SAYFA CUMHURİYET 2
TT-
•‘T/Jâ
'i-â
13 TEMMUZ 1993 SALI
6
H ababam Sınıfı’nın sinemaya aktarılması on yıl süren ilginç ve garip olaylar sonucu gerçekleşti
R ıfat İlgaz’ın Yeşilçam serüveni
ç
eşitli kereler sansüre takılan H ababam Sınıfı Ertem Eğilmez ile
birlikte bu engeli de aşarak sinemalaştmldı.
TURHAN GtİRKAN__________
Sekseniki yıllık yüce bir çınarı an dıran Rıfat İlgaz’ın, yazın, düşün ve mizah dünyamızı yasa boğan yitişiy- le, “ Hababam Smıfi”da öksüz kaldı. Boyunu aşkın kitaplarıyla ölümsüz leşen yazarımızın tam 12 baskıya eri şen en bereketli ve doğurgan yapıtı “Hababam Sınıffndan, tiyatro oyunu, radyo dizisi, müzikal gösteri ve çeşit çeşit video kasetleri dışında tam altı tane de film çıkarıldı. “H aba bam Sınıfi”nm unutulmayan hoca ları Kel M ahmut’lar, Sıfırcı Hamdi’- ler, Vakvak Rıza’lar, Refüze Ek rem’ler haylazlıkları yeri göğü tutan öğrenci takımı İnek Şaban’lar, Tu lum Hayri’ler, Güdük Necmi’ler, Hayta İsmail’ler, Kalem Şakir’ler şimdi babalarının yasını tutuyorlar.
Bugün Rıfat İlgaz denince çağrı şım yapan ilk tümce, hiç kuşkusuz “Hababam Sınıfı” ve dudaklarda
bir gölümsemedir. Çok uzaklarda kalan ve bir daha artık hiç gelmiye- cek olan okul anılarıdır.
“ Hababam Sınıfı”nın filme alını şına dek geçen tam on yılı aşan ga rip, ilginç ve de oldukça eğlenceli bir öyküsü var. İlk kez 1956-I957’de İl han Selçuk’un yayımladığı “Dol muş” adlı mizah dergisinde Rıfat İl gaz’ın “Stepne” takma adıyla yaz dığı, Turhan Selçuk’un resimlediği “Hababam Sınıfı”, üç öykülük bir diziyle başladı. Çoğala çoğala 20 öy küye ulaştı ve kitap olarak basıldı. İkinci kitap, üçüncü kitap derken, 73 öykülük koskoca yapıt çıktı ortaya. 12 kez basılarak kısır kitap dün yamızda bir rekor oluşturdu.
Yazan tarafından oyunlaştınlan “Hababam Sınıfı”, daha tiyatroda oynanmadan önce filme alınmak is tendi. I966’da Orhan Günşiray’la Atıf Yılmaz’ın sahibi olduğu Yerli Film yapımevi, “Hababam S ın ıfı
nın çekim hakkını satın aldı. Ancak bu, çetin cevizdi. Yönetmenliğini Atıf Yılmaz’ın yapacağı film, ne ya zık ki sansür engelini aşamadı ve çe kim ertelendi. Oyun olarak Ulvi Uraz topluluğunda sahnelenmeye başlayınca, filmciler yeniden iştah landılar. Melek Film Sahibi Şahan Haki, ardından Tanju Gürsu, fir maları adına yazarla ayn ayrı anlaş malar yapıp, çekim hakkını satın aldılar. Ancak her seferinde karşıla rına sansürün acımasız eli çıktı. Çe kim yine engellendi.
Bir süre sonra yönetmen Alp Zeki Heper, sahibi olduğu Sinema Film
adına çekim hakkını aldı. Senaryo yu onaylatmak için uzun bir sava şım verdi. Ancak o da sansür engeli ni aşamadı. Ardından Hulki Saner’- le de bir “Hababam Sınıfı” anlaş ması yapıldı. Yeniden Atıf Yılmaz işç el attı. Derken Vural Pakel, fir ması Özer Film için devreye girdi. “Hababam Sınıfı” her seferinde ba şını sansür duvanna çarptı. Yasak lama gerekçesi ise hiç değişmiyordu: Türk eğitim yönteminin taşlamasını yaparak kötü göstermek.
Ancak Rıfat İlgaz bu yasaklama lardan, gecikmelerden hiç de yakın mıyordu. O sıra yaptığımız bir söy
leşide gülerek şöyle demişti: “Sözleş me yaptığım filmciler parasını ödü yorlar. İşin garip yanı, anlaştığım her kurum ve kişilerden, film çekil mediği halde parasını almış olmam. Hababam Sınıfı bana sadece adıyla para kazandırıyor. Böyle altın yu murtlayan tavuk görmedim.”
Sonunda Arzu Film “Hababam Sınıfı” sorununu kökünden çözüp attı. Ne olduysa oldu, Ertem Eğil- mez’in Umur Burgay’a ısmarladığı senaryoyu sansür onayladı. Ertem Eğilmez yapıtın toplumsal içeriğini ve sınıfsal etkilerini geri plana itip, öyküyü eğlencelik bir komediye dö
nüştürdükten sonra çekim izni çıka bildi. Sansür çilesi sona eren 1974’- teki ilk filmin görülmemiş gişe ba şarısı üzerine, seri olarak altı film yapıldı. Bunlardan “ Hababam Sını fı”, “ Hababam Sınıfı Sınıfta Kal dı”, “ Hababam Sınıfı Uyanıyor”, “ Hababam Sınıfı Tatilde”, “Haba bam Sınıfı Güle Güle”nin yönet menliğini Ertem Eğilmez, “ Haba bam Sınıfı Dokuz Doğuruyor”- unkini ise Kartal Tibet yaptı.
Ancak “Hababam Sınıfı” filmleri giderek sulandırıldı. Rıfat İlgaz’ın öğretmenlik yaptığı onbeş yıllık dö nemindeki gerçek, yaşanmış anıla rından, gözlemlerinden oluşan bu gülmece başyapıtı, ana kaynağın dan uzaklaşarak, tecimsel bir yöne saptı, giderek yozlaştı, anlamını yi tirmeğe başladı.
“Hababam Sınıfı”ndan sonra ya- pımcı-yönetmen Hulki Saner, söz leşme yaptığı Rıfat İlgaz’ın Afrika
kıyılarında karaya oturan bir taka daki yurttaşlarımızın ihtilal olmuş düşsel bir ülkede zorla lejyona yaz- dırılmalannı anlatan “Hababam Taburu” güldürüsünü filme aldı. İkinci Dünya Savaşı’nın sürdüğü I940’lı yıllarda, yazdığı bir şiir kita bı yüzünden polis tarafından ara nıp, işkence korkusuyla teslim ol mayarak durmadan kaçak aydın bir öğretmenin öyküsünün anlatıldığı “ Karartma Geceleri” romanı ise I990’da senaryosunu da yazan yö netmen Yusuf Kurçenli tarafından filme alındı. Rıfat İlgaz’ın yaşam öyküsünden bir kesit sunan ve siya sal sinemamızın en seçkin örnekle rinden biri olan “Karartma Gecele ri”, 9. Uluslararası İstanbul Film Festivali’nde en iyi Türk filmi, 27. Antalya Şenliği’nde ikinci film, Yu suf Kurçenli yönetmen, Tarık Akan oyuncu, Yunus Nadi Ödülleri Yarı şm asında en iyi film ödülünü aldı.
