SÜTÇÜ İNEKLERDE KİSTİK OVARYUMLARIN GnRH ve AYNI ANDA UYGULANAN GnRH-PGF2α ile SAĞITIMI

Vel. Oil. Dc~. (2002), 18.3: 57·61

SOTCO iNEKLERDE KisTiK OVARYUMLARIN GnRH ve AYNI ANDA

UYGULANAN GnRH-PGF2

o<

ile

SAGITIMI

HOseyin Erdem

'

@

T

evfik

Tekeli'

Mehmet U~r2

Mustafa Yenice3

Th

e E

fT

ec

t

o

f GnRH

.

lIld

S

imult

a

n

eo

u

s G

nRH

a

nd P

GF2a

T

rea

tm

e

nt

of D

air

y Cows

with

Ova

ri

a

n

Cysts

Ozel : Sunulan ~h~da. ovaryum kistlerinin sagillmmda GnAH hormonu

ve

aynl anda uygulanan GnAH·PGF2a kom· btnasyonunun etkisi arru;;tlnldl. C;all~manln materyalini postpartum 45-150. gOnler araslnda bulunan Holstein 10<1270 ba~ inek-ten rektal palpasyon ve ultrasonografik muayene yOntemleriyle ovaryum kisti tanlSI konulan 14 ba~ inek oI~turdu. I~etmede bulunan 270 ba~ inek, Once dOlverimi kaYltlan ve klinik semptomlar da gOzOnOnde bulundurularak rektaJ palpasyon ile

mu-ayene edildi.llk muayenede ovaryum kisti ~Ophesi bulunan 14 ba$

inege

10 gUn sonra ikinci kez rektaJ paJpasyon uygulandl. On gOn ara ile tekrartanan rektal muayene uygulamalanndan hemen sonra inelder. real-trma ultrason ile muayene edikfi. Aek -tal patpasyoo 'Ie uhrasonogralik rnuayene yOOtemlerine gOre ovaryum kistl tesplt edilen ineklerden, yapllacak sagltlmln at-kinli{jinin ve kist tipinll'l belirlenmesi am8Clyla enjeksiyoo gOnG (0. gun) va daha sonra 3, 7 'Ie 14. gunlerde kan allnd!. Allnan kan Omeklerinden plazmalar aynlarak. plszma progesteron duzeyleri belirlendi. Sagltlm uygulamalan amaClyia ovaryum kisti

lanlSI konulan 14 ba$ Inek random yOntemiyle 7'~er ba~lIk 2 gruba aynldl. Birinci gruptaki inelderin 7'sine 20 I-Ig buserelin (GnAH). 7'sine de 20 ~Lg buserelin·25 mg dinoprost (PGF2a) kombinasyoou kas ~i yolla en)9kte edildi. Her iki grupta bu-lunan ineklerin % 71.4'0 sagltLma cevap verdi ve gebe kalch. GnAH ve GnAH-PGF2a gruplannda sagllLm-~k Ostrus aralL9t sLraslyla 16.4±2.75 'Ie 11.4±2.75 gun; sagmm-gebe kalma arahgl 53±9.43 va 58.8tI9.15 gun oIarak elde edildi va istatistiki lark bulunmadl. Her iki 9fUPta gebelik ba$lna yapllan tOhumtama say,sl ise 1.4 olarak bulundu. Sonuc;: oIarak, ovaryum kist-!erinln sagillmmda aym aneta uygulanan GnAH·PGF2a kombinasyonuy!a saglanan sagltlm-ilk OSIruS 'Ie sagltLm-gebe kalma aralLklarLnm sadece GnAH uygulamasma gOre onemli bir avantaj olu~turmadlgl 'Ie aym anda uygulanan GnAH ve PGF2a'nln birbirinin etkisini olumsuz olarak etkilemedigi tespit edildi. AynC8 plazma progesteroo diizeyinin belirlenmesinin de uygulama soorasl sagltLmm izlenmesi baklmlndan 9011 Onemli oIdugu kanlStna vank:ll.

