A.
D.
VeteriTıer,Fakültesi Doğum Bilgisi ve }inekoloji Kürsüsü D~ç. Dr. Çetin KılıçoğluA.
O.
Veteriner Fakültesi Bakteriyoloji ve Salgınlar Kürsüsü Prof. Dr. Mustafa ArdCfTEAT-DIPPING'İN BAKTERİsİDAL ETKİLERİ ÜZERİNDE
ÇALIŞMALAR
Erol Alaçam* Ersin İstanbUııuoğlu**
Studies On the Bacteriocidal Effect of Teat-nipping
Summary: Irı this study, bacteriocidal iffects
if
chlorine (J%)
and iadine (0.5%)
as a teat-dipping were determined for different period of time between milkings. These iffects were compared in terms of 4 different kinds of stall floor bedding malerial. Either of two antiseptics were iffective on staphy-lococcus, bacillus and E. coli during the first hour af ter dipping. 10diTıe but not chlorine was iffective on muıors. Chlorine and iadine had no iffect on pro-teus species. Different beddings on stall floor did not take observable iffeci to the bacieriocidal action0./
the antiseptics.Özet: Bu çalışmada klor (%i) ve iyat (%0.5) solusyonları ile uygulanan Teat-dipping'in, ahır tabanına bağlı olarak, iki sağım arası"da-ki sürede bakterisidal etkileri araştırıldı. Kullanılan her iki antiseptikte ı. saat sonunda stafilokok, basil ve E. coli'ye karşı etkili iken, mukorlara karşı sadece iyat etkili bulundu, Proteus tür/erine karşı her iki antiseptikte yeterli düzeyde bir koruma sağla..yamadı. Ahır tabanına bağlı olarak, kul-lanılan antiseptiklerin etkisinde göze çarpan bir farklılık görülmedi. Taba-nı samalı olan barınaklarda yaşayan ineklerin meme başlarından diğer tür
altlık materyalleri üzerinde yaşayanlara oranla daha çok farklı cinste bakteri izole edildi.
*A.U. Veteriner Fakültesi Do~um B. ve Jinekoloji Kürsüsü, Doç. Dr. **A.U. Veteriner Fakültesi Bakteriyoloji ve Salgınıar, K., Doç. Dr.
Giriş
Teat-dipping mastitislerden korunmak amacı ile meme başlarına uygulanan bir dezenfeksiyon yöntemidir. Alaçam (I), Feagan et al (5), Natzke ve Bray(ı I), Oshea ve Meaney(ıs), Roberts ct al (ı8,I9), meme başlarının hemen sağıIli sonrasında özel olarak hazırlanmış bir antiseptik solusyonuna batırılması şeklinde uygulanan bu yöntemin gerek yeni invazyonların önlenmesi, gerekse sürü enfeksiyon ortala-masında azalmalar yönünden faydalı sonuçlar verdiğini bildirmekte-dirler.
Teat-dipping, sağırndan sonra meme ba~ında ince bir tabaka ha-linde biriken ve meme başı deliği çevresinde yoğunlaşan süt kalın-tılarını yıkayarak, meme başında bakterilerin üremesi için uygun olan ortamı ortadan kaldırmakta ve meme başı derisi üzerinde antiseptik bir zar oluşturarak yeni invazyonları önlemektedir (S, 20).
