S O S Y A L B ĠL ĠM L E R E N S T ĠT Ü S Ü
E Ğ ĠT ĠM B ĠL ĠM L E R Ġ A N A B ĠL ĠM D A L I
ĠL K Ö Ğ R E T ĠM B ĠR ĠN C Ġ K A D E M E D E G Ö R E V Y A P A N S IN IF
Ö Ğ R E T M E N L E R ĠN ĠN , E T K ĠL Ġ M A T E R Y A L K U L L A N M A
Y E T E R L ĠL ĠK L E R Ġ Ü Z E R ĠN E Ö Ğ R E T M E N V E Y Ö N E T ĠC Ġ G Ö R Ü ġ L E R Ġ
(A N T A L Y A ĠL Ġ Ö R N E Ğ Ġ)
Y Ü K S E K L ĠS A N S T E Z Ġ
D an ıĢm an H azırlayan Y rd .D oç. D r. Ġb rah im Y aĢar K A Z U A rif S E M E R C ĠÖ Z E T
Y ü k sek L isan s T ezi
Ġlk öğretim B irin ci K ad em ed e G örev Y ap an S ın ıf Ö ğretm en lerin in , E tk ili M ateryal K u llan m a Y eterlilik leri Ü zerin e
Ö ğretm en ve Y ön etici G örü Ģleri (A n talya Ġli Ö rn eği)
A rif S E M E R C Ġ
F ırat Ü n iversitesi S osyal B ilim ler E n stitü sü E ğitim B ilim leri A n ab ilim D alı
2006, Sayfa: 153 +XVI
G ünüm üzde bireylerin geliĢm elere u yum sağlam a ve daha çok bilgi sahibi olm a isteği, yaĢam larında karĢılaĢtıkları sorunlara çözüm bulm a çabaları, sistem li ve bilim sel çalıĢm aların arttırılm asını zorunlu kılm aktadır. D eğiĢen koĢullar herkes için daha çok ve daha nitelikli bir eğitim gerektirm ektedir. ĠĢte bu bağlam da, daha çok öğrenciye, daha az zam anda, daha çok olum lu davranıĢ kazandırm ak ve eğitim in nitelikli ve verim li olm ası için eğitim cilerin daha etkin çalıĢm asına gerek vardır.
B u am açla ilköğretim okullarında çalıĢan öğretm enlerin, öğretim etkinliklerinde m ateryal kullanm a, okul çevre olanaklarının değerlendirm e ile ilgili yeterliliklerini, m ateryal kullanım ına iliĢkin tutum larını ve hizm et içi eğitim ihtiyaçlarını belirlem ek için, ilköğretim birinci kadem e görev yapan sınıf öğretm enlerinin etkili m ateryal kullanm a yeterlilikleri ile ilgili olarak öğretm en ve yönetici görüĢlerinin belirlenm esi için bu araĢtırm a yapılm ıĢtır.
A raĢtırm a taram a m odelindedir. A raĢtırm a verilerini toplam ak am acıyla biri okul yöneticisi, diğeri de sınıf öğretm enlerine olm ak üzere iki anket geliĢtirilm iĢ ve uygulanm ıĢtır. A raĢtırm anın çalıĢm a evreni, A ntalya m erkez ilköğretim okullarında görev yapan yönetici ve sınıf öğretm enlerinden oluĢm uĢtur. A raĢtırm a, 2005 -2006
öğretim yılında A ntalya il m erkezindeki ilköğretim okullarından küm e örneklem e yöntem i ile seçilen 65 okul, 260 öğretm en ve 65 yönetici ile yapılm ıĢtır.
A raĢtırm a sonucunda; öğretm enlerin m ateryal kullanm a ve üretm e konusunda kendilerini yeterli olarak görm edikleri, ancak m ateryal kullanm a ve üretm e konularına karĢı olum lu tutum sergiledikleri, m ateryal kullanm a ve üretm e konularında hizm et içi eğitim ihtiyaçlarının bulunduğu, okullarda bulunan m ateryallerin sayı ve n itelik yönünden yeterli düzeyde bulunm adığı, öğretm enlik eğitim leri sırasında aldıkları eğitim in yeterli düzeyde olm adığı, ancak eğitim fakültelerinde verilen “Ö ğretim T eknolojileri ve M ateryal G eliĢtirm e” dersinin olum lu etkilerinin görülm eye baĢlandığı sonuçlarına ulaĢılm ıĢtır.
Ö ğretm enlerin m ateryal kullanm a ve üretm e konularında daha iyi durum a gelebilm eleri için, hizm et içi eğitim çalıĢm aları yapılm alı ve okullarda bulunan m ateryaller sayı ve nitelik yönünden arttırılm alıdır. Ö ğretim yazılım larının okullara sağlanm asına ve okullara yeni alınan m ateryaller ile ilgili olarak öğretm enlere sem iner verilmesi ihtiyaç vardır. Ö ğretm enlerin bilgisayar ve internetten daha iyi yararlanm aları için kullanım sem ineri verilm esine, ayrıca laboratuar kullanım ının daha üst düzeye çıkarıcı çalıĢm alar yapılm asına ihtiyaç vardır.
ABSTRACT
Master Thesis
T each ers A n d P rin cip als’ V iew s O n C lassroom T each ers’ S k ills Related To Using Material Effectivelly In Primary Schools
(The Sample Of Antalya)
Arif SEMERCĠ
U n iversity of F ırat Institute of Social Sciences Department of Educational Sciences
2006; Page:153 +XVI
In m odern w orld, people’s desires becom ing the ow ner of m ore inform ations and adapting to developments, their efforts analyzing to problems in their lives absolute necessity increasing of scientific works. Exchangig conditions require a high quality education for everyone. Hence, it is necessity that educationalists must work better for getting to students possitive behaviors and a high quality education.
In this study, the researcher trying to determ ine teachers and principals’ view s on clasroom teachers’ skills related to use m aterial effectivelly in prim ary schools. W ith this aim , a study w as m ade b y researcher for fixing teachers’ needs in -service training and teachers’ skills about using m aterial on teaching activities and their adequacies to benefit from possibilities in primary schools.
The study was conducted as a descriptive survey and application of a questionnaire. The working population consisted of teachers and principals selected from in the city of Antalya. This study was made 2005-2006 educational season; the data gathered from 65 schools, 260 teachers and 65 principals selected with the method of heap sampling in the city of Antalya.
In the end of this research, the following conclusions can be drawn: Teachers didn’t find out capable about using and producing m aterials b y them selves. In addition to this, teachers thought that possitivelly about using and producing materials; besides,
teachers’ needs in -service training on using and producing m aterials; there isn’t sufficient materials in schools; on the other hand, teachers thought possitivelly that “the lesson of teaching technologies and im proving m aterials” w hich w as given in education faculties. T hat is to say, “the lesson of teaching technologies and im proving m aterials” affects clasroom teachers’ skills possitivelly related to using and producing material effectivelly in primary schools.
According to the findings of this study; the following proposals may be made: Teachers must taken in-service training by experts and materials must increase as unit and quality for fixing teachers’ skills about using and producing m aterial effectivelly in schools. In addition to this; seminars must given to teachers by experts about using new materials in the labrotories thus, teachers can use materials effectivelly in primary schools.
ĠÇ ĠN D E K ĠL E R
O N A Y … … … ..… … … I Ö Z E T … … … ..… … … .II A B S T R A C T … … … ...… … … … .IV ĠÇ ĠN D E K ĠL E R … … … .… ..VI T A B L O L A R L ĠS T E S Ġ… … … .… … ...XI ġ E K ĠL L E R L ĠS T E S Ġ … … … .XIV E K L E R L ĠS T E S Ġ… … … . .XV Ö N S Ö Z … … … .XVI I. B Ö L Ü M 1. G ĠR Ġġ … … … .… … … .… ...1 1.1. PR O B L E M D U R U M U … … … .1 1.2. A R A ġ T IR M A N IN A M A C I… … … 5 1.3. A R A ġ T IR M A N IN Ö N E M Ġ… … … ..… … … 6 1.4. S A Y IL T IL A R … … … .… … .… … … … ..7 1.5. S IN IR L IL IK L A R … … … .… … … … ..7 1.6. T A N IM L A R … … … ..… … … .7 II. B Ö L Ü M 2. 1. ĠL E T Ġġ ĠM 2.1.1 ĠletiĢim N edir?… … … ...8 2.2.2. T eknoloji ve E ğitim … … … ...102.2.3. T eknoloji ve E ğitim O rtam ı… … … 11
2.2. MATERYAL K U L L A N M A , T A S A R L A M A V E Ü R E T M E 2.2.1. Materyal Kullanmanın G erekliliği...14
2.2.2. M ateryal N asıl S eçilm elidir?...15
2.2.3. E ğitim M ateryalleri K ullanm a ve H azırlam a Ġlkeleri… … … … .… … … ..… 17
2.2.4. M ateryal T asarlam a ve G eliĢtirm e Ö lçütleri… … … ...… .19
2.2.5. M ateryal K ullanm anın S ağlayacağı Y ararlar… … … .… ..20
2.2.6. Materyal K ullanım ının O lası S akıncaları ...22
2.3. Ö Ğ R E T M E N V E Ö Ğ R E N C Ġ N ĠT E L ĠK L E R Ġ 2.3.1. Ö ğretm en ve Ö ğrencinin D eğiĢen R olleri… … … ..… … … … 23
2.3.2. T eknolojik G eliĢm eler ve Ö ğretm en… … … ..… 24
2.3.3. Ö ğretm en N itelikleri… … … ...… … .25
2.3.3.1. H izm et Ö ncesi Ö ğretm en E ğitim i… … … ..… ... 26
2.3.2.2. Hizm et Ġçinde Ö ğretm en E ğitim i… … … .… … . 28
