Başlık: SÜT VE RİNGER SULANDLRICILARIYLA SULANDIRILAN ERBRO HOROZ SPERMALARLNIN DÖLVERİMİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALARYazar(lar):SEVİNÇ, Afif;EKİCİ, Adnan;TEKİLL, Necmettin;YURDAYDIN, Nafiz;EŞCAN, AyselCilt: 33 Sayı: 2 DOI: 10.1501/Vetfak_0000001035 Yayın Tar

(1)

A. O. Vet. Fak. Derg. 33 (2) : 284-296, 1986

SÜT VE RİNGER SULANDlRICILARIYLA SULANDıRıLAN ERBRO HOROZ SPERMALARlNIN DÖLVERİMİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR

Afif Sevinç 1 Adnan Ekici4

Necmettin Tekill2 Nafiz Yurdaydın3

Aysel Eşcan4

Fertility of ERBRO Cocks' semen diluted in milk and Ringer extenders

Summary: Five ejaeulates from eaeh of 20 ERBRO eoeks were

eolleeted by massage teehnie of deferens duets with an interval of 3-5 day.\'.

Aiter the evaluations of spernıatologieal eharaeteristies of a 100 ejaculates they were grouped under A, B, C coding as relatively of higlı, moderate and Law .sperm motility rates, respeetively. The total averages of ejaeulate amount, sperm motility and sperm eoneentration

ırere 0.58 ml, 79.4

%

and 3.218 x 109/ cm:>respeetively.

The minimal and maximal values of three mentioned sperma-tolojieal ehameteristies for individual ejaeulates were 0.44 and 0.88 ml, 44 and 89

%, ı.

935 and 3.965 x 109, respeetively.

The average values of these troits for A. B.C. groups of eoeks were 0.63 ml, 89.7

%, ı.

904 x 109; 0.48 ml, 75.7

%,

1. 528 x 109and 0.5

ı

nı I, 57

%

and

ı

.653 x

ı

09, respeetively.

While the average fertility and hatelzability rates obtained with .split semen samples diluted in milk of groups A, B and C eoeks were

56.

ı

and 49, 65.4 and 56.2, 56.4 and 44.7

%,

the results aelzeived with the second portion of the semen extended in Ringer solution for

i Prof. Dr. A.Ü. Yeteriner Fakültesi Reprodüksiyon ve Sun' i Tohumlama Bilim Dalı, Ankara.

2 Yrd. Doç. Dr. A.Ü. Veteriner Fakültesi Reprodüksiyon ve Sun'i Tohumlama Bilim Dalı, Ankara.

3 Dr. Med. Yet. A.Ü. Yeteriner Fakültesi Reprodüksiyon ve Sun'i Tohumlama Bilim Dalı, Ankara.

(2)

SÜT VE RINGER SULANDJRICIUGIYLA SULANDIRILAN ...

the same groups of coeks were 59.

ı

and 49.7, 61,2 and 49.7, 56.6

({nd 48,8

%,

respective(y.

Sel11inaji-om coeks of A, B aııd C groups were pooled in eaeh group and ajter their spermatologieal evaluations they were splited an'd di-luted in milk and Ringer solution and used in inseminating a total of

ı

20 hens, 20 pel' each treatment and for each group of coeks.

The inseminating dose Hlas 0.02 ml having

ı

00 x

ı

06 motil

speı-matozoa and the ovarall average,ı' of fertilily aııd hatehabilily of 345 and 425 eggs obtained Fom insemintions of semen diluted in milk and Riliger extenders H/ere 60.28, 51.01 and 59.05,49.41

%

respeeıively.

Özet: Bu çalışmada, 20 horoz (Erbro) ve 120 lavuk kullantlnllş-lir. 2-3 gün araliklarla herbir horozdan 5'er kez masaj yöntemiyle sperma almdı ve toplam 100 ejakülaııa spermatolojik değerler incelendi. Spermamn saptanan başliea özellikleri, ejakülat miktan (cm}) ,!'per-malozoon moıilitesi (%) ve yo/funluğu (x i09/ cm3) olup, bu değerler

sırasiyle 0.58, 79.4 ve 3.2

ı

8 olarak bulunmuşıur.

Horozlar, spermalar1ıı1l1motil spermatozoa oranlanna göre yüksek, orta ve düşük olarak smulandmlip (A, B ve C) gruplara aynlnllş, her gruptaki horozlar1l1 spermalan birleştirilerek süt ve Ringer

sulandm-eilanyla sulandmldıktan sonra tohumlamada kul/amlnllştır. Tohumlar, hel' tohumlama dozunda yüz milyon motil spermalozoa (0,02 cc) buluna-cak şekilde uygulannuştır. Sütle sulandmlan sperma ile yapilan tolnOI1-lamalardan elde edilen 345, Ringerle sulandmıandan ise 425 yumurta kuluçkaya konmuştur.

