Buluntular ışığında Lagina ve yakın çevresinin tarihi süreci

ıze-:ııtaıa:::rc,.. a,tııc cirıi w,.,..c,,;;;JltPııt1r·· . '1:fef7'db«ae '"? , ıe tcıff«t

s

.

.

ü-.

·fen-Edebiyat Fakültesl.E.deb.lyat ,Dergisi 1997, .Sayı:

11

1 • •

B

_

ULUNTULAll

.'

IŞIGINDA

.

L~GiNA VE

YAKIN

.'

çEVRESİNİN

.

TARi

-

İfl

SÜRECi

.

.

. Ahmet A.· TIRPAN• O •)

1981 yılından bugüne heyet üyesi olarak çaJışmakta . olduğum

. .

StratonJkela kazıları sırasında. zaman zam.an ·Laglna v.e çevr.e.s; ile ilgili

araştı.rm~

ve Jesbitler

yap'ıyo~duk.

Bölgenin

biUnen

~n önemll. dini

ı~erkezı

olan Laglna'dakl

Hekate tapınağının slyasl merkez

Stratonikela tarafmdai,

yönetilmest

_.

tapınağın

_. Straton1keia_. 'ya _kutsal bir

yol

ile

bağlı ofm.ası,

. bu

yçl

.. . .

boyunca devam . eden n.ekropol sahasında halen daha yürütmekte

.

oJduğumwt t<azıl~r.

Stratonikela.

k~ısı başkanı

_

Yusuf ~oysal'Jn 1967-1970. _· ..

yıllan

.

a~asında

.

Laglria yöresinde _.

yapmış olduğu

_.

·

kazı

.

c;alışmalari:

Laglna ve

, .

yöresf ile olan ilgimizi daima sıcak tutmuştur ..

1990'1ı yıUarin başlanrida

Lagina'da

yoğunlaşan

eski

eser

kaçakcıhğı

·ve tahribatı üzerine Anitlar

v.~

Mü.zeler · Genel Müdür)üğü yetki illeri · !?izim

kazimız'ın

sorumluluk

sahasında

oldllğU

gerekçesi ile

olaylarla jlgilenrrteml~i

. .

.

istemlştlt.

· Bunun üzerine Kültür

Bakanhğı'nın

l:z!nlerr ve mali

desteği

ile 1993

• • • • • • • . ·' . i • •

yılind~ Kurtarın" K~ısi statüsünde Milas· MO~e MQdürlüğü · ile birlikte ·

·

_.

b~iattığıml.7.

kazı

~ışmalan

halen devam

etmektedırt.

. .

•~ , Selçuk 'Üniversitesi, fen~Edeblyat Fakültesi, Ark~loJl~Sanat Tarihi BölOniO Öğretim Üyesi 1 · ·A.

Tırpan,

~gına

Kazısı

1993-1994,

xvıı.

KST il, (1996); s.20':>-227; Laglna .. anti~

kenti kalıntıları, sık çalılık, ağaçlık ve bahçelik bir araziye yayılmıştır. B~ nedenle ·gözden ırak ve kaçak kaı..ılar'ın rahatça sürdürüldOğtı bir yerd.lr. Otomobil ulaşıını o!maması

. Ark~olojlk kazı çalışmalarını zorlc\ŞtırmcJkta idi.

hk

lşımız resm.ı. ve _slvil 'toplum desi:eglnl .

sağlayarak harabelere ulaşan bl(ycl

açmak

ol.muitıır~ Anıtlar ve Muz.eler Genel Müdürlüğü lz1nlerl ile Müz.eler~e yaptığımi:.: çalışmalarda pıze:yardımcı o\an Bodrum Müı:es-1 Müdürü

Kurtarma kazısı çalışmal~rma paralel olarak, Laglna'da daha .öilce · yapılmiş olan kazı ve araştırmalarda

ele

geçen buluntu

ve

tesbitler ile yörede

tesadüfen bulunup müzelere intikal etmiş eserlerin arctştırılmasıria ön'em

verçllk, -Böyleçe Lagl_na ve yöresinin tarihi. sürecl konusundaki bilgi· ve

,· ·' . . .

belgeleri blraraya toplayarak bir

kronok>J.1

oluşturmaya çalıştık.

·

tarihi

·

Coğrafya:

Laglna An~lk keiıtl, Muğla

ili,

Yatağan ilçesi Turgut Beldesi sınırları

içinde .kalan harabeler' _. olarak

tanınmaktadirı.

Harabelerin _{. ..}

yayıldığı

yöre için

tıLAGİNA

0

"

ismi. uzun

yıllar kullanılmış

ve

Türk

Fonetiğine

uygun olarak

"LE.YNE"

şeklini

·

almıştır.

Son düzenlemeler iJe beldenin ismi

'

TU

.

RGUr

olarak

değiştirilmiş b

_

ulunmaktadır3.

Laglna: ant*

çağ

.coğrafyasında

Karya Bölgesi· içinde yer

alır

ve

bu .

bölg~d~

yaşayanlarda

_

Karyahlarölarak

tanınır4.

Herodot,

K.aryalılannl

Ö.

il.

·

binde adalardayaşamış· olduğunu;· daha sonra Anadolu'ya

göç

ettJkJerJnl ~e

\\,İ

Oğuz ·Atpözen. Milas MUze MücfürU. Mehmet Çakıa ve Arkeolog Aynur Özet;e teşekOr

~oom.

·

2_ Yatağan-Milas asfaltının 1. km.'den "Yatağan Termik Santrali yanı" sağa ayrılan yoldan 9km. sonfa Turgut beldesine ulaşılır-. laglna antik kenti. harabeler! Turgut. be.idesinin ı kriı.

·doğusunda-eğimi! bir arazide, sık zeytinlik v~ bahçelikler arasında yer almaktadır.·au arazı doğuya Turgut çµkurluğuna doğru alçalır,-bu ·verlm!I ovadan °Dipsiz Çayı akar. Dipsiz. Çayı, · ·

Kayırlı ve ~ulgurlu Der_elerl ile birleşir .. Yassı Mevkl'ln~e doğusundaki bir Gnays klttesı olan

GOkbel dağını yarar. Önce Çlne·Ovası'na oradan Menderes Ovası'na ulaşır. Bu vadiler

·antık çağ coğrafyas_ında öremll bir geÇittlr ve bölgenin Menderes.Vadisi ile lllşklslnl sağlar.

Artemldoros, Fykos'tan-Efesos'a giderken Laglna'ya uzaklığı"n 850 ·stadla .(165km.).

Laglna-Alabanda arasının ise 250 stadla (48km.)·olduğurıu nakleder.

3

~

Eski

Helleiıcede

"S" eki "erli" adl~ra eklenirdi ve "La" sonuna "S" eklers"ek "Las~ kaya

anlamına geliyor. Luwl-Pellags dlllnde "La" takısı kilçQltme eki olarak -"cık' anlamındadır. ·

"Lala" kelimesi ise Helence ·~ş-çakıl" demektir. Diğer bir deyimle "kayaak" d~mektir. Laglna ismini luwıce hecelersek (La-aga ana) "Kaya ucu ülkesi" anlamı çıkıyor. L~ri Lagl~a.

harabelerinin yayıldığı. alan böyte bir topoğraflk tanı_ma uymamaktadır. L.Robert, · A .

travel5 l'Asle Mlneııre, Parls, 1890.; A. Balliy, Dlctlonmali'e <irec-fran~ls, Parls, 1950: B. Umar; TUrklye'dekl Tarihsel Adlar, lstarıbul 1993. · · 4 -. Kuzeyde Büyük. Mender~'I takip eden Cevizli ye Karanlık Dağlar, güneyde· Dalaman

Çayı'nın yatağının olı.ışturduğu sını_r, doğuda Babc'\dağ, Honozdağ, Bozdağ zinciri ve

. batıda Ege Deni?! ile sınırlandırılan bölge antik çağda Karya Bölgesi olarak adlandırılan bölge olarak kabul edilmektedir. Ramsay, Karya Bölgesi sınırlarını; kuzeyde.Menderes

Nehri, doğuda Menderes"in kolu olan Cıprus Deresi, ·kuzeydoğuda Salbahus Sıradağlarının

uzanbsı, Cıüneyde lndus {Dalaman) Çayının denize dökOldOğü yer olarak _sınırlar. Akurgal,

. Karya Bölg«".sl'nl antik devir komşuları ile Jınırlayarak "tanııtılamak~dır. lonya1 Frlgya ve Llkya ile çevrllldlr.d~r. Akarca, MIIH, s. S3.;W.M. Ramsay, .The_. Cltles and

Blshoprles of Phrygla, Oxford, 1895.; Akurgal, Clvlllutlons, s.15 vd. ·

76

--ı • 1

. 1

, /

\' .

i.~ıegler olar~ adlandırıldıklanm, JakJn

Kary

_

alılann

.

kendllerlnl Anadol~'nun

.

yeril

halkından, Lldya~ılar

Ü~

·M~sla.hlann

akrabalan

oldukları görüşünü

·

savunduklannı bize nakleder.

.

.

.

·

İ.