Anahlar Kellmeler : Ovaryum Kisti, GnAH, PGF2a, inek

Summary: In this study. the effects of GnAH, and combination of GnAH and PGF2cr: hormones were investigated in the tre-atmefll of ovarian cysts. Fourteen Holstein cows in postpartum having ovarian cysts on the days of 45·150 were selected by rectal palpation and ultrasonography from 270 Holstein cows. The cows with ovarian cysts were subtected to 2 rectal pal-pations 10 days apart. Following this ultrasonographic examinations were performed. In addition to Ihese, plasma pr0-gesterone levels were also determined lor detecting the effectiveness 01 treatment which would provide differential diagnosis

of cysts at the time of injection day (0) and thereafter at days 3, 7 and 14. Fourteen cows with cystic ovaries were divided inlo two groups in equal numbers fOf the treatment Twenty ~g buserelin (GnAH) were injected to the group I, and 20 ~g buserelin (GnAH) and 25 mg dinoprosl (PGF2a) 10 the group II. 71.4 % of the cows were responded to the treatment and become preg-nant in both groups. The time inteNal between the treatment-first estrous in the group I and II were 16.4±2.75 and 11.4±2.75 days (P>O.05). and the time imelVal between the treatment-conception were 53±9.43 and 58.8±19.15 days (P>O.05), res-pectivety. Average number of inseminations required per conception in both groups 01 animals was 1.4. As

a

result, the pre-sent study suggests that treatment of ovarian cysts with simultaneous GnAH and PGF2a were not significant compared to GnAH alone based on the lindings 01 concerning about treatment-first estrous and treatment-conception inteNals. It was lound that simultaneous GnAH and PGF2cr: treatment had no effect to alter the effects of each drug. In addition to these. de-tcrmtning the plasma progesteroo levels was found useful for ovaluation of the el/activeness 01 the treatment.

Key Words: Ov-arian Cysts, GnAH, PGF2a, Cows

Giri~

Ovaryum kistlerinin sOt~ ineklerde fonksiyonel

infertililenin en onemli nedenlerinden biri oldugu 'Ie

in-sidansmm da % 6·19 araslnda deg~ligi bildirilmektedir

(youngquist ve Braun, 1986; Arthur ve ark., 1989;

Nanda va ark., 1989; Day, 1991). Kistik ovaryum

01-gusu, ovaryum aktivitesinin aksamasma baglt olarak doQ:um-gebe kalma araltgl va doIaylslyia dogumlar

arasl sOrenin uzamasma va baZI kronik oIgularda da

Geli~ Tarihi: 16.07.2002 @:crdcmh@sekuk.edu.lr

I. Sclt;uk iJniverslle~i Vetcnncr FakOlicsi. Do~um vc Jinelmloji Anubilim DUh. KONYA

2. Afyon Koculepe Onivcrsttc51 VClcnner FakOltcsl. [)QgullI vc lmckoloji Annbilim Dall. AFYON 3. Damlzhk Slglf Yeli~liriciler; Btrligi. KONY A

EROEM. TEKELI. U<;AR. YEN iCE

hayvanm sGrUden eliminasyonu sonucu ekonomik ka-Ylplara neden oImaktadlr (Arthur ve ark .. 1989; Lopez-Diaz ve Bosu. 1992; Woolums

ve

Peter. 1994; Har -tigan, 1995).

o....aryum kisllerinin foilikUler ve luteal olmak Gzere iki forrnu bulunmaktadlr (Arthur ve ark .• 1989; Wo-olums ve Peter, 1994). Ancak tanl yOntemierinden biri olan rektal palpasyon slraslnda nonnal ovaryum ya-pllannln bile kist olarak algllanabileceQ1 va ozellikle

de

ovaryum kistlerinin aylnCI tanlslnda fazla gwenilir bir yOntem oImadlgl (Nakao

ve

ark., 1983; Sprecher ve ark., 1988; Mcleod ve Williams, 1991; Farin ve ark., 1992; Garverick, 1997); ultrasonogralik muayene yen-teminin ~rulugunun da operator, cihaz. yevre

ko-~ullan ve hayvana OOgll olarak elkilendigi bil-dirilmekledir (Perry

ve

ark., 1990;

Scott

ve Dobson. 1997; Hanzen ve ark., 2(00). Su nedenle uygulanan muayene y6ntemlerinin plazrna progesleron duzeyi Ue do{Jrulanmasl gerektigi (Sprecher ve ark., 1988; M cle-od ve Williams, 1991; Woolums ve Peter, 1994), ancak bu yOntemin pahall oImasl ve ge<;: sonlJ9 vermesinin saha k~ullannda kullanl1maslnl olumsuz y6nde et-kiledigi belirtilmektedir (Day. 1991).

