.) için Carpocoris mediterraneus Tam. ve Clytiomyia continua (Panz.) için Eurydema ornata L.‟ dir.
Elde edilen 22 türün tanıları yapılarak sistematik açıdan önemli vücut parçalarının fotoğrafları çekilmiş, cins ve tür anahtarları oluşturulmuştur. Ayrıca bazı biyolojik özellikleri literatür bilgileriyle birlikte verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Tachinidae, Parazitoit, Kelkit Vadisi, Türkiye 1
ABSTRACT
(*) Bu çalışma Gaziosmanpaşa Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından desteklenmiştir. (Proje No: 2008/26).
STUDIES ON TACHINIDAE SPECIES REARED DIFFERENT INSECT ORDERS FROM KELKİT VALLEY (AMASYA, SİVAS, TOKAT)
This study was carried out to determine the Tachinidae species reared different insect orders in the regions belonging to Kelkit Valley of Amasya, Sivas and Tokat provinces. For this purpose, the species belonging to different insect orders were reared under laboratory conditions. Lepidoptera species from which parasitoids were taken under laboratory conditions: Euproctis chrysorrhoea (L.), Lymantria dispar (L.), Malacosoma neustria (L.) Smyra dentinosa Freyer Thaumetopoea solitaria Freyer, Thaumetopoea sp., Venessa sp., and the species for which rearing parazitoids failed were Agrotis segetum (Schiff), Cydia pomonella (L.), Helicoverpa armigera (Hübn.), Heliothis peltigera (Schiff), Hyles conspicua (Rohschild & Jordan), Hyles euphorbiae (Rohschild & Jordan), Melitaea triva (Den. et Schiff.), Melitaea phoebe (Goeze), Recurvaria leucatella (Clerck) and Yponomeuta padella (L.).
From Heteroptera species the following parazitoids were reared: Carpocoris pudicus (Poda), C. mediterraneus Tam., Coreus marginatus (L.), Corizus hyoscyami (L.), Dolycoris baccarum (L.), Eurydema ornata (L.) and Eurygaster maura (L.). Any tachinid were not reared from Aelia rostrata Boheman, Graphosoma lineatum (L.) and Pyrrhocoris apterus (L.).
From Coleoptera species the following parazitoids were reared: Chrysomela polita L. and Phaedon cochlariae F. Any tachinid were not reared from Anisoplia sp., Labidostomis longimana (L.) and Leptinotarsa decemlineata (Say.).
As a result of this study, 12 genera and 11 species belonging to the subfamily of Exoristinae; 7 genera and 9 species belonging to the subfamily of Phasiinae; 1 genera and 1 species belonging to the subfamily of Tachininae were found. Among them Anthomyiopsis plagioderae (Mesnil) was recorded for the first time in Turkey.
Additionaly, 4 new hosts species for the world were determined. These are Corizus hyoscyami (L.) for Elomyia lateralis (Meig.); Eurygaster maura L. for Gymnosoma desertorum (Roh.); Chrysomela polita L. for Meigenia simplex Tschorsnig et Herting and Phaedon cochlariae F. for Anthomyiopsis plagioderae (Mesnil).
With together the hosts mentioned, 10 new hosts species for Turkey were also determined. These are Eurydema ornata (L.) (Fabr.) Carpocoris pudicus (Poda), Coreus marginatus (L.) for Ectophasia crassipennis; Corizus hyoscyami (L.) for Eulabidogaster setifacies (Rond.); Carpocoris mediterraneus Tam. for Gymnosoma clavatum (Roh.) and Eurydema ornata L. for Clytiomyia continua (Panz.).
Twenty two species were identified and identification keys including genera and species belonging to the 3 subfamilies were prepared and the photograph of important distinctive morphological features of body parts of the specimens were taken. Some biological aspects were also given.
Key Words: Tachinidae, Parazitoid, Kelkit Valley, Turkey. ÖNSÖZ
Kimyasal mücadeleden kaynaklanan olumsuzluklardan dolayı, dünya genelinde entegre mücadele (IPM) çalışmalarına ağırlık verilmeye başlanmıştır. Entegre mücadele ki öncelik ise, mevcut ekosistem içerisinde yer alan zararlı ve faydalılar ile bunların etkinlik durumlarının ortaya konulmasıdır. Bu da ancak faunistik, sistematik ve biyolojik çalışmalar ile mümkün olacaktır.
Tachinidae familyası, üyelerinin tamamının parazitoit oluşu ile entegre zararlı yönetimi kapsamında yürütülecek olan biyolojik mücadele çalışmalarında önemli bir yere sahiptir. Diğer familyalarda olduğu gibi bu familya üzerinde de yapılan araştırmaların yetersiz olması nedeniyle familya ile ilgili detaylı çalışmalara gerek duyulmaktadır. Çalışma alanı olan Kelkit Vadisi, kirlenmemiş ve bozulmamış doğal yapısının yanında, Karadeniz Bölgesi‟nin İç Anadolu ile buluştuğu kuşakta, coğrafik bir geçiş bölgesinde yer alması nedeniyle, biyolojik çeşitlilik yönünden önem arz etmektedir. Yapılan bu çalışma ile polikültür tarımın yapıldığı ve tarım ilaçlarının kısıtlı oranda kullanıldığı bu alanda, farklı böcek takımlarında parazitoit olarak yaşayan tachinidlerin ortaya konulması amaçlanmıştır.
Sayfa ÖZET………..…i ABSTRACT………...………….ii ÖNSÖZ...………...………...iii İÇİNDEKİLER……….iv KISALTMALAR DİZİNİ………vi ŞEKİLLER DİZİNİ……….…....vii ÇİZELGELER DİZİNİ……….…...x 1. GİRİŞ……….……...1 2. KAYNAK ÖZETLERİ………...……….…...3
2.1. Tachinidae Familyasının Diptera Takımı İçerisindeki Yeri………..3
2.2. Tachinidae Familyası İle İlgili Yapılan Çalışmalar………...5
2.2.1. Dünyadaki Çalışmalar………5
2.2.2. Ülkemizdeki Çalışmalar……….9
2.3. Tachinidae Morfolojisi Hakkında Bilgiler………...14
2.3.1. Baş………....14 2.3.2. Thorax………..15 2.3.3. Bacaklar………...16 2.3.4. Kanatlar………....16 2.3.5. Abdomen………...17 2.3.6. Genitalia………...17 2.3.6.1. Erkek………17 2.3.6.2. Dişi………...18
2.4. Tachinidae ve Yakın Familyaları İçin Teşhis Anahtarı………...…19
2.5. Tachinidae Familyasının Alt Familyaları İçin Teşhis Anahtarı………...20
2.6. Tachinidae Biyolojisi………..….25
2.6.1. Yumurtlama Stratejileri……….………..26
2.6.1.1. Ovipar Türler………...27
2.6.1.2. Ovilarvipar Türler………28
2.6.1.3. Larvipar Türler……….…28
2.6.2. Larva Dönemleri ve Larvanın Konukçu İçerisindeki Hareketi………...31
2.6.2.1. Larva Dönemleri………..31
2.6.2.1.1. Birinci Dönem Larva………...…31
2.6.2.1.2. İkinci Dönem Larva……….31
2.6.2.1.3. Üçüncü Dönem Larva………..31
2.6.2.2. Larvanın Konukçu İçerisindeki Hareketi……….32
2.6.3. Konukçuyu Bulma ve Seçim………....34
2.6.3.1. Görsel İpuçları……….….34
2.6.3.2. Konukçu Sexual Sinyalleri………...35
2.6.4. Konukçu Dağılımı………35 2.6.5. Doğal Düşmanlar……….36 3. MATERYAL VE METOT………38 3.1. Materyal………...38 3.2. Metot………38 3.2.1. Arazi Çalışmaları………...…..38 3.2.2. Laboratuar Çalışmaları……….…38
4. BULGULAR VE TARTIŞMA………...…..……….41
4.1. İncelenen Cins ve Türlere Ait Teşhis Anahtarı………41
4.2. Exoristinae Altfamilyası………...……...45
4.2.1 Blondelia nigripes (Fallén, 1810)………45
4.2.2. Compsilura concinnata (Meigen, 1824)………..…53
4.2.3. Exorista segregata (Rondani, 1859)………65
4.2.4 Masicera sphingivora (Robineau-Desvoidy, 1830)………...72
4.2.5 Meigenia simplex Tschorsnig et Herting 1998………..…..79
4.2.6 Pales pavida (Meigen1824)………...86
4.2.7 Palesisa nudioculata Villeneuve, 1929………..….95
4.2.8 Phryxe Türleri İçin Teşhis Anahtarı………..……….102
4.2.8.1 Phryxe caudata (Rondani, 1859)………...102
4.2.8.2 Phryxe vulgaris (Fallén, 1810)………...……..….108
4.2.9 Senometopia separata (Rondani, 1859)……….…117
4.2.10 Thelymorpha marmorata (Fabricius, 1805)………...123
4.2.11 Townsendiellomyia nidicola (Townsend, 1908)………...….129
4.3. Phasiinae Altfamilyası………...…137
4.3.1. Clytiomyia continua (Panzer, 1798)……….…………..………137
4.3.2. Cylindromyia brassicaria (Fabricius, 1775)………..143
4.3.3. Ectophasia Türleri İçin Teşhis Anahtarı………..…..150
4.3.3.1. Ectophasia crassipennis (Fabricius, 1794)………150
4.3.3.2. Ectophasia oblonga (Robineau-Desvoidy 1830)………...…158
4.3.4. Elomyia lateralis (Meigen, 1824)……….…….165
4.3.5. Eulabidogaster setifacies (Rondani, 1861)………....172
4.3.6. Gymnosoma Türleri İçin Teşhis Anahtarı……….….177
4.3.6.1. Gymnosoma clavatum (Rohdendorf ,1947)……….…..177
4.3.6.2. Gymnosoma desertorum (Rohdendorf 1947)………..……..185
4.3.7. Phasia subcoleoptrata (Linnaeus, 1767)………...…189
4.4. Tachininae Altfamilyası………...……..196
4.4.1. Anthomyiopsis plagioderae (Mesnil, 1972)………..…….…196
5. TARTIŞMA VE SONUÇ...……….……..…..201
KAYNAKLAR………...………..202
Kısaltmalar Açıklama
acr Acrostichal seta
ad Preapical antero dorsal seta
cs1 Costal damarın 1. bölümü
cs2 Costal damarın 2. bölümü