ô

:

it

bin tarihi

coğ~af:yasında tanın~

Ah

.

lyava ülkesini~

·

merkezi

: Rodos olan GOn<!y

lonya

il~

Karya

sah111erini de

içine

alan

·.

bölgeyi

kapsadığı

.

ıieri

sürülür.

Hitit

İmparatorluk

·

Ta~İetlert

'.

ndc a~ı

geçen

KARK.IŞA'r:un

Karya .

: ·bölgesinin

i.

ö

.

·

u.

bhi'dekl

adı oldu~ üzerinde

~urulmaktadır5

.

.

. ·

Kaıya

.

bölgesinin dağlık

arazJsindeki

.

vadilerde kOc;O)ç.

yerleşim

bh1mleri

· .

·

·

.

haUod~·

ya

·şaya~ Kaıyahlar

'

aralarında

"KOİNON"

adı

vfirtlen birlikler.

kurmuşlardır. önceleri· b_ayram _kutlamak ·amacı

ne

kuruıan·

1;>~

dini

birllkter

:

·

daha

sonralan

siyasi

bir. .karakter

katanmıştır6.

· ·

.

. .

Ele geçen kitabelerden Kao,alılann kendllerlne alt ..

bir

alfab~l ve dm

. . • . . . l • .

olduğu

blllnmekte(flr.

Bu dil Hlnt·Av.rupal bir. dildir. Ltdya ve Llkya dillerine

benzerlik

gösterir ... A:lfabe. olarakta Grek alfabesine

benzer

•.

·_lakin. tarn olarak

çöz.UlmOş değlldlr. ,' .

Mısır'd'a paralı

asker

olarak .çal,ışan· Karyalı

~kerlerln Menfls'te

·

:

tapınaklcU"

-

v.e· byalar

üzerinde

lslmtcrt

geçmektedir.

Karya Bölge.si'nd~

ise

• : , • . ' ' • • . . • • ' • ' I

E.tlromos, Khalkethor. Labraunda; KJncfya. KJldaran, Sunurt kentlerinde Karca· . ·

kJtabeler

bulunmuştur'.

Lagfna'da

bulunan

ywtlarda Karca lsl~lerln

çokluğu

.

ve

Roma

Devri . kltabelerlnde de

aynı

isimleri~

geçiyor

olması

Karyablann

burada

etnik

kökenlerini uzun sQre, dev~

ettır~ğlne işaret

ede_r8. . .

Yapilan

Ar a,tırıiıaları

. . . t . . .

·

Laghıa'

da

yapılan

11k

araştırma

1743

yılında

RJchard

Pockocke

.

tarafından gerçekl~tlr11mlştlr9

.

W

.

M .

.

Leake

,

~lna'dald

tapınağı tanıtır

ve

s_· · Boysal, Anadolu XV, s.65; 72

6_ ç:şahln.: !lı'e Poıttıc.ıl · ~n·d ll~llıeloııı Structure · in tbe· Teirltory. of

Stnatonlkela liı Cıda, Ankara, .ı 974

1 -· Ak.aro\,

MIIU,

s .. 55 · .· . · .

8;.. · L.Robert, He~lenlca' VIII,

·

19so,

31 vd.; Laumorler, Les Cultes lndlgMes ·en Carla, Parls

1958, s. 53~65; . ·: .

9_{- . R. Pockocke, .TrAV491s in the Ea.st; London, 1845.}

bulduğu bazı

kitabeleri 1822

yılında yayınlar

1 O.

W.

A. Waddiilgton .. 1835 yılında Laglna'da tesbJt ettiği yazıtların kopyalannı ahr ve res·ımlerinl çekerek·

yayınlar

11.

1856 yılında Lagina:ya gelen C. T. NE.WfON, ·Hekate Tanmağı üzerinde uzun s~re _çalışmış ve tapinağın· p~anını çıkarmıştır. Temenos ·

duvannın krokisini çizmek İçJn yaptığı sondaj .kazılan .sırasında 7 adet röllyefli

friz

bulmuştur1 ı.

. .

Benndrof yaptığı küçük çaplı

sondajlar

He ilk defa tapınağın t~un olarak .

planını

yapar 13. 188

ı yılı

_

~da

W.

Nlemann

ve

V. · Luschan tarahndan yürOtü~en

kazı

ve

araştmnalar ile

tapın

'

ak

çevre:slnde ·· 8 ·adet· röllyefti friz

ne

.

bir kısım.kJtabeler daha açığa Qkanlmıştır. Bu ft1zler de.yayınlan~r.

1882 .. yılıhda ~öl~~·· Amtl~rı üzerine çalışan Grafen-LanckronoskJ ekibi, ·1883 yılJ.·Şubat. ayında Lagln~'da ·kısa bir araştırma

yaparlar.

1886

yılında · Newton tarafından _. bulunan frizler çok kötü durumda _. olduğu

için

. .

,yerinde ·bırakılmıştır. M. M. Legrand ve Chamo_nard. ·1891 yılında .~ekate

Tapınağında kazı yaparak

tapınak fr1z1erlnden

9

.

tan~ıriı daha çıkartıp bilim

alemJ.ne ~ıtır. J\ynı yil 17-31 Ekim tarihle~ .arasında Laglna'ya gelen

Osman

Hamdi

·

Bey 17

friz daha bulmuş, bunları_

köyd:ekf

blr depoya taşıtarak

emniyet

altına al~ıştır. Osman ~İamdl· Bey· 1892yıhnda. 30

:

EylOl-2Q

Eklin . tarihleri

arasında Chamonard

ve carller'in yardım.lan ile tapınak frizlerİni ve .

kınk parçalarını

toplayarak

.

lst~nbul Arkeoloji

MOzesl'ne

taşıtı~

.

-

Tapınağın

.

. . . . ..

batı cephesi frizleri ilk

olarak

1895 yılında . A. Chamonard tarafından

yayınlanmıştır

14.

1902'

yılı~da heyete

katılan

Halll Ether,n Bey' de yeni bulgular

ışığında

. .

. t~pınağın planını çıkanna çalışmalan · yapmıştır. Bu çalışmaya Wiegand ve

10 ..

11

W. M Leake, Journal of • Toıir ·ın Asla Mlnor, loridon, 1824.

P.

Waddİngton;

(Le.Bas)., lna(tlptlons

Giecqııes

·at .

l:atınes

.Recaelll~s · an Grecee At en Asle · Mlnevre, Parls, 1837.

12~ C. T.Newton, Hl~to~ of Dlsc.ovtırlH .at H~l~m.ıııH; Cntdus and Branchldae,

Landon, 1863. ·. . · ' ·

.

.

.

Benndrof-.Nlemann, R~lsen in SQdweıtllc:hen klelnulen . ı.

14 _ A. Chamonard, les S~ıİhıptııres

de

La JrtH · du Te•ple · d'Heka!e . a'uıln.a,

Olt:3, XIX, 1895, s.235 vd. ·

78

Knackfuss'

da

katılır. Bu bllgİJer Gustave Mende) tarafından derlenerek 1912 · :

yılında

·

yaymlamr.15. 1930

yılında

A~old. ~ober, . Lagl~a ftizlerinl tekrar ele .

.

.

alıp

·yaymlar16.

1931

yılında

Keli

ve

Miltner

tarafından detaylı fotoğrafları

.

.

alınan

frizlerden

·

Newton'un:

Laglna'

da buldukları· aranmışsa~a.

· bulunamamıştir.

Yusuf Boysal. 1967-70 yıllannda Laglna ve çevresinde yaptığı kazı ve

. . .

araştırmalarda

yörenin F.skl Tunç

Çağı

;

ndan

itibaren kesintisiz iskan

gördOğünO

belgeleyen· ~alzemeler ele·

geçinnlştlr

17. Laglna

yakınlanndaki

~ 5 km."· Hac.ıİ>ayramlar höyüğünde Ümit Se.rdaroğlu tarafından ı 971-72

yıUannda

yürtltO

.

len

·

k~ı c;alışmalannda

18, Arkaik Devir

yerJeşlml

tesblt

. . .

edllmlştir.

A. Rumsd,eld

lse,

Laglna

Hekate

TemenosundakJ

mlmaı1 kalıntılar

.

Ozerl

.

ndekJ khymatlonlar

ve

lotus

palm~t motltleri ile

İi:,n

ve

korlnth

·

·

t,aşlıklannm stlllstik. öze.lllkleriiie dayanarak ~ai>ınak ve propylonun

tarlh

l

endidlmesl {;zenne

dunnuştur19

. .

Buluntuların

Kronolollk

Dejerlendlrınesl

. . . . .

Lagina yöresinde ele geçen en erken buluntular.

EskJ

.Tunç çağına aittir. · .

Lagina'mn

doğusunda Yarbaşı

mevkUndekl l\lekr:opoJ

sahasında

Küp

meza

r

·

tıpı

gömQtler'yer

almaktadır.

·20Kopasar ve Karasu mcvklllerlnçie

bulunanlarıa

·

:

. ' . ' . .

ıs_ G. Mende!~ Nİııs6eı i•pertau . Otto•aİıs, (Prlese.s de Tenpei d'Hekate d'Laglna);

Cataloq•e des Scluptuea, Costantlnopole, 1-IO, 1912, s.43.1. vd.