ı

7. güııdeki döl/ülük ile kuluçkadanpkış oran-lan sırasiyle süt ve Riligel' suoran-landmClları için

%

60.28, 51, Oi ve

%

59.05, 49.41 olmuştur. Motil spermatozoa oranlarına göre gruplan-dmlan horozıann döl/iiliik ve kuluçka çıkış oranlan arasmda önemli hir fark sapıanamanllşlıl'.

Giriş

Tavuklarda pratik sun'i tohumlama, 20. yüzyılın ortalarından başlayarak bugüne kadar uygulanagelmiştir. Türkiye'de de tavuk yetiştiriciliğinin gelişim yönü büyük ölçüde melez azmanlığı (He-terosis) doğrultusunda olduğundan, kanatlılarda sun'i tohumJamanın ülkemizde de kaçınılmaz bir biçimde uygulanacağını göstermektedir. Sun'j tohumlaınanın uygulanabilmesi için ise, spermaya gereksinim vardır. Özellikle, dölverimi açısından kuııanılacak spermanın kimi özelliklerinin bilinmesi de zorunludur.

(3)

21H, A. SEviNÇ - N. TEKiN - N. YURDAYDıN - A. EKici - A. EŞCAN

Kanatlılarda cn yaygın olan sperma alma yöntemi 1935 yılında Burrows ve Quinn'in (6) geliştirdikleri masaj yöntemidir. Bu yön-temle horozun kloakasının anteriyör (cranial) bölgesine uygulanan masaıjla sperma alınmaktadır (13).

Kanatlılarda sun'i tohumlamanın başarılı olabilmesi, kullanı-lacak olan spermanın özelliklerinin bilinmesine ve dölleme gücünde olmasına bağlıdır. Bu konuda çalışmalar yapan Chalov (7), Leghorn ve Kuchin horozlarında ejakülat miktarını 0.30 ve 0.45 cm3, sper-matolOa yoğunluğunu 3.32 ve 1.71 X 109/ cm3 olarak elde etmiş-lerdir. K urbatov ve ark. (12), Silber Adler ve New Hampshire ırkı horozlarda ortalama ejakülat miktarını her iki ırktada 0.66 cm3, sper-matolOa yoğunluğunu 2.61 ve 2.27 x 109/ cın3 spermatolOa moti-litesİnİ 8.6 ve 6.8 olarak saptamışlardıf. Alien ve Champian (I) ise, Wyandotte, Leghorn ve New Hampshire ırkından horozlarda orta-lama ejakülat miktarını sırasİyle 1.27, 0.70 ve 1.56 cm3, spermatolOa yoğunl uğunu I. 71, 1.86 ve i .99 x 109 / cm 3, ve anormal spermatolOa oranını

%

13.75, 7.75 ve 8.58 olarak bulduklarını bildirmektedirler. Öte yandan, Sevinç ve ark. (18, 19), birinde yalnız anormal sperma-tolOonları saptadıkları iki çalışmada, Leghorn horozlarında ortalama eja.külat miktarını 0.5

=

O .05 ml, spermatolOa motilitesinİ

%

83.20

+

0.61, spermanın pH değerini 6.87 =f 0.02, spermatozoa yoğunlu-ğunu 1.878

+

0.20 x 106

i

mm:>' anormal spermatolOa oranını

%

5.44

~ 0.73 ve New Hampshire horozlarında ise, aynı değerleri sıraSİyle 0.68 -7= 0.04 ml,

%

n.60 =f 2.63, pH 6.90

+

0.04,3.347

=r-

0.43 x 106/ mm3 ve

~%;

6.76

+

0.95 olarak saptanmışlardır.

Dube ve ark. (8) da, ürzerinde çalıştıkları Leghorn horozlarında ortalama ejakülat miktarını 0.37 cm3, spermatolOa yoğunluğunu

2.

n

x 109/ cm3, spermatolOa motilitesini

%

80.40 ve anormal sper-matozoa oranını da

%

9.63 olarak bulmuşlardır.

Kamar ve Badreldin (9), horoz sperması üzerinde yaptıkları araştırmeı.da, toplam anormal spermatozoa oranını

%

30.2; Banerjee ve Katpata! (4) de, Leghorn, Rhode İsland, Leghorn x Rhode İsland ve Deshİ ırkından horozlarda anormal spermatozoa oranlarını sıra-siyle ~,,;;23.3 i, 23.22, 24.24 ve 25.96 olarak bulmuşlardır.