cs3 Costal damarın 3. bölümü
cs4 Costal damarın 4. bölümü
cs5 Costal damarın 5. bölümü
cuA1 Kanadın boyuna uzanan 6. damarı
d Preapical dorsal seta
dc Dorsocentral seta
İa İntraalar seta
m-cu Medio-cubitus
M Post angular damar
oe Dış orbital seta
oi İç orbital seta
r 4+5 Radius 4 + Radius 5
r-m Radio medius
p Posteral seta
pd Preapical posterodorsal uç seta
pv Preapical posteroventral seta
R5 r4+5, r-m ve m arasında kalan alan,
Sc Kanadın boyuna uzanan 1. damar
ve Dış vertikal seta
vi İç vertikal seta
Şekil Sayfa Şekil 2.1. Tachinidae familyasına ait türlerde subscutellum (postscutellum)……..…….4 Şekil 2.2. Lydella stabulans (Meig.)‟ ın dorsal görünüş ve lateral görünüşü ……….…21 Şekil 2.3. Tachinidae familyasında baş, anten, probiscis ve scutellum……….………..22 Şekil 2.4. Tachinidae familyasında tibia ve kanat………..….23 Şekil 2.5. Tachinidae familyasında erkek genitaliası ve erkek dişi ayrımı………….…24 Şekil 2.6. Tachinidae familyasına ait türlerde görülen yumurta tipleri………...30 Şekil 2.7. Tachinidae familyası türlerinin konukçu içerisinde trakeden oluşturdukları solunum tüneli………….………...…..33 Şekil: 2.8. Tachinidae familyasına ait türlerin konukçu grupları………....37 Şekil 4.1. Blondelia nigripes (Fallén), (Erkek) a- Baş, b- Postpronotum, c- Scutum, d-
Scutellum, e- Kanat…………..……….…51 Şekil 4.2. Blondelia nigripes (Fallén), (Erkek) a- Ön tibia, b- Orta tibia c- Arka tibia, d-
Genitalia……….………...………....52 Şekil 4.3. Compsilura concinnata (Meigen) (Dişi) a-Baş, b-Scutum, c-Scutellum, d- Postpronotum, E-Kanat……….………...62 Şekil 4.4. Compsilura concinnata (Meigen) (Dişi) a- Ön tibia, b- Orta tibia, c- Arka
tibia, d- Abdomen, e- Genitalia (Erkek)………...…...63 Şekil 4.5. Compsilura concinnata (Meigen) a- Abdomen altındaki dişler (Dişi), b,c- Genitalia (Erkek)………..……….………64 Şekil 4.6. Exorista segregata (Rondani) (Dişi) a-Baş, b-Scutum, c-Scutellum, d-Kanat………..…...….70 Şekil 4.7. Exorista segregata (Rondani) (Dişi) a- Ön tibia, b- Orta tibia, c- Arka tibia, d- Postpronotum………….……….………..….71 Şekil 4.8. Masicera sphingivora (Robineau-Desvoidy) (Dişi) a- Baş, b- Scutellum, c- Scutum, d- Potspronotum, e- Kanat…………..………..…..….77 Şekil 4.9. Masicera sphingivora (Robineau-Desvoidy) (Dişi) a- Ön tibia, b- Orta tibia, c- Arka tibia, d- Abdomen………..……...………....78 Şekil 4.10. Meigenia simplex Tschorsnig et Herting (Dişi) a- Baş, b- Scutum, c- Postpronotum, d- Scutellum………..………..…………..83 Şekil 4.11. Meigenia simplex Tschorsnig et Herting (Dişi) a- Ön tibia, b- Orta tibia, c-
Arka tibia d- Abdomen………..………...….……84 Şekil 4.12. Meigenia simplex Tschorsnig et Herting (Dişi) a- Kanat, b- proepisternum, c,d- Genitalia (Erkek)………..………..…85 Şekil 4.13. Pales pavida (Meig.) (Dişi) a-Baş, b- Scutum, c- Postpronotum, d-
Scutellum, E: Kanat……….……….……...……..93 Şekil 4.14. Pales pavida (Meig.) (Dişi) a-Ön tibia, b- Orta tibia, c- Arka tibia……...94 Şekil 4.15.Pales pavida (Meig.) (Erkek) a,b- Genitalia………….…..……..………….95 Şekil 4.16. Palesisa nudioculata Villeneuve, (Dişi) a- Baş, b- Postpronotum, c- Scutum,
d- Scutellum, e- Kanat……..………...…………100 Şekil 4.17.Palesisa nudioculata Villeneuve (Dişi) a- Ön tibia, b- Orta tibia c- Arka tibia, d- Abdomen, e- Genitalia (Erkek)………....…...………...101 Şekil 4.18. Phryxe caudata (Rond.) (Erkek) a-Baş, b- Postpronotum, c- Thorax, d-
Şekil 4.19. Phryxe caudata (Rond.) (Erkek) a-Ön tibia, b-Orta tibia, c- Arka tibia, d- Genitalia………..…107 Şekil 4.20. Phryxe vulgaris (Fall.) (Dişi) a-Baş, b- Scutum, c- Scutellum, d- Postpronotum, E: Kanat………..……….115 Şekil 4.21. Phryxe vulgaris (Fall.) (Dişi) a-Ön tibia, b- Orta tibia, c- Arka tibia…...116 Şekil 4.22. Senometopia separata (Rond.) (Dişi) a-Baş, b- Scutellum, c- Scutum, D-Kanat………..……..……121 Şekil 4.23. Senometopia separata (Rond.) a- Ön tibia, b- Orta tibia, c- Arka tibia….122 Şekil 4.24. Thelymorpha marmorata (Fabricius) (Dişi) a- Baş, b- Postpronotum c-
Scutum, d- Scutellum, e- Kanat………..………..…...127 Şekil 4.25. Thelymorpha marmorata (Fabricius) (Dişi) a- Ön tibia, b- Orta tibia c- Arka tibia, d- Abdomen………..………..……128 Şekil 4.26. Townsendiellomyia nidicola (Town.) (Erkek) a- Baş, b- Scutum, c- Postpronotum, d- Kanat…………..………....…….134 Şekil 4.27. Townsendiellomyia nidicola (Town.) (Erkek) a- Ön tibia, b- Orta tibia, c,d- Arka tibia………..……….……….….135 Şekil 4.28. Townsendiellomyia nidicola (Town.) (Erkek) a- Scutellum, b- Abdomen, c,d- Genitalia………..……….…136 Şekil 4.29. Clytiomyia continua (Panz.) (Dişi) a- Baş, b- Scutellum, c- Postpronotum, d-
Kanat………..………...………...141 Şekil 4.30. Clytiomyia continua (Panz.) (Dişi) a- Ön tibia, b- Orta tibia, c- Arka tibia, d,e- Genitalia (Erkek)…………..……….………...142 Şekil 4.31. Cylindromyia brassicaria (Fabricius) (Erkek) a- Baş, b- Scutellum, c-
Postpronotum ..………..…..147 Şekil 4.32. Cylindromyia brassicaria (Fabricius) (Erkek) a- Ön tibia, b- Orta tibia, c- Arka tibia, d- Scutum………..………...…………..148 Şekil 4.33. Cylindromyia brassicaria (Fabricius) (Erkek) a- Kanat, b- Abdomen, c,d- Genitalia………..……….…149 Şekil 4.34. Ectophasia crassipennis (Fabricius) (Dişi) a- Baş, b- Scutum, c- Scutellum, d-Kanat………..……….….155 Şekil 4.35. Ectophasia crassipennis (Fabricius) (Dişi) a- Ön tibia, b- Orta tibia, c-Arka
tibia, d- Sternit 3 (Erkek)………..………...…………....156 Şekil 4.36. Ectophasia crassipennis (Fabricius) a- Sternit 7 (Dişi), b,c- Genitalia (Erkek)………..……….…..157 Şekil 4.37. Ectophasia oblonga (Robineau-Desvoidy) (Erkek) a- Baş, b- Scutum, c- Prosternum d- Scutellum………..………...162 Şekil 4.38. Ectophasia oblonga (Robineau-Desvoidy) (Erkek) a- Ön tibia, b- Orta tibia,
c- Arka tibia d- Sternit 3……..………...………...163 Şekil 4.39.Ectophasia oblonga (Robineau-Desvoidy) (Erkek) a- Kanat, b,c- Genitalya………..………164 Şekil 4.40. Elomyia lateralis (Meig.) (Erkek) a- Baş, b- Scutum c- Scutellum, d- Kanat………..…..………169 Şekil 4.41. Elomyia lateralis (Meig.) (Erkek) a- Ön tibia, b- Orta tibia c- Arka tibia………..………....170 Şekil 4.42. Elomyia lateralis (Meig.) (Erkek) a- Abdomen, b, c- Genitalia….………..171 Şekil 4.43. Eulabidogaster setifacies (Rondani) (Erkek) a- Baş, b- Scutellum, c- Postpronotum, d- Kanat………..……….………...175
Şekil 4.44. Eulabidogaster setifacies (Rondani) (Erkek) a- Ön tibia, b- Orta tibia, c- Arka tibia, d- Genitalia………..………..176 Şekil 4.45. Gymnosoma clavatum (Rohdendorf) (Dişi) a- Baş, b- Scutum (Erkek) c- Scutellum, d- Kanat………..………...……182 Şekil 4.46. Gymnosoma clavatum (Rohdendorf) (Erkek) a- Ön tibia, b- Orta tibia c- Arka tibia d- Abdomen (Dişi)………..………...183 Şekil 4.47. Gymnosoma clavatum (Rohdendorf) a- Genitalia (Dişi), b,c- Genitalia (Erkek)……….……….………..……….184 Şekil 4.48. Gymnosoma desertorum (Rohdendorf 1947) (Dişi) a- Baş, b- Scutum c- Abdomen, d- Genitalya ………..……….188 Şekil 4.49. Phasia subcoleoptrata (L.) (Dişi) a- Baş, b- Scutum c- Scutellum…..….193 Şekil 4.50. Phasia subcoleoptrata (L.) (Dişi) a- Ön tibia, b- Orta tibia c- Arka tibia, d-
Kanat ………..………...……..194 Şekil 4.51. Phasia subcoleoptrata (L.) a- Genitalia (Dişi), b,c-Genitalia (Erkek)…...195 Şekil 4.52. Anthomyiopsis plagioderae (Mesnil) (Dişi) a- Baş, b- Scutellum,. c-
Postpronotum, d- Kanat…………..……….…………199 Şekil 4.53. Anthomyiopsis plagioderae (Mesnil) (Dişi) a- Ön tibia, b- Orta tibia, c- Arka tibia………..………..………..200
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge Sayfa
Çizelge 2.1. Tachinidae familyasının zoocoğrafik bölgelerde bulunan cins ve tür sayıları...5 Çizelge 2.2. Tachinidlerde yumurtlama stratejileri ve yumurta tipleri………..….30
1. GİRİŞ
Diptera takımı 100‟ü aşkın familya ve 120.000 civarında tanımlanmış tür ile önemli böcek takımlarından birisidir. Bu takıma giren türler phytophag olanlar, saprophag olanlar, parazitoit olanlar, predatör olanlar, Myiasis‟e sebep olanlar, vektör olarak insan ve hayvanlarda zarara sebep olanlar ile polinatör olanlar şeklinde sıralanabilir. Takım içerisinde 20 familya parazitoit türleri içermektedir. Bunlar içerisinden önemlileri Tachinidae, Acroceridae, Bombyliidae, Calliphoridae, Cecidomyiidae, Chironomidae, Conopidae, Pipunculidae ve Phoridae‟dir.