16_ A. Scho~er, •oer Frle.s de.s Hekatetons Von Laglna", 1stanbulle r Forsch~ngen 2, Wl~ı.

· 1933: .

. 17_ Y'.Boysal, 'Turgut Kazısı 1969 Raporu·, A.natoıı. 12, 1970, s.63 vd.

18·,

O.

Serdaroğlu, "Haabayramlar HOyüğO Kiltsı 1971~7ı- Anado!iı XVI. {1972), s.84.

t

5'

_

A. Rumscheld, "Untersuchungen zur Klelnaslattschen Bauornam~ntık des Hellentsmus", .

1st.

Mltt.1994, s.132-139. . . , · .

20 · Y.Boysat; ".Laglna Ka,zıları\ vm.nı<.i<ongreıl, Ankara 1979, si389~~90

Üzerinde ~aralar bulunan keslk gaga ağızlı testiler maşrapa!~ ve flncanlar , elde yapım

ve oldukça~ malzemelerdir, deve tOyO rengi hamura sahip ve boyasızdırlar.Anadolu·

Eski Tunç yerleşmelerinde geıek oıo hediyesi .ve gerekse y~leşlm tabakalannda çok

sayıda ele·geçmlştır.M.J.Melllnk, ·"Excavatıon at Karataş SemahöyOk", 1964, T.A .• D.

Xlll-2.,. sA9-S1, re:s.(y7, (fa.baka ·buluntuları): "Report on the fırst Campany · of

excavatıon at Karataş-SemahöyOk", T.A.D.XJll-1, ftg.7. (Mezar l)uluntusu): H.ZObeylr

Koşay, AlacahayOk Kazısi ı 963, T ,A, D.xnı.: t, s.. n-7 4. sch. t o

K~kgaga ağızlı testi PT Env.no.6757, PT .. h.14an~ gen.8Açm

Maşrapa·

Pt

Env.no 6760,

h

.

9

;

~,.m

.

.

kann R. 7cm·, ağız. R.1 O.f.km

Flncan PT. E.nv .No 6 76 ı h.4.Sr.m ağız. R.11.Scm _

,,,.~•;;,,•'"'t"'"••••:·--".'~ H~:,:•:,•-.. '"•.,:•,• 0••<1ı..;~, ... . , _ ... .., "• 'ıit( q__.,--,s:,;,-,,L....J...),••• •••":C-

-blril~te top_lam

39

·

adet eser

bugon

BodJ'um

_

·

MözeslndedJr.

KJ~t toprak Jçin

e

oyulmuş yuvalara yerteştitll_en küplerin· a.ğıilan yassı.· taşlarla kapatılmış; .içine

ve

dışina

·

610

h~dlyeleri konulm~tur.

BrQnı. iğne,

_.

o.

k ucu,

_,

:

.

mızrak

ucu

.

balta.

-pişmiş _. toprak _. ağırşak, maşrapa, fincan

ve

kesik gaga _. Mızh testiler

Eski

Tunç .

.. . . .

Devrln!n karakteristik malzemeleridlr(Res. 1 ~s). . .

.

Es~

Tunç

Çağından

sonra

yö

_

rede

ele

geçen

en ·erken _buluntulijr

Sub·

Mlken

devrine aittir. Stratoriikela tiyatrosu

yakınında

bulunan

·

iki

~p

ve

bir

tablet

.

dışında

M.

Ç).

.

t 100

.

tarihlerine

bizi

götOrecek

başka

örneklere

rastlamadık21

.

.

·

·

. Submlken- devirden sonra 400-450 senelik .f?lr

kronoloji

·

boşluğu

karşımıza çıka~.

Geç

·

geometrik devirden

itibaren

de ke.slntlslz'-hlr

kronoloji

oluşturacak

puluntular mevcuttur.

Satın alınma

·

yoiuyla

ı.agİna

çevresinden

· müzelere

intikal

ed~

(oınoche.

skyphos,

.

6ncan.

testi vb.

"

)toplam

i4

adet

. Geç G~metdk Devir· eseri· tesblt ettik. Yusuf-Boysal'm Laglna harabelertnln_

. ,· . . . ' . .

hemen güneyinde. Bozukbağ -mevkUnde· bulduğu Geç Geometrik ·Devir

. ı· . . . . ·. . • . .

nekropolOnd~n de

toplam

11 adet ayr

_

u tlp eser.

·

bugOn

Bodruqı

MOzes

.

lnçtedlr.

22Laglna

·

yı

-: Stratonlk~~a·ya

bağlayan

~utsal

yoı

· boyunca .

·

(yakJaşık

·

9 ~) u~a~an

Ne~opol ·

sah~ı

·

bulu~tulannın

en erkeni Geç·

_ Geometrik Pevlrden başlamaktadır. ~aın ola_rak Ald~ğ diye adlandınlan

mevkUde

y,oğun

.olarak bulunan

9ec;

Geometrik

·

oevt

r

rriafz.emeleri Laglna

.

çağdaştan

ne

yakın benzeriık gö~1er1

·

rıer~

.

23

örneğin

Boysa)

tarafından

M.

·

ö

.

fincan

PT. Env.No.6759 h.6.2cm Ağız R.14.2cm

genA.2cm .

Balta _{. . .} Br. _{. .}

_.

_. Env.No.6765 uz.t4.S

iğne Br. Env.No.6763 · uz.21.Scm 1

t"1ıuak _'. ucu Br. . Env.No.6764· uz.t6an ·. gen.2.tan ·

Mızrak ucu e·r. Env.No.6767 ı,ız.14cm geıi.2.3an

MJuak_uçu Br. Env.No.6842 uı.t4.San · geıı.3.3an ..

Eserler Bodrum mGzeslnde bulunmaktadı~.. . .

2.1.

Hanfman_o•J.C.Waldbaum.

·rwo

Submycenaen Vases and Tablet From Stratonlkela ln.

·cana,.

AJA.

.

72, 1968, s.Sl-Pl.25 ftg.i ·2, Y.Boysal, "Stratonlkela Nekropotonon Tarihi : · .

Süreci" 1.eıul Ojıiz Ank Anupnı. Ankara; t 968, s.S3. Bulunan tabl~tın kesin bir

tarihi verllem.emlşfü.Hanfmann-Musson, ·earıen lnst;rıptıon From Sardls · and

· Stratonıkela", Kadmos Vl, s.12.9-134 · '

22 _{Y.Boysal, "Llglna}

Kazı;arı

•

_;

_vm

_:

_{ffk Kongresi,}

_A~kara,

_{19_19,-s."389 vd: "Turgut}

. 23

Kazıları, t 969"; Anadolu

xn

;

s.63~93 . .

. . . .

· Roma Devrlnde(M.S.2.yy)t~amen yeniden yapılmış . olduğu anlaşılan .. Stra.tonlkela ·

şehrinin kuz.ey kapısı. kutsa! yolun bqlangıcı olup Laglna .Hek~te ·temenosu

80

,.

1.

yy başın~ tarihlenen bir olnoch~ İle (Soysal, Annağan, R. 1 }Lagina'da

bulunan ikJ o·inoche gerek

fonri

ve gerekse süsleme

tekniği

·

açısından

.

beri zer

(Müze.

env.

~o 3691 ve· 2857)24 (Res.6.-7). Gene

aynı

.. tarihte.n·.

m~toplannda

içJ

ağ ·motifi, dolgulu .. bakiava·motlfi süslü skyphos He {Boysal,

· Armağan, ·R. , . 2) Lagina 284.1 env. no'lu skyphos. ve M.

ö.

660-650

tarihlerinden metop lçl. çizgi motifi dolgulu skyphos ·(kotyle) ile (Boysal,

Annağan,

R.

5 ). Laglna 2842 env. no'lu

skyphos

(kotyle} foım

ve

süsleme

bakımından

tamamen

birbirlerinin

.'

kopyasıdı

r25(Iles.8-9).

·

. . ; . . .

M ..

ö.

·

6.

il:Sıra

tarihlenen malzeme olara~ Laglna

·

yöresinden

satm

a~n1a

.

. . .

.

'

yolu ile ve kazılardan ele geçen ayaklı tabaklar,. çömlekler, Lydian tipi kaplar,

kylix ve pişmiş toprak mimari plc;\kalar ele geçmlştlr(Res.15-16). BHhassa

. .

.

mloiarl plakalar yörede Arkaik

yerleşimi

.

n

bclgesldir(Res. 10-1

~

). Lagina ke.ntf

içinde ve· yakınlarındaki Hacıbayramlar Höyüğünd~ yapılan ka.zılarda

bulunan mimari plakatann· çağd<'\şları Karya bölgesinde Mllet,

Mylassa

ve

Euro~os'ta ele·

g~çmişt!r.

I:-agina'da lon

Kymatıonu

·

bord'Qrlü

kabartma

. .

· motifli ve çörtenli

simalar

··.

He antefixler VI.

yy.

.

m

·özgün

.

örneklerıctı~26c~.12).

G~ne

6.

yy

_

tarlhleyeblleceğh~iz

çarkta

yapılmış

iki

kandil

fonn ve teknik

açıdan

devrinin

büti.fr1

özeHiklerine.

sahiptir (

Env. n9.

