T.C.
Atom Enerjisi Komisyonu
BÜYÜK RADYASYON KAYNAKLARININ
ARTIKLARIN DEZEN FEKTE ED İLM ESİ
VE ISLAHINDA KULLANILMASI
KONULU SİMPOZYUMLA İLGİLİ
" BÜYffK RADYASYON KAYNAKLARININ ARTIKLARIN DEZENFEKTE EDİLMESİ VE ISLAHINDA KtJLLANILMASI " KONULU SIMPOZYUMLA.
İL G İL İ RAPOR
1 7 - 2 2 M art 1 9 75 / M ünich
H a z ı r l ı y a n F a h r ii n n i s a PAMUK
"B ü y ü k R a d y a s y o n K a y n a k l a r ı n ı n A r t ı k l a r ı n D e z e n f e k t e E d i l m e s i v e ı s l a h ı n d a K u l l a n ı l m a s ı " Konulu. S im p o z y - m - l a i l g i l i R a p o r .
1 r - 2?
M art1975 Münich
Simpozyu
ır.a 2 r ü l k e v e2 U lu sla ra ra sı K^ruloştan 150 ke
der b ilim
adamı k a t ı l m ı ş t ı r „Münich Teknik Ü n iv e r site si Kimya
Fakültesinde b ir
h a f t a s ü r e nto p la n tıla rd a 50 araştırma takdim
edil-mi-ş
v e ~ - t - u ı d ; î ş a l m ı ş t ı r ., Bu«a rtışa ftlar konularına göre
şö y le g r u p la n d ın ? a b ilir »
- G e n e l m a h i y e t t e k i a r a ş t ı r m a l a r - R a d y a s y o n l a r ı n m ik r o o r g a n i z m a l a r v eorganik madde
l e r ü z e r i n d e k i e t k i l e r i - Ç e ş i t l i R a d y a s y o n k a y n a k l a r ı n ı nincelenmesi ve k a rşı
l a ş t ı r ı l m a s ı - T e k n i k ve e k o n o m i k g ö r ü ş l e r - R a d y a s y o n l a r ı n g a z l a r ü z e r i n d e k ie t k i le r i
S im p osy u m s ü r e s i n c e - i n c e l e n e n v e t a r t ı ş ı l a n
konular aşa
ğıda
k ı s a c a a ç ı k l a n m ı ş t ı r .B ü tü n ü l k e l e r g i t t i k ç e artar., b i r e n e r j i b ’ - n a l ı m ı
ve bu-
nrn
y a n ı n d a y e t e r i k a d a r g ı d a made e s i , t e m i zsu
v e h a v abula
bilme
p r o b l e m i i l e k a r ş ı k a r ş ı c a d ı r , G e r e k l i e n e r j i y iü r e t ir
ken ve
i n s a n l a r ı n y a ş a n t ı l a r ı m s ü r d ü r ü r k e n meydanag etird ik *
l e r i
a r t ı k l a r s o n y ı l l a r d a b ü y ü k b i r ç e v r e k i r l e n m e s isorunu
nu
y a r a t m ı ş t ı r . A r t ı k l a r ı e k o n o m ik b i r ş e k i l d e y o k e d e r e kçev
re
k i r l e n m e s i n i ö n le m e k ve-m üm künse ö n l e n f a y d a l ı b i rş e k i l
de
İr- 11 anmak g e r e k m e k t e d i r .Büyük b ir
kısrm o k y a n u s vedenizlerden oluşmasına rağ
men dünyada
i n s a n l a r i ç i n y e t e r l i m i k t a r d atemiz su bulunma
maktadır,
G i t t i k ç e a r t a r ı su i h t i y a c ı mkarşılamak iç in ik i
y o l v a r d ır .
D e n i z s u y u n d a n t a t l ı su e l d eetmek ve a r tık ve
k u lla n ılm ış
s a l a r ı t e m i z l e y e r e k t e k r a rkullanmak. B irin c i
yol
Çok p a h s l ı o l d u ğ u n d a n i k i n c i konuüzerinde önemle durul-
m aktadır. Birçck
- . i l k e l e r d e s u l a rtemizlenerek tekrar tekrar
k u lla n ılm a k ta d ır.