Tachinidae familyasına giren türlerin tamamı böcekler ve diğer arthropodlar üzerinde parazitoit olarak yaşayarak, çok sayıda bitki zararlısının popülasyonunu baskı altında tutarlar. Bunlar, Hymenoptera takımının parazitoit türler içeren Aphelinidae, Encyrtidae ve Braconidae familyalarından sonra biyolojik mücadeledeki etkinlikleri açısından dördüncü sırada gelmektedirler (Grenier, 1988). Tachinidae familyasına giren türler, geçtiğimiz yüzyıldan itibaren farklı zararlılara karşı biyolojik mücadele çalışmalarında kullanılmaya başlamış, yaklaşık 100 türden kısmen veya tamamen başarı sağlanmıştır (Grenier, 1988; Mellini, 1990; Stireman ve ark., 2006; Stireman, 2009). Bu parazitoitlerden biyolojik mücadele programları çerçevesinde yararlanılabilmesi, türlerin doğadaki yaşam alanlarının belirlenmesi, biyolojilerinin açıklanması ve özellikle de konukçularının tespit edilerek konukçu parazitoit ilişkilerinin aydınlatılabilmesi ile mümkün olacaktır. Nitekim, son yıllarda gerek dünyada gerekse ülkemizde tachinidlerin konukçularının tespiti üzerine birçok araştırma yapılmıştır.
Ülkemiz çok değişik iklim özelliklerine sahip olması nedeniyle, zengin bir bitki örtüsünü ve böcek faunasını bünyesinde barındırmaktadır. Tachinidae familyası, biyolojik mücadele ajanlarını bünyesinde barındıran bir gruptur ve diğer familyalarda olduğu gibi bunlar üzerinde de yapılan araştırmalar yetersizdir. Bu nedenle, uygulamalı biyolojik mücadele çalışmaları bakımından bu denli öneme sahip familya ile ilgili temel araştırmalara gerek duyulmaktadır.
Çalışma alanı olan Kelkit Vadisi, değişik yükseltilerin bir sonucu olarak, farklı iklim ve bitki örtüsüne sahip olması, kirlenmemiş ve bozulmamış doğal yapısı ile nadir bölgelerimizdendir. Vadi, Karadeniz Bölgesi‟nin İç Anadolu ile buluştuğu kuşakta, coğrafik bir geçiş bölgesinde yer alması nedeniyle, biyolojik çeşitlilik yönünden önem arz etmektedir. Polikültür tarımın yapıldığı ve pestisitlerin sınırlı olarak kullanıldığı alanda, 2008-2011 yılları arasında farklı böcek gruplarında parazitoit olarak yaşayan tachinidler tespit edilmeye çalışılmıştır.
2. KAYNAK ÖZETLERİ
2.1. Tachinidae Familyasının Diptera Takımı İçerisindeki Yeri
Tachinidlerin erken tarihi hakkındaki bilgiler oldukça azdır. Yakın grupları, ilk gelişim bölgeleri ve familya içerisindeki temel ilişkiler hala tartışılmaya devam etmektedir. Familya çeşitli araştırıcılar tarafından değişik taksonomik kategorilere dahil edilmiştir.
Colles ve Mc Alpine (1970), Diptera takımını Nematocera ve Brachycera şeklinde iki alttakıma ayırmışlardır. Brachycera‟yı antenlerinin kısa ve aristalı oluşları ile karakterize ederek, Tachinidae familyasını bu kategori içerisindeki Muscoidea üst familyasına dahil etmişlerdir. Borror ve Delong (1989) ise Diptera takımını Nematocera, Brachycera ve Cyclorrhapha olarak gruplandırmış, Cyclorrhapha'ları 3 anten segmentine ve aristaya sahip olmaları ile pupariumdan çıkış deliklerinin yuvarlak olmalarıyla sınıflandırmış, thorax'ta dikişlere sahip olanları Calyptrata olarak isimlendirerek Tachinidae familyasını bu kategoride Muscoidea üst familyasına dahil etmişlerdir.
Sonraki yıllarda yapılan çalışmalarda Tachinidae familyası, Calliphoridae, Mystacinobiidae, Oestridae, Rhinophoridae ve Sarcophagidae familyalarının da içinde bulunduğu Oestroidea üstfamilyasına dahil edilmiştir. Bu üstfamilya bireylerinin en önemli özelliği meron (hypopleuron) üzerinde bir sıra setaya sahip olmalarıdır (Şekil 2.2.). Bu familyalar içerisinde Rhinophoridae ve Sarcophagidae familyaları tachinidlere yakın grup olarak kabul edilmişlerdir. Hatta, önceleri Rhinophoridae familyası
tachinidlerin bir altfamilyası olarak değerlendirilmiş, ancak daha sonra Crosskey (1976), Herting (1984), Herting ve Dely-Draskovits (1993), Tschorsnig ve Herting (1994) ve Tschorsnig ve Richter (1998) gibi değişik araştırıcılar tarafından yapılan çalışmalarda ayrı bir familya olarak ele alınmıştır.
Oestroidlerin fosil kayıtları yetersiz ve orjinleri hakkındaki bilgiler de düzenli değildir. Bu soy hakkındaki en eski fosil kaydı Alberta‟da (Kanada) bulunan Kretase çağının son dönemine ait ve Calliphoridae familyasından bir pupa koleksiyonudur. Oestroidea üstfamilyasının bilinen diğer tüm fosilleri Eosen çağına (üçüncü çağın memelilerin oluştuğu dönemi) veya daha sonraki zamanlara aittir. Tachinidae familyasının Kretase çağına (ikinci çağın son dönemi) ait hiçbir fosil kaydına rastlanılmadığından, familyanın üçüncü dönem orjinli olabileceği varsayılmaktadır. En eski tachinid ABD‟de bulunan ve Eosen çağına ait bir fosilden tanımlanmıştır (Stireman ve ark., 2006).
Tachinidlerin monofilisi iki temel benzerlik üzerine kurulmuştur. Bunlardan ilki erginlerdeki subscutellumun iyi gelişmiş olması (şekil 2.1.), diğeri ise birinci dönem larvalarda konukçu derisini rahat bir şekilde kesebilmesi için labrumun cephalopharyngeal iskelet ile geniş olarak kaynaşmış olmasıdır. Diğer larva dönemlerinde böyle bir farklılaşma görülmemektedir (Herting ve Dely-Draskovits, 1993; Tschorsnig ve Richter, 1998; Stireman ve ark., 2006; Stireman, 2009).