Farnsworth et al (4) teat-dipping'in meme başındaki bakteri florası nı
%
95-99 oranında azalttığını, HuekIc(6) ise mastitis sorunu olan sürülerde 4 ay süre ile uygunanan teat-dipping sonunda bakteri sayısının çok önemli oranda düştüğünü bildirmektedirler.King et al (10), deneyselolarak Staph. aureus ve E. eoli ile bu-laştırdıkları meme başı derisi üzerinde in vivo olarak yaptıkları çalışma sonunda, teat-dipping yoluyla kullanılan
%
0.5 iyodofor ve klorheksidinin iyi bir bakterİsidal etki sağladığını ileri sürmektedir-ler.Post (ı 7), meme başlarını
%
0-4 ve 0.28 lik klorheksidin ilc%
0.5 iyot solusyonlarına batırdıktan so-60 dakika sonra kanlı agara bas-tırarak yaptığı çalışma sonunda, her üç antiseptiğinde meme başı de-risindeki baktCi"iIcrin total sayısına etkili olduklarını ancak iyotun I. saaten sonra yeterli bir dezenfeksiyon sağlıyamadığını iddia etmek-tedir.Pankey ve Philpot (15), deneysel olarak sağırndan sonra Str. agalaetiae, Str. uberis, Str. dysgalaetiae ve Staph. aureus suspansiyon-larına batırdıkları meme uçlarında
%
4 hipoklorit ve%
0.5 iyodo-dofol" ile teat-dipping uygulamışlar ve ilaçlanan memelerde kont-rollere oranla meme enfeksiyonu olaylarının önemli ölçüde azaldığını belirtmişlerdir. Aynı araştırıcılar (ı6), yaptıkları bir diğer çalışmada 59 değişik antiseptik solusyonunun etkisini araştırmak üzere, meme başlarını Str. agalaetiae ve Staph. aureus ilc yapayolarak bulaştırmış-lar, yaptıkları teat-dipping uygulamaları sonucunda, antiseptiklerin128 Erol A.laçam-Ersin İstanbulluoğlu
cinsine ve sulandırmalarına bağlı olarak bazı farklı sonuçlar elde et-mekle birlikte ilaçlanan bütün memelerde Str. agalactiae'nin
%
98.3 azaldığını, buna karşılık kontrol için bırakılanlarda%
ı 74.4 çoğal-dığını, Staph.- aureus'un ise ilaçlanan memelerde%
98.5 ten%
43.6 ya düştüğünü saptamışlardır.Oshea et al (ı4), in vitro olarak Staph. aureus'a karşı
%
ı klor solusyonunun%
0.6 iyodofordan daha etkili olduğunu, in vivo ça-çalışmalarında ise Staph. aureus ile bulaştırılmış memelerde%
4 klor ve%
0.6 iyot solusyonlarının kullanılması ile bakteri sayısında%
50 oranında bir azalma olduğunu bildirmektedirler.jasper ct al (8), in vivo ve in vitro olarak Mycoplasma bovino-mastitidis'e karşı teat-dipping yoluyla uyguladıkları 7 değişik anti-septiğin hepsinin etkili olduğunu, Janiak (7), ise iyotun meme başın-daki çiçek hastalığı etkenlerinin eleminasyonunda faydalı sonuçlar verdiğini ileri sürmektedirler.
01'1' ve Taylor (12)'a göre ise sağım sonrasında uygulanan
teat-dipping meme derisindeki bakteri sayısına ve bilhassa stafilokok po-pulasyonuna etki edememektedir. Hayvanlar barınaklarında bağlı tutulduklarında, çayırda dolaşanlara oranla bakteri sayısı daha yük-sek kalmaktadır. Ancak, açık havada dolaşan hayvanlarda hava ko-şulları ve iklim bu sayıyı değişik şekillerde etkilemektedir.
Biz yaptıı!ımız bu çalışmada, süt ineklerinde sağırndan hemen sonra
%
0.5 iyot ve%
i klor solusyonları ilc uyguladığımız teat-dipping'indeğişik barınak koşullarına bağlı olarak iki sağım arasındaki sürede etkilerini araştırdık.
~terya1 ve ~etot
Çalışmayeri ve denemede kullanılan hayvanlar: Bu çalışma hayvanların barındıkları bölmeleI'in tabanıarı birbirinden farklı 4 ayrı süt ineği yetiştirilmesinde yapıldı. Bunlardan;
(A) Yetiştirmesinde ineklerin altına saman seriliyol' ve bunlar günde iki defa yenileniyordu.
(B) Yetiştirmesinde taban sıkıştırılmış toprak idi.