Bu arada, sun'İ tohumlaınadan, hindi ve et tipi ördek yetiştiri-ciliği ile tavukçulukta grandparent ve parent elde edilmesi çalışma-larının yapıldığı son yıllarda yararlanılmıştır (5, 14, 16, 22).

(4)

SÜT VE RİNGER SULANDIRICILlGIYLA SULANDIRILAN.. . 287

Schindler ve ark. (17), sulandırılmamış ve değişik sulandırıcı-larla i /3 oramnda sulandırılmış O. i cc sperma ile hemen yapılan tohumlamalardan sırasiyle"

%

92.94 ve 91.0, 24 saat sonra yapılan tohumlarnalardan ise

%

35.2 ve ll. O fertilite oranı elde etmişlerdir. Lee ve ark. (15) da, Ringer sulandırıcısı ile sulandırılmış spermalarla tohumladıkları WPR ırkından tavuklarda

%

46.4,72.9,73.3 ve 86.3 oramnda döllülük saptamışlardır. Kim ve ark. (lO) ise, 1/3 oramnda Ringer solusyonu ile sulandırılmış, tohumlama dozunda 13 x 106 motil spermatozoa içeren spermalar ile 3 ve 5 gün aralıklarla tohum-ladıkları Beyaz Leghorn tavuklarından sırasiyle

%

76.7, 85.82

ora-nında ve tohumlama dozunda 25 x 106 motil spermatozoa içeren

spermalarla tohumladıklarından da

%

85.55 oranında bir döllülük aldıklarını bildirmektedirler. Ax ve Lodge (2), TMC 199 ve Pyruvata sulandırıcılarıyla sulandırılmış spermalar ile tohumladıkları tavuk-larda

%

68.7 ve 74.1 döllülük oranları elde etmişlerdir. Wanbeke (23), sulandırılmış ve sulandırılıp 24 saat bekletilmiş spermalarla tohumladığı Broiler parentlerinde

%

96.5 ve 93.2 döllülük oram saptamıştır. Yine Wanbeke (24), sulandırılmamış ve sulandırılmış

spermalarla tohumladığı Hubbord parentlerinde

%

95.7 ve 98. O

oranında döııülük elde etmiştir.

Scharmm (20), B1umbeng sulandırrcısiyle sulandırılıp 24 saat bekletilen spermalar ilc tohumladığı tavuklardan

%

52.2 ve 78. O döllülük almıştır. Baltan ve ark. (3) da, tohumladıkları 76 tavuktan

%

92.09 oranında döııülük elde etmişlerdir. Szmowski (21), doğal tohumlama ile elde ettiği

%

73.4 döllülük 'oranının sun'i tohumlama ile

%

83.4 e kadar ulaşabildiğini bildirmektedir. Kozandağı (ll), yaptığı bir çalışmada, 5 günde bir tohumladığı tavuklarda

%

89.5,

LO günde bir tohumladıklarından

%

80.6 ve kontrol grubundan da

%

94.3 oranında döllülük elde ettiğini bildirmiştir.

Hetorosis sonu elde edilmiş bu yeni melez tavuk tipinin (Erbro) spermatolojik özellikleriyle dölverimlerini saptamak amaciyle bu çalışma yapılmıştır.

Materyal ve Metot

Bu çalışmada kullanılan horozlar ve tavuklar Lalahan Zootekni Araştırma Enstitüsünde bulunan Erbro (Erbeyli) broiler'dir. Yetiş-tirmede bulunan ve araştırmada sperma vermeye alıştırılan horoz-lardan, sperma veren 20 ve rastlantısalolarak alınan 120 tavuk kul-lamlrnıştır. Horozlar batarya tipi kafeslerde ayrı, ayrı tutulmuştur.

(5)

288 A. SEViNÇ - N. TEKiN - N. YURDA YDlN - A. EKici - A. EŞCAN

Horozlardan sperma, 2-3 gün ara ile masaj yöntemiyle alındı (6). Her horozdan S'er olmak üzere toplam 100 ejakülat alınmıştır. Eje-külat, dereceli özel cam sperma alma kadehleriyle alındıktan hemen sonra 30 oC lik su banyosuna kondu. Her ejakülatta sperma miktarı, dereceli cam kadehlerle, spermatozoon motilitesi, özel lam ısıtıcılı

mikroskopla, spermatozoon yoğunluğu hemositometrik yöntemle

ve pH değerleri indikatör kağıtlanyla saptandı. Her horozdan alınan ejakülatların başlıca spermatolojik özelliklerinin ortalama değerleriyle toplam ortalamaları hesaplandı.