Familyayı değişik yazarlar farklı altfamilyalara ayırmışlardır. Mesnil (1944-1965), Larvaevorinae, Dexiinae ve Phasiinae olarak; Emden (1954), Kugler (1963), Echinomyiinae, Dexiinae, Phasiinae, Tachininae ve Goniinae olarak; Crosskey (1976), Phasiinae, Dufouriinae, Proseninae (Dexiinae), Tachininae ve Goniinae adı altında; Herting (1984), Belshaw (1993), Herting ve Dely-Draskovits, (1993), Tschorsnig ve Herting (1994), Tschorsnig ve Richter (1998), O‟Hara ve Wood (2004) ise Exoristinae, Tachininae, Dexiinae ve Phasiinae altfamilyaları olarak gruplandırmışlardır.
Tachinidler tüm zoocoğrafik bölgelere yayılmışlardır (Çizelge 2.1.). Ancak, Hawai ve Galapagos gibi küçük adalardaki sayıları oldukça düşüktür. Dünya genelinde tanımlanmış tür sayısı yaklaşık 10.000 civarındadır. Yalnızca Nearktik ve Palearktik zoocoğrafik bölgelerinin faunaları nispeten iyi bilindiğinden, bu sayının çok daha fazla olabileceği düşünülmektedir. Neotropikal bölge tanımlanmış 3.000 civarındaki tür ile sayı bakımından en zengin bölgedir. Bu sayı dünya tachinid faunasının yaklaşık % 30‟ unu temsil etmektedir. Bölgede tanımlanmamış çok sayıda tür ile belirtilen miktarın 5.000‟i aşabileceği düşünülmektedir. Benzer şekilde, Avustralya‟da tanımlanmış 500 tür olmasına rağmen, gerçekte bu sayının 3.500 - 4.000 olabileceği tahmin edilmektedir. Tachinidae familyası Afrotropikal ve Oriental bölgelerde de iyi çalışılmamış olduğundan bu bölgelerde oldukça fazla sayıda tanımlanmamış türün mevcut olabileceği varsayılmaktadır. Bu durum göz önüne alındığında, dünya genelinde yapılacak olan detaylı çalışmalar neticesinde, Tachinidae faunasının 15.000‟e ulaşacağı muhtemel gözükmektedir (O‟ Hara, 2008).
Çizelge 2.1. Tachinidae familyasının zoocoğrafik bölgelerde bulunan cins ve tür sayıları (O‟Hara, 2008).
2.2. Tachinidae Familyası İle İlgili Yapılan Çalışmalar
2.2.1. Dünyadaki Çalışmalar
Değişik ülkelerde Tachinidae familyası üzerine faunistik, sistematik ve biyolojik birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalar içerisinde, özellikle taksonomik çalışmalar oldukça eskilere dayanmaktadır. Bunların bir kısmı temel çalışmalar olmakla beraber, familyanın tür zenginliğini ortaya çıkarmak, familya ile ilgili biyolojik bilgiler vermek, biyolojik mücadele konusunda etkinliklerini ortaya koymak ve uygulamalı biyolojik mücadele çalışmalarında kullanabilirliklerini araştırmak adına önemli sayıda araştırmalar da mevcuttur. Bunlar içerisinden bazıları aşağıda verilmiştir.
Robineau Desvoidy, 1830 yılında tachinidler ile ilgili ilk yayını yapmış ve Tachinidae ismini ilk defa kullanmıştır (Newton et al., 1992).
Clausen (1940), entomofag böcekler üzerinde yaptığı çalışmada, Tachinidae familyasına da önemli bir yer ayırmış, biyoloji ve morfolojileri hakkında detaylı bilgiler vermiştir.
Mesnil (1944-1965), Palearktik Bölge‟de bulunan tachinidlerle ilgili cins ve tür anahtarları hazırlamış, türlerin tanımları ve biyolojileri hakkında bilgiler vermiştir.
Herting (1960), Tachinidae türlerinin konukçuları ve biyolojileri hakkında detaylı ilgiler vermiştir. Yine Herting‟ in yaptığı çalışmalrın bazıları aşağıda sıralanmıştır. Herting (1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963a, b, 1964, 1965a, b, c, 1966a, b, 1967a, b, c, 1968, 1969, 1970, 1971, 1972a, b, 1973, 1974a, b, 1975, 1976, 1977, 1979, 1984, 1987). Belirtilen bu çalışmalar ile familyayla ilgili belirli bölgelerde önemli sistematik
Zoocoğrafik Bölge Cins Tür
Neotropikal 823 2864 Nearktik 304 1345 Palearktik 405 >1600 Afrotropikal 213 1006 Oriental 261 725 Australasian 228 808 Dünya geneli 1521 10.000
ve faunistik araştırmalar gerçekleştirmiş, konukçu-parazitoit çiftleri tespit edilmiş ve bazı türlerlerin biyolojileri ile ilgili bilgiler aktarılmıştır. Herting (1984) ile Herting ve Dely-Draskowits (1993), yaptıkları çalışmalarda Paleartik Bölge‟deki tachinidleri içeren önemli iki katalog hazırlamışlardır.
Kugler (1963), İsrail‟de bulunan tachinidler ile ilgili 164 tür içeren geniş bir katolog hazırlamıştır. Ayrıca, Kugler (1961, 1963, 1966a, b, 1968, 1971, 1972, 1974, 1977, 1978a, b, 1980), İsrail‟de familyanın tür çeşitliğini ortaya koymak adına önemli faunistik ve sistematik çalışmalar gerçekleştirmiştir.
Crosskey (1976, 1977), Oriental Bölge ve Arnaud (1978), Kuzey Amerika tachinidleri için konukçu- parazitoit kataloğu hazırlamışlardır.
Tschorsnig (1985), familyanın erkek genitalyası ile ilgili detaylı bilgiler vermiştir. Tschorsnig ve Herting (1994), Orta Avrupa tachinidleri için cins ve tür teşhis anahtarları hazırlamış ve kapsamlı bir konukçu listesi oluşturmuşlardır. Tschorsnig ve Richter (1998), Palearktik Bölge‟deki tachinidler için cins tanı anahtarı yapmışlardır. Bunlara ilaveten Tschorsnig‟ in yaptığı çalışmaların bazıları aşağıda sıralanmıştır. Tschorsnig (1985, 1988, 1992, 1996, 1997, 1998a, b, c, 1999, 2000, 2001, 2002a, b, 2004, 2005, 2008, 2011). Belirtilen bu çalışmalarda familyayla ilgili önemli faunistik ve sistematik araştırmalar gerçekleştirilmiş, birçok türe ait konukçular belirlenmiştir.
Grenier (1988), Tachinidae familyası bireylerinin dünyadaki biyolojik mücadelede kullanımları ile ilgili yapılan çalışmalara değinmiştir. Sonuçları incelemiş, başarı ve başarısızlıkları nedenleri ile birlikte ortaya koymuştur.
Mellini (1990), Tachinidae familyasının biyolojini geniş olarak ele almıştır.
Belshaw (1993), İngiltere tachinidleri için yaptığı geniş kapsamlı çalışmasında, teşhis anahtarları hazırlamış, türlerin ve konukçularının tanımlarını yaparak biyolojileri hakkında bilgiler vermiştir.
Ziegler ve Shima (1996), Rusya‟nın uzak doğusunda yapmış oldukları çalışmada, familyaya ait toplam 448 türden bahsetmişlerdir. Ayrıca, Ziegler (1980, 1982, 1983, 1984, 1987, 1990, 1992, 2001), familyanın tür çeşitliliğini ortaya koymak ve konukçularını açıklamak için önemli çalışmalar gerçekleştirmiştir.
Zeegers (1998a), Hollanda tachinidleri ile ilgili 318 türden oluşan bir katalog oluşturmuş, bunların 113 tanesinin ülke için yeni kayıt olduğunu bildirmiştir. Ayrıca Zeegers (1997a, b, 1998a, b, c, 2000, 2009, 2010a, b) familyayla ilgili önemli çalışmalar ortaya koymuştur.
Tschorsnig (1999), Palearktik Bölge, O‟Hara (2011) ise Doğu Amerika tachinidleri için web ortamında cins tanı anahtarı oluşturmuşlardır.
O' Hara ve Wood (2004), Kuzey Amerika‟nın Meksika Bölgesi‟ nde yaptığı çalışmada 303 cins ve 1345 türden oluşan ve yine O‟Hara ve ark. (2009), Çin için 1.109 türü içeren geniş bir katolog hazırlamışlardır. Bunlara ilaveten O'Hara‟nın yaptığı çalışmaların bazıları O'Hara (1982, 1983, 1984, 1985, 1988a, b, 1989, 1991, 1993, 1994, 1995, 1996, 1999, 2002, 2005, 2007) şeklinde sıralanabilir. Belirtilen bu çalışmalar ile familyayla ilgili belirli bölgelerde önemli sistematik, faunistik ve biyolojik araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Ayrıca familya ile ilgili devam eden projelerin, araştırma bulgularının, yapılan arazi çalışmalarının ve benzeri bilgilerin paylaşıldığı “Tachinid Times” isimli dergi, O'Hara editörlüğünde, http://www.nadsdiptera.org/Tach/TTimes/TThome.htm adresinde yıllık olarak yayımlanmaktadır.
Stireman ve ark. (2006), Tachinidae familyasına ait türlerin davranışlarını ve ekolojini içeren geniş bir çalışma yapmışlardır.
Richter (2008), Rusya‟nın Güneydoğu Avrupa kısmı için Tachinidae familyasına ait toplam 74 türü içeren bir katalog hazırlamıştır.
Cerretti ve Tschorsnig (2010), İtalya‟da 310 konukçudan elde edilen 180 tachinid türünü içeren bir konukçu kataloğu hazırlamışlardır.