(c) Yetiştirmesinde hayvanlar oluklu taştan yapılmış taban üzerinde yatıyorlardı.
(D) Yetiştirmesinde ise hayvanlar bütün sene boyunca yetiş-tirmenin yakınındaki geniş, yarı açık bir padokta tutuluyor-lardı. Padok'un tabanı nemli yumuşak toprak ve kum karı-şımından yapılmıştı.
Yukarıda özellikleri belirtilen her yetiştirmeden io ar adet,
sağılır durumda olan inek seçilerek çalışmalarda kullanıldı. Seçilen hayvanlar 4-8 yaşlı olup, hepsi yarım kan melez idiler. Süt verimleri ise günlük 10-20 kg. arasında değişiyordu.
Çalışma yöntemi: Teat-dipping amacı ile
%
i aktif klor içerenSod-yum dikloroisosyanurat (I) tabletlerinin 200 mL. ılık suda hazırlanmış
solusyonları ilc
%
0.5 aktif iyot (II) içeren solusyonlar kullanıldı. Sabah sağırnından önce denemeye alınan ineklerin meme başı dcrisi ve meme başı deliği çevresinden steril pamuk eküvyonlarla sürt-me şeklinde örnekler alındı. Sağırndan hemen sonra sağ taraftaki meme başları klor, sol taraftakiler ise iyot solusyonuna 7-10 saniye süreile batırıldılar. Bir saat sonra ikinci ve akşam sağırnından önce üçüncü defa olmak üzere her memeden ayrı ayrı yine pamuk eküvyonlarla sürt-me şeklinde örnekler alındı.
Laboratuvara getirilen eküvyonlardan zenginleştirilmiş kanlı agar (2), EMB agar ve adi buyyona ekimler yapılarak vasadar 37 C de 24 saat inkübasyona bırakıldı. Bu sürenin sonunda plaklar incelenerek farklı kolon i formu gösteren örnekler gram boyası ile boyandı ve gram karakterleri ve morfolojik yapıları saptandı. Patojen stafilokokların ayrımında Medi um ı ı o agar (Difco) ve koagulaz testinden yararla-nıldı. Gram negatif bakterilerin tanımında "Üçlü Tüp' 'yöntemi
(9) kullanıldı.
Yukarıda açıklanan yöntemlerle teat-dipping'den önce, i saat
sonra ve akşam sağırnından önce meme başı derisinin floraları sapta-narak kullanılan antiseptiklerin etkisi karşılaştırılmalı olarak belir-lendi ve değerbelir-lendirildi.
Bulgular
Çalışma sonunda elde edilen bulgular her yetiştirme için ayrı ayrı tablo- I, -2, -3, ve -4 de gösterilmiştir.
(i) ORBlTABSR (Beeeham Company, England) (II) IOBAC CCTR (CIBA-GEIGY Company, U.S.A.)
130 Erol Alaçam-Ersin İstanbulluoğlu
Tablo-I:A Yetiştirmesi (Altlık olarak saman kullanılmaktadır)
Mikroorganizma Ör. Teat-Dip- Teat-Dipping'deıı i 2. sağımdan önce adı S. ping'den saat sonra
önce Klor Iyat Klor Iyat
--- -- --- --- ---
--- ---Stafilokok tür. ıo ıoa(ıoo)b 5(5°) 3(30) lJ(80) 8(80}--- -- ---
--- ---E.coli ıo 2(20) - 3(30) 3\3°) 3(3°)--- -- ---
------ ---
---Proteus tür. lO 2(20) 2(20) 5(5°) 3(3°) 2(20) --- --- ---Mukor 10 2(20) 3(3°)-
- -----
---
--- --- --- ---Maya lO - 2(20)-
----
--- ---
---Basil tür Lo - 3(3°) 5(5°)i
5(5°) 3\3°)a Mikroorganizmanın ürediği hayvan sayısını göstermektedir. b yüzde oranlarını göstermektedir.