-
2
-K a n a l i s a z y c n l a r m a k a r s u , g e l ve d e n i z l e r e v e r i l m e d e n ö n c e m ik ro o r g a n i z m a l a r d a n v e z a r a r l ı o r g a n i k m a d d e le r d e n y e t e r i n c e t e m i z l e n m e s i l a z ı m d ı r . A k s i t a k t i r d e d ö k ü l d ü k l e r i b ö l g e y i k i r l e t i p c a n l ı l a r i ç i n ya şa n m a y a e rk b i r o r ta m meydans g e t i r i r l e r . K a n a l i s a z y o n a r t ı k l a r ı n ı n s a y m a n a l ı n ı p , d e z e n f e k t e e d i l e r e k b o ş a r a z i l e r e v e z i r a a t a l a n l a r ı n a d ö k ü l m e l e r i ve g ü b r e o l a r a k k u l l a n ı l m a l a r ı b i r ç o k m e m l e k e t l e r d e u y g u la n m a k t a d ı r . E v , h a s t a n e , k ı ş l a , o k u l ve e n d ü s t r i d e meydana g e l e n Çöp l e r d ü ş ü n ü lm e s i g e r e k e n d i ğ e r b i r k o n u d u r . Ç ö p l e r i n y a k ı l e r s k y o k e d i l m e s i n d e n rem ç o k z a r a r l ı m a d d e le r h a v a y a k a r ı ş m a k t a , hem- de e n e r j i k a y b ı o l m a k t a d ı r . Oysa ç ö p l e r i n m ekanik i ş l e m l e r l e u f a l t ı l ı p , h o m o j e n i z a e d i l m e s i ve k u r u t u l m a s ı n d a n s o n r a i ç i n d e k i cem , m e t a l , k ü l , k a ğ ı t v e s u n i m a d d e le r a y r ı l ı r s a g e r i y e k 8 İ a n v e ço ğ u n lu ğ u n u f eminent a s y o n a u ğ n y a b i l e n o r g a n i k m a d d e l e r i n t e ş k i l e t t i ğ i k ı s ı m ç e ş i t l i m a k s a t l a r i ç i n k u l l a n ı l a b i l i r , ö r n e ğ i n g ü b r e o l a r a k , h a y v a n y e n i o l a r a k ve f e r m a n t a s y o n l a g a z y a k ı t e l d e e d i l m e s i n d e k u l l a n ı l a b i l i r . Y a p ı l a n ç a l ı ş m a l a r k a r a k t e r i ne o l u r s a o l s u n a r t ı k l a r ı n i ç i n d e b a ş l ı c a su ve k a t ı m a d d e le r bu lun du ğunu g ö s t e r m i ş t i r . Ka t ı g a z da o r g a n i k ve i n o r g a n i k o l a r a k a y r ı l ı r . İ n o r g a n i k madde l e r ’ k a l s i y u m , f o s f o r , s i l i s , s ğ z r m e t a l l e r , magnezyum, amonyum v . b . g i b i m a d d e l e r i i h t i v a e d e r , O r g a n ik g a z i s e ç e ş i t l i - m i k r o o r g a n i z m a l a r ( s p o r l a r , v i r ü s l e r , b a k t e r i l e r , m i k r o p l a r v . s . ) , d e t e r j a n a r t ı k l a r ı , f e n o l l e r , k l o r l u b i l e ş i k l e r ve d i ğ e r o r g a n i k m a d d e le r b u l u n u r . A r t ı k l a r ı n s t e r i l e e d i l m e s i n d e n k l o r l a mak, p a s t ö r i z e e tm e k , m e t i l brornür v e k i r e ç kaym ağı g i b i kim y a s a l m a d d e l e r l e muamele etm ek g i b i m e t o d l a r k u l l a n ı l m a k t a d ı r . A n c a k , bu m e t o d l a r b a z ı m ikro o r g a n i z m a l a r ı z a r a r s ı z h a l e g e t i r m e ğ e y e t e r l i o l m a d ı ğ ı g i b i , b i r ç o k a r a ş t ı r ı c ı bu m a d d e le r i n k e n d i l e r i n i n de b i r e r k i r l e t i c i o l d v ğ ç k a m s m d a d ı r l a r . Bu n e d e n l e a r t ı k l a r ı n d e z e n f e k s i y o n u n d a r a d y a s y o n l a r d a n y a r a r l a n ı l m a s ı d ü ş ü n ü lm ü ş tü r o ı ş ı n l a m a y a t a b i t u t u l a n a r t ı k l a r d a b i r ç o k z a r a r l ı m ikro o r g a n iz m a ve o r g a n i k m a d d e l e r i n e t k i n b i r b i ç i m d e y o k o l d u ğ u g ö z l e n m i ş t i r . B a z ı a r a ş t ı r ı c ı l a r s a d e--
3