Yukarıda detayı verilen çalışmalara ilaveten, Dupuis (1963, 1997, 2009), Fransa‟da; Sabrosky ve Arnaud (1965), Kuzey Amerika‟da; Hubenov (1980a, b, 1985, 1992, 2001), Bulgaristan‟da; Chao ve Shi (1982, 1985), Çin‟de; Cortes (1983, 1986), Şili‟ de; Shima (1984, 1985), Palearktik ve Oriental bölgelerde, Cantrell (1984, 1985) ve Barraclough (1992), Barraclough ve Allen (1996), Barraclough ve O'Hara (1998) Avustralya‟da, Draber-Monko (1991, 1993a, b), Draber-Monko ve ark. (1991), Polonya‟da, Tachinidae familyası ile ilgili faunustik ve sitematik çalışmalar gerçekleştirmiş, bazı türlerin konukçuları ile biyolojik özelliklerinden bahsetmişlerdir. Ayrıca, Chao ve Wang (1985), tachinidlerin biyolojik mücadelede kullanımları; Nettles (1986a, b), laboratuar şartlarında kitle üretimleri; Iwao ve ark. (1989, 2001) ve Reitz (1996), konukçu içerisindeki pozisyonları ile interspesifik rekabetleri, Gaponov ve Khitzova (1990), Gaponov (1992, 1993), yumurta yapıları; Cepelak (1980, 1987), biyolojileri ve ekolojik istekleri; Reitz ve Adler (1991) ise üreme davranışları ile ilgili çalışmalar gerçekleştirmişlerdir.
2.2.2. Ülkemizdeki Çalışmalar
Ülkemizde Tachinidae familyası ile ilgili yapılan çalışmaların tarihi oldukça yeni sayılır. Familya ile ilgili ilk önemli sistematik çalışma, Doğanlar (1975) tarafından yapılmıştır. Bu araştırmada Erzurum Bölgesi‟ndeki Lepidoptera takımına ait tırtıllarda bulunan tachinidler ele alınarak tanımları yapılmış, anahtarlar hazırlanarak biyolojileri hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Doğanlar (1982a, b), Doğu Anadolu‟da Exoristinae, Echinomyiinae, Dexiinae ve Phasiinae altfamilyasına giren sineklerin yayılış alanlarını ve konukçularını vermiştir. Familya ile ilgili sonraki yıllarda en kapsamlı araştırma Kara (1998) tarafından yapılmış, çalışmada Tokat ve çevresinde Exoristinae ve Phasiinae altfamilyalarına ait türler belirlenerek, önemli vücut parçalarının çizimleri ile tanıları yapılmış, dünyadaki ve ülkemizdeki konukçuları verilerek biyolojileri hakkında bilgiler aktarılmıştır. Familya ile ilgili kapsamlı olmamakla beraber, yabancı araştırmacıların da ülkemizde yapmış oldukları bazı araştırmalar da vardır (Bodenheimer, 1958; Herting, 1977, 1979, 1987; Aeschliman, 1990; Ford ve ark., 2000; Tschorsnig, 2000; Richter ve ark., 2002; Bystrowski, 2011).
Yukarıda belirtilen kapsamlı çalışmalara ilaveten, İren (1952), Hyponomeuta padella L. ve Cydia pomonella L.‟nın parazitleri üzerine yaptığı çalışmada, kültüre alınan toplam 413 C. pomonella larvasından Tachinidae familyasına ait toplam 48 adet Neoplectops (Craspedothricha) veniseta (Stein) ergini elde ettiğini bildirmiştir. Yine, Ertürk (1963), Ephestia cautella Walk. (Lep.: Pyralidae)‟nın biyolojisi ve mücadele imkanlarının tespiti için yaptığı çalışmada, Tachinidae familyasına ait Mintho praeceps Scop.‟den bahsetmiştir.
Bodenheimer (1958), yaptığı çalışmada 7; Tuatay ve ark. (1972), 13 ve Soydanbay (1976, 1978) ise 24 tachinid ve konukçularından bahsetmişlerdir.
Lodos (1961), Eurygaster integriceps Put.‟in parazitoiti olan dört tachinid tür tespit etmiş ve bunların biyolojileri hakkında bilgiler vermiştir. Yine, Yüksel (1968), E. integriceps‟i parazitleyen ve ülkemiz Tachinidae faunası için yeni olan dört tür bildirmiştir.
Önçağ (1975), Lobesia botrana (Schiff. and Den.) (Lep.: Tortricidae)‟nın larva parazitoidi olan Phytomytera nitidiventris Rond. (Dip.: Tachinidae)‟den bahsetmiştir. Öncüer ve ark. (1977; 1978), Ege Bölgesi‟nde meyve ağaçlarında zarar yapan Euproctis chysorrhoea (L.) (Lep.: Lymantridae)‟nın larva ve pupalarının doğal düşmanları ve bunların etkinlik durumları üzerine yaptıkları çalışmada, Tachinidae familyasından Alsomyia nidicola Townsend, Compsilura concinnata Meigen, Tachina praeceps Meigen, Palesisa sp., Phryxe vulgaris Fall. ve Zenillia libatrix Panzer olmak üzere toplam altı parazitoit elde etmişlerdir. Tespit edilen bu türlerden, A. nidicola, Z. libatrix ve C. concinnata‟nın etkinlikleri diğer türlere nazaran önemli bulunmuştur.
Özdemir (1981), Ostrinia nubilalis Hbn. (Lep.: Pyralidae)‟in iki larva parazitoitinden, yine Ulu (1983), Archips (Lep. Tortricidae) türlerinin parazitoiti olan Cadurcia casta Rond.‟ dan bahsetmişlerdir.
Khan ve Özer (1984), Agrotis spp. (Lep.: Noctuidae)‟nin parazitoitlerinin tespiti ve etkinlikleri üzerine Ankara‟da iki yıl süreyle yaptıkları çalışmada, Tachinidae familyasından Periscepsia carbonaria (Panz.) ve Peleteria rubescens (R.D.) olmak üzere, iki parazitoit elde etmişlerdir. Tespit edilen bu türlerin ilkinin etkinliği birinci yıl
% 4,29, ikinci yıl ise % 6,8 olarak; diğerinin ise birinci yıl % 1,23, ikinci yıl % 1,68 olarak bulunmuştur.
Doğanlar ve Döken (1985), Erzurum yöresinde Gypsonoma minutana Hbn. (Lep.: Tortricidae)‟nın larvasının Phytomyptera nitidiventris Rond. (Tachinidae) tarafından % 13 oranında parazitlendiğini bildirmişlerdir.
Kansu ve ark. (1986), Ankara, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinde kültür bitkilerinde zararlı 15 lepidopter türünün larva ve pupa parazitoitlerini tespit amacıyla yaptıkları çalışmada, Tachinidae familyasına ait 11 türden bahsetmişlerdir. Yabaş ve Zeren (1987), Lahana Göbek Kurdu (Hellula undalis F.) (Lep.: Pyralidae)‟nun pupa parazitoidi olan bir tachinid türünden bahsetmişlerdir.
Bayram ve Kılınçer (1987), Periscepsis carbonaria (Panz)‟nın Agrotis segetum (Den.-Schiff.) üzerindeki gelişmesini incelemişler ve parazitoidin biyolojisi hakkında bilgiler vermişlerdir. Yine, Bayram ve Kılınçer (1991), yaptıkları diğer bir çalışmada, Periscepsis carbonaria (Panz)‟nın erkek ve dişi iç üreme sistemlerini detaylı bir şekilde ortaya koymuşlardır.
Uzun (1987), Pieris brassicae (L.) (Lep.: Pieridae)‟den Phryxe vulgaris Fall.‟i elde ettiğini bildirmiş, Zeki ve Toros (1990), Chrysomela populi L. ve C. tremula F.‟nın doğal düşmanları üzerine yaptıkları çalışmada, Tachinidae familyasından Meigenia cinsine ait iki türden bahsetmişlerdir.
Öncüer (1991), Türkiye Bitki Zararlısı Böceklerin Parazit ve Predatör Kataloğu‟nu hazırlamış tachinidleri ayrı bir bölüm halinde vermiştir.
Öncüer ve Kıvan (1993), Tekirdağ‟da yaptıkları çalışmada, Eurygaster (Het.: Scutelleridae) türlerine ait dört yumurta parazitoidi ve dört tane de ergin parazitoidi tespit etmişlerdir. Ergin parazitoidlerin, sırasıyla Ectophasia oblonga R. D., Heliozeta helluo (Bals.) F., Phasia subcoleoptrata L. ve Elomyia lateralis Meig. (Dip.: Tachinidae) olduğunu belirtmişlerdir. Yine, Kıvan (1996), aynı ilde E. integriceps ‟ in Tachinidae familyasına ait E. oblonga R. D., H. helluo (Bals.) F., P. subcoleoptrata L.
ve E. lateralis Meig. olmak üzere dört endoparazitini tespit ederek bunların etkinliklerini ortaya koymuştur.
Çobanoğlu (1994), Leucoma salicis (L.) (Lep.: Lymantriiidae)‟in parazitoidlerini çalışmış, Tachinidae familyasından Exorista sorbillans (Wied.) ve E. larvarum (L.)„dan bahsetmiştir.
Eroğlu (1995), Campsilura concinnata (Meigen) (Dip.: Tachinidae)‟nın Euproctis chysorrhoea (L.) (Lep.: Lymantriidae) üzerindeki etkinliğini araştırmıştır.
Gençer ve Doğanlar (1996), Yponomeuta malinellus Zell.‟un pupa parazitoidleri üzerine yaptıkları çalışmada, Tachinidae familyasına ait Discochaeta hyponomeutae Rond.‟den bahsetmişlerdir. Yine, Tuncer ve Ecevit (1996), Amerikan Beyaz Kelebeği‟nin parazitoiti olan Exorista larvarum (L.), Compsilura concinnata (Meig.), Pales pavida Meig. ve Nemoraea pellucida (Meig.) hakkında bilgiler vermişlerdir.