2.3.2.3. O kulda H izm et Ġçi E ğitim (ĠĢbaĢında Ö ğretm en E ğitim )… … … ...… ...29
2.3.4. Ö ğrenci N itelikleri… … … ..… .… 30 2.4. ĠL G ĠL Ġ Y A Y IN V E A R A ġ T IR M A L A R 2.4.1. Y E R L Ġ Y A Y IN V E A R A ġ T IR M A L A R … … … .… .… … 32 2.4.2. YABA N C I Y A Y IN V E A R A ġ T IR M A L A R … … … ...… … .42 III. B Ö L Ü M 3. Y Ö N T E M 3.1. A R A ġ T IR M A N IN M O D E L Ġ… … … ...… … .46 3.2. A R A ġ T IR M A N IN E V R E N Ġ… … … ...… ..46 3.3. Ö R N E K L E M … … … ...… … … ..46 3.4. V E R ĠL E R ĠN T O P L A N M A S I… … … ...… … 47 3.5. V E R ĠL E R ĠN A N A L ĠZ Ġ… … … ..… … … ..48 IV . B Ö L Ü M 4. BULGULAR VE YORUMLAR 4.1. Ö ğretm enlerin K iĢisel B ilgilerine ĠliĢkin B ulgular ve Y orum lar… … … ...… … 49
4.2. Ö ğretm enlerin E tk ili M ateryal K ullanm a Y eterliliklerine ĠliĢkin G örüĢ ve A naliz S onuçları… … … . 51
4.2.1. Ö ğretm enlerin M ateryal K ullanm a K onusunda, Y eni G eliĢm eleri ve Yeni T eknolojileri Ġzlem e D üzeyleri… … … ..51
4.2.2. Materyal Kullanarak Y apılan Ö ğretim de, M ateryal K ullanm a S ıklığının D üzeyi… … … ...53
4.2.3. Ö ğretm enlerin M ateryal K ullanm a ve Ü retm e K onularında D eğiĢim Y anlısı O lm a düzeyleri… … … ..54
4.2.4. M ateryallerin, Ö ğrenci M erkezli Ö ğretim e K atkı S ağlam a D üzeyi… … ..57
4.2.5. Ö ğretm enlerin L aboratuarlardan Y ararlanm a D üzeyine ĠliĢkin G örüĢler… … … .58
4.2.6. M ateryal K ullanım ında, Ö ğrenci Ö ğretm en E tkileĢim ine ĠliĢkin G örüĢler… … … .59
4.2.7. M ateryallerin Ö ğrencinin Ö ğrenm esini ve Ö ğrendiklerinin
K alıcılığını S ağlam a D üzeyine ĠliĢkin G örüĢler… … … … .… … … ...61 4.2.8. O kul Y önetim inden, M ateryal A lınm ası veya S ağlanm ası K onusunda Ö ğretm enlerin Ġstekte B ulunm a D üzeyleri… … … 63 4.2.9. O kulda B ulunan M ateryallerin, Y eni D eğiĢen Ö ğretim P rogram larına U yum luluk D üzeyi … … … 65 4.2.10. O kul Y önetim inin, Ö ğretm enleri M ateryal K ullanm a K onusunda
T eĢvik Etm e D üzeyi… … ,,,,… … … .66 4.2.11. Ö ğretm enlerin B aĢka K urum ların M ateryal K ullanm a ve S ınıf
O rtam ını D üzenlem e D urum larını Ġzlem e D üzeyleri… … … ..69 4.2.12. M ateryallerin Y öneticiler Ü zerine Z im m etli O lm asının, Ö ğretm enlerin Materyal K ullanm a D urum larını E tkilem e D üzeyi… … … .72 4.2.13. Ö ğretm enlerin H er Y erde B ulunabilen (T ahta, M evsim ġ eridi, T arih ġ eridi vb.) M ateryalleri, K ullanm a S ıklığı… … … ..73 4.2.14. Ö ğretm enlerin M ateryalleri Ö ğrencilere K ullandırm a D üzeyi… … … ...75 4.2.15. M ateryal K ullanım ının, Ö ğrenciyi P asiflikten ve E zbercilikten
K urtarm a D üzeyine ĠliĢkin G örüĢleri… .… … … .78 4.2.16. Ö ğretm enlerin T eknolojik M ateryalleri (B ilgisayar, S inevizyon,
T elevizyon, T epegöz, V C D P layer v b.) K ullanm a D üzeyi… … … .79 4.2.17. Ö ğretm enlerin Ġnternetten (Ö ğretim E tkinliklerinde) Y ararlanm a
D üzeyleri… … … .81 4.2.18. B ilgisayar Y azılım ı (D ers Y azılım ı) B ulm akta S ıkıntı Ġle K arĢılaĢm a D üzeyi… … … .82 4.2.19. M ateryal K ullanım ının D ers K onularından G eri K alm a D üzeyine
Etkisi… … … 84 4.2.20. M ateryal K ullanım ının Ö ğretim V erim liliğini E tkilem e D üzeyi… … … 87 4.2.21. K alabalık S ınıfların M ateryal Kullanma D üzeyine E tkisi … … … ..89 4.2.22. Ö ğretim P rogram larındaki P rogram Y ükünün Ö ğretm enlerin M ateryal K ullanm a D üzeyine E tkisi… … … ...91 4.2.23. Ö ğretm enlerin O rtam D üzenlem e Y eterlilikleri… … … ..93 4.2.24. O kul Y öneticilerinin, T eknolojik M ateryallerin K ullanım ını B ilm e ve Ö ğretm enlere Y ardım cı O lm a düzeyleri… … … ..94
4.2.25. O kul Y öneticilerinin, O kul ve S ınıf Ġçi E tkinliklerin B ilgisayar D esteği Ġle H azırlanm ası K onusunda Y ardım cı O lm a D üzeyleri… … … .95 4.2.26. T eknoloji U zm anından Ö ğretm enlerin Y ararlanm a D üzeyleri… … … ...97 4.2.27. Ö ğretm enlerin M ateryalleri Ö ğrencileriyle B irlikte T asarlam a ve
Ü retm e D üzeyleri… … … 98 4.2.28. O kullarda M ateryal K ullanm a ve Ü retm e A lanlarının B ulunma
D üzeyi… … … 100 4.2.29. T asarlanılan ve Ü retilen M ateryallerin Ö ğretim E tkinliklerinde
K ullanılm a D üzeyi… … … .103 4.2.30. E tkili M ateryal K ullanm a, T asarlam a, Ü retm e K onusunda Y eterli B ilgi ve B eceriye S ahip O lm a D üzeyi… … … 104 4.2.31. Ö ğretm enlerin M ateryal K ullanm a ve Ü retm e K onularında Y ardım A lm a D üzeyi… … … ...107 4.2.32. Ö ğretm enlerin Y eni K azandırılan M ateryallerden H aberdar O lm a
D üzeyi… … … .108 4.2.33. “G enel H izm et Ġçi E ğitim " Y erine, “O kulda H izm et Ġçi E ğitim "
Ç alıĢm asına ĠliĢkin Ö ğretm en ve Y önetici G örüĢleri… … … 109 4.2.34. O kula Y eni K azandırılan M ateryalle Ġlgili O larak S em iner V erilmesi D üĢüncesine K atılm a D üzeyi… … … 112 4.2.35. Ö ğretm enlerin M ateryallerin E tkili K ullanım ı Ġle Ġlgili D iğer
Ö ğretm enlere S em iner V erm esi D üĢüncesine K atılm a D üzeyleri… … 114 4.2.36. Ö ğretm en ve Y öneticilerin M ateryal K ullanm a, K ullandırtm a ve
Ü retm e K onulu S em iner Ç alıĢm asına K atılm a D üzeyleri… … … 116 4.2.37. Ö ğretm enlerin, M ateryal K ullanm a ve Ü retm e K onusunda D iğer
Ö ğretm enlere Y ardım cı O lm a D üzeyleri… … … ..118 4.2.38. M ateryal K ullanm a ve Ü retm e Konusunda, Ö ğretm enlik E ğitim i
S ırasında A lınan E ğitim in D üzeyi… … … .120 4.2.39. E ğitim T eknolojileri ve M ateryal K ullanm a K onusunda H izm et Ġçi E ğitim Ġhtiyacı… … … ...122 4.2.40. Ö ğretm enlerin B ilgisayarın E ğitim de K ullanım ı Ġle Ġlgili, H izm et Ġçi E ğitim Ġhtiyaçları… … … ...124 4.2.41. O kul M ateryallerinin S ayı ve N itelik Y önünden Y eterlilik D üzeyi… ..125
V . B Ö L Ü M
5. T A R T Iġ M A S O N U Ç V E Ö N E R ĠL E R
5.1 T A R T Iġ M A V E S O N U Ç … … … 128
5.2. Ö N E R ĠL E R … … … .136
5.2.1. A raĢtırm acılar Ġçin Ö neriler… … … ..138
KAYNAKLAR… … … .139
EKLER… … … .146
T A B L O L A R L ĠS T E S Ġ
Tablo No: Sayfa No:
Tablo 1: A nketlerin U ygulam a ve G eri D önüĢ O ranları … … … ..47 Tablo 2: Ö ğretm enlerin K iĢisel B ilgilere G öre D ağılım ları… … … ...49 Tablo 3: Ö ğretm enlerin M ateryal K ullanm a K onusunda, Y eni G eliĢm eleri ve Y eni
T eknolojileri Ġzlem e D üzeylerine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … .51
Tablo 4: Materyal K ullanm a S ıklığına ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … 53 Tablo 5: M ateryal K ullanm a ve Ü retm e K onularında, D eğiĢim D üzeyine ĠliĢkin
Analiz S onuçları… … … ..… … … .… 55
Tablo 6: M ateryallerin, Ö ğrenci M erkezli Ö ğretim e K atkı D üzeyine ĠliĢkin A naliz
Sonuçları… … … ...57
Tablo 7: Ö ğretm enlerin L aboratuarlardan Y ararlanm a D üzeyine ĠliĢkin A naliz
S onuçları… … … .58
Tablo 8: M ateryal K ullanım ında Ö ğrenci Ö ğretm en E tkileĢim inin D üzeyine ĠliĢkin
A naliz S onuçları… … … ..60
Tablo 9: Materyallerin, Ö ğrencinin Ö ğrenm esini ve Ö ğrendiklerinin K alıcılığını
S ağlam a D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … 62
Tablo 10: Ö ğretm enlerin M ateryal A lınm ası veya S ağlanm ası K onusunda Ġstekte
B ulunm a D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … .63
Tablo 11: O kul M ateryallerinin, Y eni D eğiĢen Ö ğretim P rogram larına U yum luluk
D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … .65
Tablo 12: O kul Y önetim inin, Ö ğretm enleri M ateryal K ullanm a K onusunda T eĢvik
D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … .67
Tablo 13: Ö ğretm enlerin B aĢka K urum ların M ateryal K ullanm a ve S ınıf O rtam ını
D üzenlem e D urum larını Ġzlem e D üzeylerine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … .69
Tablo 14: Materyallerin Y öneticiler Ü zerine Z im m etli O lm asının M ateryal
K ullanım ını E tkilem e D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … ...… … … ...72
Tablo 15: H er Y erde B ulunabilen (T ahta, M evsim ġ eridi, T arih ġ eridi vb.)
