İlk Meclisi Mebusan Meclisi Ahmet Rıza Beyin hatıraları:Abdülhamid ile ilk mülakat ve Meclisi Mebusan reisliğim

2 \.

•Ik Meclisi M e b u s u n Reisi

AHMET RIZA

HATIPAI API

Abdülhamid ile ilk mülakat ve

Meclisi Mebusan Reisliğim

Avrupadan avdetimde

Cesir-mustafapaşadan geçerken, be­

nim İstanbul mebusu intihab e- dildiğimi tebşir ettiler. İstanbu-

la avdetimde irticaın başlamış

olduğunu gördüm. İntihabat es­ nasında galeyana gelen rekabet hissi irticaa karışmış idi, gaze­ teler matbuat hürriyetini suiis­ timal etmeye başlamışlardı.

Son bir ay Avrupada bulun­ duğum esnada gazeteler beni hi­ maye ile maksada hizmet etme­ leri lâzım gelirken, Ahmed Rıza ile Nazım Hariciye Nazırları ile görüşüyorlarmış, onlara bu sa­ lâhiyeti kim vermiş gibi serze­ nişlerde bulunanlar olmuş, hiz­ metimi ve beni itibardan düşür­ meğe çalışmışlardı.

Meclisi Mebusan açıldı, büro teşekkül etti. Ertesi gün beni reis yaptılar. İki gün sonra Sadrâzam Kâmil Paşa, akşam Meclisten çık tıktan sonra Babıâliye uğrayıp, kendisile görüşmem için bana haber göndermişti. Gittim, tarafı

şahaneden bana ulâevveli rüt-

besile, birinci Osmanî ve Mecidî nişanlarının ihsan buyrulduğu-

nu kemali ehemmiyetle tebşir

etti.

Ben soğukkanlılığımı muhafa­ za ederek âzim teşekkürden son­ ra kabul etmiyeceğimi bildirdi­ ğimde Kâmil Paşa hayret içinde kaldı. Esbabını sordu. Mülki rüt­ belerin kaldırılması taraftarı ol­

duğumu, nişan takmak felsefi

meseleğime mugayir bulunduğu­ nu bildirdim. Padişahın af buyur

masını rica ettim. «Efendimiz

mahzun olacaklardır, kabul etse­ niz iyi olur» dedi.

Ben gene ısrar ettim, ayrıldım Kâmil Paşanın maksadı, Mebu­ san Riyasetinin mevki ve haysi­

yetini ulâevveli rütbesi dere­

cesine indirmekti. Üniformayı

giydirip teşrifatta beni ûlâevveli sırasına sokmaktı.

Sırbistan ve Bulgaristan Kral­ ları İstanbula geldikleri zaman büyüklere nişan verdikleri sıra­ da, benim nişan kabul etmediğim söylendi. Nişan yerine biri gü­ müş çerçeve içinde resmini, di­ ğeri bir altın tabaka verdiler.

Meclisi Mebusanın açıldığı gün Meclisi Mebusanın ilk açıldığı gün, mebuslar Harbiye Nezare­ tinde toplanmışlardı. Oradan a- rabalara ikişer, ikişer binerek

alayla Mebusan Dairesine git­

melerdi.

Ben arabada Ahmed Nesib Bey le birlikte idim. Yolda halk ta­

rafından pek çok alkışlandım. Hiç kimseye, hattâ Sultan Ab-

dülhamide bile o kadar alkış

yapılmadığını gazeteler yazdılar. Meclisi Mebusanda Padişahın vürudüne intizârdan sonra yok­ lama yapıldı. Kâtiblerin muame­ lesi icra olunacağı sıra bu işe ri­ yaset etmek üzere beni çağırdı­ lar. Çağıran zannedersem Cemi­ yetten bir kaç kişi idi.

Diğer mebuslar beni tanımıyor lardı ve tanımak bile istemiyor­

lardı. Ben o günü pek mütessir idim. Araba ile gelirken ahalinin bağırışması bana tesir ettiği gibi Meclisin ilk defa böyle mutantan surette açılması da âsabıma do­ kunmuş, beni ağlatmıştı.