Spermatolojik özellikleri saptanan 20 horozun ejakülatlarındaki ortalama motilite oranına göre yüksek, orta ve düşük olarak saptanan horozlar sırasiyle A, B ve C grupları içinde toplanmıştır. Her gruptaki üç horozdan aynı zamanda alınan sperma ejakülatları karıştınldıktan sonra, bu karışım ikiye bölünerek (split ejakülat) süt ve Ringer sulan-dırıcılarıyla, cm3 te 500 x 106 motil spermatozoa bulunacak biçimde sulandırı1mıştır.

Tohumlamalar, O. i cc taksimatlı bir enjektörler ve her tavuğa öğleden sonra 0.2 cc (100 x 106) sperma verilerek yapıldı,

A, B ve C grubu horozların spermalarıyla tohumlanan ve bun-dan önce hiç tohumlanmamış tavuklardan 24 saat sonra alınan yu-murtalar A, B ve C kodları altında kayıt edildi.

Yumurtalar, 7 ve i5 günlük gruplar halinde kuluçkaya konul-muştur. Kuluçkaya konacak yumurtaların kırık ve çatlak olanları dışındakilerin tümü kuluçkaya konarak değerlendirmeye alınmıştır. Horozların Ringer ve süt sulandırıcılarıyla sulandırılmış ejakülatla-rıyla tohumlanan tavuklardan toplanan yumurtalardan A grubu için 247, B grubu için 300 ve C grubu içinde 223 yumurta kuluçkaya ko-nulmuştur.

Kuluçka süresinin 17. gününde ışık kontroluyla yumurtahrın döllülük oranları saptanmıştır. İçinde embriyo bulunan yumurtalar özel kodlarına göre tülbent torbalar içine konmuş, yumurtadan çıkan civcivlerle ölü yada gelişmemiş embriyo sayı ve oranları da saptanmıştır.

Bulgular

Araştırmada kullanılan 20 Broiler Erbro damızlık horozların herbirinden alınan 5'er ejekülattaki başlıca spermatolojik özellik-lerin ortalama değerleriyle, bu ortalamaların toplam ortalamaları Tablo

ı

de verilmiştir.

(6)

SÜT VE RİNGER SULANDIRICIU(;JYLA SULANDIRILAN... 2fi'J

Tablo ı.Frbro tip; broiler horozlannda saptanan başlıca s[oermatolojik değerler.

Horoz Miktar Motilite Yoğunluk

No. (cm') (%) (x 10"/ cm') i 0.46 63.0 3.965 2 0.40 81.0 2.825 3 0.74 87.0 3.915 4 0.46 _ 74.0 2.690 5 0.44 77.0 1.960 6 0.64 44.0 2.860 7 0.60 90.0 3.540 8 0.74 89.0 3.440 9 0.56 85.0 _.'.950 LO 0.66 88.0 3.155 II 0.46 83.0 3.885 12 0.54 90.0 1.935 ı3 0.58 87.0 3.890 14 0.44 64.0 2.973 15 0.56 78.0 2.360 16 0.42 87.0 2.790 17 0.88 74.0 3 645 18 0.70 76.0 3.5S4 19 0.62 85.0 3.415 20 0.66 85.0 3.625

i

Topiam ortalama 0.58 =ı= 0.13 79.4 T 11.50 3.218 =t= 0.644

Tablo

ı

de görüldüğü gibi, 20 Erbro horozunun toplam orta-lama ejakülat miktarı (cm3), spermatozoa motilitesi (%) ve yoğunluğu (xI06/ cm3) sırasİyle 0.58, 79.4, ve 3.218 olmuştur. Bu horozlarda, en az ve en çok ortalama ejakülat miktarı 0.40 ve 0.88 cm:>, motilite

~,~44.0 ve 90.0, yoğunluk da 1.935 ve 3.965 x106/cm3 olarak bu-lunmuştur. Ejekülatların pH değerleri çoğunlukla 6.5 olarak saptan-mış, çok az sayıdaki ejekülatta 6. O ve 7. O pH değerlerine de rastlan-mıştır.

Alınan spermalarla tavukların tohumlanmasından elde edilen veriler A, B ve C horoz gruplarına ve toplam ejakülatların ortala-malarına göre verilmiştir. Toplam

ı

5'er ejakülatlarındaki ortalama ejakülat miktarı (cm3), spermatozoa motilitesi (%) ve toplam motil spermatozoa sayısı (x i09) olarak sırasİyle, A grubu horozlarda 0.63, 89.66 ve

ı

.705; B grubu horozlarında 0.48, 75.66 ve i .156; C grubu horozlarında da 0.5

ı,

57. O ve 1.030 olmuştur (Tablo 2).

Süt ve Ringer sulandıncılarıyla split ejakülat biçiminde sulan-dınlıp dozlanan spermalarla tohumlanan tavukların kuluçkaya konan yumurtalarında 17. günde saptanan döııü yumurta sayıları ve oran-ları ile kuluçkadan çıkış sayı ve oranları Tablo 3 ve 4 de verilmiştir. Bu değerlendirmeler, tablolardan da izleneceği gibi, kuluçkaya 8

(7)

A

p. ortalama

Tablo 2. Üçer horozlu A,B ve C gruplarındaki her L,ir horozdan alınan 5 er ve toplam 15 er birleştirilmiş ejakülatlarda saptanan ortalama spermatolojik degerler.