M ateryalleri, K ullanm a S ıklığına ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … ....73
Tablo 16: M ateryallerini Ö ğrencilerin K ullanm a S ıklığına ĠliĢkin A naliz S onuçları… 76 Tablo 17: M ateryal K ullanım ının, Ö ğrenciyi P asiflikten ve E zbercilikten K urtarm a
Tablo 18: T eknolojik M ateryalleri (B ilgisayar, T elevizyon, T epegöz,V C D P layer vb.)
Kullanma D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … ....80
Tablo 19: Ġnternetten Y ararlanm a D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … ..81 Tablo 20: Ö ğretm en ve Y öneticilerin B ilgisayar Y azılım ı (D ers Y azılım ı) B ulm akta
S ıkıntı Ġle K arĢılaĢm a D üzeylerine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … 83
Tablo 21: M ateryal K ullanım ının, D ers K onularından G eri K alm a D üzeyine
Etkisine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … 84
Tablo 22: M ateryal K ullanım ının Ö ğretim V erim liliğini E tkilem e D üzeyine ĠliĢkin
A naliz S onuçları… … … .88
Tablo 23: K alabalık S ınıfların M ateryal K ullanm a S ıklığını E tkilem e D üzeyine
ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … .… … … .90
Tablo 24: Ö ğretim P rogram larındaki P rogram Y ükünün M ateryal K ullanm a S ıklığını
E tkilem e D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … ..91
Tablo 25: Ö ğretm enlerin M ateryal K ullanım ına U ygun O larak, O rtam D üzenlem e
Y eterliliklerine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … 93
Tablo 26: O kul Y öneticilerinin, T eknolojik M ateryallerin K ullanım ını B ilm e ve
Ö ğretm enlere Y ardım cı O lm a D üzeylerine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … .95
Tablo 27: O kul Y öneticilerinin, O kul ve S ınıf Ġçi E tkinliklerin B ilgisay ar D esteği Ġle
H azırlanm ası K onusunda Y ardım cı O lm a D üzeylerine ĠliĢkin A naliz
S onuçları… … … 96
Tablo 28: T eknoloji U zm anından, Ö ğretm enlerin Teknoloji ve Materyaller
K onusunda Y ararlanm a D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … ..… … … … 97
Tablo 29: Ö ğretm enlerin Ö ğrencilerle B irlikte M ateryal T asarlam a ve Ü retm e
D urum larına ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … .99
Tablo 30: O kullarda, M ateryal K ullanm a ve Ü retm e A lanlarının M evcut O lm a
D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … 101
Tablo 31: Ö ğrencilerle B irlikte T asarlanıp Ü retilen M ateryallerin, Ö ğretim
E tkinliklerinde K ullanılm a D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … 103
Tablo 32: E tkili M ateryal K ullanm a, T asarlam a, Ü retm e K onusunda Y eterli
B ilgi ve B eceriye S ahip O lm a D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … ..105
Tablo 33: Ö ğretm enlerin M ateryal K ullanm a ve Ü retm e K onularında Y ardım
Tablo 34: Ö ğretm enlerin Y eni K azandırılan M ateryallerden Haberdar Olma
D üzeylerine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … 108
Tablo 35: "G enel H izm et Ġçi E ğitim " Y erine, “O kulda H izm et Ġçi E ğitim "
Ç alıĢm asına Ö ğretm en ve Y öneticilerin K atılm a D üzeylerine ĠliĢkin
A naliz S onuçları… … … ..110
Tablo 36: O kula Y eni K azandırılan M ateryalle Ġlgili O larak S em iner V erilm esini
Ġstem e D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … ...112
Tablo 37: Ö ğretm enlerin M ateryallerin E tkili K ullanım ı Ġle Ġlgili D iğer
Ö ğretm enlere S em iner V erm esi D üĢüncesine K atılm a D üzeyine
ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … ...… 115
Tablo 38: M ateryal K ullanm a, K ullandırtm a ve Ü retm e K onulu B ir S em iner
Ç alıĢm asına K atılım Ġle Ġlgili G örüĢlerin A naliz S onuçları… … … ..116
Tablo 39: D iğer Ö ğretm enlere, M ateryal K ullanm a, ve Ü retm e K onusunda
Yardım cı O lm a D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … ..119
Tablo 40: M ateryal K ullanm a ve Ü retm e K onusunda, Ö ğretm enlik E ğitim i
S ırasında A lınan E ğitim in D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … 120
Tablo 41: E ğitim T eknolojileri ve M ateryal K ullanım ı Ü zerine H izm et Ġçi E ğitim
Ġhtiyacının B ulunm a D üzeyine ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … ..122
Tablo 42: B ilgisayarın E ğitim de K ullanım ı Ġle Ġlgili, H izm et Ġçi E ğitim Ġhtiyacına
ĠliĢkin A naliz S onuçları… … … 124
Tablo 43: Okul Materyallerinin S ayı ve N itelik Y önünden Y eterlilik D üzeyine ĠliĢkin
ġ E K ĠL L E R L ĠS T E S Ġ
E K L E R L ĠS T E S Ġ E K 1: S O S Y A L B ĠL ĠM L E R E N S T ĠT Ü S Ü N E Y A Z IL A N ĠZ ĠN D ĠL E K Ç E S Ġ E K 2: F IR A T Ü N ĠV E R S ĠT E S Ġ R E K T Ö R L Ü K M A K A M IN A Y A Z IL A N ĠZ ĠN D ĠL E K Ç E S Ġ EK 3: UYGULANAN ANKET E K 4: A N K E T U Y G U L A N A N O K U L L A R L ĠS T E S Ġ
Ö N S Ö Z
Ġçinde bulunduğum uz çağda, geçen zam an sürecinde inanılm ası güç geliĢm eler ve değiĢm eler yaĢanm aktadır. G loballeĢen dünyada, ülkem izin stratejik bir noktaya gelebilm esi için, bilim sel ve teknolojik geliĢm elerin yakından izlenm esi, çok iyi planlam a yapılm ası yerinde yatırım lara yönelinm esi kaçınılm az hale gelm iĢtir. B u süreçte eğitim in önem i ortaya çıkm aktadır. E ğitim sistem im izdeki en önem li sorunlardan biri de etkili ve verim li bir eğitim in gerçekleĢtirilem em esidir. E tkili ve verimli bir eğitim in sağlanabilm esi için okullarım ızda eğitim teknolojisi açısından gerekli çalıĢm aların yapılm asına ihtiyaç vardır.
Ö ğretm enler okullarda öğretim etkinliklerinin rehberi ve u ygulayıcılarıdır. G ünüm üzde bilgi teknolojileri ve eğitim teknolojisi olanaklarında m eydana gelen bü yük ilerlem e ve geliĢm elere rağm en öğretm enin önem i değiĢm em iĢtir. B u araĢtırm ada ilköğretim kurum larında çalıĢan ve öğretim m ateryalleri ile birinci derecede ilgilenen öğretm enlerin öğretim etkinliklerinde m ateryal kullanm a yeterlilikleri hakkındaki görüĢleri incelenm iĢ ve elde edilen bulgulara dayanılarak öneriler sunulm uĢtur.
B u araĢtırm anın sonuçlandırılm asında birçok kiĢinin katkısı olm uĢtur. A raĢtırm anın her aĢam asında yakın ilgi ve desteğini esirgem eyen, tez yöneticim Yrd.Doç.D r. Ġbrahim Y aĢar K A Z U ’ya Ģükranlarım ı sunarım . A yrıca verilerin bilgisayara iĢlenm esi ve yorum lanm ası sürecinde titizlikle yardım cı olan, okutm an O ğuzhan Ö Z D E M ĠR ’e, Y rd.D oç.D r. R am azan E R D E M ’e A nkara Ü niversitesi, Ö lçm e ve D eğerlendirm e B ölüm ü, D okto ra P rogram ı Ö ğrencisi Ġsm ail K A R A K A Y A ’ya, Ġngilizce çevirilerin yapılm asında yardım cı olan T urgut K A R A K Ö S E ’ye ve F ırat Ü niversitesi E ğitim B ilim leri B ölüm ü’ndeki öğretim görevlileri ile, anketin uygulandığı A ntalya il m erkezinde ve F inike ilçesinde görev y apan öğretm en ve yöneticilere teĢekkürü bir borç bilirim .
I. B Ö L Ü M G ĠR Ġġ
E ğitim ortam larının gerçek yaĢam la tutarlılık gösterm esi, yani som utlaĢtırılm ası ve öğrenci için anlam lı hale getirilm esi, öğrenci baĢarısına katkıda bulunan etkenlerin baĢında gelm ektedir. E ğitim ortam ların som utlaĢtırılm asında öğretm enin en büyük yardım cısı öğretim m ateryalleridir. Ö zellikle öğretim m ateryalleri, öğrenci m erkezli öğretim ve yaparak yaĢayarak öğrenm e ortam larının oluĢm asında en büyük pay sahibidir. B u bölüm de “ilköğretim birinci kadem e görev yapan sınıf öğretm enlerinin etkili m ateryal kullanm a yeterlilikleri üzerine öğretm en ve yönetici görüĢleri” konulu araĢtırm anın; problem durum u, am açları, araĢtırm anını önem i, sayıltılar, sınırlılıklar ve konuyla ilgili bazı tanım lar verilm iĢtir.
1.1 PROBLEM DURUMU
20. yüzyılın ikinci yarısından sonra teknolojide m eydana gelen geliĢm eler eğitim alanında da yenileĢm e ve geliĢm eleri beraberinde getirm iĢtir (R ıza, 2000: 36). B u değiĢim lerin etkisi ile eğitim , üst sınıf insanların bir uğraĢı olm aktan çıkıp, kitlesel bir nitelik kazanm aya baĢlam ıĢ, günüm üze kadar bu süreçte bü yük geliĢm eler olm uĢtur. B ilim ve teknolojinin geliĢm esi ile eğitim de sayısal ilerlem elerin yerini nitelik arayıĢları alm aya baĢlam ıĢtır. G ünüm üzün hızla değiĢen ve geliĢen dün yasında bilgi m erkeze oturm uĢ ve bireylerin bilgileri bir kaynaktan alıp kullanm aları yerine, bilgiye kendi ulaĢabilen, sorunla karĢılaĢtığı zam an farklı çözüm yolları üretebilen, bireyler yetiĢtirilm ek am açlanm ıĢtır. B ireylerin bu özellikleri kazanm alarında öğretim teknolojileri ilkelerine uygun olarak hazırlanm ıĢ m ateryallerin kullanım ı daha bir önem taĢım aktadır (ġ ahin ve Y ıldırım , 1999: 1).