Kara (1998), Tokat ve çevresinde Exoristinae altfamilyasından 22 cinse bağlı 27 tür; Phasiinae alt familyasından 11 cinse bağlı 23 tür saptamıştır. Bu türlerden 24 tanesinin Türkiye için yeni kayıt olduğunu bildirmiş ve ayrıca yeni yedi konukçu kaydından bahsetmiştir.
Bayram ve Kara (1998), çalışmalarında ülkemiz için yeni bir türden bahsetmişlerdir. Yine, Kara ve Bayram (1999), yaptıkları diğer bir çalışmada, Tokat ve çevresinde Türkiye faunası için yeni olan Gonia picea (R. D.), Heliozeta pellucens (Fall.) ve Leucostoma nudifacies Tsch. türlerini tespit etmişlerdir.
Kara ve Özdemir (2000), Lepidoptera tırtıllarından toplam 28 tachinid elde etmişler ve elde edilen bu türlerden üç tanesinin Türkiye için yeni kayıt olduğunu bildirmişlerdir. Kara (200l), Amasya ve yöresinde yaptığı çalışmada, Exoristinae, Tachiinae ve Dexiinae (Dip., Tachinidae) altfamilyalarına ait toplam 17 tür belirlemiştir. Bunlar içerisinden altı türün Türkiye faunası için yeni kayıt olduğunu bildirmiştir.
Avcı ve Kara (2002), Thaumatocampa ispartaensis Doğanlar ve Avcı (Lep.: Thaumetopoeidae)‟in Isparta‟daki tachinid parazitoitleri üzerine yaptıkları araştırmada,
Blondelia nigripens (Fall.), Compsilura concinnata (Meig.), Pales processioneae (Ratz), Phryxe caudata (Rond.), Exorista segregata (Rond.) ve Carcalia iliaca (Ratz) olmak üzere, toplam altı tachinid tespit etmişler, bunlar içerisinde, B. nigripes‟in T. ispartaensis‟i parazitleme oranının % 4.6 ile diğer türlere nazaran en yüksek olduğunu bildirmişlerdir.
Tschorsnig ve Kara (2002), Bithia cinsine ait dünya Tachinide faunası için yeni bir türün tanımlamasını yapmışlardır.
Kara ve Tschorsnig (2003), Türkiye tachinidleri için konukçu kataloğu hazırlamışlardır. Efil ve Kara (2004), Diyarbakır‟da yaptıkları çalışmada, ülkemiz Tachinidae faunası için bir yeni türden ve familya için bir yeni konukçu kaydından bahsetmişlerdir. Yine, Bolu ve Kara (2006), Gözüaçık ve ark. (2007) ile Tozlu ve Kara (2007), ülkemizde familya için yeni konukçu kayıtlarından bahsetmişlerdir.
Aksu (2005), Eskişehir ve çevresinde yapmış olduğu çalışmasında, Exoristinae alt familyasına ait 11 cinse bağlı 12 tür, Phasiinae alt familyasından beş cinse ait yedi tür saptamıştır. Bu türlerden dört tanesinin Türkiye faunası için yeni kayıt olduğunu bildirmiştir. Elde edilen türlerin tanılarını yaparak, cins ve tür anahtarlarını oluşturmuştur.
Avcı ve Sarıkaya (2007), Isparta ve Burdur ormanlarında Lymantria dispar’ ın asalak ve avcılarını saptamak amacıyla gerçekleştirmiş oldukları çalışmada, Tachinidae familyasından Compsilura concinnata Meig., Exorista segregata (Rond.), Drino insconspicua Meig. ve Pales pavida Meig. olmak üzere, toplam dört türü tespit ettiklerini bildirmiş ve bunlar içerisinden en fazla parazitlenmenin % 9 oran ile E. segregata tarafından gerçekleştirildiğini ifade etmişlerdir.
Kara ve Aksu (2008), Eskişehir yöresinde yapmış oldukları çalışmalarında, Türkiye Tachinidae faunası için Leskia erevanica Richter ve Tachina grossa (L.) olmak üzere, iki yeni türden bahsetmişler ve bu türlerin dağılışı, tanımları ve biyolojileri hakkında bilgiler vermişlerdir.
Özbek (2008), yeni bir Rosa zararlısı olan Cnaemidophorus rhododactyla (Den. et. Schiff.) (Lep.: Pterophoridae)‟nın parazitoitleri üzerine yapmış olduğu çalışmada, Tachinidae familyasına ait Pseudoperichaeta palesoidea (Robineau-Desvoidy)‟yı tespit ettiğini bildirmiş ve belirtilen konukçunun parazitoit için yeni konukçu kaydı olduğunu aktarmıştır.
Kaya (2008), Hatay ili sebze alanlarında zararlı lepidopter türleri üzerinde yaptığı çalışmasında, farklı konukçulardan Compsiura concinnata (Meig.), Exorista larvarum (L.), Phryxe magnicornis (Zett.) ve Voria ruralis (Fall.) olmak üzere, dört tachinid türünü elde ettiğini bildirmiştir.
Özbek ve ark. (2009), Aras Vadisi‟nde Saperda populnea (L.) (Col.: Cerambycidae)‟nın parazitoitleri üzerine yapmış oldukları çalışmada, Türkiye faunası için yeni bir tür olan Billaea irrorata (Meig.)‟yı elde ettiklerini bildirmişlerdir.
Kara ve ark. (2010), Batı Karadeniz Bölgesi‟nde Tachinidae türleri üzerine yapmış oldukları çalışmada, ülkemiz için dokuz yeni tür hakkında bilgiler vermişlerdir. Yine Kara ve Çoruh (2011), familyaya ait ülkemiz için yeni bir türden bahsetmişlerdir.
Kıvan ve Konukçu (2011), Tekirdağ ve Kırklareli illeri buğday tarlalarında bulunan kımıl türleri ve doğal düşmanlarını saptamak amacıyla gerçekleştirdikleri çalışmada, Tachinidae familyasndan Cylindromyia auriceps (Meig.) ve Ectophasia oblonga (R.D.)‟yı elde ettiklerini ifade etmişlerdir.
Bahsedilen bu çalışmalara ilaveten Anay (2000), Atak ve Atak (1984), Aydın (1997), Çakıllar (1959), Kurt (1975), Şimşek ve ark. (1994), Zeki ve ark. (1999)‟ nın familya ile ilgili dolaylı araştırmaları mevcuttur.
2. 3. Tachinidae Morfolojisi Hakkında Bilgiler
Aşağıdaki morfolojik özellikler Tachinidler üzerinde sistematik çalışmalar yapan Mesnil (1944-1965, 1980), Emden (1954), Zimin ve ark. (1988), Crosskey (1973, 1976), Herting (1983), Belshaw (1993), Tschorsnig ve Herting (1994), Tschorsnig ve Richter (1998) tarafından önemli kabul edilmiştir.
2.3.1. Baş (Şekil 2.3.a)
Başın genel görünüşü ve şekli bu grup için önemlidir. Alın genişliğinin gözün üstten bakıldığında görünen genişliğine oranı (genelde dişilerde alın daha geniştir) (Şekil 2.3.b); posteriör ocelliler arasındaki genişliğin alın genişliğine ve post ocellar setalara oranı; inter frontal alanın bulunup bulunmayışı ve gelişmişliği; parafrontal alandaki kılların yoğun veya seyrek oluşu; yüz şeklinin konkav veya düz oluşu; facial kenar üzerindeki kılların zayıf veya güçlü olması, kapladığı alan ve facial kenarın düz, konkav veya konveks oluşu; parafacial‟in çıplak, kıllı veya üst kısımlarında setaların olup olmayışı; göz uzunluğunun gena uzunluğuna oranı, gena uzunluğunun anten tabanında parafacialia genişliğine oranı, gena‟ nın pedicel ve 1. flagellomere‟nin toplam uzunluğuna oranı; 1. flagellomere‟nin uzunluğunun pedicel‟e oranı, 1. flagellomere‟nin genişliğinin parafacialia‟nın en dar yeri genişliğine oranı, 1. flagellomere‟nin boyunun enine oranı, 1. aristomere‟nin 2.‟ye oranı, 2. aristomere‟nin boyunun enine oranı, aristanın uzunluğunun 1. flagellomere‟nin uzunluğuna; yüz uzunluğunun alın uzunluğuna oranı; vi‟nin ve‟ye oranı; palpus (palpler) uzunluğunun anten uzunluğuna oranı, palpus uzunluğunun mentum'un enine olan oranı, mentum boyunun enine oranı, sistematik açıdan önemli kabul edilmiştir. Gözlerin ve aristanın kıllı olup olmaması; baş arkasının düz, konveks veya konkav oluşu ile üzerindeki kılların renkleri ve pozisyonları; aristanın bazaldan itibaren kalınlaşması; ağız kenarının lateralden görülüp görülmemesi; palpus olup olmaması, palpus rengi, labella (labellum)‟nın uzun veya kısa oluşu, prementum (haustellum)‟un boyunun enine oranı önemli olarak nitelendirilmiştir. Başın kıllanma durumu oldukça komplekstir. Baş üzerindeki setaların boyu, yerleşme posizyonu ve yönü oldukça önemli karakterlerdir. Bunlar, iç vertikal seta (vi) (genellikle güçlü ve geriye doğru eğiktir), dış vertikal seta (ve) (erkeklerde çoğunlukla kıl gibi veya bulunmaz-nadiren de her iki cinsiyettede bulunmayabilir), ocellar seta (genelde güçlü ve öne doğru eğiktir, nadiren geriye ve yana eğik olabilirler, bazen kıl gibi veya yoktur), ocellar setaların arkasında postocellar, vertikal setaların arkasında postvertical setalar, gözün arka kenarının yanında postoculer kıl dizisi olarak isimlendirilen küçük kuvvetli kıllar, frontal kıllar (genelde parafacial‟a bazen de anten
tabanına kadar uzanır), iç orbital setalar (oi) (üsttekine prevertical seta adı verilir ve genelde geriye doğru uzanır), dış orbital seta (oe) (genelde erkeklerde bulunmayıp öne doğru uzanır) ve vibrissa (genellikle iyi gelişmiş ve güçlüdür)‟dır.