Ovaryum kistlerinin saglllmulCia Nanda ve ark. (1989) larahndan uygulanabilen 21 degi~jk y6ntemin bulundugu ifade edilmesina ka~ln, bunlardan GnRH

ve PGF2a ile bu iki honnonun degi~ik

kom-binasyonlannm daha yaygln ve etkin olarak kullanlldlgl bildirilmektedir (Nanda va ark., 1988; Nakao ve ark., 1992; Thatcher ve Drost. 1992: Thatcher ve ark., 1993). GnRH hem follikuler hem de luteal kistlerda at-kili oImaslna ragmen, oIgulann iyile~me sOreci daha uzun zaman almakta (Nakao ve ark., 1983: Nanda ve ark .. 1988); PGF2o: isa sadece luteal kisUerde elkili 01-maktadlr (Nanda va ark., 1988: Nanda ve ark., 1989). CarrOl ve ark. (1990) rektal palpasyon ve ult-rasonografik muayene yOnlemleriyle ovaryum kist-lerinin aylflCI tanlSlnln

tam

olarak yapllamadlglnl, ancak kist aymmmm fazla 6nemli olmadlglnl, foilikOler va lu-teal kistlerin har ikisinde de GnRH veya hCG

tJ'j-gulamasl sonrnsl elde edilen cevabm aym oIdugunu: bu nedenle uygun olabilen herhangi bir sagltlm yon-teminin

ve

ozelilkle de GnRH'nm uygulanabilecegini ifade etmektedirler.

Ovaryum kistlerinin sagltlmlnda GnRH

uy-gulamalannm yamnda. ozellikle GnRH-PGF2o:'nln aym anda uygulanmaslyta ilgHi oIarak smlrll saylda ~:all~ma

bulunmaktadlr (Dinsmore ve ark., 1990). Su nedenle sunulan Qa.h~mada. sOt90 inekJerde ovaryum kistlerinin sagltlmlnda, kisl aymml yapllmakslzm lek ba~lna GnAH

*. Scanncr480 Vel. Pie Dal& Medil'al. MllaSlrich. Netherlands

ve aynl anda uygulanan GnRH-PGF2o:

korn-binasyonunun ovaryum kistlerinin sagltlml Ozerindeki etkisi plazma progesteron dOzeyieri de belirlenerek

ara~llnlml$tlr.

Materyal ve Metot

Qah~manln materyalini. lamaml bir doOum yapml~

ve

postpartum 45-150. gOnler arasmda bulunan, Hols-tein Irkl 270 ba~ inekte rektal palpasyon

ve

ult-rasonogralik muayene y6ntemleriyle ovaryum kisti ta-mSI konulan 14 ba~ inek olu~turdu. I~letmede bulunan 270 ~ inek, once i~letmenin dolverimi kayillan ve kli· nik semptomlar da gOzonOnde bulundurularak rektal palpasyon ile muayene edildi. Rektal palpasyon bul-gulanna gOre ovaryum kisti ~Ophesi bulunan 14 ba~

inege 10 gOn sonra ikinci kez rektal palpasyon uy-gulandl. Her iki muayenede de ovaryumlar Ozerinde 2.5 em civannda

veya

daha bUyOk

1fCiPli.

10ilikOI benzeri,

k;:i

SlVI dolu dOzgOn dl~Okey yapllar ile fazla saylda kom-partlmanll olarak a}gllanan ince ~rli, dl~bOkey fluk-luan yapllara ovaryum kisti tanlSI konuldu (Day, 1991). Elde edilen rektal muayene bulgulan ullrasonografik-muayene yOntemiyle de dogrulandl (Farin ve ark .• 1992; RiOOdu ve ark., 1994). Ovaryumlann ult-rasonografik muayenesinde 5 MHz'lik prob kullanlldl.

Rektal palpasyon ve uhrasonogralik muayene bul-guranna gOre ovaryum kisti olduQu belh1enen 14 ba~ inek random y6ntemiyle iki gruba aynldl.