Ö ğretim in m ateryallerle desteklenm esi son yıllarda eğitim cilerin en fazla üzerinde durduğu konular arasındadır. Ö ğretim in m ateryallerle desteklenm esindeki tem el am aç, öğretim etkinliğinin daha da geliĢtirilm esidir. B ugün öğretim i destekleyen araçlar çok basit yapıdan aĢırı derecede karm aĢık yapılara kadar uzanan çok geniĢ bir alanı kapsam aktadır. H angi m ateryal kullanılırsa kullanılsın önem li olan nokta o m ateryalin öğretim ortam ında nasıl kullanıldığıdır. M ateryalle desteklenen eğitim de en önem li özellik, öğretim i daha ilgi çekici ve sürükleyici hale getirm esi, verim li ve
ekonom ik kılm asıdır. B ir öğretm e etkinliği ne kadar fazla du yu organına hitap ederse
öğrenm e olayı da o kadar iyi ve kalıcı izli olm akta, unutm ada geç gerçekleĢm ektedir ( Ergin, 1995: 104).
ĠletiĢim ve teknoloji çağını yaĢayan dünyada, ülkem iz de yerini alm ak için kalkınm a atılım ları yapm akta her aĢam ada nitelik ve nicelik artırm a çalıĢm aları yapılm aktadır. K alkınm anın ve u ygarlığın tem elini oluĢturacak olan eğitim dir. Ü lkem izde yetiĢm e çağındaki çocuklara geliĢen teknoloji ve değiĢen ülke Ģartlarına uygun nitelikte eğitim verm ek ve onları ileride kendi ayakları üzerinde durabilecek, yeni geliĢm elere ayak uydurabilecek Ģekilde yetiĢtirm e gereği vardır. Ġnsanlarım ızı iyi eğitem ediğim iz, onları yapm aları gereken davranıĢları uygun koĢullar sağlayarak yap ar hale getirem ediğim iz için ülkem izin yıllardır içinde bulunduğu durum unda çabaladığı bir gerçektir. Y ani eğitim iĢini henüz yeterince ve istenildiği gibi yapam am aktayız (B aĢar, 1998: 3).
O kullara en geliĢm iĢ m ateryaller alınm ıĢ olsa bile, öğretm en ve eğitimciler bu kaynaklara olum lu bakm ıyor veya bunları yerinde ve zam anında kullanım konusunda eğitilm em iĢlerse, bu kaynakların eğitim e katkıları son derece sınırlı olm aktadır. Ö ğretm enler planlam asına katıldıkları ve görüĢlerinin alındığı yenileĢm e projesine olum lu bakm akta ve baĢarısı için çaba gösterm ektedir. D ıĢlandıkları ve kendilerine sorulm adan u ygulam aya konulan veya konulm ak istenen projelerin baĢarısızlığına neden olm aktadırlar (H ızal, 1990: 147). B u sebeple öğretm enler ve yöneticiler, eğitim öğretim faaliyetleri planlanırken görüĢ ve düĢüncelerinin alındığı, ayrıca uygulanabilirliği konularında görüĢ alıĢ veriĢinde bulunulduğu zam an, eğitim deki istendik davranıĢ değiĢikliğini gerçekleĢtirm ek ve projeleri baĢarıya ulaĢtırm ak kolaylaĢacaktır.
E ğitim ciler daha çok öğrenciye, daha az zam anda, daha fazla bilgi öğretm e olanağı sağlam ak zorunda kalm aktadır. B u nedenle öğrenim in daha verim li olm asını sağlayacak yeni eğitsel teknik ve yöntem lerin geliĢtirilm esi gerekm ektedir. Ö ğrenci ve öğretm enlerin gereksinim duydukları bilgileri kendi kendilerine arayıp bulm a ve kullanm a yeteneği geliĢtirm eleri zorunlu olm aktadır. B u konuda daha iyi ve daha çabuk öğrenm e-öğretm e sağlam ak için araç ve gereçlerin, yöntem lerin sürekli olarak araĢtırılıp geliĢtirilm esi gerekm ektedir. H er öğretm enin özellikle internet ve yeni bilgisayar teknolojilerinin kullanım ı konusunda kendini yeterli düzeyde yetiĢtirm esi, bunları
sadece bilen değil, aynı zam anda öğretim faaliyetlerinde en iyi Ģekilde kullanır hale gelmesi gerekir.
E ğitim araçlarının geliĢim ini ve bunlardan yararlanm a biçim lerini görev baĢındaki öğretm enlere tanıtm ak için hizm et içi yetiĢtirm e program ları düzenlenm elidir. B u yapıldığı takdirde öğretm enler m ateryallerden ve bilgi teknolojilerinden yeterli düzeyde yararlanm a ve derslerini daha iyi iĢleyebilm e bilincine eriĢeceklerdir. H izm et içi eğitim program ları düzenlenm ediği durum da ise eğitim araçları ne kadar çeĢitlenirse çeĢitlensin, öğretm en daha önce edinm iĢ olduğu bilgilerle yetinecek ve dersleri o Ģekilde iĢleyecektir (H ızal, 1988: 29).
Ü lkeler, teknolojideki geliĢm elere paralel olarak ortaya çıkan materyalleri, ekonom ik olanakları ölçüsünde, okullara sağlam aya çalıĢm ıĢlar, doğal olarak öğretm e-öğrenm e etkinliklerinde büyük verim artıĢı beklentisine girm iĢlerdir. A ncak, yapılan değerlendirm elerde okullara araç-gereç için yapılan bunca yatırım a karĢın öğretm e-öğrenm e etkinliklerinde önem li artıĢlar gerçekleĢm ediği ortaya çıkm ıĢtır. V erim düĢüklüğünün nedenleri araĢtırıldığında; araç-gereçlerin bunları kullanm a bilgi ve becerisine sahip olm ayan öğretm en ve eğitim cilerce ya çok az kullanıldıkları veya zam an zam an, ciddi bir plânlam a yapılm adan, birbirinden kopuk, geliĢigüzel biçim de öğretm e - öğrenm e etkinliklerinde kullanıldıkları ortaya çıkm ıĢtır (U çar, 2005).
Ġlkokul ve ilköğretim okulu öğretm enlerinin, okullarda el altında m evcut veya kolaylıkla ulaĢabilecekleri ders araç-gereçlerini bilm elerine rağm en neden kullanm adıkları araĢtırılm alıdır. S on yıllarda m ateryal konusunda çok aĢırı geliĢm eler olm aktadır. T üm bu geliĢm elerin am acı, daha iyi daha verim li ve etkin öğretm e için öğretm enlerin hizm etine sunulm aktadır. E n basit araçtan geliĢm iĢ bilgisayara kadar sayısız m ateryal öğretm ene yardım cı olm ası daha etkin öğretim yapabilm esi içindir. O ysa çoğu öğretm enin elim dek i basit bir m ateryali bile kullanm aktan çekindiği gözlenm ektedir. B unun tem elinde de Ģüphesiz ki öğretm enin m ateryal kullanm asını bilm em esi veya kendine güvenm em esi yatm aktadır (K üçükahm et, 2000: 130 -131). M ateryallerin etkin kullanım ı ile ilgili olarak ü lkem izde önem li sorunların olduğu bilinm ektedir. B u sorunların aĢılm ası için öncelikle sorunun tespiti ve analizi büyük önem taĢım aktadır. Ü lkem izde okullara m ateryal sağlam akla eğitim in geliĢtirilebileceği,
T ürkiye’de problem okullarda eğitim araçlarının olup olm adığı değil, bunların öğretm enler tarafından öğretim sürecinde daha etkili nasıl kullanılacağı sorunudur. Ç ünkü öğretm en m ateryalden, m ateryal öğretm enden habersiz ve birbirlerine küskündür. O kullarım ız m evcut durum ları ile çağa ayak u yduram am aktadırlar. B unun için vakit kaybetm eden çalıĢm alar ve sorunun tespitine yönelik araĢtırm alar yapılm alıdır (ġ ahin, 2000: 7).
Ö ğretm enler eğitim in ve eğitim teknolojisinin uyg ulayıcılarıdır. G ünüm üzde bilgi teknolojilerinde ve eğitim teknolojisinde m eydana gelen bü yük ilerlem e ve geliĢm elere rağm en öğretm enin önem i değiĢm em iĢ, fakat görevi değiĢm iĢtir. Ö ğretm en artık öğreten değil rehberlik eden, yapan değil yapılm asını sağlayan kiĢi konum una geçm iĢtir. Ġlköğretim de öğretm en, eğitim in niteliği konusunda en belirleyici unsurdur. Ö ğretm enler araç-gereçlerle sağlanan yaĢantılar esnasında öğrencilerin tepkilerini izlem e ve buna göre eğitim i yönlendirm e olanağına sahiplerdir. Ö ğretm en her dersin veya her öğretim birim inin sonunda öngörülen hedeflere ne derece ulaĢıldığını, hazırladığı ölçm e araçlarıyla ölçer ve sonuçları değerlendirir. Y ani öğretm en araç-gereç kullanm anın öğrenci baĢarısı üzerinde nasıl etkiler yaptığını görebilir. B u anlamda öğretm en kullanılan yöntem , araç ve gereçlerin etkililiğini ve verim liliğini değerlendirm e olanağına sahiptir. Ġlköğretim kadem esi diğer eğitim kadem elerine göre eğitim teknolojisine dayalı uygulam aların yoğun olduğu yaparak yaĢayarak öğrenm e etkinliğinin ve birden fazla duyu organına hitap edilerek yapılan öğretim lerin daha etkili ve verim li olduğu bir eğitim kadem esidir. Ġlköğretim Ö ğretm enlerinin bu konudaki görüĢleri arasındaki iliĢkileri, farkları, ortak olan ve olm ayan yönleri araĢtırm ak yararlı olacaktır (U çar, 2005).
