"RESM İN M O ZART'I"
L'Aurore gazetesinde, Rafael Valensi'nin"Resmin Mozart'ı^ olarak nitelediği 1957 Ankara doğumlu Bedri Baykam ( 1 ) 6 yaşından bu yana açtığı sergilerle, Tages Nachricten (Musingen) sanat yazarının da söylediği gibi uluslararası bir heyecan dalgası yaratmaktadır.
Henüz 6 yaşındayken, Cenevre Güzel Sanatlar Okulu Direktörü Prof. Palfi tarafından olağan üstü bir istidat olarak gösterilmişti o. Ondan sonra, Türkiye'nin ve batı nın birçok sanat otoriteleri, eleştirici ve eğitimcileri onun biçimsel yeteneklerinin üstünlüğünü, olağanüstü başa rısını kuşkuya yer bırakmıyacak bir biçimde ortaya koydular. Bu ortak beğenimin nedeni, yapıtlarının düzen, ritm v.b. gibi biçimsel değerlerle, (ekspresif) dışa vurumlu gerçekçi bir çizgide kendini gösteren algısal değerleri ortaklaşa taşımasına dayanır. Prof. Raymond Legeult'ün işaret ettiği, çizgideki zariflik ve beyaz kâğıt üzerinde özenli arabeskler halinde akıp giden duraksama bilmeyen kesinlik (2) Bedri'nin "biçimleme gücüyle, dikkat çekici görsel belleği ve şaşırtıcı gözlem duyusu" (3) sonucudur.
Bedri'deki biçimleme özelliği, çok doğal olarak, dışa- vurumlu gerçekçi çizgi gücünün bir sonucudur. Çizginin arabeskler halinde akıp gitmesi, bunlarla artistik bir düze ne ulaşabilme, herşeyden önce doğayı, nesneleri doğru olarak görebilme, belleğinde tutabilme yeteneğiyle, ya da görsel algı yetkinliğiyle açıklanabilir. Başka bir deyimle yapıtlarının genel biçimsel özelliği, dışavurumlu gerçekçi çizgisinin özelliğine uygun biçimde oluşmuştur. En iyi algılanmışı en olanaklı koşullar içinde ortaya koymak...
Bedri'deki sonucu belki böyle özetliyebiliriz. M A D D E — BİÇİM İLİŞKİSİ
Genç sanatçının çalışmalarının çoğunluğu desen ve si- yah-beyazdır. Hemen hepsi çizgiyle gerçekleştirilmiştir. Bunlar maddesinin (çizginin) hafiflik karakterini taşırlar. Bunun için hepsi de, maddenin gerektirdiği, biçimini bul muşlardır. Kompozisyonlarında bir kaç leke uygulansa bile bunlar yapıttaki formun karakterini değiştirmezler. Bu nedenle yapıt daima çizginin o hafif, akıcı karakterindedir. Bu madde-biçim uyuşumu Bedri BAYKAM 'ın çalışma larının temelini meydana getirir. Bunun içindir ki "Onun resimleri Paul KLEE'nin (4 ), M ATISSE'in (5) ya da geniş çizgilerle çalışılmış sadelik dolu tarih öncesi mağara re simlerine yaklaşmaktadır" (6)
D Ü Z EN LEM E Ö ZELLİĞİ
Bedri'nin 7. yaş sonrası resimleri biçimleme bakımından özellik göstermektedir. 6-7 yaşları arasında daha çok açık düzen biçimi gösteren resimleri, daha sonraları kapalı düzen karakterine girmiştir. Bu kompozisyon biçimine geçişte büyük güçlü bir kendini aşma dönemi başlamıştır ressam için. Şöyle ki, "daha önceki dönemin kompozis yonlarında resme bir şey ekliyemeyiz ama, bir bölgeyi bir parçayı çıkarabilir ya da kompozisyonu bölebiliriz. Fakat bu yeni dönemin çalışmalarında en ufak bir parçanın çı karılması kompozisyonu yerle bir eder. Çünkü ayakta dur maları birbirine bağlı elemanlardan kurulu bir düzen, toplu organik bir bütünlük var bu dönemin çalışmaların da. (7 )
D EN G E, U YU M
Kapalı düzen biçimi yeni bir denge sistemi de getirmiştir Bedrinin resimlerine. Özellikle 7. yaş döneminde başla yıp yıllar geçtikçe artan bu durum onlara bir özellik ka zandırmaktadır. Bu, kâğıtta bırakılan büyük boşluklar (açıklar) ya da koyuluklardır. Bunlar gözü dinlendiren
güçlü bir denge sağlamaktadır. Şayet çizgi kalınlaşmış lekeler artmışsa boşlukların (açıklar) azaldığı, aksine leke lerin hafiflemesiyle boşlukların çoğaldığı görülür. İşte Bedri'deki bu güçlü denge, bu ters orantılı leke düzeniyle gerçekleşmektedir. Sorun karşıtlar (kontrastlar) yasasıyla ilgilidir. Koyu lekelerin artması ya da çizginin kalınlaş masıyla kâğıdın beyazlık etkisi şiddetleneceğinden, ancak, alan olarak küçüldüğü takdirde bir dengeye ulaşabilir. Aksine hafif çizgiler ya da hafif koyuluklarla çalışıldığı zaman kâğıdın beyazlığı artmadığından yüzeyce çok büyük olması gerekir. Her iki uygulamada açık koyu ara sında çok büyük farklar oluşmaktadır. Bu durumla birlikte, kompozisyonun çarpık (asimetrik) düzeni, Bedri'yi az bulunur yeni bir biçime götürmektedir.