Sirinei grupla bulunan 7 ba~ ine{Je 20

rng

bu-serelin (GnRH) kas iei olarak enjekte edildi. inekler en-jeksiyon sonrasl 35 gOn sureyle OsIrUs yOnOnden takip edildi. OstrUs gosteren inekler tohumlandl.

ikinci gruOO ail 7 00$ inega ise 20 ~g buserelin ve 25

mg

dinoprost (PGF2a) aym anda kas ~i olarak enjekte edildi. Uygulamayl takiben 2-7 gun icerisinde ostrUs gosteren inekler lohumlandl. OstrUs gOs-termeyen inekJer ise 35. gOne kadar OsIrUs yOnunden lakip edildi ve OsIrUs goslerenier tohumlandl.

Sa{Jlllm amaclyta yapllan uygulamalann elkinl9nin ve kist tipinin belirlenmesi amaclyta her iki grupta bu-lunan ineklerden enjeksiyon gOnO (0. gOn) ve daha sonra sagltlml izleyen 3., 7. ve 14. gOnlerde heparinli tOplere 10'ar ml kan ahndl ve 3.000 devir/dakika'da '5 dakika santrilOj edilerek plazmalan aynldl. Aynlan plaz-malar de{Jeriendirilinceye kadar - 20 °C'de muhalaza edildi. Plazma progesteron analizJeri ise Sek;uk

Uni-versitesi Veteriner FakUltesi Endokrinoloji

La-boraluvan'Ulda Enzyme Immunoassay (EIA) yOntemi ile yaplldl. Plazma progesteron duzeyleri enjeksiyon

Si:il'iU Intkltrdt Kistik Ovaryumlarlll GnRU \t Aym Anda •..

gOnO < 0.5

I"9'mI

cManlar folbkuler. > 0.5

I"9'mI

OOniar

ise lu1eal kist <>larak degerlendlnldi.

Her

rki

gf14)ta bulunan ineklerin sa{Jlum-ilk Ostrfls

ve

sa{llllm-gebe kalma atahklan

belif'\enerek.

gruplar arasUldaki farkhhk I lesti ile hesaplandl. Tohumlanan

ineklerin gebelik muayeneleri tohumlamalar sontast

26. ve 45. gOnlerde ultrasonografik muayene yi5nlemi

lie yaplldl.

Bulgular

Her ild gruba ait kistik ovaryum oIgulannln pIazma

progesterorl dUzeyierine gOre aytnct tanlst Tablo

1'de

sunulrTll4lur. Tablcxia da gOrCtldO{JO gtbl blrinci grupta

3

follikOler ve

4

luteal. ikinci grupla ise

5

loilikOler ve

2

luteal kist otgusu be1ir1enmi~tir.

Kistik ovaryu"",u ineklerde gnJplara gOre Gf1jGI<soyon gOnO ve izleyen 3. 7 ve 14. gOnlerde aide edilen

pro-gesteron dOzeyien ile enJekslyon-6slrCts ara/IOlna iIi~n bulgular da Tablo ,'de sunulm~tur. Tabla genet

oIarak

deger1endirildi{jinde enjeksiyon 9OnOne (0. gOn) gOre 3.

gOode progesteron dOzeyinin

6

inekte dO~IU{ja.

3

inekte yOkseldi!)i, 4 inekte sabit kaldl{ll. 1 inekte

ise

numune

otmadt{Jlndan deQer1endirilemediQi gOZlenmektedir. En· dokrinolojik oIarak, her

lid

grupta sa{Jlllm uygulanan

ineklerin % 92.8·inin sa!)IUma cevap verdi!)i

gO-rCtlmesine ragmen: klinik olarak birinci gruplaki

5

ine{Jin (% 71.4) 9·26, ikirci gruptaki 5 inegin (% 71.4) de 4· 18. gOoier arastnda Osirus g6slerdigi gOrCtlmekiedir.

Qah$ma gruplannda sagilima cevap. sa{llllm-~k

Tablo 1. Saglltm uygulanan her iki gruba ait kistik ovaryumlu ineklerde plazma progesteroo dUzeyierine gOre aymci tanl. en}eksiyon glinu (0. gun). 3. 7 VB 14. gUnlerde elde edilen progesteron dUzeyieri VB enjeksiyorKlstrUs arahklan

Grup lnek no Progesteron (r'9'ml) En;eksiy0n-6strUs

I.