Ġlköğretim kadem esi diğer eğitim kadem eleri ile karĢılaĢtırıldığında, eğitim teknolojisine dayalı u ygulam aların yoğun olm ası gereken bir eğitim kadem esidir. Ç ünkü bu kadem edeki öğrenciler geliĢim düzeyleri bakım ından daha som u t öğrenm e yaĢantıları istem ektedirler. B u yaĢantılar ise, çok ortam lı, çok m ateryalli öğretm e-öğrenm e u ygulam alarına yer verilm esini gerektirm ektedir.
B u sebeple öğretim teknolojisi ve yeni bilgi teknolojisindeki geliĢm elerin öğretm enler tarafından ne kad ar bilindiği, bunlardan ne kadar faydalanıldığı ve m evcut m ateryallerden hangi düzeyde yararlanıldığı ve bu konuların tam am ı ile ilgili olarak
öğretm enlerin hizm et içi eğitim faaliyetlerine hangi düzeyde ihtiyaçlarının olduğunun belirlenm esine ihtiyaç vard ır.
B u araĢtırm a sonucunda elde edilecek bulguların, M illi E ğitim B akanlığı yetkililerinin; materyallerin verim li bir biçim de kullanılm ası ve ilköğretim öğretm enlerinin de çevresel olanakları etkin bir biçim de değerlendirm eleri ve eğitim araç ve gereçlerini daha bilinçli kullanarak daha nitelikli bir eğitim ortam ı yaratm aları ve m ateryal kullanım ı ile ilgili hizm et içi eğitim ihtiyaçları konularında bilgilendirilmesi am açlanm aktadır.
1.2. A R A ġ T IR M A N IN A M A C I
Ġlköğretim de görev yapan sınıf öğretm enlerinin etkili materyal kullanma yeterlilikleri üzerine, yönetici ve öğretm enlerin görüĢlerini belirlem ek için aĢağıdaki sorulara cevap aranacaktır.
1- Ö ğretm enlerin etkili m ateryal kullanm a ve üretm e yeterliliklerine iliĢkin görüĢleri arasında;
a) Y aĢ b) M ezun olunan okul c) B ranĢ d) C insiyet e) M esleki kıdem değiĢkenleri bakım ından anlam lı bir fark mevcut mudur?
2- Ö ğretm enlerin öğretim m ateryallerinin etkili kullanım ı ile ilgili hizm et içi eğitim ihtiyaçlarına iliĢkin görüĢleri ve o kulda hizm et içi eğitim e iliĢkin görüĢleri arasında;
a) Y aĢ b) M ezun olunan okul c) B ranĢ d) C insiyet e) M esleki kıdem değiĢkenleri bakım ından anlam lı bir fark m evcut m udur?
3- M ateryallerin etkili kullanım ı ve sağlanm ası ile ilgili olarak, yöneticiler hakkında öğretm en görüĢleri arası değiĢkenlere göre anlam lı bir fark m evcut m udur?
4- Ö ğretm enlerin etkili m ateryal kullanm a ve üretm e yeterlilikleri ile ilgili olarak öğretm en ve yönetici görüĢleri arası anlam lı fark m evcut m udur?
1.3. A R A ġ T IR M A N IN Ö N E M Ġ
B u araĢtırm a; okullarım ız da m ateryal ve teknoloji kullanm a sıklığı ile, bu
durum u etkileyen değiĢkenlerin saptanm ası, buna paralel olarak öğretim m ateryal ve teknolojilerinin kullanım ı yönünden öğretm enlerin düzeylerinin ortaya konularak elde edilecek sonuçların , eğitim im izde ki baĢarının arttırılm asına katkıda bulunacak olm ası açısından önem lidir. E ğitim de kalite artıĢının tem el alındığı günüm üzde bu am aca ulaĢabilm ek için eğitim de teknoloji kullanım ı giderek eğitim cilerin daha fazla dikkatini çekm ekte ve bu konuda daha fazla çalıĢm a yapılm aktadır.
E ğitim , bireyleri yaĢam a hazırlam a süreci olm asının yanı sıra yaĢam ın ta kendisidir. B u gerçekten hareket edildiğinde eğitim ortam larının yaĢam la iç içe olm ası gerekm ektedir. E ğitim ortam larının gerçek yaĢam la tutarlılık gösterm esi, yani som utlaĢtırm ası ve öğrenci için anlam lı hale getirilm esi, öğrenci baĢarısına etki eden faktörlerin baĢında gelm ektedir. Ö ğretm enlerin eğitim ortam larını öğrenci ihtiyaçlarına ve gerçek hayata u ygun Ģekild e düzenlem elerinin bir yolu da materyal kullanma yoluyla olacaktır.
Y apılan bu araĢtırm a, ilköğretim de etkili m ateryal kullanım ı ve üretilm esi uygulam alarını çeĢitli yönleri ile ortaya çıkacaktır. Ġlköğretim de etkili m ateryal kullanım ı konusunda uygulam aların incelenm esi, sorunların tespit edilm esi, var olan etkinlikler hakkında gerçekçi değerlendirilm eler yapılm ası ve alınm ası gereken önlem ler konusunda katkıda bulunm ası açısından önem lidir. A raĢtırm a ile ilgili olarak elde edilen bulgular öğretm en yetiĢtiren kurum lar için m ateryal kullanım ının daha etkili bir hale getirilm esi, ayrıca konu ile ilgili birim lerin problem in farkına vararak , problem in çözüm ü için gerekli çalıĢm aların yapılm ası konusunda yol gösterici ve fikir verici olacaktır.
A yrıca bu araĢtırm a, ankete katılan öğretm en ve yöneticilerin kendilerini ve kurum larını gözden geçirm e ve durum larını belirlem e yönünden harekete geçirici bir rol oynam ıĢtır. U ygulanan anket, öğretm en ve yöneticilere eğitim faaliyetlerinde yol gösterici ve m ateryal kullanım ı yönünde öğretm enleri etkileyici, yöneticileri de harekete geçirici bir rol üstlenm iĢ.
1.4. SAYILTILAR
1. A raĢtırm a için seçilen örneklem , evreni temsil etmektedir.
2. A raĢtırm a ile elde edilecek veriler, sadece A ntalya ili ilköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretm enlerinin m ateryal kullanım ı ve üretim i üzerine, yöneticilerin ve öğretm enlerin görüĢleri hakkında fikir verm ektir.
3. Y öneticilerin ve öğretm enlerin hazırlanan anketi cevaplarken içtenlikle ve objektif cevap verdikleri sayıtlılarından hareket edilm iĢtir.
1.5. SINIRLILIKLAR
1. B u araĢtırm a A ntalya Ġli ilköğretim okullarında görev yapan yöneticilerin ve öğretm enlerin görüĢleri ile sınırlıdır.
2. B u araĢtırm a 2005 –2006 öğretim yılındaki m evcut durum ile sınırlıdır.
3. A raĢtırma, literatür taram ası, yönetici ve öğretm enlerin ankete verdikleri cevaplarla sınırlıdır.
1.6. TANIMLAR
Materyal: Ö ğrenm e öğretm e etkinlikleri sırasında öğrencinin öğrenm esi ve
öğretm enin etkin bir öğretim sağlayabilm esi için bilgilerin kavratılm asında varlıkların tanıtılm asında üzerinde gözlem ve araĢtırm a yapm ada kullanılan her türlü öğrenm e ve öğretm e yardım cılarıdır (ġ im Ģek, 200 4: 25).
Y ön etici: O kulun am açlarına ulaĢm ası için okul içinde gerekli olan m addi
kaynakların sağlanm asında ve bu kaynakların okulun am açları doğrultusunda verim li biçim de kullanılm asından sorum lu olan kiĢi (F idan ve E rden, 1987: 259).
Ö ğretm en : Ö ğrenm e yaĢantılarını olu Ģturan, öğrenm eye yardım cı olan, istendik
davranıĢların kazanılıp kazanılm adığını değerlendiren kiĢidir (Fidan ve Erden, 1987: 258).
Teknolojik Materyal: Teknoloji ürünü olan kullanılan ve kullanım için ikinci
kaynaklara gereksinim bulunan öğretim yardım cılarıdır (T elevizyon, bilgisayar, tepegöz, V C D P layer, sinevizyon, kam era vb.).
II. B Ö L Ü M 2.1. ĠL E T Ġġ ĠM
2.1.1 ĠletiĢim N ed ir?
Ö ğrencileri, program da belirtilen hedef ve davranıĢlara ulaĢtırm ak için, eğitim in yapıldığı çevrenin bu yaĢantıları kazandıracak Ģekilde düzenlenm esi gerekir. Ö ğrenm e ise, düzenlenm iĢ olan bu çevreyle etkileĢim sonucunda oluĢacaktır.
B ugünkü eğitim de öğrenm e “davranıĢ değiĢikliği” olarak tanım lanm aktadır. B u belli bir u yarıcıya en uygun tepkiyi gösterebilm ek için önceden gösterilm iĢ olan tepkinin değiĢm esidir. E ğitim ise,” bireye içinde yaĢadığı ve ü yesi bulunduğu toplum un, arzu ettiği davranıĢları kazandırm a sürecidir”. K azandırılacak olan bu istendik davranıĢlar öğretm enler tarafından önceden kazanılm ıĢ olan bilgi, tutum ve davranıĢlardır (Ç ilenti, 1985: 73).
Ö ğrenm ede asıl olan, öğretm en veya eğitim cinin bir konu ile ilgili o larak kendisinde varolan biliĢsel duyuĢsal ve pisiko -m otor davranıĢları öğrenci ile paylaĢm asıdır. B u paylaĢım içinde iletiĢim , ilk Ģarttır. ĠletiĢim olm ayan yerde öğrenm e gerçekleĢem ez (Ç ilenti, 1984: 43).
O zam an nedir iletiĢim ? “ĠletiĢim ; kaynak ve hedef arasında davranış değişikliği oluşturm ak am acıyla bilgi, fikir, duygu, tutum ve becerilerin, anlam ların ortak kılınm ası paylaşılm ası için gerçekleşen etkileşim sürecidir” (Paknedel, 1994: 96).
O halde öğreticinin herhangi bir Ģeyi öğretebilm esi için, kendisi ile öğrenciler arasında o konu ile ilgili olarak etkili bir iletiĢim kurm ası Ģarttır. T anım dan da anlaĢılacağı gibi iletiĢim süreci karm aĢık ve çok bo yutlu bir süreçtir. B u süreci yapılandıran tem el öğeler vardır.