Daha önce de söylediğimiz gibi Bedri'nin resimleri bir konu, bir olay çerçevesinde gelişir. Bu bakımdan o an latımcıdır. Bu durum yalnız kompozisyonlarının oluşumunu etkilemez, ayni zamanda çizginin tek başına dışa vurumlu olmasını da sağlar. O kadar ki "çok zaman bu çizgiler dramatik bir akıcılık kazanırlar" (8 ). Yalnız, bu anlatım cılık onu ayrıntıcılığa (detaycılık) götürmemiştir, "onda
çizgi ne bir fazia ne eksiktir" (9 ). Ve o en zengin anlatım lara, bu en ekonomik çizgi ve leke düzeniyle ulaşmıştır. "Portrelerinde dış görünüşlerin arkasında gizlenen ger çekler güçlü bir seziş yeteneğiyle ortaya konulmuştur. Bir kaç çizgi modelin ruhlasal durumunu göstermek için yeterlidir Bedri'de" (10)
RİTM LER ve STİL
Kompozisyonlarında değişik öğelerin ayni karakterdeki bir bütün durumuna geldiği görülmektedir. Yapıta bir stil kazandıran bu durumun, ressamca bazı kaygular sonucu, Bedri'ye özgü bir yorumlamayla oluştuğunu sanıyorum. Yapıtlarındaki o "olağanüste ritm" (11) de gerçekten bu kayguların sonucudur. Ayni karakterdeki hareket, arabesk ve motiflerin devirsel tekrarlarıyla oluşan ritmlerinde, temeli eski Türk yazı ve süsleme sanatlarına, minyatürlere dayanan bir karakter sezilir. Genellikle Bedri Baykam eğik hareketlerle oluşan dalgalı ritmleri uygulamıştır. Yapıt larında Avrupa'ya yaptığı kısa yolculuklarda esinlediği konularda bile bu özellikleri görebiliriz. Raymond Le geult’nün dediği gibi Bedri'nin bütün yapıtları yaşadığı toprakların havasını yansıtır. (12)
KAYIHAN KESKİNOK
1. Raphael VA LEN Sİ-L'Aurore 14 Ekim 1964 2. Prof. Raymond Legeult (Paris Güzel Sanatlar Yüksek
okulu Resim Bölümü Şefi)
Paris Elçiliğine gönderilmiş rapordan.
3. Mme. J.Fa lk CUENOD (Martenod Güzel Sanatlar okulu Profesörlerinden)
Paris Elçiliğine gönderilmiş rapordan. 4. Washington Post
5. Jo se Antonio A LCA RA Z, Musical Mexico, 1 Marti 964 6. Marcel PERR ET, Journal Feuille d'Avis du Valais et
de Sion 14 Ekim 1963.
7. Kayıhan KESKİNOK, Cumhuriyet, 16 Haziran 1963 8. Berner T A G B LA T T , Berne, 11 Ekim 1963. 9. Prof. Arturo BOVI, Roma, (Sergi defterine yazdıkla
rından)
10. Jeanine FALK-CUEN O D (Paris Martenod Güzel
Sanatlar Okulu Profesörü) Paris Elçiliğine gönderilmiş Rapordan.
11. J.L .D ., Le Courrier, Geneve, 22 Ocak 1964. 12. Raymont LEG U EU LT , (Paris Güzel Sanatlar Yüksek
Öğretmen Okulu Resim Atölyesi Şefi) Paris Elçiliğine gönderilmiş rapordan.
A Ç TIĞ I S E R G İLE R
Sanat Sevenler Kulübü AN KARA 1963
Gen-Ar Galerisi İS TA N B U L 1963
Tanıtma Bürosu Salonu BERN 1963
Galeri Difar CEN EVRE 1963
Tanıtma Bürosu Salonu VİYAN A 1964
Galerie Du Bac PA R İS 1964
Belediye Sarayı İSTA N B U L 1964
Sanat Sevenler Kulübü AN KARA 1964
Turizm Bürosu Salonu LONDRA 1964
Galene De La Madeleıne B R Ü K S E L 1965
Gailene Romane ROMA 1965
Greer Gallery NEW -YORK 1965
American Frıends Gallery W ASHINGTON 1965
Doğuş Galerisi AN KARA 1966
Gen-Ar Galerisi İS TA N B U L 1966
Evinde Devamlı Serginin Açılışı AN KARA 1967
Galene Schumacher Güzel Sanatlar Akademisi
MÜNİH 1967
Milli Galerisi STOKHOLM 1967
Galene Intercontinental Fransız Kültür Merkezi
FR A N KFU RT 1967
Galerisi AN KARA 1968
Galeri Hörhammer H ELSİN Kİ 1969
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
