B
OĞAZ gezintisine bâza» fasıla vermeğe mecbur olduğum için okuyucularımın af-fii re’fetlerina dehalet ederim. Ğön lük hâdiseler Boğazın oynak aularuu coşturuyor, bindiğindi piyade ile akıntının sükûn bulmasını bekliyoruz. Devam edelim!Kandilliyi geçtik, Vânl köyündeyiz. Buraya BizanslIlar zama nında (Nikopolis) fetihten sonra da (Papaz korusu) denilirmiş. Dördüncü Mehmet samanında (Sultan şeyhi) ve (Şehzadeler ko cası) mertebesine yükselen Vânl Mehmet efendiye İhsan edilmiş tin,
Y ân i köyünde im parator Jöstin lyen tsrafmdan Hea ret I
Men-yem namına yaptırılmış bir manastır varmış.
Vânl efendi kimdir? Vânl efendi yobazların deste baş ısıdır. Sadrâzam Köprülü Fazıl Ahmet Paşa tarafından İstanbulâ geti rilmiş ve kendisine — gayet natûk olduğu için— Yenlcami vaiz liği tevcih edilmiş, gittikçe terakki ederek ordu meşihatine ka dar yükselmiş.
Vânl talihin kendisine yâr olmasından istifadeyi kaçırmamış, hem nüfuz hem de büyük servet sahibi olmuş. Ona yaltaklanarak hulûs çakmak isteyenler (Kariyye-i-Mustavafiye) tesmiye edilen köyü (Vânl kariyesi) ne tebdil etmişler.
Bu şahane yobaz tasavvuftan anlamaz, ehl-l-tasavvufla tari kat ehline, hâlâ mevcut olan bâzı ham ervahlar gibi diş bilermiş. Vânl, bilhassa mevlevîlere düşmanmış. Padişah nezdindeki nüfuzunu kullanarak İstanbulda her biri bir irfan ocağı olan mevlevîhaneleri kapattırmağa muvaffak olmuş ve nihayet Mev-
lâna’nm tokatını yemiş, gazaba uğrayarak nüfuzunu, mevkiini
kaybetmiş ve Bursa civarında Kestel köyüne sürülmüş, osnde B -
müg. O zamanın mevlevi şairleri: >
Vâni-i-cânî gelince devlete Eyledi âyîn-i-Mevlânâyı red Hazret-i-Molla onu bir atdı kim «Ez cüdâîha şikâyet mİ küned»
(Son mısra Mesnevinin başlangıcında olan «ayrılıklardan şikâ yet etmede» ınısraıdır.)
Vânî, büyük mutasavvıflardan «Niyâzî-i-Mısri» yi de Midil liye nefy ettirmiştir. Yobaz manevi tekmeyi yedikten sonra Has- ret-i-Mısri:
O
Zevale gün salındı Kal'a-i-Van alındı diye başlayan bir gazelinde:
Bir mahfî sehhâr idi, kattâl ü cebbâr idi Câdûy-ı-mekkâr idi, câdûluğu bilindi,
der. Vânl, bu köyü hayli imar etmiş, fakat kendi gönlünü imar edememiş.
O zaman yangın vukuunda top atılan (İcadiye) ye en yakın yol buradandır. (İcadiye) ye vaktiyle (Kenan efendi çiftliği) de nilirdi. Bu vakitli adam Sultan İkinci Mahmudun sık sık ziyare tinden burasını beğendiğini anlamış ve bir köşk yaptırarak ara zisi ile beraber Padişaha takdim eylemiş. O zaman köşke (İcadiye kasrı) demişler. Kırım muharebesinde köşkte İngiliz zabitleri otururken yangın çıkmış, köşk tamamen yanmıştır, fakat duvar ları ve bahçesindeki fıstık ağaçları kesmedilerse hâlâ durur.
İkinci Meşrutiyetten sonra bekçilerin yangın tarassut kulesi yeniden yaptırılarak (Rasadhane) oldu, hâlen öyledir.
Vânî köyünden sonra Boğazın Marnı araya nazır olan köyle
rine geliyoruz. “
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