I.

I

ı

Toplam spcr-

ı

Toplam motil

Horoz Miktar Motilite matozoa sayısı spermato70a !!ru~u (cm') (~~), (x lO') 'sayısı x lO")

____ - _J . _ O.60 90.O 2.124 i.911 0.74 89.0 2.545 2.265 0.66 90.0 1.044 0.940 0.63 89.66 1.904 1.705 ________________ -L- _ 0.46 74.0 1.237 O 915 0.42 ı 77.0 0.~62 0.664 0.56 76.0 2.487 1.890

I

i- ~~Iama_~ -- : :~~ - ::.:6 _.- ::::: O::.448105:5 C 0.64 44.0 1.830 i 0.44 64.00 1.653 0.837

ı

ortalama 0.51 57.00 1.653 1.030 1---. ; -._--Genel0rtala. 0.54 i 74.16 1.695

i

1.476 Tablo 3. Süt sulandırıcısıyla sulandırılan horoz spermalarıyla elde edilen veriler.

Döııülük Kuluçka çıkışı

i~

-Kuluçkaya konan Oran Oran

Goroz grubu yumurta sayısı (%) Sayı (~.-:;)

---i

17 7 41.7 6 35.29

i

28 22 78.57 20 71.42 9 5 55.55 4 44.44 A _i 22 II 50.00 LO 45.45 9 3 33.33 2 22.22 5 3 60.00 2 40.00 8 4 50.00 4 50.00 Toplam ve ortalama oranları 98 55 56.12 48 48.97

i

---- ---

---i

24II 135 54.1645.45 122 50.0018.18 i ₂₂ ₁₈ _81.81 ₁₆ _72.72

i

i 41 26 63.41 24 58.53 B ı8 13 72.2? IL 61.1i 12 6 50.00 6 50.00 25 19 76.00 15 60.00 Toplam ve ortalama oranlar; 153 100 65.35 86 56.20 --- ----ı 18 5 27.77 4 22.22

i

1513 119 69.2373.33 LO7 66.6653.84 II 8 72.72 6 54.54 C 15 ıo 66.66 8 53.33 12 6 50.00 4 33.33 10 4 40.00 3 30.00 Toplam ve ortalama oranları 94 53 56.38 42 44.68

1--

Genel toplam ve

i

ortalama oranları 345 208 59.28 176 49.95

(8)

SÜT VE RİNGER SULANDlRICIUGIYLA SULANDIRILAN... 291

partide konan yumurta sayıları üzerinden ayrı, ayrı yapılmıştır. Aynı tablolarda, süt sulandmcısı kullanılarak sulandırılan spermalarla

tohumlanan tavuklardan kuluçkaya konan yumurta sayısı,

döl-lüıük (%) ve kuluçka çıkışı (i;;) sırasiyle, A grubu horozlarında 98.0, 56.

ı

2 ve 48.97; B grubu horozlarında 153.0, 65.35 ve 56.20; C gru bu horozlarında 94.0, 56.38 ve 44.68 olmuştur. Ringer sulaıı-dıncısıyla sulandırılan spermalarla yapılan tohumlarnalardan elde edilen yumurtalardan, benzer sıraya göre elde edilen değerler (Tablo 4), A grubunda 149.0,59.06 ve 49.66; B grubunda 147.0,61.22 ve

Tablo 4. Ringer sulandırıcısıyla sulandırılan Horoz spermalarıyla elde edilen veriler.