6mek

1I.6mek 1II.6mek IV.6mek

araItW

(~)

(0. gUn) (3. gUn) (7. gOn) (14. gUn)

1 <0.027(F) 0.255 2 O.555(L) <0.027 <0.027 0.258 3 O.690(L) 0.978 0.213 0.254 4 O.682(L) 0.978 1.724 <0.027 5 <0.027(F) <0.027 <0.027 0.612 6 1.223(l) 0.195 <0.027 7 0.183(F) 0.827 1.118 11 . 1 0.301(F) <0.027 0.543 2 0.411(F) <0.027 0.527 <0.027 3 0.73O(L) <0.027 4 <O.027(F) <0.027 <0.027 <0.027 5 <O.027(F) <0.027 0.087 0.546 6 O.654(l) 0.067 7 0.070(F) 0.077 0.732 <0.027

'

.

Omei<yok

F. FoIIikUler kist L Luteal kist

Tablo 2. Kistit ovaryumlu ineIderde QnfJIara gOre sa9111ma cevaP, sagllinrilk OsIrUs

va saCJlhnrgebe kama atahklan iIe gebelik ~Ina ~ tohumama sayllan

Grupl GrupU

Sagilima cevap (OstrOs+AI) 5 (% 71.8) 5 (% 71.8)

Sa~lllnrllk OsIrUs arahgl (gUn) 16.412.]8 11.412.7" Gebe kLIIan inek saylSI (n) 5(% 7t.8) 5 (% 71.8)

SagltlnrGebe kama arabgl (gUn) 53±9.4b SB.8±19.,b

Gebelik ~Ina ~ AI 1.4 1.4

'. Aym ham t.qsyan ortalama degerJef aIaSlnda lark bc.ft.rrnaml$llr P > 0.05

9 26 15 15 17 13 6 18 4 16

ERDEM. TEKELI. UCAR. YEN ICE

Osirus \Ie sa~lllm-gebe kalma arahklan ile gebelik

00..

~lOa d~n lohumlama saY1'an ise Tabla 2'de su· nulmu~lur.

Tartl,ma ve Sonu~

SOt¢

lneklerde ovaryun ktsllennm sa{Jltlmlnda

yayglO oIarak GnAH ve PGF2a horrnonlan

kul-lanllmakladlr. GnAH hem Iollikuler hem de luteal kist-lerde etkiN oIurken, PGF2a'mn sadece luteal

kistlerde

etkiJj oIdUOu ~k a~tlncllar laraflndan

biI-dirilmektedir (Nakao va ark., 1983; Nanda va ark., 1988: Nanda va ark .• 1989). Ancak reklal palpasyon ve ultrasonografik rTKJayene yOnlemleriyle ovaryum kistlerinin aylncl tanlslOln her zaman ~ru sonu;: ver-memesi nedeniyle (Garverick, 1997; Scon ve

Dobson,

1997; Hanzen ve ark., 2000; Harxhi va ark .. 2000). Carrol ve ark. (1990) kisllk ovaryum olgulannda lip ayt-tlml yapllmakslzln uygun oIan sa~tttm yOnteminin

lIf-gulanabileceOini, Dinsmore ve ark. (1990) da bOlun

kistik ovaryum oIgulannda GnRH ve PGF2a'nlO

kern-bine uygulanmaslyla

bu iki

kist lipinin aYlticl tanrslna gerek kalmayaca{Jtnr ileri surmekledir1er.

Dinsmore va ark (1990) aynl aoda GnRH-PGF2a uygulamaslnln yaplldlQI gn..ptaki

neklem

% 92'Slnin uygtJama sonrasl 30 gun ~nsll"lde saOltlma cevap verdiQlni bildirmekledirler. $unulan yah,mada GnRH va PGF2a'nin aynl aoda uygUlandl{J1 ikird grupta bu-lunan luteal

kistli

2 inek PGF2a'mn elkisine ba{Jh 018-rak 4-6 gOn

ilferislode

OstrOs gOSlerTnl~ olmakla bir1ikle diQer 5 ine{jin (% 71.4) de 18 gOn iqerisinde OSirus gOsterdi~i beJjr1enmi~tir (Tabla 1). au da PGF2a'mn

el-kisiz oIdUOu oIgularda aynr aoda uygulanan GnRH

hot-monun devreye girdi9ini ve oIgulann sa{jlllminda

bu

uygulamanlO etkiJi oIduOunu gOslennekledir. Buna kar-~IO birinci gruplaki inaklerin de 5'1 (% 71.4) uygulama somasl 26 gOn i<;:erisinde OstrUs gOstermi~lerdir. Buna gOre Dinsmore ve ark (1990)'nlO da belirtti§i gibi aYlncl

tanlya gerek duyulmakslzln gerek GnRH ve gerekse

de aynl anda uygulanan GnAH-PGF2a kom·

binasyonunun sa{jltlm sonrasl cevap y6nOnden aynl oranda etkih oldUOu va PGF2a'ntn luteolitik etkislfli GnAH'nlO nhibe etmedIQi ilen sUriJlebllir.