-c e ı ş ı n l a m a y a t e r -c i h e d e r k e n b a z ı l a r ı ı s ı v e ı ş ı n ı b i r s r a d a k u l l a n m a y ı daha ı^ygun b u l m a k t a d ı r l a r . U y g u l a n a c a k i ş l e m p r o b - l e m i n c i n s i n e g ö r e d e ğ i ş m e k l e b e r a b e r 3 0 0 - 4 0 0 k r a d ' l ı k t o p l a m d o z g e n e l l i k l e m ik r o o r g a n i z m a l a r ı n ö l m e l e r i i ç i n y e t e r l i d i r » B a z e n daha b ü y ü k d o z l a r k u l l a n ı l m a l ı d ı r . A m erik a B i r l e ş i k Dev* l e t l e r i n d e d e t e r j a n i m a l i n d e k o l l a n ı l a n s i k i l B e n z e n S ü l f o n a t - l a r ç o k d a y a n ı k l ı o l m a l a r ı n e d e n i y l e 1 9 C 5 y ı l ı n d a n i t i b a r e n b r n l a r m y e r i n e daha az k a r a r l ı o l a n l i n e e r a l k i l s ü l f o n a t l a r k u l l a n ı l m a ğ a b a ş l a n m ı ş t ı r . B a n l a r ı n b i y o l o j i k p a r ç a l a n m a l a r » d a h a k o l a y o l m a k t a d ı r . R a d y a s y o n k a y n a ğ ı o l a r a k C o - ' O , C s - 1 3 7 - v e d ü ş ü k e n e r j i l i e l e k t r o n h ı z l a n d ı r ı c ı l a r ı k u l l a n ı l m a k t a d ı r . B r n l a r m e k o n o mi v e i ş l e t m e y ö n ü n d e n a v a n t a j v e d e z a v a n t a j l a r ı ü z e r i n d e g e n i ş b i r ş e k i l d e d u r u l u m ş t r r . C s - 1 3 7 k a y n - g ı C o - ^ O 'd a n da ha p a h a l ı o l m a k l a b e r a b e r y a r ı l a n m a s u r e s i daha u z i’ n o ld u ğ -s n d e n u z ı . n v a d e d e f i y a t f a r k ı n ı d e n g e l e m e k t e d i r , ö t e y a n d a n d ü ş ü k e n e r j i l i e l e k t r o n k a y n a k l a r ı n ı n i s t e n i l d i ğ i zamsn ç a l ı ş t ı r ı l ı p i s t e n i n c e k a p a t ı l a b i l m e s i b ü y ü k k o l a y l ı k s a ğ l a m a k t a d ı r . R e a k t ö r l e r d e meydana g e l e n f i s y o n ü r ü n l e r i n i n k u l l a n ı l m a s ı da d ü ş ü n ü lm ü ş s e de bu nu n uygp-n o l m a d ı ğ ı a n l a ş ı l m ı ş t ı r . P r o b l e m in çözüm üne en u y g u n k a y n a ğ ı n ç e ş i t l i f a k t ö r l e r i i n c e l e y e r e k k a r a r l a ş t ı r ı l m a s ı g e r e k m e k t e d i r . Bu. y e n i m e to d h e n ü z b i r ç o k ü l k e d e a r a ş t ı r m a s a f h a s ı n d a o l m a k l a b e r a b e r A m e r i k a , Rv-sya, Almanya g i b i b a z ı ü l k e l e r d e p i l o t t e s i s l e r k u ru lm u ş o l u p , i y i b i r ş e k i l d e ç a l ı ş m a k t a d ı r l a r . S i m p o z y m s ı r a s ı n d a M ü n i c h 'e 1 0 km. m e s a f e d e k i G e i s e l b u l l p c h ' d a b - l ı - n a n p i l o t t e s i s g e z i l m i ş t i r . B u r s d a r a d y a s y o n - k a y n a ğ ı o l a r a k 1 9 0 0 0 0 C i ' l i k C o~ 6 0 k a y n a ğ ı k u l l a n ı l m a k t a d ı r » 7. G ü n lü k k a p a s i t e ( ı ş ı n l a n a n k a n a l i z a s y o n ç a m u r u ) 3 0 m d ü r . T e s i s 1 3 4 9 0 0 0 DM.a mal o l m - ş ü r . İ l g i l i l e r y e n i r s d y a s y o n k a y n a k l a r ı n ı n i l a v e s i y l e b a ş k a b i r d e ğ i ş i k l i k y a p ı l m a d a n k a p a s i t e -~7 n i n 1 5 0 m" ' e ç ı k a b i l e c e ğ i n i s ö y l e m i ş l e r d i r . ı ş ı n l a m a d a v e r i l e n t o p l a n d o z 3 0 0 k r a c c i v a r ı n d a d ı r .
S ı v ı v e k a t ı a r t ı k l a r ı n y a n ı n d a r a d y a s y o n l a r ı n g a z a r t ı k l a r a ö z e l l i k l e e g s o z g a z l a r ı n a o l a n e t k i s i de i n c e l e m e k t e d i r . Bu t i p ç a l ı ş m a l a r ö z e l l i k l e J a p o n y a 'd a y a p ı l m a k t a d ı r . S on u ç o l a r a k a r t ı k l a r ı n d e z e n f e k t e e d i l m e s i n d e r a d y a s y o n l a r ı n k u l l a n ı l m a s ı yurdumuz i ç i n henüz p a h a l ı b i r t e k n i k t i r . A ncak, b u m e to d ç e v r e s o r u n l a r ı n ı n çözümü y a n ı n d a g ü b r e , h a y v a n yemi v e t e m i z s u t e m i n i k o n u l a r ı n d a y e n i o l a n a k l a r g e t i r m e k t e d i r . İ l e r i d e m a l i y e t i n daha da d ü ş e c e ğ i h e s a p l a n ı r s a bu konuda a r a ş t ı r m a yapm anın y e r i n d e o l a c a ğ ı s o n u c u n a v a r ı l a b i l i r .
G e l e c e k t e g e l i ş m e k t e o l a n d i ğ e r b i r ç o k ü l k e y a n ı n d a T ü r k i y e ' d e de a r t ı k l a r i ç i n ı ş ı n l a m a m etod u y e n i ç ö z ü m l e r g e t i r e b i l i n .