1---

_DOııuluK _

--1-

_~uIUçk~~~Jşı_lı

~~~~Z gru~_ K~~~~:t~a s~~:~~n Sayı ~r~;_ı Say~ __

~rt:ı__

14 2 14.28 2 14.23 17 9 52.94 6 35 29 19 ıı 57.89 LO 52.63 34 '21 61.76 19 55.88 A 27 20 74.07 17 62.96 i9 12 63. 15 11 57.89 19 13 68.42 9 47.36 Toplam ve ortalama oranları 149 19 19 20 38 B 21 14 16 Toplam ve ortalama oranları 147 SK 59.06 74 _{_} _{49.66_1} ---_._- -8 42. LO 7 36.84

i

ii 57.8') LO 52.63 II 55.00 10 50.00 26 6R.42 22 57.89

i

13 61.90 10 47.61 il 7'1',.57 LO 7ı.42 10 62.5D 4 25.00 90 61.22 73 49.65

_i

O 36.36 40.90 61.90 68.75 66.66 50.00 O 8 9 26 1 i 4 5 9.09 45.45 50.00 71.42 88.75 66.66 60.00 1 LO ıı 30 ii 4 6 , ıı

I

C ~~ 42

i

16

i

i~

!

Toplam ve ı

i

~~ıa~~ranl~, .__

~~-=-

__ ~

56:~~ _6_3 ~ ._~_3_

I

Genel toplam ve

i

ortalama oranları 425 . 251 58.95 210 49.51

49.65; C grubunda da. 129.0, 56.58 ve 48.83 olmuştur. Aynı spcrma ejakülatları bölünerek süt ve Ringer sulandırıcısı ile sulandırılıp kul--lanıldıktan sonra elde edilen sonuçlar Tablo 5 de gösterilmiştir.

(9)

Tab-292 A. SEvİNÇ - N. TEKiN - N. YURDAYDIN - A. EKİcİ - A. EŞCAN

Tablo 5. Süt ve Ringer sulandırıcılarıyla sulandırılan split horoz ejakülatlarından elde edilen veriler.

Döllülük Kuluçka çıkışı

Kuluçkaya konan Oran Oran

Sulandırıç~ yumurta sayısı Sayı (%) Sayı ( 0/\

/0' --- --~_. ---Süt 345 208 60.28 176 51.01 Ringf'r _i 425 251 59.05 210 49.41

---_._---1---.

---i

Genel toplam ve oranları 770 459 59.61 386 50.13

lodan da izleneceği gibi, kuluçka makinasına konan yumurta sayı-brıyla döllülük (%) ve kuluçka çıkış (%) oranları, süt sulandırıcısı ile sulandırılan spermalar için 345, 60.28 ve 5i .Oi; Ringerle sulan-dırılan spermalar için 425, 59.05 ve 49.41 olmuştur.

Tablo 6 da, her gruptaki horozlardan alınan ve her iki sulan-dırıcıyla sulandınlmış spermalarla tohumlanan tavukların yumurta-larından alınan sonuçlar yer almaktadır. Gerek her horoz grubu, ge-rek bu horoz gruplarından kuluçkaya konan yumurta sayılarıyle bunlardan elde edilen döllülük (%) ve kuluçka çıkışı (%) oranları sırasiyle A grubu için 247, 57.89 ve 49.39; B grubu için 300, 63.33 ve 53.0; C grubu için 223, 56.50 ve 47.08; genel toplam ve genel ortalama değerler ise sırasİyle 770, 59.6

ı

ve 50.i3 olarak bulunmuştur.

Tablo 6. A, B ve C grubu horozların spermalarıyla elde edilen tnplam veriler.

i

DöJlülük Kuluçka ~'ıkışı

---Kuluçkaya konan Oran Oran

Horoz grubu yumurta sayısı Sayı (%) Sayı (%)

--- --_... A 247 143 57.89 122 49.39 II 300 190 63.33 159 53.00 C 223 223 56.50 105 47.08

---"----i

Genel toplam or1alama oranları 770 459 59.61

.

386 50.13

-Aynı dönem içinde ve kafeslerde tutulan aynı ırk tavuklardan sulandırılmamış sperma kullanılarak yapılan tohumlarnalardan elde edilen sonuçlar Tablo 7 de gösterilmiştir. Tablodan görüleceği gibi, taze spermayla, toplam olarak 8729 adet yumurtadan

%

68.79 döllü-lük ve 52.12 kuluçka çıkış oranları elde edilmİştir.

(10)

L

SÜT VE RİNGER SULANDIRICIUGIYLA SULANDIRILA:!'!... 291

Tablo 7. Sulandırılmamış (kontrol grubu) horoz spermalarıyla yapılan sun'j tohumlama ilc elde edilen veriler.

Döııü yumurta Kuluçka çıkışı yumurta

Kulu.;kaya konan Oran Oran

yumurta sayısı Sayı (%) Sayı (%)

-- ---1449 1040 7\ .77 810 55.90 1456 1020 70.05 840 57.69 1456 1029 70.67 ~07 S5.47 1568 1041 66.39 670 42.72 1456 902 61.95 673 46.22 1344 973 72.39 750 55.80 --- ---_._--- -8729 6005 6~.79 4550 52.12 Tartışma ve Sonuç