2607-2443)27

(Res.13~14).

propyllonunda sön bulmaktadır.Stratonlkela şehir kapısından itibaren mahalli semt adı

olarak· iğdemir, Kabasakız. ve Aldağ mevkllleılnden .geçen bu yolun her iki tarafında yer

alan mez.aılar,. yaıu· ızleyerek Laglna'yil' doğru devam ·eder.(yaklaşık 9km)Bu kutsal yolda

. dini seramonller yapıl,dığ·, ve Hel<ate Tapınağı anahtarının Stratonlkela'ya taşındığını .

. y~ıttardan ·öğr~mekteylz.. ·

· 24 Bu benzerlik Yusuf Boysal tarafından tesblt edilmiştir. ·

2 5 · YBoysaı;

·

Armağan. s.54-58.; A. Baldıran, ~Nekropal Buluntularına Göre Straton!kela

Tarihi ~üreci", s.

O.

~en-Edebiyat faklUtesl DersM 6.0991), s~ 46, Res. 3. .

26_

27

Boy~. Anatolıa Xll.,s.63-93 Bu tip skyphoslcıi'ın Karya bölgesinde oldukça yaygın

(?lduğu blllnrriektedlr.Bkz.C.ÖzgOnel, Kaıya Geoıınetdk SerAmlğl. Lev.25-28-Z9 ·

. .

Eke Akerstörm, "The Fıgured Arctııtectural Terracota Freze", Xth lnte,natıon

Congress of Clasacal Archeology. VoLt, lımlr-Ankara.1973·, s.319-327.,.

pl-85-90.Kekllk geçidi sahı\eil Haobayramlar höyüğü .ömeğtnln btmzer motıfter!ne Mldas kenti,

Mlletos, Mylassa ve Euromos'ta rastlamaktayıı.Pl.86.flg.2, 3,· 4. Antıtetik Kentauroslar .

ve hay'at ağacı(env.6753) larissa ve Pazarlı (Pl.88:flg.16-pl.89.flg.19) örneklerinde

gör:QIOr, Lagina'da bulu~an araba tekerleği ·motifi! bir.plaka parçasının Larlssa'dald araba

tekerleği ile benzerliği şaşırtıcıdır.1'1.89, ftg .. l 7-t8 · ·

\ .

·0scar Bronner, Terracota lamps,. COlllNTH Vol: iV Athens, 1,930. PLT ~ıg. ı, 7,

· 23, ~9. Walfgang Rapth, ."Lampen Und Beleuchtung .in der Antıke" .·.Anttke Weılt,

t 986. s.4 Abb 3 Benzer Efes kandillerini MÖ

7.yy.

tarlhte.11ektedlr.

Sf

·

• l

_Stratonikela

l\lekropolürıde

·

v

.

yy.

buJuntusu

ele

geçmemişti

r

.

28 Laglna'

cta

·

bulunanlar ise oldukça kaba malzemeler olup ,mezar

buh.

ı

t?tUSU

veya

satın

.

alm

_

adı(

(Res.17-·19 )~ Stratonikela

-Yatağan

.

y9Junun

.

yapımı

·

sır~ında

..

ortaya

çık~n

iki

~ezarcİa

~ie geçen

·

tkJ

adet·

M.

ö.

V.

yy

·hydna'si

yôre;de bu

de~ıre

alt

~i

.

r

iskan yerinin

oluğunu

gOnderrie·getinn~ktedir. 2.~ Bölgenin·. Pers hakimiyetine girmesi ile

bİrlik!e

siyasi ve idari·

yapırun.

değişmesi yeni .otc>ritenin yarı;tttığı sorunlar buluntulardaki_ kabalığıı:ı nedeni.

olmalıdır.

30

·

·

·

·. Lagina ve.yö.reslnde

yapıl~

·

k~ı

ve

araştırmalarda

M.

Ö.

4;

yy

._

a· ·ai_t

çok

sayıda

küçük .eser. ~e kitabe. ele.

geçmişt~r(Res'.20)!

· Bu. buluntu·

ve

:

· kitabeJere;. antik yazariardan

ed~ndiğimlz bllgller de

eklenince bölgenin bu devirdeki tarihi ve politik

yapısına

.alt.

bir

değerlendinne

yapabiliriz31.

. .

Hekate ·Tapı_n_ağı'nm yaklaşık .

.1

kın . . kuzeybatısinda_ KöklOk.

Mevkisi'nde C~mal Küçükçetin'in

tarlasında

ele

geçen

M.Ö

•

.

4.

yy.

ait

iki .

.

kitabeden

:

yörenin

bu

·

devirde "KORANZA" kenti olarak.

tanındığını

ve

.

·

·

Laglna'riın

bu 'kenti~ bir

de~osu

olduğunu

a

_

nhyoruz32,

Yazıtlardan

biri.

Phllippos

~ll'e-(Arrhidalos). alt olup Asandros'un_ Karia

Satrabı olduğu

M.Ö ..

31

~

tarihindendir33: KORANiA

adı.

bu

.

kitabeler

de

geçer .

.

Aynı

yerdeki

M.Ö. 4.

yy .

.

ortal~nna

·tarihlen~n

diğ~r

l<ltat:,elerde ise Koranza_{. .} 'ya

·

bağİı

. '

·28.: _{- Baldıran, Stro'ltonlkel& Nekropo~ Buluntuları, s.47 . .}

· · 29 J • ç·.Şahln, Stratonlkel& l.n Cari,•. Ankara, .l 976, s.15, · Lev.

v

·

.

r;

ı. Şubat ı 976 da

.30_·

Startonlkeia-Yatağan yolu yapımı sırasında Startonlkela'ya . ı k_m. mesafede· ve yolun

kuzeyinde iki mezar bulur:ımuştur. MÖ V.yy' a tarihlenen meiar 'buluntuları . nedeniyle

· Ç.Şahln buraya yakın olan Halkalı ve Manastır. mevklllerlnde antik Chryasoris Kentinin yeı

. alatılleceğlnl llel'I sünnOştor. · · ·

· a}Lydıan kabJ env.no.2605, satın alma

b)Kase env.no.2598 , ~atin alma

·\ c)Tek kulplu çömlek env,no.3697, Mlı mezarı

d)Qft ~ulplu çömlek; env.no:36~, Ml .mezarı

· 31 B~ysal,

Aiı~clolu

Xll, ( 1968}, s.63-93. Turgut'uri .· 1, ·

S

km. güneyinde. Bozuk

bağ

. . ~evktsl'nde, Glblye Köyü: Şo~esl yanında, Sü10k1U Çeşme diye .adlandırılan çeşmeye

· 300m. mesafedeki Mehmet ôzen'ln tarlasında; Turgut'un 2

km.

ganeydoğı.ısunda Emirler_

. Mevkisl'nde ·Süleyman türker'ln tarlasında yapılan kazılarda (M.Ô 4.yy.) Skypbos ve

Lekythoslar ele geçlrllmlştlr. Bu bulu11tular Bodrum MOzesl'ndedlr. · ı" . · ·

32:- Şahin, "Koranza·\ Anadolu XVII , s.179, Lev. ı-ıı

Xthyblra

ve

Patarousa

Köy·Jeri ne

Angira, Ondra ve Laglna

demosi~nı:1ın

islmlerlni görüyoruz. Bu kltabele'r'den _.

anlaşıJdığı

_' Ü7..ere KORANZA M. _.

ö.

4.

yy.

_da keri~ine bağlı köyleri ve demoslan olan

iki

Arhon ·11e jdare edilen bir

"

kenttir.

Apollon

_ııe

·

Artemis'e alt bir.

kOJt

merkezi

"

vardır34

;

.

Stratonlkeia.

nekropolünde ise IV. yy' a

ait

buluntular daha· önceki ·dönemlerdekinden ..

daha.

fazl~dır.

3_5 · Bu~uo nedeni iV yy .·Maussolos Döneminin_

lstikrarJı

·

yönetimi '·oJmalıdır. · Attika kökenli eserlerin: ele geçmeside aynı nedene

. '

bağlanabilir. Hellenistlk dönemde kuruldu~u __ antik kaynakl~rda söz edilen ·

.Stratonikela'nm_. .

N

yy

.

yeı:1eşlmi Akropol _. kısmmqa olmalıdır, Akropol etrafinı _{. .} · ·

çeviren· sur duvarlan yapım tekniği bu devir·ile

uyum

gösterir, Aşağı Şehıin·

Hellenistlk Surlanndan tarnamamen

farklı

malieme,

plan

ve

teknikte

inşa

edilmişlerdir.

36

Bunlar

kentte MÖ tV.

yy

iskanı old

.

uğunu, adının İdrias

olarak

blllndlği görüşünü

.

destekleyen

buluntulardır.

