KİTAPLAR
7- T ı ^ a l
DOĞAN HIZLAN
Behçet Kemal
Çağlar’ı anarken
(B ehçet K em al Ç a ğ la r .Kim liği ve kişiliği, eserleri- E n- v e r N aci Gökşen, 200 say fa, T ü rk Dil K urum u T a y ın la rı, 7,5 Ura.)Ü n lü şa ir, y a z a r, ö ğ retm en B eh çet K em al Ç a ğ la r’ın bi rinci ölüm yıldönüm ü dolayı- siyle E n v e r N aci G ökşen onun a n ıs ın a k ü ç ü k b ir k ita p düzenlem iş. Ç a ğ la r T ü rk e- d eb iy a tm ın ve A ta tü r k dev- rim le rin in b ü y ü k h a lk k itle lerin e u la şm a sın d a önem li fonksiyonu olm uş s a n a tç ıla rı- m ızd an d ır. Ç a ğ la r h a lk ede b iy a tı k a y n a k la rım ız ı b ir y a z a r, b ir ö ğ re tm e n o la ra k t a n ıtm a k la değerlendirm ekle k a lm a m ış kendisi de bunu şiirlerin d e u y g u la y a ra k en b a şa rılı ö rn ek lerin i v erm iş ti r . Â şık Ö m er im zasıy la çağ d a ş T ü rk şiirine önem li k a t k ıla rd a b u lu n m u ştu r.
A nı k ita b ın ın g iriş yazışım S adi I r m a k yazm ış.; Ir m a k Ç a ğ la r’ın m illiyetçiliğine de ğ in iy o r, onun dilde ve edebi y a tta k i ü lk ü sü n ü de şöyle ö zetliy o r: « ...R a h m e tli B eh çet, T ü r k ’ü t a r i f ederken: Y u n u s E m re -D adaloğlu- K a ra c a o ğ la n - K öroğlu d er di. D ilde ve şiirde ü lküsü on la r a y a k la şm a k tı.»
I r m a k ’ın sun u su n u n a rd ın d an F a z ıl H üsnü D a ğ la rc a ’ n m ş a irin ölüm ü ü zerin e yaz dığ ı «Ç ağlar ağıdı» y e r a lı yor. «K üstün m ü b ird en b ire - Y iten devrim cilerin v ard ığ ı y e re m i g it ti n ? - D önekler, sa tılm ışla r, a lç a k la r çirk in li ğine - iğ re n e re k , b a y ra k g ü n lere m i g ittin ? »
K im liği ve kişiliği bölü m ünde, ailesi, Ç a ğ la r’m b i y o g rafisi, öğrenim i, gelişm e si an latılıy o r. Ç a ğ la r’ın dev rim ci eylem e k a tılm a sın ın en h a re k e tli günleri 1935’ten so n ra b a şla r. A ta tü r k ’ün gön d erd iğ i L o n d ra ’d a n 1935’de y u rd a dönen Ç ağlar, h alk ev
leri m ü fe ttişliğ in e başladı. Ç a ğ la r bu ç a lışm a la rın d a u lu sa l k ü ltü rü m ü z ü n kö k lerin e inilm esinde b ir T ü rk k ü ltü rü n ü n ö zelliklerinin ne old u ğ u k a n ıs ın d a önem li ç a lış m a la rd a bulundu. O z a m a n C H P Genel S e k re te rliğ in e ra p o r la r verdi. K ard eşi F i k r e t Ç a ğ la r bu r a p o r la r y a y ın la n ırsa o n la rd a n ç a lışm a la rd a y a rarlan ılab ileceğ in i söylem ektedir.
Ç a ğ la r’ın 1943’de b aşlay an siy asal h a y a tı 1949’d a son buldu. O siy asal h a y a tt a il k elerin in hiç birinden vazgeç m edi, o o rta m d a A ta tü r k d ev rim lerin in sav u n u su n u b ir g ün olsun bırakm adı. İn ö n ü ’ nun deyim iyle, «O, p o litik a y a sığm adı.» Ç a ğ la r d a h a s o n ra la rı ö ğ retm en lik y a p tı. Ş a d ırv an gibi d e rg ilerin y ö n e t m enliğini y ap tı. Son z a m a n lard a d a h alk ev lerin in y en i den düzenlenm eleri ü zerinde d ern ek d erg isin i id are e tti.