Ovaryum kistlerinin saO!tlml amacly1a GnAH vel

veya PGF2ct'nln uygutandlQ! c;:ah~maJarda % 52-92

oranlnda iyi~ saQIand!QI bildirilmektedir (Nakao va ar1<... 1983; AIayam, 1984: Nanda ve ark.. 1988;

Arc-hbakj ve ar1<.., 1991; Osawa ve ark .. '1994). Sunulan yaJl~da deQl~ik. saQlllm uygulanan her iki g~ta

bu-lunan ineklenn sa{j!lIm sonrasl cevaplan yukandaki

ara~ltnc!lann bildirmi~ oIduQu oranlara uygun oIarak eIde edilm~lIr.

60

Ovaryum kistlennin GnRH ile saQltlml sonrasl

plazma progesteron dOzey\erinin, uygulama Oncesi dO-zeylerine gOre 4 larkll ~kilde deQ~tiOi bildirilmektedir

(Nakao va ark.,

1983),

SumJian

"",~da

uygulama

sonrasl 3. gOode plazma progesteron duzeyleri, uy-gulama Oncesine gOre 3 inekte yGkseldiQi, 6 inekte

azaldl~1 va 4 inekte de sabit kaId!O! gOrUImektedir (Tabla 1). Progesleron c:ljzeYinin uygulama Oncesine

gOra ~mesl luteolitik OzenlQlnden doIaYI PGF2a'mn

elkisine, artmasl ise luteinizasyon OZellIQinden dotaYI GnRH'mn etkisine ba{jh oIduQu fieri sOrUlebifir (Dins· more ve ark., 1990; Archbald va ar1<... 1991;

Hartigan,

1995). Ancak 7 va 14. gunlerde de aJltlan Omeklerdeld plazma pmgesleron dtizeylerine baklldlQloda, 1 inek

ha~ bOtOn ineklerin endokrinolojik olarak siklik aktivite gOslerdiOi. OSIrUs takfbinde bir yetersizlik ya da su-bOslrOs olaslhQI nooeniyle 3 inekle Ostruslerin klinik ala· rak gOzJenemediOi dO~unOlmektedir. Bu durumda plaz·

rna progesteron dUzeyine gOre. yapllan sa~ltIm

lIfgulamaiannin % 92.8 oranlnda ~nh oIdu{ju,

aneak klinik olarak Oslruslerin gOzJenememesine ba{Jh alarak bu oranlO % 71.8'a du~tUOO d~nulebilit. Bu nedenle YOIJlQQUISI va Braun (l986)'un de belirttiOi gibi pIazma p4'0Q8steron duzeyinin belir1ervnesl sa·

{jltlm!n izJermesl 8Q1slndan

bUyUk

6nem Onem tao

~tmaktad.r.

SlXlulan yaJl~da sa{jlllm-~k oolrUs arahOI

ikirr::i

grupta daha kJsa

oIarak

eIde edilmesine ra!)men g~

lar araslndakl lark IStatiksel oIarak Onemli

bu-lunmaml~ttr. Aynca gebe kalma oraninda da benzer

so~lar elde edilmi~lir (Tabla 2). Bu son~r Dins·

more ve ark (1990)'OIn da belirtti{Ji go GnAH·

PGF2a'OIn aynl arda uygulanmasmln 19k ba$lna

GnAH uygulamaslna gOre oolrUs cevabl y6nGnden

avantaj saOladl{jl, aneak gebe kalma oran. araslnda bir lark olu~lUrmadlOI gOru~OnO desteklemekledir. DiQer paramelrelerden her iki gruptaki sa{j!t!m-gebe kalma arahQI bazt ara~tmc!lann (Alac;:am, 1984; Elmore, 1989: Dinsmore ve ark, 1990: Nakao ve ark., 1992)

bul-gulanndan daha uzun. 0021 ara~tlrlcllarln

bil-dirdikferinden ise (Archbald va ark., 1991) du~Ok ala-rak eIde edil~tlr. SaOlttm-gebe kalma arallOlnln daha uzun elde edilmeslmn

nedenI

oIarak, saO!tlm sonrasl gOzJenen OslrUsle endometritlSln belir1enmesl vaya Ost·

rOslenn kaC;:ltIlmaSI nedeniyle ineklerin

to-humlarvnamasl (Nanda va ark.. 1989;