37

. Hellenistlk Devir'de bölged.e, siyasi yapısinın ôeğişnıeslrıe paralı~f

.

olarak

o)uşari

yeni

yapılanmanın belgelerlne yoğun

bir

şekilde

. rastlanılmaktadır .. 38

35

36

Yukarıda adı geçen ya~tfarın bulunduğu Kökl(Jk' Mevkl'lnde muhtelerrien. bu külte ·aıt bir

çok mimari eleman ·tesblt ettik. Yörede ele geçen· pişmiş toprak boyalı kabartma motifli

sıma ve anteflx. gibi buluntular. burada Arkaik Devir'~ kadar uzanan bir kültün varlığın~·

işaret eder. Artemls kültil; tapınımı yörede Roma Oevrl'nde de devam etml~tlr. Ç.Şahln,

Koranı:a. s.185, Laumonlne, Les Cultea, s,2.14-215. 0.Serdaroğlu, "Hacıbayramlar

HöyQğil Kazısı 1971-1972", Anadolu XVI, 1972, s.84

A.Baldıran, Stratenlkela· Nekropol Buluntuları, Konya ı 990, s.60 (Basılmairnş

Poktora Tezi) Aldağ r,:ievkllnde At O ·mezarında bulunmuş· iki -Lekythos, ile· Lagina'da

buluınan 3692 .Env.anter rıo'lu Lekythos benzerdir (Boysal, An~tollA ·XII, Lev.XIV) MÖ

IV llk yarısı: Keırç Vazoları olarak da tanıdığımız, geniş ağızJı ve figürlü Pellkeler, Kat,a Sakız

tnezarlarında ele geçen siyah asta~lı veya renkli. bantlarla · sCıslO Unguanterlumlar. iç,~

dönük dudaklı kaseler bu asrin iyi tanınan malzemeleridir.

A.Tırpan,

"Strat~nlkela

Şehir" Surları",

s.ü.

E.df:b§yaı

fAk&ltesl Dergisi,

Sayı

s· ..

1990, s 2 t 7-234. .

37 -

Stratonlkel~'nın

en erken

adının Chıys

a

orls olmalıdır

diyen Pausanlas'a ( V.21, 10}

k~tı!an

Steph. Byz. daha sonra. isminin ldrlas olarak d~ğlştıi'ldlğlnl söyler RE.iV, A,. 1322 (Ruge) ;

Ç. Şahin Thıı Pol~lul ilnd AeHa&cııus Stnıcture Jn Terrfto,y of .Staratonlkei~

ın· Carla,. Ankara •1973, aynı ftkrl paytı.şır ve Strabon'Lin (Strabon, XIV, 5, 23) Delos

Birliği Ustclednde Edrlas olarak ismi geçen şehirle ldrlas'ın ,wnı kent oİduğu görüşünü destekler. S,ı.trap ldneus'un ismine izafeten ~entln Jdrlas ismin_! aldığı var.sayımı krcınolojlk olarak uygun görülmektedir. · ·

-38 __ Yörede mimari kalıntı, kitabe ve küçük eser olarak çok sayıda Hellenlstik buluntu el~

geçmiştir. lğ blçlnıi Unguenteriumlar, çarkta ve kalıpta yapılmış lambalar, Stratonlkela ve

Rodos Sikkeleri, Terracota FlgUrünler, kaseler, testlier konteks nialzeme olarak

bulunmuştur,. Boysal, Arm~t~n. r~. t t~t2vd~.

83

~·et t I' .,

"\ot~

.

---,---,

.

Muhteqı.elen

M.ö.3~

·

yy.

·

başlarında

·

sfratonlkela kentinin Seleukoslar

tarafından genişletilip.

imar ve iskan . edilmesi ~e .

bölgenin

seı

.

eukoslann

:.

· ·yönetiminde siyasi'

yapısının

yeniden dl.izenlenmesi

iıe

·

·KO.RANZA antik

.

·

~entl

Stratonikela'nın

·

dem

_

~slarıod~ bİrl olmuştur39

•·

Strat~nJkeia'nın diğer

.

.

~emoslan

Hlerokom~. Ko_llorga.

Kqrolo ve

LobÔlda'dır. Lagina'nınbc.\ğh olduğu

Koron'za'nın adının

unutulup; kentin Lagln~ ismi He

tanmmasİnın

·nedeni.

-Laglneus demoslarmdakl ~~adoh,Jlu. _bir ta~nc;a. ol~n . Hekate'nin killtüne

SeJeukoslann

sahip çıkması. ve

böylece

Lag1na Hekate Tap.ınağı'nın b

_

öigenln

-

.

en_

öoemU

dini merkezi h_aline

gehn

_

esinden

·

d~layı olmalıdır.

·

·

su

~

·

evİrde

Lagi~a

Hekate'nln, _{. .}

kutsal

bir

yol ile

Stratonlkeia'ya

bağlanması, · Hekate Tapınağı

.

Rahiplerinin Stratonı'keia yönet.iminde söz

·

sahibi

olmaları,. Lagina'nın

bölg~ctekJ önemini

vurguıar40.

'

.

. Stratônikei'a,

fv'.'

,

Ö.

2?5 yılında Makedonya Kralı P~Uip'·itl. eline

g~er.

Hiç .

bir

savunma sistemi olmayan. Laglna'

çta

bu . istiladan nasibini alınış

olmalidır

.

Straton.lk~la

~e

.

de~nosİarı

. Fidye ödeyer~_k'-.

bağımsızİıklarma

·

_

kavuşurlar.

:

M ..

ö

.

.

İ97 yılında

bölg~

Rodos h~ltimiyetine

g~rer. Laglna'da

.· Hekate kültü

ile

'Rodos. He1ios

Rahipl

_

eri'ne

·

.

alt.

kltabedekl

Rodos elçisinin

·

Roma

·

Senatosunda

"

Stratonlkela'nın

kendllerlne. Antlochös

ve

Seleukos ~ar~~dan.

vertldiğını" ~çkİayan söytevı

· ~ctos

haklmıyetİnin be!g~

.

ı~rıdır41.

Lakin

M

.

.

Ö

.

.

189

·

yılma

alt

_

bir

-

kitabede

.

St

_

ratonikela

_

ile

Rodos

·

arasında

·

.

-

sınır

.

~dJaşması olduğu

ve

Bargllla

kentlnlri 'hakemlik

.yaptığı

göz -önüne

aıi

.

nırsa,

Rodos

_

hak

_

imıyetı fazıa

·uzun

·

so

·

rmemiştır.

M.

·

ö.

161

yılında

·

'

39 ~· Akarca, Strat~nlkela'p~ bulunan bağ satısına alt blr .kitabeye 'dayanar~ yeni 'ıskanın

M.Ö .

.

276-238 yillarında olduğunu kabul etmekt~_dlr, A.Tırpan.- 'Stratonlkela'nın Şehir ve Sur·

Pl~ı",

s.ü.

Edeb, ,>er, Sayı:5, 1990, s.217·234. Bu konuda yaptığımız çalışmalard.a, şehrin Akropolü dlyeb!leceğlmlz,en yoksek noktası olan Kadı Kulesi Tepesi Sır_tları ·ve

Karşıyaka Mevkl'lnl çevreleyen surlar malzeme, planlama ve. duvar

Orga

·tekniği

bakımından tamamen farklı karekterdedlrler. Bu da· kentin lklnc:t bir inşa aşaması. ile

· genlşletıldlğlnl işaret eder. Seleukos Devri Stratontkela'sı; bu ikinci aşamada kurulmuş

oımaı,. ,

.

·

·

·

·

·

·

40

~

_{. Strabon, XIX, 2. · 29: · Robert;}

Etıııdes An.ııto!lennes,

_{s.556: Laumonler, les Cultes, ·}

. ·· s.365. Birçok kitabede Laglna'dan fS.utsat Köy ant'amına gelen Hlera Kome sıfatı .

kullanılmaktadır. Blzantlonlu Stephanos· Hekatesla'nın · (Laglna) .İdrlas olarak

lslmlendlrlldlğlnl ye Karla'da küçük bir kent olduğunu nakleder.

ç

.

·şahin ise ldrlas'ın bir

bölge adı olduğunu· 11~.rı sürmektedir. Strabon'un açıkladığı gibi° Pelos Konfederasyo·nu .

· vergi listesinde Euromo ve Hymessıs ile blrllkte adf geçen Edrias kenti ile İdrlas aynı ·yer

ise bu ad bir kentin adı olmalıdır. · · ·

41 _{· L.Robert, Melanıes Jsodore lewy· BrOksel, 1955, s.555 vd}

.-·

'

Roma'nın vardımlan

ile

Karia'nın

bütün kentleri tamamen

bağımsızdır42.

Bölgenin ~nemllmerkezl olar~ güç)O Mytasa antik.kenti ile

Stratonikeia'nın

.

.

arasında

M.

ö.

·

143

yılınd~

ortaya

.

çıkan sınır anlaşmazlığına

Roma Senatosu

. .t~a.kemHk eder. M.

ö.

130

yıhnda

ise·

Roma'ya

başkaldıran

Arlstoniros

. . \ .

Romalılardan korunmak için

Stratonlkela'ya

sığınmıştır.

Bunlara

_dayanarak

. .

.

/ . . .

M.

Ö:

·.ıı, asnn. 2. yansı içlnde Stratonlkela'nın, Mylasa ile sını~lan olan· geniş

bir hakimiyet bölgesine sahip. bağımsız_ ve güçlü

bir

kent oldugunu ·

söyleyebill_nz.

Anadolu'yu Romalılardan

temizlemek

lçjn mücadele

ver~n.Pontus

Kralı

Mithridates'e

karşı Roma'yı

savunan Stratonlllela M . .

ö

.