Tablo. 2:B Yetiştirmesi (Tabanı sıkıştırılmış toprak)
Mikroorganizma Ör. Teat-dip- Teat-dipping' den i 2. sağımdan önce adı S. pingd'en saat sonra
önce Klor Iyat Klor Iyot
---
---
------Stafilokok tür. lO 7\7°) 4(4°) - 8(80) 6(60) --- --- ---Basil tür lO 4(4°) 2(20) 9(9°) 7\7°) 4(4°)
--
--- ---
---Proteus tür. 10 - - --
i(lo)Tablo. 3: C Yetiştirmesi (Tabanı taş)
Mikroorganizma Ör. Teat-dip- Teat-dippiLg'den i 2. sağırndan önce adı S. ping'den saat sonra
önce Klor Iyat Klor İyot
---
--
---Stafilokok tür. ıo 7 (70) 4 (4°) 2 (20) 6 (60) 6 (60)--- -- ---
--- ------
---Mikrokok lO 4 (4°) 3 (3°) 2 (20) 6 (60) 3 \3°)--i
------Basil tür 10 i (ıo) 7 \7°) 8 Ulo) 4 \4°) 6 (60)
Tablo. 4: D Yetiştirmesi (Hayvanlar açık havada padokta tutuluyor)
Mikroorganizma Ör. Teat-dip- Teat-dipping'den i 2. sağırndan ünce adı S. ping'den saat sonra
önce Klor İyot Klor Iyot
--- -- --- ---
---St~fılokok tür. lO i (10) - - -
--- -- ---
---Proteus tür 10 8 (80) B (Bo) 10 (100) 9 (go) Lo (100)
.-Tartışma ve Sonuç
:VIastitİsi oluşturan etkenlerin çok çqitIi olması ve hastalanan memenin sağaltım güçlüğü göz ününde tutularak meme yangılarında küratif sağaltımdan daha çok koruyucu yöntemlere ve önlemlere ağır-lık verilmektedir. Özellikle sağım işlemleri sırasında alınacak önlem-lerle mastitislere karşı etkili bir korunma sağlanabilmektedir,
Uygulanacak yöntemin etkili, kolay ve ucuz olması ve sadece sağım sırasında değil, iki sağım arasmdaki sürede de koruyucu özelli-ğinin devam etmesi arzu edilen nitelikleridir.
Çeşitli araştırıcıların bildirdiklerine göre, teat-dipping tck başına mastitislere karşı
%
50 ye kadar yakın bir koruma sağlayabilmekte-dir (5, 6, iı).Teat-dipping'in özellikle meme başı derisi üzerindeki bakterilerin üremesine engel olması ve meme başı üzerinde koruyucu bir tabaka oluşturarak yeni bulaşmaları önlemesi üstün üzellikleri arasında
sayı-labilir. '
Memleketimizde ahırIarın yapılış biçimleri ve hijyen koşulları oldukça farklıdır. Bazı yetiştirmelerde hayvanların altına saman altlık serilip bunlar en az günde iki defa değiştirilirken bazı yetiştirmelerde bu iş fazladan bir parasal gider olarak kabul edilip, hayvanlar ya top-rak ya da ta.ş taban üzerinde barındırılmaktadırIar. Bazı yetiştirmeler-de ise hayvanlar sabah sağırndan sonra ya meraya ya da çevredeki bir padok'a çıkartılarak gün boyunca burada tutulmaktadırlar. Bu ne-denle değişik barındırma koşulları sonucu barınakların mikrop flora-sıda geniş çapta farklılık göstermektedir.