ġ ek il 1: ĠletiĢim S üreci ve O rtak Y aĢantı A lanı
K aynak: Y alın, H .Ġ. (2004). Ö ğretim T ek n olojileri ve M ateryal G eliĢtirm e. 13. B askı, A nkara: N obel Y ayın D ağıtım . s.19.
M esajın daha iyi bir Ģekilde alınabilm esi, kanal ile alıcı arasında ortak yaĢantı alanının ne kadar geniĢ olduğuna bağlıdır. O rtak yaĢantı alanı, eğitim sistem im izde öğretm en öğrenci arası iletiĢim i gösterm ektedir. B u iletiĢim sırasında ortak yaĢantı alanı olarak adlandırılan kısm ın geniĢliği öğrenm enin ne oranda gerçekleĢtiğinin de bir kanıtıdır.
Ö ğretm en ve öğrenci arasındaki bu ortak yaĢantı alanı sınıf ortam ının ve m ateryallerin gerektiği gibi kullanım ı ile m üm kündür. B uradaki ortak yaĢantı alanı ne kadar geniĢlerse, öğrenm ede istenen davranıĢ değiĢikliği o kad ar yüksek ve kalıcı olacaktır.
Ö ğretm enler ve eğitim ciler, hangi düzeyde ve hangi özelliklere sahip
öğrencilere, hangi çeĢit davranıĢları kazandırm ak için, hangi m ateryal ve yöntem lerin, hangi Ģartlarda, hangi ilkelere dayalı olarak, nasıl kullanılacağını davranıĢ bilim lerinin araĢtırm a sonuçlarını inceleyerek öğrenirler ve uygularlar. B u yüzden davranıĢ bilim lerinin verileri eğitim teknolojisinin tem el dayanaklarındandır. Ö ğretm en ve öğrencilere rehber olacak verilerden bazıları Ģöyledir (Ç ilenti, 1984: 33-38):
A lıcı için bir anlam ı olan olgu ve olaylar daha kolay ve çabuk öğrenilirler, geç unutulur ve kalıcı olur.
Ö ğrenm e iĢlem ine katılan duyu organlarının sayısı ne kadar fazlaysa, öğrenm e o kadar iyi, unutm a o kadar güç olur. ĠĢe koĢulan duyu organı sayısı arttıkça öğrenm e ve kalıcılık artar, unutm a oranı azalır.
KAYNAK MESAJ
ORTAK Y A Ş A N T I
ALANI KANAL ALICI
G E R İ D Ö N Ü T K a yn a k ya şa n tı
E n iyi öğrenilen Ģeyler kendi kendine yaparak ve yaĢayarak öğrenilenlerdir.
E n iyi öğretim , som uttan soyuta ve basitten karm aĢığa doğru bir yol izleyen öğretim dir. Ç ünkü ilköğretim öğrencileri som ut iĢlem ler dönem inde olduğu
için som ut ve basit olan bilgiler daha dikkat çekici olur
A raların da bağ kurulacak Ģeyler ne kadar som utsa, bu bağın kurulm ası o kadar kolay, unutulm ası o kadar güç olur.
Ç izgi resim ler, karikatürler, Ģem alar ve diyagram lar gibi basitleĢtirilm iĢ örnekleyenler kavram öğretim ini daha da kolaylaĢtıracaktır.
B u bilim sel verilerin sonucu olarak bazı yardım cı kaynaklara baĢvurm am ız gerekecektir. Ö ğretim de öğretm ene yardım cı olacak kaynakların baĢında öğretim materyalleri gelmektedir.
2.1.2. T ek n oloji ve E ğitim
G ünüm üzden 140 yıl önce eğitim de kullanılm ası düĢünülen yeni bir teknoloji tanıtılırken Ģu ilginç ifadeler kullanılm aktadır: “B u araç göze ve kulağa hitap etm ektedir. Ö ğrenci verilm ek isteneni anlam adığı zam an öğretm ene konu yu geniĢleterek anlatm a ve daha anlaĢılır hale getirm e im kânı yaratabilir”. S özü edilen araç ne televizyon ne de bilgisayardır. B ildiğim iz kara tahtadan baĢka bir Ģey değildir (Kaptan, 2003: 2).
Ö ğrenm e ihtiyacı ile karĢılaĢan insanoğlu neyi nerede ve nasıl öğretebileceği konusuna cevap bulm aya çalıĢm ıĢ, önceleri her Ģeyi kendisinin anlatarak öğretebileceğini düĢünürken zam anla bu fikirlerinden vazgeçm eye baĢlam ıĢlardır. Ç ünkü öğrenen, öğrendiklerini baĢkasına öğretirken sadece kendisinin bilgi verm esinin yeterli olm adığını, bunun yanında değiĢik unsurların da devreye girm esi gerektiğini anlam ıĢtır. Ö ğrenm ek istediklerinin ya da öğ retmek istediklerinin daha verimli olabilm esi için yararlandığı diğer unsurlara ve yardım cı kaynaklara ihtiyaç duym aktadır. ĠĢte bu kaynakların baĢında öğretim m ateryalleri gelm ektedir (K aptan, 2003: 3).
G ünüm üzde ekonom ik siyasal ve sosyal alanda çok hızlı bir Ģekilde değiĢim yaĢanm aktadır. B u değiĢim in tem elinde bilim ve teknoloji alanındaki geliĢm eler yatm aktadır. T oplum lar hızla geliĢen bilim ve teknolojinin yarattığı yeni koĢullara ayak
uydurabilm ek için, bilgi toplum u olm a yolunda ilerlem ektedir. B u tür toplum larda ise bilginin üretim i ve m aliyeti en önem li unsur olm aktadır. Ç ünkü bilginin üretim i uzun, zam an ve em ek isteyen, ayrıca aĢırı m aliyetle gerçekleĢen bir olgudur. B u noktada eğitim , stratejik bir önem kazanm akta ve bu önem bilgi ve teknoloji alanındaki geliĢm elere paralel olarak gittikçe artm aktadır. B u yüzden günüm üzde bilgi üreten ve kullanan toplum lar dünya üzerinde saygın bir konum a gelm ektedir ( T eker, 2002: 15).
T ürkiye’de ilkok ulların çağdaĢ eğitim teknolojisine uygun olm ayan öğretm e öğrenm e etkinliklerinde bulunduğunu belirtm ek yanlıĢ bir değerlendirm e olm ayacaktır. Ġlkokullarda öğrenciler pasif alıcı durum undadır, etkin olan öğretm enlerdir. A sıl olm ası gereken ise, öğrenciyi aktif kılm aktır. Ġlköğretim kadem esi diğer öğretim kadem eleri ile karĢılaĢtırıldığında eğitim teknolojisine dayalı uygulam aların daha yoğun olm ası gerekir. Ç ünkü bu kadem edeki öğrenciler geliĢm eleri açısından daha som ut öğrenm e yaĢantıları istem ektedir. B u yaĢantılar çok ortam lı çok araç gereçli öğretm e öğrenm e uygulam alarına yer verilm esini zorunlu kılm aktadır (H ızal, 1992: 81-82.)
O kulların eğitim teknolojisi açısından gereksinim lerinin belirlenip bu
ihtiyaçların karĢılanm ası çalıĢm aların projelendirilerek u ygulanm ası ve
değerlendirilm esi, durum geliĢtirici çalıĢm alara önem verilm esi T ürk E ğitim S istem i içersindeki eğitim teknolojisi alanında karĢılaĢılan sorunlara biraz olsun çözüm getirecek, eğitim de kaliteyi ve verim i olum lu yönde etkileyecektir (Teker, 2002: 9).
2.1.3. T ek n oloji ve E ğitim O rtam ı
Ö ğrenm e ö ğretm e iĢi boĢlukta m eydana gelem eyeceğinden her eğitim etkinliği için planlı bir eğitim ortam ına ihtiyaç vardır. ĠĢte eğitim öğretim in gerçekleĢtiği bu yere ortam denir. Ö ğrenm e iĢi, öğrenm e ve öğretm e sürecinde baĢarılı kullanılan m esajların açık olm ası ve anlaĢılabilir olm asıyla doğrudan ilgilidir. S üreçte kullanılan bilgi tutum m esaj değiĢm eden engelleyici faktörlerle kesintiye uğratılm adan , iletilebildiği sürece, iletiĢim ve etkileĢim daha verim li bir biçim de devam edecektir. T üm bunlar ortam la doğrudan ilgilidir. Ġyi bir ortam ve gerekli m ateryal kullanım ı, iyi bir iletiĢim ve kaliteli eğitim sağlayacaktır (A lkan, 1984: 100-101).
B ütün anlam ların, düĢünm enin ve tutum oluĢturm anın tem elinde gerçek yaĢantı vardır. G ittikçe karm aĢıklaĢan dünyam ızda öğrencilerin bulundukları çevreyi çok iyi derecede tanım aları gerekm ektedir. K arm aĢıklaĢan dün yada öğrencilerin doğrudan
gerçek yaĢantı kazanabilm esi güçleĢm ekte ve öğretm ene düĢen görev fazlalaĢm aktadır. T üm bu sorunların çözüm ü uygun ortam la olacaktır.
Ö ğrenciler kendilerine uygun olarak gerektiği gibi düzenlenen ortam larda bulundukları zam an, uygun davranıĢları daha çabuk ve kolay kazanabilirler. B u durum u kısaca; öğrencinin etkileĢim de bulunduğu ortam , öğrencinin iç ortam ıyla uygun olduğu zam an davranıĢ daha iyi ve çabuk kazanılacaktır (T eker, 1989: 283).
E ğitim teknolojisi; davranıĢ bilim lerinin öğrenm e ve iletiĢim alanındaki araĢtırm a verilerine dayalı olarak insan gücünü, eğitim araç ve yöntem lerini akıllıca ve ustaca kullanıp, sonuçları değerlendirerek öğrencileri, eğitim hedeflerine ulaĢtırm a yollarını inceleyen bilim dalıdır. E ğitim teknolojisinin öğeleri; öğretim hedefleri, öğrenciler, insan gücü, öğretim yöntem ve teknikleri, eğitim ortam ı, davranıĢ bilim lerinin öğrenm e ve iletiĢim le ilgili verileri, ö ğrenm e durum ları ve değerlendirm edir. B u öğelerden eğitim ortam ı; eğitim in m eydana geldiği çevre olup öğretm e - öğrenm e süreçlerinde önem li bir yere sahiptir. E ğitim ortam ının içinde her türlü araç, gereç, m ekân, donanım vardır ve tem el iĢlevi eğitim süreçlerine etkililik, zenginlik ve çeĢitlilik sağlam aktır. E ğitim ortam ını oluĢturan öğelerin niteliği ile öğrencilere kazandırılm aya çalıĢılan davranıĢların niteliği arasında d oğrusal bir iliĢki bulunm aktadır (U çar, 2005).