.

sa

·

yılında

Mith~dates'in

işgaline ':-lğr:ar. Romalıİar

M.

_.

Ö.

_81

yılında

Pontt.i.slulan yener

· ve Stratonik~la

mo'kafatlandınlarak

kentin 50

km.

kuzeydoğusunda

yeralan ·

· ·.Hydisos

şehri

ve

toprakları'

Stratonikeia'y~ verilir. Böylece Stratonikeia.·M.

Ö.

, 1.

yy.

ın ilk yansında da oldukça.geniş topraklara sahip bağimsız.bir kenttir.

M.

ö.

40

yılında

Partlar~a

b

_

lrleşen

._ La~ian~s ..

Romalılara

.

karşı açtığı

mücadelede

Stratonikei_a'ya saldmr. Lakin

ete

geçlremez, bunun Ozerine

Laghia

Hekat~

Tapınağinın yağmalan

_

dığını

.

biliyoruz. Bu ..

yağmada

harap olan .

·

tapınak

tamiri

içln Augustus

M.

q

·

.

27.

yılında

büyük.

bağışta bulun

_

muştur.

Su bağış kitabesi halen temenos propylonunun kapı I

lentosunda. yer

almaktadır.

42~ Rodos hakimiyeti sonuna kadar (M:ö . . 167) Zeus Chrysaoreus Kültti ve külte l;ıağlı ·

kurulan 'Karlan Chrysaorls Birllğt· · söz konusudur. Daha-sonra politik merkez .

Stratonlkela'ya alınmıfblrllğln adı ·lctrlas Blrllğl" olarak·adlandırılmış ve Zeus Chtysaoreus

kültü görevini_ devam e~tlrmlştlr. Bölgenin· bağımsı~ığa kavuşması ile birlikte

Strat:onlk~la'lıtar tarafından ıma:r edilen Lagına Hekate Tapınağı bölgıe;nln önemli bir kültür

merkeıl olmuştur .. lakin Zeus Chrysaoreus kO!tO halen tapııiıin görmekte ve "ldrlas Blrllğl"

Stratonikela'nın da üyeliği ile devam etmektedir. Uu nedenle. laglna'da ot\!ranlar Laglnels · demotık · ismi ile değil bağlı oldukları ldreus Birllğlne izafeten ldrlels olarak

adlandırılmaktadırlar, bazı yazıtlarda ise "Hekate.'il" _olarak geQTiektedlr. tıerl~yen senelerde

Laglna Hekate kUltün bölgenin . en. önemli kOlto v·e dini merkezi ol~ası; Laglnalı!arın

Stratonlkela Şehir Mecllslnde (Bouleutherk,n)· ve Hleıa Gerousla "Kutsal Meclis' da üye

olarak kararlara katılmaları n~enlyle Laglna ismi Hlera ·Kame olarak değişir· ve burada

yaşayanlar çla Hlera .Kometaı demotik tsıııı ııe yazıtlara geçer. Ç.Şahln, Stratonıkela in. Carta,

Ankara, 1976, _s.44-45·. Dini merkez olan Laglna Hekate Tapınağınııi cell_a duvarlarına

Stratonlkela'nın Roma ile mütteflkllğlnl ve kutsal yerin (LagJna Hekate)dokunulmcUlığını

onaylayan senato kararı yazılmıştır. Aynı .ıamanda .M.ô. 81 yılından itibaren Hekatesıa

ve Romanla Şenliği her dört yılda'blr düzenlenmeye başlar.

85

•I ... · • ·Vel"':';,oie:Mı«tC ftr·t t·d«:RiNhiS'W r+ıınwz tl1Ei r :M· ıott ) ,.

.

.

Geç Hellenistik'ten M.S.

2yy

·

Üdnci

yarısın

·

a

.

kadar ki

devirde

yöre

parlak bir

dönem

yaşamıştır.

Mimari kahntHar

ve

,~ekr~pol ·

buluntulannın

.

Geç

·Hellenistİk-Roma yoğunlukt

_

a ol~ası, bazı mezarları~

·

-.

her

iki

dönem

e

alf

buluntular'_vennesi kesintisiz bir

İsk.ana

·

ışaret

etmektedir(Res.21_-23) .. Bu.

tarihten

Bizans

dönemine

kadar

ki buluntular

Jse

·

hem

sayıca

daha ~. hem

·

de daha bozuk kaııtede

maJzeinelerdlr. 4-3 _{. . .}

.

_.

Bi~nş

Döne~inde

Stratorıikeia

bir ·Piskoposluk merkezidir.: Bu

dörıem

:

hen

üt. incelenme~eslne.

rağmen ke~ti~

.

bilhassa

doğu kısmmda

mi_mari

kalıntılar

izlenebillr.

Bir kısır:n göınütler

_

ayni

nekropol

sahasının

Bizans

d~vrind~

de

_

kullanıldığını

göstermektedir.

~

. .

B~ .bulgular_

ışığında

Lagina yöreslnl_n_

~~ erken

y~rleşlml

E~kl Tunç

çağmd

.

adıt:

Tesad,üfl _bulunan ve

ba~ka

örneği

:

.olmayan iki Sut>

Miken

·

• 1

· vazosunu

dikkate

·

almaz

isek

GE!ç Ge~metrlk

dö_neme

ka<;lar.

bir

·

kfonoİoji

bo~l~ğu söz konu.sudur.

Geç G~ometrlk

çağdan itibaren ise kesintlsiı.:

bir

Iskanın olduğunu gösteren belgeler.elimize ge~Jştlr. Geç Geometrik, Erken·

.

Arkaik.

Geç

H~llenlstlk ve

-

Erken

Roma

imparatorluk çağlanna

alt

buluntu)ar

.

·oığer devirlere göre

daha

zengindir. _{. . ,}

43_ _{MS.11.yy.lklnd yarısına kadar hemen hemen her mezarda 'çok sayıda ele geçen Terracota}

flgürlnler, Unguentarluınlar ve kandlller vasıtasıyla gömüt\~r tarlhlenmektedlr. MS.11.yy.

lklncl yarısından itibaren ise terracota.flgUrün buluntulan

aniden

kesintiye uğrar .. Baldıran,

· Str~tonlkela Nekropolu, s.50) _Lakin. kandil buluntuları devam eder, Uguenterlumlar

ise torba formlu tlpl_erlnln iptidai t~klltlert şeklinde k~rşımı~ ÇJkmaktadır ..

. / . ....

C.E.. Bean. Turke)' Beyond The Meander, London 1971; s. 99 ·

86

'

Bodrum Milz.eslne laglna ve Çevre~lnde

·

n

.

Gelen

.

Eserler

ESER.iN ADI MU.ll ENV. BULUTU MUZi.YE MUZlYi. . DEVRi

NO . YlRi

Gf.l.

TARiHi Gll. ŞEKLi

Ka:se 2444 Yatağan 9.4.67 Satın Alındı Hellenlstlk

\

Kase . 2445

..

.

..

..

.

u

·-Kase

₂₄₄₆

"

..

..

..

·-Ka.bartma Baş 2589 Turgut · 26.6.67 Kazı · . "

--Küçük Kase 2597

..

...

Satın Alındı

..

---Testi _{. .} 3688 lagına 75 25.9.7~ Kazıdan " .

Kazısı Karasu

M.6

Tabak

3689 Bozuk Bağ 19.9.69 u

..

·-Mev. M. 7

~

'

K.andil 6756 L~glna 75 25.9.75

"

l

..

.

Kaz.ıs•

+-

-

---

.

·

·-

1

Lekythos. 3692 Emirler Mev. 19.9.69 · Kazıdan · Ktl!.slk

M: 1

.

--c-.

:

ı

Kyllx. 3693 -

"

"

..

..

--I

Çömlek Kap · 3694

..

_"

.,. " . Ayaklı Tabak 3695

..

..

" " .

'

Çömlek Kap 3696

..

..

..

..

. . Çömlek Kap 3697 . "

..

_"·

..

Olhochoe . 369.8

..

..

..

..

Boyalı Kap -2586 Turgi.ıt- 26.6.67 · Satın Ahndı Arkatk

Parçası Yatağan. .___, Skyphos ', 2598 " 26:6.67

..

..

Skyphos .· 2599,

..

9.4.67

..

..

'

SkyphQS 2600

..

26.6.67

..

u

·

-Lydl~n· Kab 2603

..

'9.4.67 "

..

'· Ly.dian Kab 2604

..

2().6.67

..

..

Ly<.1lan · Kab 2605 " 26.6.67

..

u

Lydlan Kab· 2606

..

26.&67

..

..

Kadll 2443

_..

M 94.67 "

..

Kandil

2©7

..

26.6.67

..

.

..

··a·cwe"x·:wnr ·>=Nril ,,., ~ . .,, •• ,. + ·''=· ·ı,,,ewe:tı, ,,~nı-e:n .· 1

.Kylb<'

2845 ' :' _23.6.68

.

..

..

·Skyphos 3199 . ____:._... " 1 6.10.68

..

..

.

.

M.lm.arl Plaka

6752

Laglna 75 25.9.75 Kazıdan

..

. Kazısı .. Mimari Plaka 6753

..

. 25.9.75

..

..

Mimari Plaka '6754

..

25.9.15·

..

.

..