Bartok>me

va ark.. 2000)

iIeri

sGrOlebiir. c;onkli gebe~k ba~lna ya-Pllan

tohumlama.

saYIS! alan 1.4 Otani dikkata aho-dl{jlOda literature (Nakao va ark., 1983; Alac;:am, 1984; Elmore, 1989) uygunluk gOstermektedir.

Sonuc o&arak. ovaryum Iosllennin saQltUTllnda aynl anda uygulanan GnRH-PGF2a kombinasyonuyla saO-lanan saaltlrn-itk OSirus va sa~lllm-gebe kalma ara·

Siit~U lnekterde Kistik O"lIrYllllltarm GnRH ve AylII Alida ... hklannm sadece GnRH uygulamasma gOre bnemli bir

avantaj olw,;turmadl{jl ve aynl anda uygulanan GnRH

ve PGF2a'nln birbirinin etkisini olumsuz olarak et-kilemediQi gOrUlmu~tUr. Aynca ptazma progeSleron dQ-zeyinin belirlenmesinin de uygulama sonrasl saQlllmln

izlenmesi baklmlndan yok onemli olduQu kanlslna

va-nidI.

Kaynaklar

Al&yam. E. (1984). lneklerde kistik ovaryumlann g0-nadotropin salgJlaYlcl hormoo ve chorionic

go-nadotropin+dinopl'ost tromethamine ile sagltlml Uzerinde ~­

b~ar. AU. Vet. Fak. Derg., 31,1,53-65.

Archbald, l.F., Norman, S.N., Tran, T., Lyle, S. and Thomas, P.G.A. (1991).

Does

GnRH wor1( as weA as GnRH and

PGF2o: in the teratment of ovarian foliculat.cysts? Vet. Mad., 86.10,1037-1040.

Arthur. G.H., Noakes, D.E. and Pearson, H. (1989).

"Ve-terinary Repu:dJction and Obstetrics (Thenogenologyt. 6th Ed .. Bailiefe TIndall. London.

Bartolome. JA, Aldlbald, l.F., Morresey, P., Hernandez, J.,

Tran, T .. KeI>ert, D., Long, K., Risco. CA and Thatcher, W.W. (2000). Comparison of synchronization of ovulation and induction of estrus as therapeutic strategies 'Of bovine ovarian cysts In the dairy

cow.

Theriogenology., 53, 815-825.

Carrol, D.J., Pierson. A.A., Hauser. E.A.. Grummer, A.A. and Combs, OK (1990). Variability of ovarian structures and plasma progesterone profiles in dairy

cows

With ovarian cysts. Theriogenology., 34, 2, 349-370.

Day. N. (1991). The aagnosis, differentiation, and pat· hogenesis of cystic ovarian disease. Vet. Med .. 7, 753·760. Dinsmore. A.P., White, M.E. and English P.B. (1990). An

evaluation of simultaneous GnRH and cJoprostenoi Ie· ratmerJt of dairy cattle with cystic ovaries. Can. Vet. J .. 30, 280-264.

Elmore, R.G. (1989). Using GnRH, HCG", and anterior

pi-tuitary extracts in bovine honTIonal therapy. Vet. Mec!., 2, 214-217.

Farin, P.W .. Youngquist, A.S .. Parlet, J.R. and Garverick,

HA (1992). Diagnosis 01 luteal and follicular ovarian cysts by palpation per roctum and linear·array ultrasonography in dairy

cows

.

J.A.V.M.A., 20, 8, 1085-1089.

Garverick, H.A. (1997). Ovarian follicular cysts in dairy cows.

J. Dairy Sci .• BO. 995-1004.

Hanzen, C.H., Pieterse, M., Scenzi, O. and Drost, M. (2000). Relative accuracy 01 the identification of ovarian structures In Ihe cow by ultrasonography and palpation per rectum. Vet.