B ir eğitim ortam ı personel, öğrenci, m ateryal, bina, tesis,sınıf ortam ı vb. birçok öğeyi içersinde barındırır. T üm bu elem anların öğrenci nitelikleri göz önünde bulundurularak belirli öğrenm e hedefleri doğrultusunda birbirini tam am lar Ģekilde kullanılm aları durum unda, öğrenm e öğretm e süreci daha güzel ve istenilen nitelikte olacaktır (T eker, 1989: 281). Ö ğretm enlerin öğrenm e öğretm e ortam ını, öğrencilerin geliĢim ve öğrenm e özellikleri ilgi ihtiyaç ve beklentilerine göre en etkili ve etkileĢim li olarak düzenleyebilm elerinde öğretim teknolojileri önem li bir yer tutm aktadır (U Ģun,
2000:V). Ö ğretm enlerin eğitim ortam ları konusunda biraz yaratıcı olm aları
gerekm ektedir. Ö zellikle Ģu iki konu üzerinde çok iyi olm aları gerekir ki istenilen bir eğitim ortam ını tasarlayabilsinler:
S ağlıklı öğrenm enin oluĢabilm esi için ortam ın gerektiği gibi tasarlanıp düzenlenm esi. Ö ğrenciler bu ortam larda etkili olarak daha önceden
belirlenen hedef ve davranıĢları kazanm aya çalıĢırlar. E ğer sağlıklı ve iyi düzenlenm iĢ ortam lar oluĢm azsa öğrenm elerde istenen artıĢ gerçekleĢm ez. Y eterli m iktarda araç gereç sağlanm alı. E ğitim öğretim ortam larında etkili
güdülenm eler ve öğrenm eler oluĢturabilm ek için araç gereçlerin sağlanm ası ve uygun Ģekilde kullanılm ası gerekir.
Y apılan araĢtırm alara göre, bu iki noktanın dikkate alınarak tasarlanm adığı ortam larda u ygun öğrenm enin tam anlam ıyla gerçekleĢm ediği görülm üĢtür. Y ukarda belirtilen durum ların birlikte oluĢturulm ası gerekm ektedir. Ç ünkü biri diğerinin ön koĢulu niteliğini taĢım akta, diğerleri onu tam am lam aktadır (ĠĢm an ve E sk icum alı, 2000: 135).
Ü lkem izdeki okul ve sınıf ortam ı, öğrenm e öğretm e etkinliklerinin öğretm ene dayalı olm asını gerektirm ektedir. O kulda bulunan öğretim m ateryalleri
kullanılam am akta ve farklı etkinlikler, ortam yetersizliği yüzünden
gerçekleĢtirilem em ektedir. A rtık ülkem izde okul binaları sınıflar ve diğer yardım cı ortam ların u ygun Ģekillerde düzenlenm esi için, gerekli çalıĢm aların ve gerekli düzenlem elerin yapılm ası gerekm ektedir.
O kulların fiziksel özellikleri yeterli olm adığı zam an sadece öğrencilerin öğrenm elerini değil, okul çalıĢanlarının iĢ doyum unu ve m otivasyonunu da olum suz etkilem ektedir. O kul yönetici ve öğretm enlerin iĢ doyum düzeylerinin düĢük olm ası, okulların fiziksel koĢullarında bulunan olum suzluklar olduğu belirtilm iĢ ve etkili bir materyal kullanım ı için bu olum suzlukların iyileĢtirilm esi gerekliliği savunulm uĢtur. U ygun olm ayan ortam larda çalıĢanların m otivasyonu düĢük olacak ve kullanılan m ateryal yöntem ve tekniklerden u ygun verim elde edilem eyecektir (A ltıntaĢ, 1998: 27).
Smith ve A ndrew ’e göre okulun fiziksel im kanları ile okul yönetim i arasında yakın bir iliĢki m evcuttur. O kula değiĢik m ateryaller sağlam ak ve ayrıca bunların etkili kullanım ını sağlam ak önem li liderlik davranıĢlarındandır. B u yüzden okullara değiĢik öğretim m ateryalleri sağlanm alı, öğretim m ateryallerinin m evcut bulunanlar için, uygun fiziksel ortam ların oluĢturulm ası okul yöneticilerinin görevidir. A ncak tek baĢlarına bu sorunları çözm eleri de m üm kün değildir. A ncak öğretm en, yönetici ve uzm an iĢbirliği gereklidir (A ktaran: Ç elik, 1999: 37 -38).
2.2. M A T E R Y A L K U L L A N M A , T A S A R L A M A V E Ü R E T M E
Ö ğrenm e öğretm e süreçlerinde öğretm enin etkin bir öğrenm e oluĢm ası için, uygun psiko-sosyal ortam ı sağlam ası, gerekli öğretim m ateryallerini tem in etm esi, bunlardan en u ygun Ģekilde yararlanm ası gerekm ektedir. Ö ğretm enin m esleğinde baĢarılı olabilm esi, eğitim de kullanılan yöntem teknik ve araç gereçleri en u ygun Ģekilde iĢe koĢm asına bağlıdır.
2.2.1. M ateryal K u llan m an ın G erek liliği
Ö ğretm en sınıf içinde etkili olabilm ek için, öğrenci ile etkileĢim ve iletiĢim i sağlam alıdır. R esim , grafik, ses, sözcük uygun bir Ģekilde bir araya getirildikleri zam an, görüntülerin söz ve seslerin duyguları canlandırm a, tutum değiĢtirm e ve insanları istenen yöne doğru harekete geçirm e gücü bulunu r. B u gücün en bü yük etkisi televizyon reklam larında görülm ektedir. G örsel iĢitsel etkileĢim çabalarının çok yoğun olduğu bir ortam da yaĢıyoruz. B u etkileĢim ler görüntülerin söz ve seslerin uygun birleĢim i ile oluĢur ve yalnız okum a veya iĢitm eye dayalı etkileĢim den daha fazla etkili ve süreklidir.
Ö ğretm enlerin, farklı özelliklere sahip farklı düzeydeki öğrencilere, ne çeĢit davranıĢları, hangi Ģartlarda, hangi ilkelere dayalı olarak kazandıracaksa, buna karar verirken, bilim sel verileri göz önünde bulund urm aları gerekecektir.
Ö ğrencilerin öğrendiklerinin; G öz : % 83 Kulak : % 11 Burun : % 3,5 Dokunma : % 1,5 Dil : % 1
duyularını kullanarak edinilen yaĢantılardan oluĢur (Y alın, 2004: 21). A yrıca zam an sabit tutulm ak Ģartıyla insanlar;
O kuduklarının : % 10 ĠĢittiklerinin : % 20 G ördüklerinin : % 30 H em ĠĢitip H em G ördüklerinin : % 50 S öylediklerinin : % 70
Kendinin Yapıp S öylediklerinin : % 90’nını hatırlam aktadır (ġ ahin ve Y ıldırım , 1999: 14).
Bu bilimsel verileri göz önünde bulunduran bir öğretm en, istenen hedef ve davranıĢları kazandırabilm ek için, kendini m üm kün olan yeterli düzeyde m ateryal kullanm ak zorunda hissedecek ve bu konuda kendini geliĢtirecektir.
M ateryallerin teorik faydası ne olursa olsun bunların kullanım ı belirli düzeyde bilgi ve beceriyi gerektirir. E ğer öğretm en bu araç gereçleri kullanm a becerisine sahip değilse onları kullanm ak ta istem eyecektir. A yrıca m ateryalleri kullanıp kullanm am a sadece bilgi ve beceriye bağlıda değildir. Ö ğretm enlerin bunların faydasına inanm ası ve kullanm a yönünde istekli olm aları gerekir(Y alın, 2004: 91).
E ğitim araçları, öğrenci açısından konunun daha kolay öğrenilm esini sağladığı gibi, öğretm en açısından da öğretim i kolaylaĢtırm akta ve öğretm eni ders iĢlem esinde rahatlatm aktadır. A yrıca bu durum eğitim yaĢantılarını zenginleĢtirm ekte, konuya derinlik sağlayacak, öğretim anlam lı ve daha kalıcı izli olacaktır. E ğitim araçlarının önem li bir unsurunu görsel öğretim m ateryalleri oluĢturm aktadır. G örsel öğretim m ateryalleri etkili bir eğitim in tem el unsurudur. Ġyi tasarlanm ıĢ görsel bir m ateryal sayfalarca yazılm ıĢ m etin m esajına denk gelm ektedir (T uran, 2002 : 3).
2.2.2. M ateryal N asıl S eçilm elid ir?
Materyaller öğrenm eyi ve öğretm eyi kolaylaĢtıran öğretm en yardım cılarıdır. Ö ğretm enin istediği hedef ve davranıĢları kazandırabilm esi için, uygun araç gereçleri kullanm ası gerekecektir. U ygun araç gereçleri seçebilm ek için bazı özellikleri bilm esi ve dikkate alm ası gerekm ektedir. A raç gereç seçim ini yaparken dikkat edilm esi gerekenleri Ģö yle sıralayabiliriz (K aptan, 1999: 154-155):
Ö ğren ci özellik leri: E ğitim ortam ında kullanılacak olan m ateryaller öğrenci
geliĢim i düzeyine u ygun olm alıdır. B unu belirlem ek için “P iaget’in zihinsel geliĢim kuram ı” dikkate alınm alıdır.
S om u t iĢlem ler d ön em i: (Ġlkokul 7-11): Ç ocukların düĢünm eleri m antıklıdır. ĠĢlem lerdeki tersine dönm eyi kavrayabilirler. Y aparak yaĢayarak du yu organlarını kullanarak öğrenm e bu dönem in en belirgin özelliğidir. Ç ocuklar genel olarak gerçek
olanlar üzerinde dururlar. H ayallere pek itibar etm ez, gerçek ile hayali ayırabilirler. B u yüzden görsel ve iĢitsel m ateryallerin önem i som ut iĢlem ler dönem inde bulunan ilköğretim öğrencisi için çok önem lidir.