' :

-Mimari Plaka 6755 .

..

, 25.9.75 ·.

..

..

-Mimari Plaka 6758

..

25.9.75

..

1 ..

Olnochoe .

.

Z433 Turgut- '9.4.67 · Satın Alındı Cıeç

Yatağan _.. Geometrik Olnochoe . 2438.

..

9.4.67 .

..

" 1. Olnochoe 2439

..

9.4'.67

..

" Olnochoe 2440 " :9.4.61 "

"

Çömlek Z442 .

..

9.4.67

..

. .

..

· Olnochoe 2S90

..

.. 9.4.67 "

..

.:.. _Olnochoe. 2591

..

-

26.6.67

..

..

Olnochoe 2592

_"

26.6.67· " " .. öınochoe 2593

.

..

26.6.67 "

..

Oinochoe

.

.

2594 " 26.6.67

"

..

. ·:'

.

. .. Olnochoe·. · 259S

..

26.6.67

..

..

Çömlek Kab· ·2601 " ·26.6.67.· "

..

.

.. Olnochoe 2838

..

.

23.6.68 .

..

~ -. Skyphos 283? " 23.6.68.·

..

" Skyphos 2841

..

.. 2:3.6.68 " " .Skyphos · 2842

..

. . 23.6.68

..

..

' Testi 2343 "· _23.6.6.8 ·"

..

Ölnochoe 2844 " 23.6.68 " " Fln~an 2846

..

23~6.68.· "

.

..

.

Fincan 2851

..

23.6.68 " '

..

Olnochoe· 2854 . '! , 23.6.68

..

..

.

-Oln_ochoe 2857 " . . 23.6.68 . .

..

" _{. .}

1

.

Olnochoe· 2883 " : '3,8.68 ·" ., _"

.

Skyphos 2884

"

23.6.68 ,.

..

..

88

.

,ı > .,,.•:.;· - ~-~ _ ,:_.:;;.~ ·-• .. , ... • ~ • .~.,~' ~··~ :i •·· · ei:J· , ... ···•

Çömlek , 3683 Bozukbağ. _{. 19.9.69} Kazıdan

"

.

Mevkii M. 4 .

3684 " 19.9.69

..

..

Tabak

Çömlek Kab - 3685---ı-__,T~u-rg_u_t---,-+--1~9-.9-.-69~-+~-.-,-~+-~~"--,...,,_ 3686 Çömlek Kab 3687 \ Olnochoe 3690 Oloochoe · · 3691 Yatağan

Turgut

69

Kazısı "

Karasu

Kazısı ·Turgut 69 19.9.69

..

·" ,19.9.69 17.9.76 " " 19.9.69

..

"

.

Kazısı ·

~Ö~ln_o_ch

-

.

o-e---+----4

~

240~---t---.

Tu_r_g-ut--70

---+--3

-1~.8-.=70--

.

-+~-

..

~ ~ - + - , - ~ ~ .. - - ~

--.Fincan 4259 Kazısı Laglna 75 Kazısı . 25.9.75

.

..

..

~:eKulplu. 6762 " -25.9.70 " · ı ~ ·" --~--,

----

_{Tek Kulplu}

-

----

₆₇₆₆

-

--

... ---

_{" 25.9;70}

---

.

-

..

----

-

1--

--

--

~

_·

-

·

·

·

-

-

_{_}

1

_ı Kase _. ı _{

Ağırşak

2608

Turgut·

Z().6.t;,1.

Satın Alındı

Eski

Tu~ç

-(

Yatağan

·

·

ı

,...K_a_b _ _ __.__-+--2--848....,..,..--+-·--:H·-::-a-c_ı_ --+---2-3-.6-.68-,-,---t----Kaz-· ıd_a_n_-+---.. - ~- - -· .

Kab 2849

Kab

2850 Bayramiar Küp hisar Mevkii' "

..

23.6_23.6.68 .68

..

-:K=a=b===========2=85==2=

_{Kab 2853}

·

===

.,

====="

_"

===--+~]-

-

-

.

_·23.6.68

23-.6-

_

.-6~8~-

·=:~~~~="

_{. "}

=========--

..

_"

~

·

==---~

ıı-M--ım--a-rl_P_ıa·-=-k-a ....-'--6757 Laglna 75 ı 25.9.7~ ···~ - -..

-·-'--4--·-

-

,

-

,

.

·--

·

-Kazisı_

~F-l-nc_a_n~----~-~6-7-60~-~~~~ ..

,,--

~-+-

..-,-

25-.9-.-75~-+-~-

..

- - - ~ - + - ~ ~.

u--~-Tek Kulplu 6761 ° 25.9.75

..

..

Fincan'

iğ (B_ronz) 6763 . " 25.9. 75

ı-"....,.l\

_Balta __

,z:_r_a-~k

_

:-_--u:-c:u----:+_::~---6:_,.7::-64:=_::-_--:-+-_--:-_=~-....,.=

_..

6765

"

..

:-_

--:-_--:+_=:-_ı=s:·.,...·~8=_

75.9.75

·:7_,.

5:

·

_=-

-

:

_

-

-:

....

-:-=-

-~=-..

"

=-·

·

=~:~~

·

·

-·+=-==-

-=:-~.

-

-

.

-

·

Ok

Ucu. 6167 " .

25.9.75

"

;;; ,,.,..-eı .... n:xızr, ··ı:ı._ın:::::ı -,.,.,r .· .. 11>,-.... ,, ••. · ··-t'··~ ._...~.,~·

~=

-

-

~ - -

-

- - - -

- -

-• 1 ,.

·

-iğne 67(,8 " 25.9.75 " l'. J\ğırşak 6768 ıl 25.9.75

..

..

,Tek Kulplu· 6822 Kara.$u 76 17.9.76 ,N _."

Fincan Açması ..

'

Tek.Kulplu 68i3 " 17.9.76 "

..

Fincan Tek· ~ulplu · 6824

..

17.9.76

..

.. ,u Fincan .. Tek ~ulplu 6825 '! _11'.':).76

.

..

..

Fincan ,, Tek Kulplu 6826

..

17.9.76' " " 'Fincan Tek KulplÜ 6827 " ·11.9.76

..

..

Fincan •' .. Tek. Kulplu 6828:,

..

. '17.9.76

..

..

Fincan·

.

.

Tek Kulplu 6829

..

17.9.76

..

'

..

Fi ne.an

1

· -

·

Tek Kulplu . 6830·

..

17.9.7.6

..

..

Fincan Kesik

Gagc:.

6831'·

.

..

_' 17.9.7(j

..

" Ağızlı Te~tl . . . Kesik Gaga 6832

..

17.9.76 .

..

..

Ağızlı :resti .. Tek Kulplu -6834

.

...

17.9.16

..

l

..

Fincan .. Tek Kulplu 6834. .

"

_{17.9.76. "}

.

..

Fincan ' Tek Kulp.lu 6835

..

17.9.76

...

' " Fincan· ' Tek Kulplu 6836 " _-17.9.76

..

..

Fincan· ' '

--J'ek K~lplu . 6837 Turgut 76 · _17.9.76

_"

u

Fincan Kazısı 111/3 .. Ağırşak 6838 . Karasu 76 17.9.76 ·

...

..

' Kazıs .. ,•

-Ağırşak 68.39

.

..

17.9.76 "

..

..

Ağırşak 6840 _,.

..

17

.9:

16

.

..

..

-·6841

..

u Ağırş*· .. _17.9.76

..

90

• I - 1

... , ,.· :.;,, ... .ı~v+c·ys,;+::ııı.::·;·<• _. .;,; ... ı:,d:-r· ,~"ıl:-!>D··, ···----::v:,w,.aen·_. 0mrrırn· ""·ss:Ct~·1$4·•c.~~ı;...:.;._~~.·· ... ;.z;.<"ifClıi,.,-'.~"-. . . ,. ~ ~ -~ ····r. ::.;. Mızrak Ucu 6842

..

· 17.9.76.

.

..

..

Ağırşak 6843

..

17.9.76- " " ~ Küpe ·6844.

..

17.9.76 "

..

.. Küpe 6845

..

17.9:76 "

..

S

.

u

M M A R Y

The ancient. ruins of Lagina, named as Leyne: in mod_em tim es, are

stiuated t

2

km. 'n9rtheast of yatağan, in the village of Turgut wich has

. b~en excaveted by Doç. Dt. Ahmet TIRPAN. since

1993.

,

.

. Lagina was originaHy. a district within the former city of KORANZA.

Later evi derice from the · nekropolis of Koranza implies .that origins of the

settlement · go back ·to the 8th century B.C. After ·the · founding of

Stratoniceia in the third century B.C., it was attached to Kornaza and it becarne one of Koronzas dernes. When the sanduary of Hekate became

the most iınportant religious · centre of Stratoniceia d uring the second

·çentury B ..

c.

and the name öf the settlement was changed from the

. Koranza.to Lq.gina. At tt)e end of the.second.century B.C., Stratoniceia was- . . the politicial centre of the_ territory · and the sanctuary of Hekate· at Lagi~a

becaıne the-religious cent~e. . ·

Lagina· ançl -Stratoniceia_ were linked to each other by a sacrect way,

and during the festivals qf Hekate. the key of. the Hekate,. teriıple was

-taken frorn Lagina to the Bouleutherion in Stratonikeia. · ·.