2.3.2. Thorax (Şekil 2.2.a,b)
Scutum‟ un üzerindeki bantlar ve lekeler önemlidir. Postpronotum (humeral callus) üzerindeki seta sayısı ve bu setaların dizilimi; proepisternum (propleuron) ve prosternum‟un çıplak, kıllı veya setalı oluşu ile bu kıl ve setaların yoğunluğu; scutum üzerindeki şeritlerin sayı, şekil ve renkleri ile üzerinde bulunan acrostichal, dorsocentral, intraalar, supraalar, posthumeral, presutural, prestigmatical ve substigmatical setaların varlığı, sayıları, aralarındaki mesafeler ve birbirlerine oranları; notopleron üzerindeki setaların boyunun prealar setalara oranı önemlidir. İlaveten scutellum üzerinde bazal, lateral, subapikal ve apikal setaların bulunup bulunmayışı, boyları, birbirine oranları, duruş şekilleri; apikal scutellar setaların scutellum ile yaptığı açı; apikal ve bazal setaların scutellum boyuna oranı; subapikal setalar arasındaki mesafenin subapikal ve bazal setalar arasındaki mesafeye oranı, yine scutellum üzerinde discal setalar ile kalkık olarak duran preapikal setaların varlığı önemlidir. Ayrıca, anepisternum (mesopleuran), katepisternum (sternepleuron), anepimeron (pteropleuron), katepimeron (barette), meron (hypopleuron) üzerindeki seta ve kılların varlığı, sayıları, dizilişleri ve bulundukları yerler ile postmetacoxal alanın zarsı veya sklerotize oluşu sistematik açıdan önemli karakterlerdir.
2.3.3. Bacaklar (Şekil 2.4.a)
Bacakların renkleri ile üzerindeki setalar teşhis için önemli karakterlerdir. Arka koksanın posterodorsalde kıllı olup olmayışı, preapikal anterodorsal seta ile preapikal dorsal setanın, preapikal posteroventral seta ile preapikal anteroventral setanın oranı ve bacaklar üzerindeki anterodorsal, posterodorsal, posteral ve ventral setaların sayıları, kuvvetli veya zayıf olmaları, ayrıca anteriör tırnakların ve pulvilli‟nin son tarsal segmente oranı önemlidir.
2.3.4. Kanatlar (Şekil 2.4.b)
Kanat üzerindeki lekeler, lower calypter (squama)‟in şekli, kıllı veya çıplak oluşu ile rengi, tegula (epaulette) ve basicosta‟nın rengi ve kıllı olup olmayışı önemlidir. Kenar dikeninin olup olmaması ve büyüklüğü; R1 damarının kıllı olup olmayışı, R4+5 üzerindeki kılların sayıları ve büyüklükleri, M (post angular damar) damarının düz veya konkav oluşu, M bükümünün keskin, yuvarlak veya düz oluşu, M‟nin kanat kenarına oranı, r4+5 kanat hücresinin açık veya kapalı, saplı veya sapsız oluşu ve bu sapın M damarına oranı, m-cu'un eğik olup olmaması, r-m ile m-cu arasındaki mesafenin m-cu ile M bükümüne olan mesafesine oranı, m-cu ile M bükümü arasındaki mesafenin M damarına oranı, m-cu damarı ile M bükümü arasındaki mesafenin, M damarının uzunluğuna ve M bükümü ile CuA1 damarının sonu arasındaki mesafenin r-m damarına oranı, ayrıca costal damarların birbirlerine olan oranları sistematik açıdan önemlidir.
2.3.5. Abdomen (Şekil 2.2.a,b)
Abdomenin şekli, rengi ve üzerinde bulunan lekeler ile terga arasındaki intertergal dikişlerin belirgin veya kaynamış olması önemlidir. Çoğunlukla 1. tergit ve 2. tergit birleşmiştir. Terga 1+2 tabanındaki çukurluğun 3. tergit kenarına ulaşıp ulaşmaması, terga üzerindeki marginal, discal ve lateromarginal setaların sayıları, pozisyonları ve abdomen segmentlerinin birbirlerine oranları önemli sistematik karakterlerdir.
2.3.6. Genitalia
2.3.6.1. Erkek (Şekil 2.5.b)
Tschorsnig ve Herting (1994), Tschorsnig ve Richter (1998), genitalia'yı oluşturan parçaları aşağıdaki şekilde tanımlamışlardır. Sternit 9'dan (hypandrium) genitalia ile ilgili tüm yapılar çıkar. Sternit 9'un tergiti epandrium adını alır. Epandrium konvex
bazen uzamış, nadiren de düzdür. Epandrium üstte 2 parçalıdır. Ortadaki cercus (sternit 11), yanındaki surstylus'tur (sternit 10). Cercus medio-dorsalde uzunlamasına belirgin dikişli, uçta birbirinden ayrı, hafifçe ventrale doğru eğik pozisyonda, nadiren kenarları kısa ve dişli iki kola sahip; surstylus, uzun ve dar olabildiği gibi, oldukça geniş ve kısalmış da olabilmektedir, bazen epandrium‟la veya cercus‟un bazal kısmı ile az veya çok kaynaşmıştır. Cercus ve surstylus processus longi adı verilen iplik şeklindeki bir scleritle epandrium'un iç duvarı üzerinde hypandriumla bağlantılıdır. Hypandrium‟ dan aedeagus ve ilgili yapılar çıkar. Aedeagus phallapodeme adı verilen bazal bir yapıyla desteklenir. Phallapodeme az çok uzamış olup genelde ventralde bir çıkıntıya sahiptir. Phallapodeme, basiphallus ve distiphallus olmak üzere, ikiye ayrılır. Basiphallus uzun veya kısa olabilir, dorsal yüzeyinde epiphallus bulunabilir veya bulunmayabilir. Distiphallus, basiphallus‟dan genellikle ventral yüzeyinde bulunan zar vasıtasıyla ayrılarak dorsal bir sklerit vasıtasıyla basiphallus‟a bağlanmıştır. Genelde aedeagus‟ un her bir tarafında gonopod (pregonit) ve paremere (postgonit) bulunmaktadır. Gonopod genellikle loblu, sensöre sahip, dorsal yüzeyi kıllı veya setalı, nadiren de dikenli veya dişli; paremere ise genelde çengel gibi, sensörlü veya kıllı olup gonopod‟a göre daha küçüktür.
2.3.6.2. Dişi
Dişi üreme organını oluşturan yapılar bırakılan larva ya da yumurta tipleri ile ilişkili olarak değişmektedir. Belirtilen bu durumlar ovaryol sayısını ve posteriör uterusun şeklini etkilemektedir. Posteriör uterus ya basit bir tüp şeklindedir, ya da içerisi yumurta ile dolduğunda yumurtaları embriyo gelişiminin sonuna kadar tutabilecek şekilde genişleyebilme özelliğine sahiptir. Tachinidlerde parazitoit hymenopterlerde olduğu gibi yumurta bırakma aygıtları yoktur. Bunun yerine, abdomen uzatılabilen basit bir yumurta koyma borusu şeklindedir. Ovipozitör segmentleri dinlenme anında birbiri içine geçer ve abdomenin ucuna geri çekilir (Clausen, 1940; Herting, 1960; Tschorsnig ve Richter, 1998).
2.4. Tachinidae ve Yakın Familyalar İçin Teşhis Anahtarı
Belshaw (1993) ve Tschorsnig ve Herting (1994) 'e göre hazırlanmıştır.
1 Ağız açıklığı kıllarla kaplı, baş genişliğinin 1/10'u kadar; vücut setalarla kaplı değil, yoğun olarak tüylerle kaplı, arılara benzer görünüşte...Oestridae - Ağız açıklığı kıllarla kaplı değil, baş genişliğinin 1/5' i kadar uzunlukta…...2 2 Hypopleural seta yok...Muscidae, Anthomyiidae ve diğerleri - Hypopleural seta mevcut...3 3 Postscutellum güçlü, yastık formunda gelişmiş (Şekil 2.1)...Tachinidae - Postscutellum konkav, düz ya da zayıf konveks...4 4 Propleuron ince kıllı; abdomen metalik mavi ya da yeşil…………...Calliphoridae - Propleuron çıplak; abdomen metalik mavi ya da yeşil değil…………...5 5 Calipter scutellum boyunca uzanır; 3 -15 mm boyda, medial damarın çıkıntısı olabilir;
- Calipter scutellum‟ dan ayrı; 3-9 mm boyda; medial damarın çıkıntısı yok; kanat, r-m‟nin 2 katından fazla, petiole sahip veya değil...Rhinophoridae
2.5. Tachinidae Familyasının Altfamilyaları İçin Teşhis Anahtarı
Tschorsnig ve Herting (1994)'e göre yapılmıştır.