S oyu t iĢlem ler d ön em i (11-15): B u dönem de çocuklar m antıksal düĢünm eye
baĢlarlar. B ir olayın ardında yatan sebepleri neden ve niçinleri aram aya ve çok yönlü düĢünm eye baĢlarlar. B u dönem çocukları gerçek ile, olm ası m uhtem el olayları birlikte düĢünm e ve tasarım kurm a, gibi zihinsel faaliyetler görülür. K endi düĢüncelerini denem eye baĢlarlar (F idan ve E rden, 1982: 164-166).
Ö ğretm en özellik leri: Ö ğretim araçları büyük ölçüde öğretm enin rehberliğinde
kullanıldığı için seçilen araç gereç, öğretm en tarafından da kullanılabilm elidir. Ö ğretm en, kendini kullanım ı konusunda yetersiz hissettiği araç-gereçler yerine, güvenerek kullanabileceği ve öğrencilerini istediği gibi yönlendirebilecekleri araç- gereçleri seçm elidir.
K on u alan ı özellik leri: A raç gereç seçim inde dikkat edilm esi gereken diğer
ölçüt öğretilen konu alanının özelliğidir. Ö rneğin fen bilgisi dersinde basit bir deney, basit araçlarla yapılıp öğrencilere gösterilebilir veya hep beraber yapılabilir. A ncak deney pahalı veya tehlikeli ise video veya bilgisayar program ından gösterim i ya da, uygun koĢullar sağlandıktan sonra yapılm ası u ygundur.
Ö ğretim h ed efleri: Ö ğretim araç ve gereçlerinin öğretim am açlarına ulaĢm ak
m aksadıyla kullanıldığı unutulm am alıdır. K ullanılacak materyal belirlenm iĢ hedef ve davranıĢı kavratm aya yönelik olm alıdır. Y oksa istenen etkiyi gösterm eyecek ve hiç bir iĢe yaradığı sö ylenem eyecektir.
Ö ğren ci sayısı: M ateryal seçim inde sayı önem li bir rol oynar. S ınıf
m evcudunun az olduğu du rum larda, hem en hem en tüm öğrenciler araç gereçlerden yararlanabilirler, yaparak yaĢayarak kendileri öğrenebilirler. A ncak sayının fazlalaĢm ası yaparak yaĢayarak öğrenm eyi ve bazı araç gereçleri kullanm ayı sınırlandırır. B ö yle durum larda daha fazla kiĢiye ulaĢm ası m üm kün olan araç gereçlerin tercih edilm esi gerekmektedir.
F izik sel k oĢu llar: Ö ğretim araçlarının kullanılm asında sınıftaki fiziksel Ģartların
K aranlık ortam da ku llanılabilen araç gereçler için karanlık ortam gerekm ektedir. A raç gereç için uygun ortam bulunm adığı takdirde istenilen sonuç elde edilem eyecektir.
Ö ğretm en değiĢik kaynaklardan, konusuna yardım cı olm ak için, benzer yada farklı çeĢitten m ateryaller arasından en u ygunu seçebilm ede göstereceği baĢarı, eğitim teknolojisi alanında sahip olduğu bilgiye bağlıdır. A ncak m ateryal seçim inde aĢağıdaki soruların cevapları öğretm ene m ateryal seçim inde kolaylık sağlayacaktır.
K ullanılm ak Ġstenen M ateryal: Ġstenilen hedefe ulaĢtırabilir m i?
Amaca uygun bilimsel verileri destekler mi? D aha iyi kullanım ı için kılavuzu var m ı? K onuya anlam lı bir katkı sağlayacak m ı ?
Ö ğrencileri daha iyi veya eleĢtirel düĢünm eye sevk edebilecek m i? Fiziksel durum yeterli mi?
Y ardım cı gerektiriyor mu? K olay taĢınabilir m i?
K ullanılm ası harcanan zam an, em ek ve paraya değer m i?
B u soruların cevaplarından olum lu olanların olum suz olanlara tercih edilmesi gerekir Ç ilenti, 1984:164), (D em irel ve diğerleri, 2001: 26 -27).
2.2.3. E ğitim M ateryalleri K u llan m a ve H azırlam a Ġlk eleri
Ö ğretm en, neyi nerede nasıl elde edeceğini bilen ve öğrencisine gösterebilen kiĢi durum undadır. E ğitim teknolojisindeki yeni geliĢm eler, u ygulam a açısından öğretm ene son derece kolaylık sağlar. A ncak bu kullanım için bazı ilkeler vardır.
M ateryal hakkında fazla yer tutm am alı, m ateryal değil, öğretim esastır. A raç gereç sadece eğitim öğretim i destekleyen bir öğedir.
A lıĢkanlıklar kolay kolay değiĢm ez. A ncak değiĢim için zam ana ihtiyaç vardır. A lınacak sonuç, harcanan em ek ve zam ana değecektir.
A raç gereç öğretm en yardım cısıdır. H içbir zam an öğretm enin yerine geçm esi m üm kün değildir.
E ğitim araç gereçlerinin hepsi aynıdır. A ncak bu, hizm et ettiği am aca bağlıdır.
E ğitim araçlarının çok çeĢitli kullanm a yolları vardır. Ö ğretm en bunları bilm elidir (ġ im Ģek, 1997: 26-27). S onuçta öğretm enin kendine en u ygun m ateryali seçip am aca u ygun Ģekilde kullanm ası gerekir.
Ö ğretim m ateryalleri konusundaki geliĢm elere rağm en T ürkiye’deki m evcut yapıda m ateryal kullanm a konusunda bazı olum suzluklar m evcuttur. B unların bazıları (Kayhan, 1991: 166-170) Ģu Ģekilde sıralanm ıĢtır:
1- G eleneksel eğitim de kullanılan kaynaklar sınırlıdır. 2- K ullanılan öğretim m ateryalleri çok pahalıdır. 3- S ınıflardaki öğrenci sayıları çok fazladır.
4- D ers program larının içeriği ile ilgili okullarda yeterli m ateryal bulunm am asının yanında, bulunanlarda program larda kullanm a için elveriĢli değildir.
ĠĢte bu yüzden çağdaĢ anlam da eğitim teknolojisinden yararlanabilm ek için, ülkem iz koĢullarına uygun program lar doğrultusu nda geliĢtirilm iĢ eğitim m ateryallerinin, her düzeydeki okullarda, öğrencilere yaparak yaĢayarak öğrenm e ortam ları hazırlam ası için gereklidir.
E ğitim ortam larında kullanılacak olan m ateryallerin öğrenm e ilkelerine uygun olm ası koĢulu, göze hitap edicilik ve dikkat toplayıcılık özelliği ile kullanıĢlılık ve ekonom iklik özellikleri olarak ağırlık kazanm aktadır. Ö ğretm enlerin istedikleri her konuda her hedef ve davranıĢa u ygun olarak geliĢtirilm iĢ eğitim m ateryali bulm alarına im kan ve olanak yoktur. ĠĢte burada öğretm enin yaratıcılığını ön plana çıkararak kendi istediği koĢullara u ygun, kazandıracağı hedef ve davranıĢlara hizm et edecek olan m ateryali kendisinin tasarlam ası ve yapm ası gerekir.
Ö ğretim m ateryallerinin hazırlanm asında m ateryalin türüne göre değiĢiklik gösterilm esine rağm en, m ateryal geliĢtirirken göz önünde bulundurulm ası gereken ilkeler Ģu Ģekilde sıralanm ıĢtır (ġ ahin ve Y ıldırım , 1999: 27-31):
A n lam lılık ilk esi: A raç gereç ne kadar anlam lı olursa öğrenm eye o denli katkısı olur.
B ilin end en b aĢlam a ilk esi: E n iyi öğrenm e bilinenden bilinm eyene, som uttan soyuta doğru olan öğrenm edir. B ilinenden baĢlayıp bilinm eyenlerle bağ kurarak öğretilm elidir.
S eçicilik ilk esi: Ġnsanın duyu organları aynı anda bir çok uyarıcı tarafından uyarılır. Ġnsan bunlardan en dikkat çekenini seçer. M ateryal diğerleri arasından öğretm enin istediğinin seçilm esini sağlam alıdır. H ed ef d avran ıĢa u ygun lu k ilk esi: K ullanılacak olan m ateryal istenilen
hedef ve davranıĢları kazandıracak nitelikte olm alıdır.
Ö ğren ciye u ygu n luk : Ö ğretim m ateryali kullanılacağı grubun özellikleri
dikkate alınarak hazırlanırsa, daha etkili olacak ve am acına ulaĢacaktır. Yenilik ilkesi: M evcut görüntüdeki elem anlara yeni bir eleman eklenmesi
m evcut görüntüye otom atik olarak ilgiyi çekecektir.
Basitlik ilkesi: A raç gereç konuyu basitleĢtiren, öğrenci için anlaĢılm asını kolaylaĢtıran, gereksiz bilgileri içerm eyen nitelikte olm alıdır.
D ayan ık lılık ilk esi: Materyal bir defada kullanıp atılacak Ģekilde değil de, uzun süre kullanılabilecek Ģekilde tasarlanıp yapılm alıdır.
G erçek h ayatı yan sıtm ası: M ateryal m üm kün olduğu kadar gerçek hayatı sınıfa getirm elidir. G erçek hayata ulaĢılam am ası durum unda m odeller kullanılabilir (ġ im Ģek, 1997: 61-65).
2.2.4. M ateryal T asarlam a ve G eliĢtirm e Ö lçü tleri
Ö ncelikle tasarım ın ne olduğuna açıklık getirirsek; eğitim öğretim i en etkili bir Ģekilde gerçekleĢtirm ek ve belirli am açlara ulaĢm ak için, anlam lı bir Ģekilde sıraya konm uĢ, bilinçli olarak düzenlenm iĢ öğretim m ateryalleridir.
G enelde öğretim araç gereçleri geçm iĢ bilgilerle bağ kurm ası ve hatırlam ası, yenilerin öğretim ine kolaylık sağlam ası, kazanılan davranıĢ ve bilgilerin kalıcılığının sağlanm ası gibi faydaları vardır.
Her zaman yeni olan dikkat çeker. A ncak iyi tasarlanm adığında çekiciliğini kaybeder. K ullandığım ız öğretim m ateryalinin sürekli dikkat çekici olm ası için bir takım tasarlam a ölçütleri vardır:
Denge: M ateryalde bulunan elem anların algılanan ağırlığı ile ilgilidir. Y an i