B eh çet K em al Ç a ğ la r b ir h alk adam ıydı ve ed eb iy at an lay ışı d a içinden çık tığ ı k itlen in d e rtle rin i ve d u y g u larını dile g etird i. 35 yıl ö n ce b ir derg id e yazdığı a ç ık lam ad a kendi s a n a t a n la y ı şını şöyle b e lirtiy o rd u : «Be nim ru h u m . denizin, A da
çam ların ın , B oğaziçi m e h ta b ım a işlediği b ir d a n te lâ de ğildir. Ben, 20 y a şım a k a d a r b ü y ü k şe h ir ve deniz g ö r m edim . F a k a t a c u n u n en bü yü k , en tem iz ve e n d erin h a lk ı içinde y e tiştim . A n a do lu ’d a doğdum ve b ü y ü düm . D a h a 15 y a şın d a ik e n sa ç ım a ak , ciğerim e verem ta h a y y ü l e d e re k y a z m a y a h eveslendiğim z a m a n la r o l du san m ay ım z. Ben, ed eb iy a t a a ğ la y a ra k değil, h a y k ır a ra k , şü p h elen erek değil, in a n a r a k b aşlad ım . H a y k ıra c a ğ ım şeyi ve in an d ığ ım şeyi y a z m a k ta n b a ş k a b ir şeye n iy etim y o k ...» G e rç e k te n de Ç a ğ la r b ü tü n y a şa m ı b o y u n ca bu g ö rü şü n e b ağ lı kaldı. H a lk ın a ve A ta tü r k d evrim - lerin e sa rsılm a z in a n c ım h e r olay d a is p a t e tti. S a n a tı in k ılâb ın em rin e gönüllü veren Ç a ğ la r’ın ş iir leri üzerin e çeşitli e le ş tir m en ler d ü şü n celerin i b e lir t m işle rd ir b u n la rd a n y ap ılm ış a lın tıla r G ökşen’in d erlem e sinde ilgi çekici b ir bölüm ü k a p s a m a k ta d ır. D üz y a z ıla rı, dili de in celen m iştir.
B undan s o n ra anı k ita b ın d a şu b a ş lık la ra r a s tla r ız : Ş iirlerin d ek i biçim düzeni, çocuk şiirleri, oy u n y a z a rlı ğı, h a tip liğ i, A ta tü r k ç ü lü ğ ü ve devrim ciliği, A ta tü r k ’e r a p o rla r. A ta tü r k ’e r a p o r la r ’d a
Ç ağ lar? m A ta tü rk ç ü lü ğ ü n ü n iç te n ve ç ık a rsız b ir sevgi olduğunun en b ü y ü k k a n ıtı dır.
E n v e r N aci G ökşen e se rle rin i a y rı a y rı ele a la r a k y a ra rlı b ir ç a lışm a d a bulunm uş. Böylece hem s a n a tç ın ın g en el s a n a t an lay ışı b e lirm e k te hem de h e r e se rin in a y rı a y rı özellikleri o rta y a k o n m u ş tu r . K endisini «60 y a şın d a b ir köy çocuğu» diye n itelen d i- rird i. K u r’a n ’ı K e rim ’d en il- h a m la r’d a Ç a ğ la r n e s ir d ili nin şiirle ştirm e sin e ö rn e k o- la c a k b ir b a şa rı g ö sterd i.
Ç a ğ la r’m ço şk u n söyleyi şi onu d e sta n a la n ın a k a y d ırm ıştır. B a tta l Gazi D es ta n ı dediğim izi k a m tla y a n ç a h şm a la rm d a n d ır. D a h a y a y ın lan m am ış ik i y a p ıtı v a r d ır: M a la z g irt D e sta n ı ile T i m u r ve Y ıldırım . A nı k i t a bının so n u n a Ç a ğ la r’ın k o n u şm a la rın d a n ö rn e k le r k o n u lm u ştu r. K o n u şm a la r ş a i rin h a tip lik te k i u sta lığ ın ı ve
e tk en liğ in i de g ö s te rm e k te dir.
E n v e r N aci G ökşen’in h a z ır lad ığ ı k ita p B eh çet K e m a l’in e d eb iy a tım ızd ak i ve devrim ta rih im iz d e k i y erin i b elirle m ek ted ir.
Y O K U Ş
Y ırtık giysilerde b ir rü z g â r eli buzlu Y av an b u lg u r a şın d a su sm u ş u m u tla r E n hüzünlü sesiyle y a ğ m u r
K ısık ışık larım ıza y a ğ a r
D a r p en cerelerde ü ste lik k a r a ö rtü Yıldızı tü k e n m iş gecelerim izin H a sis bahçelerde cılız çiçekler T ad yok m avisinde denizin E rişilm ez d a lla rd a g ü ler ö zlem in i duyd u ğ u m u z yem iş Ç ü rü k sa ç a k la rın d a y a şan tım ızın K aD kara k a n a tlı k u ş la r tü n em iş A rsız tır tılla r a yem
K ırk y ıld a b ir a ç a n g ü lü şlerim iz Ç ekm ez b ir tü r lü h o y ra t elini U fa la n k ıy ıla rım ız d a n deniz K a d e r b a rd a ğ ın d a s u la r b u lan ık A tla r to p al, te s ti k ırık , çeşm e k u ru m u ş B ir acı tü r k ü hep y a şa n tım ız
Y orgun ay a k la rım ız ın önünde dim dik yokuş