Bizim yaptığımız çalışmada, tablo -ı, -2, -3, ve -4'ün
incelen-mesiyle görüleceği gibi altlık olarak saman kullanılan yetiştirmede mikrop C10rası diğer yetiştirmeler oranla daha zengin olarak saptan-mıştır. Bütün yetiştirmelerde stafilokoklara, basil tür/erine ve profeus-lara ortak oprofeus-larak rastlanırken, A yetiştirmesinde (saman altlıklı) me-melerden ayrıca E. coli, mucor ve mayalar izole edilmiştir,
Oshea et al (I4), in vitro çalışmalarında % i klor solusyonunun
%
0.6 iyodofordan daha etkili olduğunu, Orr ve Taylor (I 2) ise teat-dipping'in meme derisindeki stafilokok sayısına etki edemediğini ileri sürerlerken, bizim çalışmamızda teat-dipping ile stafilokoklara karşı klor ile%
50 ye, iyot ile%
7o'e varan (A yetiştirmesi) bir etki sağ-lanmıştır. Özellikle iyot birinci saatin sonuna kadar bütün yetiştirme-lerde stafilokoklara karşı klordan daha etkili olmuştur, İkinci sağırndan.132 Erol Alaçam-Ersin İstanbulluoğlu
önce alınan örneklerde ise gerek iyotun gerekse klorun etkisinin iyice azaldığını saptanmı~tır.
Birinci saatin sonunda stafilokok türlerinde azalmaya kar~ın basil türlerinde bir çoğalma görülmesi, miktoorganizmaların doğalolarak birbirlerinin üremelerini etkilcdikleri görü~ünü desteklemektedir.
E.coli'ye kar~ı iyot ilk saatte etkili olmaktadır. Daha sonra bu etki kaybolmaktadır. Buna kaqılık klor bu mikroorganizmaya kar~ı etki-siz kalmı~tır.
Mukor ve mayalara kar~ı iyot yüksek oranda
(%
ıoo) bir etki göstermi~tir. Klorun ise bu etkenlere kaqı ilk saatte etkisiz olması, sonraki örneklerde ise mucor ve maya izole edilememesi, birinci saat sonunda bakterilerin çoğalması sonucu miktop dinamiğinin bak-teriler lehine dönmesi ile açıklanabilir. İkinci sağırndan önce alınan örneklerde tüm bakteri türleri hemen hemen ilaçlamadan önceki oranlarında izole edilmi~lcrdir.Özet ile, i. saat sonunda klor ve iyot stafilokok, coli ve basillere
karşı etkili iken, mukorlara kaqı klor etkisiz iyot ise etkili bulunmuş-tur. Protues türlerine ise her iki antiseptikte yeterli bir koruma sağla-yamamışlardır. Hayvanların barınma yerinin tabanına bağlı olarak teat-dipping yoluyla kullanılan antiseptiklerin etkisinde önemli bir farklılık bulunmamı~tır.
Bu arada hiç bir yeti~tirmede streptokok türleri meme derisinden izole edilememiştir. Oysa Arda ve İstanbulloğlu (2) yaptıkları çalış-mada ülkemizde streptokokların neden olduğu mastitislerin stafilo-koklardan sonra önemli bir yer tuttuğunu bildirmektedirler. Bu du-rumda streptokokal mastitislerin daha çok enfekte hayvanlardan, sa-ğımlar sırasında bula~ık sağırncılar ve sağım gereçleri ile hayvandan hayvana geçtiği görüşüne kuvvet kazandırmaktadır.
Saman altlık kullanılan A yeti~tirmesinde miktop florasının zen-gin olmasının hijyen koşullarının bozuk olmasına ve özellikle altlık-ların sık olarak değiştirilmemesine bağlı olduğu kanısındayız.
Literatür
1- MaçalD, E. (1978). Süt ineklerinin mastitisten korı..rımasında teat-
dip-ping'in etkisi üzerinde çalışmalar. Tez, 32 sayfa
2. Arda, M., ve E. İstanbulluoğlu. (1978). Mastitislere sebep olon
anaerobe, mycoplasma ve mantarların isolasyonu, idantifikasyorıu ve bun-lara karşı etkili antibiyotik ve jungusitlerin saptanması. TBT AK tara-fından desteklenen VHAG: 254 nolu proje.
3. Bryan, S., TU. Berguson., ve S.J. Roberts. (1944). Milking. maehine and the control of mastitis. J.A.V.M.A. ~°5: 345-346. 4. Farnsworth, Rj., D. W. johnson, ve L. Dewey. (1976).