The sanctuary

of

Hekate at Lagina consisted of th.e .famous temple

b.ordered by a wi'de temenos surrounded by stoa· measuring·. 1_35x150 m.

in the doric order. The stoa podium · can be. seen runı:ıing alorig the lengt, of the temen'os walls. ~he ten steps. in. front of_ the Northw.est stoa were probably u~ed .as .seats. for those assisting at the rituals. The entrance to

. the temer'ıos consists ·of: a Tripylon with semicircuıar 'coıonnade in the

front. and ten steps the

back.

To the east of.the entrance lie the ruins·· of

· an Altar.

rhe temple of Hekate,measured

2

i .30x28,Ö2 and was. the form of.

pseudodipteros in the corihtian order, with 8x11_{1 c.olumns risirig fröm a}

fıve stepped platform and its two ionic co.lüms in ·antis. · ·

The t~mple. was. dated to the _last quarter of the se·cound century

B.C. becai.ıse of the fireze foünd by Osman Hamdi Bey in 1892, which are

exhibited no~ in İstanbul Archeological Museum.

91

1

·,ıı ·,~,i'.Wi::s-rz'"'·;nrecibıif:·i>zeHt!Xc> ,· · ,. ·« ·· t ••

92

1

. 1

Resim 1

;

2

·

·

·

Gaga

Ağızlı

Testi (Env. No

:

6757)

Resim

3,4

Fincan

(Env. No: 67 61 )

Fi1:1can

(Env.- No: 6759)

·

Res

i

m

5

.

Balta

(Env. No

:

6765)

.

IQne (Env. No: 6763)

Mızrak

Ucu (Env

.

No

;

67

64ı

Mızrak

Ucu (Env. No: 6842

;~:....:..,:.,_;.~ : , , , . . ; ~~ ~ ~ ~~~ ~=-·:· .... ,,\ c-.-·.:r ... ..:.L,,&·:.::-:.:~:ı•,.., ;...,_,_.,s,.:.o·,,...,,,., .. "-'-~""tjın;;:ı,;"""''"'-,ıv"",,,."'""' .. ,"" .• >..,,.,r:...:. .i ... _-..;;:~::..·.,-,;,.-,..,. ... ..,ı:-..;;;.::..:··--~.1;·""·"'"'.-r!:ii()"""'·-..,,...,...;,c:"--"';...:.;·.,.;,ı.:ı,:!}C),:ı.,-,,""_.,.,._,r ,se-... ... -... ., ... -,.. ... .,...,..~"" .... ,.;;.""""'·"'fie:::ı'.':i=,.,;·;

. . '

Resim

·

6

.

Oinochoe (Env. No: 2857)

Resirn-7

·

Oinochoe (Env

.

No: 3691)

Resim 8

;

9

·

S!<Yphos

(Env. No

:

2841)

Skyphos

(Env. No

:

.

2842)

1 1 1 1

. ı , . 94 • 1

·

·

ı

·

Resim 10

.

\ :

Sima (Env. No: 67 54)

Resim 11

Sim.o (Env. No: 6753)

. .

Resim 12

,

Sima ve Antefik

s

Parçaları

.

·

.

Resim

·

13

·

.

.

Kandil Env. No:2607)

Resim

14

Kandil (Env. No: 2443)

Resim 15

Kylix (Env. No:

2845)

Resim 16

Lydiaiı

Kab (Env. No: 2603)

I

Resim 17

Lydian

Kab (Env.

No: 2605)

-

' - .... '

-·'

,

,_

,

' . ' .• ' . ' ' .

.

. .

Resim 18

Amphora (Env. No

:

3696)

.

96

'·

Resim 19

Kylix

(Env

.

No

:

2598)

Resim 20

.L~kythos

'

(Env. No

:

3692)

·

/ . 97

• 1 >2«·- ~lli ... ~ . -· -·--c. d • •. ,:ı-,,

çw,:;,,.,::~

.

-~

- - -

-

- -

- -

- - - -

-98

Resim

·

21

.

Kase (Env.

No:

2445)

Resim

22

-Kase (En

v

. No: 2597)

Resim

23

.

Tek Kulplu

Testi

Mızrak Ucu 6842

..

.17.9;76 "

..

Ağırşak 6843 " 1'7.9.76 .

.

..

..

~ " Küpe 6844

..

1'7.9.76 " " Küpe 684,5 " •. . 17.9.76

..

.

..

SU

'

MMARY

.

. The ancient. ruins of Laglna, named as Leyne in mode.rn times,. are

sti.uated ı 2 km. northeast

qf

Yatağan, in the village of Turgut wich has

been ~xcaveted by D6ç. Dr. Ahmet TIRPAN, since 1993. . .

Lagina was originally a distr.ict Within the former city of KORANZA.

Late.r evidence from · the nekropolis .of Koranza implies that orlgins of the ·

settlement go. back to the 8th century B.C. After the founding. of

. Stratoniceia in the third. century B.C., it was attached to Kornaza and it.

became one of Korç>nzas. cteİnes. When the sanctu.ary of Hekate became

the most iınportant religious c.entre of Stratoniceia dt.İring the second

century B.C. and the name of, the settleınent was changed from the ·

. Koranza to Lagina. At the end of the second ·century B.C., Stratoıiiceia.was

th.e politicial centre of the territory and· the sanctuary of Hekate at Lagina

became the religious centre .. ·. ·

. Lagina and Stratoniceia were linked,.to each other by

a

sacrect· way,.

·and during the festivals of Hekate the key of the Hekate, temple was.

· taken from Lagina to the Bo'uleutherion in Stratonikeia. ·

· The· sanctuary of Hekate at Lagina· consisted of the

fartıo'us

temple

bordered by a wide temenos surrbunded. by· stoa measuripg 135X150 m:·

in the doric o.rde'r. The stoa podium c.an be seen- running along ·the lengt of

the temenos wal1s .. The ten steps in front

of

the Ncfrthwest stoa were

. probably used as seats. fot those assisting at the rituals. The entrance to

the temenos consists of

a

Tripylon 'with semlcircular colonna.de in the ·

fr9nt and ten steps the back. ·To the east of the entraı:ıce lie the ruins

of

an Alta:r. ·

The femple of Hekate measured 21 .30x28,02 and was the form· of

pseudodipteros i.n the to.rintian. order, with 8xl 1 · columns rising from a

fıve stepped platform and its two ionic colums in antis.

The teniple

yııas

:

··dated to the !ast ~uarter. ~f 'the secound century

· B.C. because of .the fireze· fo.und by Osman Hamdi Bey in 1892, wl1ich .are

exhibited now in İstanbul Archeological Museurri.

\

. .-:., s""'cr=.e....:,.--....,,v ... ,zu=, ... --w-ır<-,_., .... , . - - , ..,,._,._,,_.,,...,de«___.,• -·~_...----.:,..,,...~ ...;.,...- . - -. ---·- - -

-1

1

Resim 1,2

Gaga

Ağızlı

Testi (Env. No:6757)

92

Resim

3 4

·

Fincan (Env:

No:

67

61 )

Fincan

(Env.

No:

6759)

·

Resim

5

.

Balta

(Env.

No:67

65)

.

.

iğne

(tnv:

·

No: 67

63)

Mızrak

Ucu

.

(Env.

No: 67641

Mızrak

Ucu (Env

.

No:

6842

. ···-~:._·· .,• ·,:,~ ~.·= ·~··~ -· ·~.ı.::,.,;...c~-ıı·· r,' A' ~ ~-· ... 'l::ıe\s< ı. ·- . ··-21beibfı:?tı: ,. tEWt*"77:r:iiPCC:<:t:iit,·»:>t·&:Ss',,·l' <7 • ·ıe· •.,;,;;:, <t··-·,;ı;,',;ri·ı& ;ın-..(·•.,-5'\

, j

93

• • 1

Resim 6

Oinochoe (Env: No:

2857)

Resim

7

Oinochoe

(Env. No:

·

3691)

Resim

8;9

.

.

S!<Yphos {Env. No:

28A 1)

'·ı

94

..

Resim 10

.

.

Sima

(Env

:

No:

67 54)

Resim 1

t

.

Sima

(6nv.

No:

6753)

Resim

:

12

Sima ve Antefiks Parçalari

.

1'

95

. '

Resim 13

·

..

. .

Kandil Env

.

No:2607)

Resim 14

.

Kandil (En

v

. No: 2443)

Resim

·

l

5'

. · n,ar,,-.~, ·ıoees;;; r, , wM o,i"Yaw, ,ı;r•:r ·e,..,,.,.,,, • ,uc·

ı.

Resim 16

Lydian Kab (Env.

No: 2603)

Resim 17

.

Lydian Kab (Env

:

No: 2605)

Resim 18

. 1

Resim 19

Kylix

(Env. No:

2598)

Resim 20

.

.

.

· Lekythos (Env.

_

No:

3?92)

98

Resim

21.

·

Kase

(Env.

No:

_

2445)

·

'

Resim 2'..2'

Kase (Env. No: 2597)

Resim23

tek Kulplu

.

Testi

.

·.

(Evn.

No: 3688)

. ' 1

·

ı