Sefirler benimle görüşmek ü- zere Mecliste yanıma geldikler*

zaman kendimi tutamıyordum

Pariste on dokuz sene kavi bir imanla çalıştım, lâkin sâyimin

neticesini bizzat göreceğimden

emin değildim. Buna muvaffak olmak beni müteessir etmişti. Sultan Abdülhaınidle ilk miilâkat

ve bazı hâtıralar

Paristen avdetimden sonra ilk defa Mabeyini Hümayuna azi­ metimde Hafız Hakkı Bey be­

raberimde idi. Başkâtib Cevad

Beyin odasına gittik. Cevad Bey arzetmeğe gitti. Yanımda rövol- ver vardı çıkardım, Hafız Hakkı

Beye verdim. Cevad Bey ben.

huzura götürdü. Yolda bir takım

adamlar dizilmişlerdi. Huzuru

Şahanede yalnız kaldım. Hünkâr iltifat etti, beni oturttu, sizi bana yanlış anlattılar dedikten sonra

taltifkârane sözler söyledi. i

Ben de dev’ sMn terakki ve

teâlisinden başka emelim ve şah­ sî hiç bir garaz ve ivazım olma­ dığını ve on dokuz yıl gurbette hep bu fikre hizmet ettiğimi ar- zettim. Müsaadei hümayunları o- lursa Bosna Hersek ve Rumelii Şarkî mesaili hakkında bazı si­ yasî rical ile görüşmek ve bazı

hususî işlerimi tesviye etmek

için gene Avrupaya gideceğimi bildirdim. Çok mu kalacaksınız buyurdular. Ziyaretimden mem­ nun olduklarını tekid ederek al-

nımdan öptüler ve üzerindeki

saati çıkararak elmaslı bir kur­ şun kalemile bana ihsan buyur­ dular. Ben elini Öperek huzur­ dan çıktım.

Sultan Hamidin mebuslara verdiği ziyafet

Meclisi Mebusanın küşadından bir müddet sonra da Sultan A b ­ dülhamid mebusları saraya taa­ ma davet etmişti. Saraydan a- rabalar gelerek mebusları A ya-

sofyadaki daireden alıp Y ıl­

dıza götürdü.

Sofrada Zatı Şahanenin sağın­ da Sadrâzam, solunda ben bu­

lunuyordum. Mebuslar at nalı

şeklinde oturmuşlardı. Padişah, taam esnasında daima benimle

konuşmuştu. Bardağıma kendi

önündeki sürahiden su doldur­ muştu. Taamın sonunda Mebu­ san namına bir nutuk söyliye- rek teşekküratımı bildirdim.

Taamdan sonra Padişah oda­ sına çekildi. Mebuslar sigara, kahve içtiler. Sonra memleket memleket dizildiler. Zatı Şahane benimle beraber mebusların ya­ nına geldi, ben sırayla mebusları takdim etmeğe başladım. Lâkin bir takım dalkavuklar sabrede­

mediler, kimi Padişahın elini,

kimi eteğini öpmek için üzerine hücum ettiler. Adamcağız ürk­ tü, gene odasına çekildi. Ziyafet böyle çirkin bir surette hitam buldu.

(II. Abdülhamid mebuslara Yıl diz Sarayında 31 aralık 1908 per­ şembe günü akşamı ziyafet ver­ mişti.

Bu ziyafette en fazla Ahmed Rıza Beyle meşgul oldu. Y e ­ mekte sıra tatlıya geldiği vakit Başkâtib Cevad Bey Padişahın nutkunu okudu. Çok alkışlanan nutkun bilhassa (Saltanatın, dev letin ve memleketin nigehbanı hukuku evvel Allah sonra mil­ let ve Meclisi Mebusanı millet­ tir) cümlesi büyük tezahürata vesile oldu.

II. Abdülhamid bu alkışlara kısık bir sesle teşekkür etmiş ve

yerine

Vururken

Ahmed Rıza Bey de Padişahın nutkuna irticalen cevab vermiş, ve Mebusan Meclisi Reisinin nut kunu Padişahla beraber mebus­ lar ayakta dinlemişlerdi)

(Arkası var)

Kişisel Arşivlerde lstarıDul Belleği Taha Toros Arşivi