Serening tests for new teat dips. J.Dairy Seİ. 59 (II): 1997-2000. 5. Feagan, j.T., A.F. Mehir, ve B.R White. (1970)'
Ejfeetive-ness in wntrol of mastitis of iodine as a post milkirıg teat dip. Australian J. Dairy Techn. 2587-259°.
6. Huckle, S.J. (1965). Teat-dipping for mastitis control. Vet. Med. S.A.C. 60 (5): 532-533.
7. janiak, M.I. (1969). Die mögliehkeiten einer Mastitisprophylaxe mit einem )odophor. [osan" bzw. Welodyn., Dtsch. ticrarztl. Wsehr. 76: 221-223
8. jasper, D.E., j.D. Dellinger, ve H.D. Hakanson, (1976). Ejfeetivenes of eertain teat dips and sanitizers in vitro and on teat skin against myeoplasma agalaetiae subbsp. bovis. CornelIVet. 66: 164-171. 9. jassen, L. (1975)' Rapid identifieation of gram-negatif rods using a
three-tube method eombined wiht a diehotomie ke}'. Aeta. Path. Scand. Seet. B, 83: 525-533.
lO. Kıng, j.S., F.K. Neave, ve D.R Westgarth. (1977).
Disinfee-tion properties of some bovine teat dips. J. Dairy Res. 44 (I): 47-55.
ii • Natzke, RP. ve D.R Bray. (1973). Teat dip eomparision. J.Dairy
Scİ. 56(1): 148-150.
12. Orr, D.A., ve M.M. Taylor. (1968). The disinfeetion of teat skin. Brit. Vet. J. 124 (I I): 481-491.
13. Oshea, D.A., ve W.J. Meaney. (1979)' New intramammary iıifeetions aııd teat orifile infeetions in suekled eows and in teat dipped and non norı-teat dipped maehiııe- milked eows. Ir. J. Agric. Res. 18: 37-43. 14. Oshea, j., W.J. Maeney., O.U. Langley, vej. Paınler. (1975)
ComparisOlis of the effietiveness f{f iodofor and hypoehlorite disinfeetants
teat dips in redueing new intramammary infeetion in dairy eows. Ir.
J.
Agrie. Res. 14(2): 99-~°5.
15. Pankey, j.W., ve W.N. Philpot. (1975)' Hygiene in the prevention of udder infeetions. I. Comperative ejfieacy of four teat dips. ).Dairy Sei. 58) (2): 202-204.
134 Erol Alaçame.-Ersin İstanbulluoğlu
16. Philpot, W.N., ve
J.
W. Pan.key. (1975)' Hygiene in tlze preven-tian of udder infeetions. III. Effeetivenes of 59 tıat dips for redueing baeterial populations on teat skiıı.J.
Dairy Sci. 58 (2): 2°9-2 i6.17. Post, R (1974). Testing tlze disinfeetant aetion on the skin of three solutions for use in teat-dipping (ehlorhexidine Grid iodofor). Tijd5cher. Diergenecsk.99) (24): 1299-13°1.
18. Roberts, S.J., A.M. Meek., RP. Natzke, ve R.S. Gothrie. (I97ı). A mastitis control program combining teat-dipping and dry ww therapy. Represented in World Vct. Cong. Mexico. 3-4.: 935- 940 19. Robert, S.J., A.M. Meek., R.P. Natzke., R.S. Cothrie., L.E. Field., W.G. Merril, G.H. Sehmıdt, ve RW. Everett. (1969). Concepts and reeeTld developments in mastitis eOlltl"Ol.J.A.V.M.A. 155 (2): 157-166.
20. Trıpathy, S.B., M.G. Fmeher, ve D.W. Bruner. (1963). Viable mieroeocei other thaıı streptoeoeeus agalc:etice that remain on the s1.trfaee of eows teats af ter the use of eertain disiıifeetants as dipping agent. CorncU Vet. 53: 434-443.
