Yıldız ve
Emirgân koraları
Yıldız korusile Emirgân’m tarihî
vaziyetlerine bir bakış
u 9 ---
---Yazan: Mustafa Ragrıb Esatlı
İstanbul valisi ve Belediye reisi Dr. Lûifi Kırdar, geçen gün gazetecilere Yıldız sarayı bahçe ve korusile tari hî büyük su bendini gezdirdi. Son senelerde Beldiyeye geçen Yıldız ve Emirgân koruları yakında halka açılmak üzere hazırlanıyorlar.
Osmanlı hükümdarları içinde (Yıldız) a ilk rağbet eden Sultan Azizdir. Vaktinin büyük kısmını (Dolmabahçe) de geçirmekle bera ber, ara sıra (Yıldız) da kalmak he. ▼esine kapılıyordu. Bu itibarla Yıldız saray ve bahçesini ilk tanzim eden kendisidir.
Su.tan Hamit, padişahlığının ilk za. inanlarını (Dolmabahçe sarayı) nda geçirdikten sonra (Yıldız) a geçmiş ve 3 I Mart hâdisesini müteakip tah tından indiği güne kadar burasını bırakmamıştı. Yıldızın şehirden uzak bir dağ tepesinde bulunması ve etra fının mahallelerle irtibatı bulunma, ması, hal’edilmek, öldürülmek kor- kusile otuz bu kadar yıl çırpman bu evhamlı hükümdar için çok müna sipti. İkinci Abdülhamit, Dolmabah çe sarayına yalnız (bayram muaye- deleri) için senede iki defa giderdi. Bu itibarla babası Sultan Mecitten ibbaren seleflerinin daimî surette oturdukları (Dolmabahçe sarayı) tamamile metrûk bir vaziyete gel mişti.
Sultan Hamit, (Yıldız sarayı) nı hem kışlık, hem de yazlık daimî ika metgâhı haline getirdikten sonra otuz bu kadar yıllık saltanatı müd- deti-nce buraya büyük bir ehemmiyet vermiş, gösterdiği itina ile Yıldız, seneden seneye büyümüş, güzelleş miş, sarayın, bilhassa korunun tanzi mine ve genişlemesine çok gayret sarfetmişti.
Padişah, sarayın korusunda öte- denberi mevcut ağaçlardan başka dünyanın üç kıtasından muhtelif ik lim şartlarım ihtiva eden geniş Os- manlı imparatorluğunun her köşe sinden ve hattâ devlet hududu hari cindeki' diyarlardan getirttiği birçok nadide ağaçlar ve fidanlarla koruyu emsalsiz bir hale getirmişti. Bundan başka koruda birçok yollar yaptır mış, içinde sandal ve çatana ile ge zilecek göller vücuda getirmişti. Sa rayın meyva ve sebze bahçelerine de ayrıca ehemmiyet verilmişti.
Padişah, bu geniş sahada — Me rasim dairesinden başka — muhte şem ve büyük saraylar yaptırmaktan ziyade iki katlı, nispeten küçük ve zarif köşkler inşa ettirmeği tercih et mişti.
İkinci Abdülhamitten sonra tahta çıkan Sultan Reşat, önceleri Dolma bahçe sarayında oturduğu halde, ömrünün son senelerinin yaz mev simlerini Yıldızda geçirdiğinden, 1918 temmuzunda orada vefat et mişti. Halefi Altıncı Mehmet Vahi- deddin, padişah olur olmaz Dolma bahçe sarayım tercih etmiş, fakat sonraları Yıldız sarayına geçmişti. Saltanatın lâğvmdan sonra Halife Abdülmecit efendi de Hilâfeti zama nında Dolmabahçede oturmuştu.
Saltanat hanedanının Türkiyeden çıkarılmasından sonra Millî Emlâk idaresi, Yıldız sarayını (Maryosera) ismindeki bir İtalyana kiralamış ve burası bir müddet_kumarhane olarak kullanılmıştı. Bu sıralarda Yıldız sa- rayile korusuna bakılıyordu. Fakat Ortaköy kapısına kadar uzanan geniş Yıldız korusu son yıllarda, (hüdaî nabit bir orman) haline gelmişti. Deıvrilen bazı ağaç dallan ve yıllar- danberi dökülen ağaç yapraklarile korunun geniş araba yolu kapanmış, havuzlar bozulmuştu. Saraydan Or taköy kapısına kadar uzanan bu ge niş yolun tarihî ehemmiyeti vardır: Sultan Hamit zamanında Istanbulu ziyaret eden ecnebi hükümdarlarla I prenslerden bir kısmı bu yolla Yıldı za çıkarlardı.
(Yıldız) da muhakemesi yapılası Mithat paşa, bu yoldan geçirilerek (Izzeddin vapuru) ile T aife sürül müş, Sultan Hamit, Dolmabahçede yaptığı (bayram muayedeleri) ve ramazanın on beşindeki (Hırkai saa. det alayları) için bu yolu tercih et mişti. Nihayet, Beşinci Sultan Meh met Reşadın cenazesi bu yoldan ge çirilerek rıhtımdan bir istimbotla Topkapı sarayına nakledilmiş, son Osmanlı padişahı Mehmet Vahided- din de îstanbuldan ebediyen ayrıla cağı gece bu yoldan geçmek sureti me Ingiliz zırhlısına binmişti.
Şimdi Belediye, bu yollan düzelt miş ve koruyu yeni baştan tanzim et miştir.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