J., 159, 161·170.

Hartigan, A.A. (1995). Cattle breeding and infertility. In

-Ani-mal Breeding and Infertility", Ed., M.J. Meredith, BlackweU Science ltd .. Oxford. 82-162.

Harxhi, E., LicoUar, A. and Harxhi, I. (2000). Ultrasonic

eva-luations of the bovine ovarian cysts for identification 01 the lu-teal tissue and diagnoslic implication of partially luteinized fol-licular cysl in cattle. 33rd Conference 00 Physiology and Pathology of Reproduction. 17·18 February, Berlin.

Lopez·Diaz, M.C. and

Bosu,

W.TK (1992). A review and update of cystic ovarian degeneration in ruminants.

The-riogenoIogy,37,6,1163-1183.

Mcleod, B.J. and Winiams, M.E. (1991). Inciclence of

ova-rian dysfunction In postpartum dairy cows and the

ef-fectiveness 01 its clinical diagnosis and treatment. Vet. Rae .. 128,212·214.

Nakao, T., Sugihashi, A., Saga, N .• Tsunoda. N. and

Ka-wata, K. (1983). Use 01 milk progesterone enzyme im-munassay IOf <itlerential diagnosis 01 folicutar cyst, luteal cyst and cystic corpus IUleum in

cows

. Am.

J. Vet.

Res ..

44, 5,888-890.

Nakao, T., Harada. A, Nakao, S .. Moriyoshi. M. and Ka· wata. K. (1992). Diagnosis 01 ovarian folicular in cows by mlk progesterone test and therapeutic effect 01 fenp-rostaJane 14 days aher fertirelin acetate. 12th Intemational

Congress on Animal Reproduction, 23-27 August, The Hague-The Nethertands.

Nanda, AS .. Ward, W.A., Winiams, P.C.V. and Dobson. H.

(1968). Relrospective analysis of the efficacy of different hor·

mone

treatments 01 cystic ovarian disease in cattle. Vel.

Rae., 122, 155·158.

Nanda, A.S .. Ward, w.A. and Dobson, H. (1989). Treatment 01 cystic ovarian disease in cattle-an update. Veterinary

BUl-letin. 59, 7, 537-556.

Osawa, T .. Nakao, T .. Moriyoshi, M. and Kawata, K (1994). Response 01 serum LH and milk progesterone to two GnRH

agonists lettirelin and buserelin in cows with ovarian follicular

cysts. The Bovine Pract .. 29, 58-59.

Perry. R,C .• Beal. w.E. and Corah, L.A. (1990). Monitoring

ovarian structures. Agri.Practice. 11, 4, 28-32.

Ribadu, A.Y., Ward, W.A. and Dobson, H. (1994). C0m-parative evaluation of ovarian structures in cattle by pal-pation per rectum, ultrasonography and plasma pr0-gesterone coocentration. Vet. Roc., 135,452-457.

Scott. S.J. and Dobson, H. (1997). Postmonem comparison of ultrasonography, endocrine measurements and histology

of large abnonnal ovarian follicles in

cows

.

Vet. Roc., 140, 654·656.

Sprecher, D.J., Nebel, RL and Whittier, W.D. (1988). Pre-dictive value of palpation per rectum

vs

milk and sen.m pro-gesterone levels for the diagnosis of bovine folicular and lu-teal cysts. Theriogenology. 30. 4, 701·709.

Thatcher, W.W. and Orost. M. (1992). Application 01

9'>

nadotrophin releasing honnone as therapeutic agent in

ani-mal reproduction. Anlm. Reprod. Sci., 28,11·19.

ThalCher. W.W .. Drost, M., Savio. J.D., Macm~lan, K.L, En!· wistIe, K.W .. Sctvnitt E.J .. DelaSola, A.L and Morris, G.A.

(1993). New clinical uses 04 GnRH and its analogues in catt· Ie. Anm. Reprod.

So.,

33, 27-49.

Woolums. A.A. and Peter, AT. (1994). Cystic ovarian c0n-dition In cattle. Part I. FoIicuIogeoesis and ovulation.

Com-pend. Contin. EdJc. Pract. Vet.. 16, 7, 935-943.

Youngquist, A.S. and Braun W.F. (1986). Management 01 in-fert~ity in

row.

JAV.MA, 189,4,411-414.