1 Thorax'ta dikiş gerisinde birbirinden uzak 2 ia seta var, bazen 1 ia var veya hiç yok; göz, prosternum ve arista daima çıplak; Tergit 2 arkaya kadar çukur değil; sterna genelde abdomenin ventral membranında serbest şekilde durur; Heteroptera parazitoiti………..Phasiinae - Dikiş gerisinde daima 3 ia seta var (nadiren birincisi olmayabilir); terga sterna‟yı daima büsbütün veya ileri derecede kaplamış; Lepidoptera veya diğer takımların parazitoiti; Heteroptera parazitoiti değil...2 2 Erkekte postabdomen, pregonit tabak şeklinde, basiphallus, epiphallus ve distiphallus birliğini oluşturan üyeler hareketli...Dexiinae - Erkete postabdomen, pregonit ve aedeagus özel bir şekilde değil...3 3 Prosternum çıplak; ön tibiadaki ad uç seta, d uç seta kadar kuvvetli...Tachininae
- Prosternum ince kıllı; ön tibiadaki ad uç seta, d uç setadan daha zayıf ve kısa...Exoristinae
Şekil 2.3. Tachinidae familyasında baş, anten, proboscis ve scutellum A. Phryxe nemea (Meig.) (a: Yüz uzunluğu, b: Alın uzunluğu, c: Göz boyu, d: Göz eni, e: Gena uzunluğu, f: Parafaciala genişliği), B. Pseudoperichaeta nigrolineata (Walk.)‟ da başın üstten görünüşü (a: Göz genişliği, b: Alın genişliği), C.
Carcelia iliaca (Ratzeburg)‟da anten (a: Pedicel‟in boyu, b:
1.flagellomere‟nin boyu, c: 1.flagellomere‟nin eni, D. Nowickia ferox (Panzer) (a: Prementum‟un boyu, b: Prementum‟un eni), E. Ceromya bicolor (Meig.)‟da scutellum (Tschorsnig ve Herting, 1994)
A.
B.
C.
E.
Şekil 2.4. Tachinidae familyasında tibia ve kanat. A. Exorista larvarum L.„da Orta tibia (Dişi). (ad: preapikal anterodorsal seta; av uç seta: preapikal anteroventral uç seta; d uç seta: preapikal dorsal uç seta; pd uç seta: posterodorsal uç seta; pv uç seta: preapikal posteroventral uç seta) (Kara, 1998), B. Eurysthaea scutellaris (Robineau-Desvoidy)‟de kanat (Costa: Kanadın ön kısmını oluşturan güçlü damar. Cs1: Basicosta ile Sc'nın costal kenara bağlandığı kısım arasındaki mesafe, Cs2: Sc ile Radius'un 1. damarının costal kenara bağlandığı kısım arasındaki mesafe, Cs3: r1 sonu ile R2+3' ün costal kenara bağlandığı kısım arasındaki mesafe, Cs4: R2+3 sonu ile R4+5 'in costal kenara birleştiği kısım arasındaki mesafe, Cs5: R4+5 sonu ile M‟ nin costal kenara bağlandığı kısım arasındaki mesafe, cuA1: Kanadın boyuna uzanan 6. damarı, m-cu: Media (m) ve cuA1‟i birleştiren enine damar. Media (m): Kanadın boyuna uzanan 5. damarı, Post angular damar (M): M bükümü ile costal damar arasındaki mesafe, M bükümü: Median damarın kanat kenarına doğru büküm yaptığı köşe, r1: Kanadın boyuna uzanan 2. damarı, r2+3: kanadın boyuna uzanan 3. damarı, r4+5: kanadın boyuna uzanan 4. damarı, r4+5 tabanı: Radiusun 4. ve 5. damarlarının birleştiği kısım, R5: r4+5, r-m ve m arasında kalan alan, r-m: r 4+5 ve Media arasındaki küçük enine damar, Sc: Kanadın boyuna uzanan 1. damarı) (Tschorsnig ve Herting, 1994)
Şekil 2.5. Tachinidae familyasında erkek genitaliası ve erkek-dişi ayrımı, A. Erkek genitaliasının abdomende yerleşme pozisyonu, B. Zenillia dolova (Meig.)‟da genitalya (Erkek) C. Erkek ve dişi ayırımı (Belshaw, 1993; Tschorsnig ve Herting, 1994)
2.6. Tachinidae Biyolojisi
Tachinidlerin tamamı arthropodların iç parazitoitleridir. Bazı istisnai durumlar hariç, genellikle konukçularını öldürürler. Konukçularının pupa ve yumurta dönemine saldıranlara rastlanılmamıştır. Çoğunluğu larva dönemini parazitlemelerine karşın bazıları da (%5-10) ergin parazitoitleridir (Herting, 1960; Tschorsnig ve Richter, 1998; Stireman ve ark., 2006).
Konukçu içerisinde larval gelişimleri 1-3 hafta sürer, ancak konukçusunun içerisinde diyapoza girerek aylarca kalan türler de mevcuttur. Türlere göre değişmekle beraber, larva tek veya toplu halde gelişir. Gelişimini tamamlayan larva ya ölü konukçu içerisinde pupa olur ya da pupa olmak için konukçusunu terk ederek toprak veya döküntüler içerisinde pupa olur. Pupa dönemi ortalama 10 gün olup, pupadan öncelikli olarak erkek bireyler çıkar ve ilk çıktığında ergin rengi açıktır. Kanatların düzleşmesi, sertleşmesi ve geri kalan integümentin koyulaşması, çıkıştan birkaç saat sonra gerçekleşmektedir. Türlerin çoğunda ergin çıkışı, sabahın erken saatlerinde olmaktadır. Gece aktif olan bazı türlerde de çıkışların akşam olduğu saptanmıştır (Clausen, 1940; Turnock, 1978; Tschorsnig ve Richter, 1998). Pek çok tür, kışı pupa halinde geçirmekle beraber, birinci dönem larva olarak konukçu içerisinde geçirenler de vardır (Gammelmo ve Sagvolden, 2007).
Erginlerin aktivitesi büyük oranda ortam koşullarına bağlıdır. Orta Avrupa türleri genellikle 15-25 ºC sıcaklık ve % 60‟ın üzerinde orantılı nemi tercih ederler. Ergin tachinidler, sadece sıvı besin, şeker içeren bitki özsuyu, afitlerin ve kabuklu bitlerin salgıladıkları ballı maddeler, çiçek nektarı, polen vs. ile beslenirler. Konukçu vucudunun sıvısı ile beslenen türler oldukça az sayıdadır. Bu türler, delici bir ovipozitöre sahiptirler (Clausen, 1940; Draber-Monko, 1982).
Çiftleşme, genellikle pupadan çıkıştan kısa bir süre sonra olmaktadır ve birçok türde sabah parlak güneş ışığı altında olur. Dişiler genellikle sadece bir kere çiftleşir. Buna karşın, erkekler çok sayıda dişiyi dölleme yeteneğine sahiptirler. Örneğin, Anetia nigripes Fall.‟in bir haftalık süre içerisinde 13 dişiyi dölleyebildiği gözlemlenmiştir. Tachinidlerde çiftleşme süresi genellikle 30 dakika ile 2 saat arasında değişmektedir
(Herting, 1960; Stireman ve ark., 2006). Familya içerisinde değişik çiftleşme davranışları görülmektedir. Bazı türlerin erkekleri aktif olarak dişilerini ararken bazıları ise belli bir yerde dişinin gelmesini bekler (Reitz ve Adler, 1991; Tschorsnig ve Richter, 1998).
Ergin tachinidler, yapraklar, ağaç gövdeleri, çiçekler ve kayalıklar olmak üzere, çok değişik yerlerde bulunabilmektedir. Genellikle diurnal ve krepuskular türlerdir. Son derece aktif olup genel bazı çiftleşme yerleri hariç (tepelerin üst kısımları, ağaç gövdeleri), çiftleşme davranışları hakkında çok fazla bilgi yoktur. Phasiinae ve Tachininae türleri çok sayıda bitki üzerinde polinatör olmaları yönünden önemlidirler. Özellikle orkidelere özelleşmiş olan tachinidler bu çiçekler üzerinde yoğun polinatörlük yaparlar (Herting, 1960; Mellini, 1990; Tschorsnig ve Richter, 1998; Stireman ve ark., 2006).
2.6.1. Yumurtlama Stratejileri
Parazitoit hymenopterlerden farklı olarak tachinidler, gelişmiş delici bir ovipozitöre sahip olmadıklarından yumurtalarını konukçularının üzerine veya yakınına depo etmek zorundadırlar. Ancak, istisnai olarak birkaç grupta (pek çok Phasiinae altfamilyası ve Blondeliini tirübüsüne ait türlerde) sterna‟nın modifiye olması ile delme yapıları gelişmiştir (Askew 1971; Tschorsnig ve Richter, 1998).
Tachinidler ovipositörlerinin olmayışı nedeniyle, konukçularını parazitlerken onlara paralitik zehir, mutalistik polyDNA virüsleri ve diğer benzer maddeleri enjekte edemezler. Bu nedenle, konukçularının bağışıklık ve hareket sistemi sabitlenemez. Yani, parazitoit konukçu içerisinde beslenirken konukçuları da beslenme ve gelişimlerine devam ederler. Bu özelliklerinden dolayı, tachinidlere koinobiont parazitoitler denir. (Stireman ve ark., 2006) .
Yumurtlama stratejilerindeki farklılık konukçuya ulaşabilme ve konukçunun savunma mekanizmasından korunma ile alakalıdır. Bazı tachinidlerin konukçuları çok hareketli ve de beslendiği bitki üzerinde karakteristik bir zarara neden olmadıklarından tachinid direkt olarak konukçu üzerine yumurta bırakmaktadır. Bazı durumlarda, konukçu