Bu araştırmada kuııanılan Erbro tipi 20 Broiler horozlarından elde edilen ortalama sperma miktarı (0.58 cm3), Chalov (7) un 0.30 cm3, Dube ve ark. (8) nın 0.37 cm3 olarak bildirdikleri miktarlardan yüksek, Kurbatov ve ark. (12) nın 0.66 cm3, Allen ve Champian (I) nın

ı.

27, 0.70 ve 1. 56 cm3 lük değerlerinden ise düşüktür.

Bulunan ortalama spermatozoa motilite oranı (~~ 79.4), sper-matozoa yoğunluğu (3.218 x 109/ cm3), kimi literatür değerlerinden (1, 8, 12) yüksek, kimilerine ise (7, 8, 18, 19) benzerlik göstermektedir.

Elde edilen bu ortalama spermatolojik değerlerin değişik araş-tırıcıların verilerinden farklı olması, araştırmalarda kullanılan horoz-ların farklı ırk ve genetik yapıda olmaları yamnda, sperma alma, spermayı muayene ve değerlendirme tekniklerinin farklılıklarından da ileri gelmiş olabilir.

Gerek horozlardan alınan ejakülatlar, gerek A, B ve C grupları horozlarının kendi içlerinde birleştirilen ejakülatlarımn sperınatolojik özellikleri arasında, gerekse kullamlan sperma sulandırıcıları ve bun-larla yapılan tohumlarnalardan elde edilen döllülük ve kuluçkadan çıkan verileri arasında önemli sayılabilecek farkların yer almamış olmasının, kullanılan horozlarla tavukların hemen benzer bir genetik yapıda olmasından doğduğu söylenebilir. Sulandırıcılar arasında bir farkm görülmemiş olması ise, spermaların sulandırıldıktan hemen sonra tohumlamada kulIamlması sonu, eğer varsa, farklı etkilerini gösterecek bir sürenin geçmemiş olmasından doğmuştur.

(11)

2'H A. SEviNÇ - N. TEKiN - N. YURDA YDIN - A. EKici - A. EŞCAN

Öteyandan, bu çalışmada süt sulandırıcısı ile

%

58.28 ve

%

49.95, Ringer sulandırıcısı ile

%

58.95 ve

%

49.5 i olara k elde edilen döllülük ve yumurta çıkış oranları, Schindler ve ark. (17) nın

%

92.94 ve 91, Lee ve ark. (15) nın

%

73.3 ve 86.3, Kim ve aık. (10) nun

%

85.55, Ax ve Lodge (2) nin ~~ 68.7 ve

%

74. i, Wanbeke (23, 24) nin

%

96. 5, /~ 93.2,

%

95.7 ve

%

98.0, Baltan ve ark. (3) nın

%

92.09, Szmowski (2i) nin

%

83.4 ve Kozandağı (l i) nın

%

89.5,

%

80.6 olarak buldukları döllülük oranlarından düşük, Schramm (20) ın sulandırıp 24 saat bekletildikten sonra tohumladıkları tavuk-lardan elde ettiği

%

52.2 döllülük oranına yakın olmuştur.

Elde edilen bulgularla değişik araştırıcıların bulgular arasındaki bu farklılık, her şeyden önce araştırmalarda kullanılan materyalin ırk, genetik yapı ve sayıları bakımından farklı olması yanında, kul-lanılan sulandırıcılar ile tohumlama tekniklerinin farklılığından da ileri gelmiş olabilir. Ayrıca, tohumlama dozu ile kuluçka çıkış oranını hesaplama tekniklerinin de değişik olması, çalışmada sonuçların farklı görünmesinde etkili olabilir. Çünkü, çalışmada kuluçka çıkış oranı kuluçkaya konan yumurta sayısı üzerİnde hesaplanmıştır.

Sonuç olarak, tavuklarda sun'j tohumlamanın başarılı olabil-mesi için her şeyden önce, kimi araştırıcıların (4,5,9, 13, 14, 16,22) da belirttiği gibi, normal bir özellikte sperma alınması, alınan sper-manın muayene ve değerlendirilmesini titizlikle yapılması ve de tavuk-ların etkin bir teknikle tohumlanmasına büyük ölçüde bağlıdır.

Teşekkür

L. Z. A . E. ilgililerine bu çalışma sırasında esirgemedikleri et-kin yardımları için teşekkür ederiz.

Kaynaklar

i. Alien, C.•J., and Champian, L.R. (i955). Competitiı'e fer/ilim/ioıı iıı the fvwl. Poultry Sei., 34: 1332 - 1342.

2. Ax, R.L. and Lodge, J.R. (1975). Rooster spermatozoon lIlotility forward progressioıı aııd fertiliti)' af ter storage at 25.5or i96°Cin variol/s ex/enders. Poultry Abstr., 2 (5): 860, 1976.

3. Baltan, G., Suclu, i.and Cuipercescu, D. (J970). The /echl/ique vf seli/cil cvl/ec/ioıı aııd artificial iıısenıiııatioıı in fowls aııd tl/rkeys. Anim. Brecd. Abs!r., 40: i.

(12)

SÜT VE RİNGER SULANDIRICILIGIYLA SULANDIRILAN... 295

4. 8anerjee, A.K. and Katpatal, 8.G. (1976). Fertility studies on White Leghorn, Rhode lsıand Red, Cross-breed and deshi breeds. lll. iııifia! motility differential count aııd sperm abnormalites. Anİm. Breed. Abstr., 2 (6): 1169.

5. Bonadonna, T. Obserl'ations011the sub-microscopic structure of gal/us spermatozoa.

Poultry Sei., 33: 1151 - 1158.

6. 8urro\\s, W.H., and Ouinn, J.P. (1935). The col/ection of spermatozoa from the do-mestic fowl and the Turkey. Poultry Sei., 16: 19 - 24.

7. Chalov, A. (1970). Semeıı qııality aııd fertilising capacity of cocks. Anİm. Breec! Abstr., 40 (i): 1115.

8. Dube. R.A., Johari, D.C., Mısra, B.S. and Singh, B.P. (1977). Genetic and phenoty-pic parameters of coeks semeıı. Anİm. Breed. Abstr., 4 (4): 847.

9. Kamar, G.A.R. and Radreldin. A.L. (1959). Sperm morphology and viability. Aeta anat. 39: 81 - 83.

10. Kim, J.K., Shin, W.J., Suh, G.S., Sul, D.S. and Lee, J.K. (1974). Elfects of dilution, rate of semen and inseminatioıı interval on fertility in the domestic fowl. Poul try.Abstr., 2 (3): 200.

11. Kazandağı, M. (1974). Tavuklarda Sun'i ve tabii tohumlamanın dölleme (Feeondation) üzerine etkisi. L.Z.A.E. Derg. 14: 1 - 2.

12. Kurbatav, A.D., Nambina, L.E., Bubıyaeva, G.B. and Vanor, B.ı. (1976). Freezifıg coek sperm in liquid nitrogen. Poultry abstr. 3 (5): 914.

13. Lake, P.E. (1983). Factors affecting the fertility lered in poultry, witlı special seferenee to artificial insemination. W.SA. Journal, 39 (2): 106-117.

14. Lake, P.E., and Stewart, J. W. (1978). Artifieaial inseminatioııi.'1 Poultry, ministr)' o Agriculture, Fisheries aııd Food. BuHetİn 213. London Her Majesty's Stationery office.

15. Lee, J.K., Song, H.B., Jung, S.B. and Hong, K.C. (i980). A study on optimum dose of semen iıı artificial insemiııation of hens. Korean J. Anim. Sei., 22 (2): 93 - 99. 16. Marquez, R.J. and Ogasawara, F.X. (1975). Seanııilig eleetron microseope studies of

turkey semen. Poultry Sei., 54: 1139-1143.

17. Schindler, H., Weinstein, S., Moses, K. and Gabriel, L. (1975). The efeet oj varoius dilue.'1tsand starage times 011the fertilizilig capacity of coek semeıı. Pou!try Sei., 34

(5): 113-117.

18. Se\'inç, A., Tekin, N. ve Muyan, M. (1984). Leg1ıornve New Ha11lpshirehorozlarında başlıca spermatolojik özeliikler. A.Ü. Vet. Fak. Derg., 30 (4): 1983.

19. Sevinç, A., Tekin, N. ve Muyan, M. (1984. Leghorn ve New Hampshire Horozlarmda Anormal Spermatozooıı tipleri. L.Z.A.E. Derg., 13 (3-4): 123 - 135.

20. Schramm, G.P. (1985). Effeet of the pH of the diluent during liquid storage on the ferrility of Turkeyand coek semen. Anim, Breed. Abstr., 53 (LO): 6729.

21. Szmowski, P. (1961). 1. lnsemination artificiel/e eLiavieulwre edition. Supplemicntaire de la Revue de l'elevage, Paris.

(13)

296 A. SEVİNç - N. TEKİN - N. YURDAYDıN. A. EKtci - A. EŞCAN

22. Wakely, W.J. and Kosin I.L. (1951). A study of the nıorphologie of the Turkey sper-nıatozoa with spesial reference to the seasonal prevalence of abnornıa! types. Am. J. Vet. Res., 12: 240-245.

23. Wanbeke, F. V. (1979). Is there a fature for A.l. with broiler breeders. Poultry İnıer-nationaL., 18 (3): 16 - 23.

24. Wanbeke, F.V. (1980). The Effecı of different treatments of lo w/ semen on duralion of feri/mty and time interval between insemination. Proc. 6th. Eur. Poult Conf. Hamburg,~