Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 5, Sayı 2, 2002
GÖMÜLÜ DİŞLER ÜZERİNE RETROSPEKTİF BİR ÇALIŞMA
Dr.Dt.Semih YAZICI*, Dr.Dt.Ayça KÖKDEN*, Dt.Aydın TANK*ÖZET
Bu çalışmada, gömülü diş şikayeti bulunan hastalarda gömülü diş sınıflamaları yapıldı. 764 hastada 1282 adet gömü-lü diş tespit edildi. Bu dişler arasında 1177 tanesi gömügömü-lü üçüncü molar,80 tanesi gömülü kanin, 20 tanesi de diğer diş-lerdir. 1177 molar dişin 888 tanesi mandibular üçüncü molar, 289 tanesi maksillar üçüncü molar diştir. 88, adet gömülü kanin dişin 73 tanesi maksillar, 11 tanesi ise mandibular kanin diş-tir.Gömülü dişler arasında 11 tanesi mandibular premolar, 5 nesi maksillar premolar, 4 tanesi maksillar santral diş ve bir ta-nesi de maksillar dördüncü molar diştir.
Anahtar Kelime : Gömülü Diş, Lokalizasyon
SUMMARY
In this study we planned to classify the impacted teeth among patients that have complains. There were 764 patients having 1282 impacted teeth. Among these teeth 1177 were impacted third molars, 80 were impacted canines, 20 were others. From 1177 molars, 888 were mandibular third molars, 289 were maxillary third molars. From 88 impacted canines, 73 were maxillary, 11 were mandibular canines. There were 11 impacted mandibular premolars and 5 maxillary premolars. 4 maxillary incisors were impacted and there was one impac-ted maxillary forth molar.
Key Words : Impacted Teeth, Localization GİRİŞ
Gömülü dişler hakkındaki klinik değerlendir-me diş hekimliğinin her dalı için önemli bir konu-dur. Gömülü diş terimi beklenen zamanda dental arkta yerini alamayan dişler için kullanılmakta-dır7,8. Tüm dişler içinde gömülü kalma oranı en yüksek olan mandibular 3. molar dişlerdir7,9,11.
Bunları maksiller 3. molar dişler maksiller kaninler ve mandibular premolarlar izler. Komşu dişlerin yaptığı basınç, kemik yapıdaki ve yumu-şak dokudaki yoğunluk, çevre mukozanın uzun sü-reli kronik iltrftabıl çene darlığı, persiste süt dişleri, süt dişlerinin erken kaybı, kemikteki inflamatuar değişiklikler gibi lokal nedenler ve heredite, raşi-tizm, anemi, konjenital sitiliz, tüberküloz ve endok-rin bozuklukları veya sendromlar gibi sistemik ne-denler dişlerin gömülü kalmaları yönünde rol oyna-yan etkenlerdir1,7.
Üçüncü molar dişlerin diğer dişlere oranla daha fazla gömülü kalmaları süren en son diş ol-malarına ve yeterli yer kalmamasına bağlanmakta-dır. Sıkışıklık nedeniyle gömülü kalan bir diğer diş ise, maksiller kanin diştir. Maksiller kanin dişler maksiller lateral ve maksiller birinci premolar diş-lerden sonra sürdükleri için yetersiz alan kalması söz konusu olabilmektedir. Anterior mandibulada benzer bir durum mandibular premolarların duru-munu etkiler.Sürme için yetersiz alan varsa premo-larların biri, özellikle de ikinci premolarlar süremez ve gömülü kalırlar7.
Literatürde 3. molar dişlerin sürme zamanla-rının popülasyonlara göre değiştiği; örneğin Nijer-yalılarda 16 yaş civarındayken, Yunanlılarda 24 yaş olduğu, erkeklerde bu zamanın kadınların 3-6 ay önünde olduğu bildirilmiştir3,6. Molarların sür-meleri için ortalama yaş ise, 20 olarak kabul edil-mektedir. Mandibular 3. molarların gömülülük ora-nı da popülasyonlar arasında değişiklik göster-
* 75.Yıl Ankara Ağız Diş Sağlığı Merkezi Çene Cerrahisi Kliniği
mektedir.
Gömülü dişler yıllarca hiçbir belirti vermeden ve herhangi bir patolojik olaya neden olmadan çe-ne içinde kalabildikleri gibi, çe-nevraljiform ağrılara, fokal enfeksiyona, temporomandibular eklem şika-yetlerine, komşu dişlerde kök rezorbsiyonlarına, primordial ve dentigeröz kist ve ameloblastik fibro-ma gibi patolojilere neden olabilir2 .
Literatürde kadın ve erkek bireylerde gömülü diş görülme sıklığı bakımından farklılık olmadığını bildiren çalışmaların yanı sıra kadınlarda görülme sıklığının erkekleden fazla olduğunu gösteren ça-lışmalar da vardır2,4,8.
Bu çalışmada dişlerin gömülü kalma oranla-rı, lokalizasyonlaoranla-rı, pozisyonlaoranla-rı, gömülülük oran-larının cinsiyete göre dağılımları araştırılmıştır.
MATERYAL VE METOD
Çalışmamızda çeşitli diş problemleri nede-niyle Ekim 2001 - Mart 2002 tarihleri arasında 75. yıl Ankara Ağız Diş Sağlığı Merkezi Çene Cerrahi-si Kliniğine başvuran 2000 hastadan alınan peria-pikal, panoramik röntgen filmleri ve klinik muaye-neler doğrultusunda gömülü diş oranlarının belir-lenmesi amacıyla planlanmıştır. Gömülü dişten kaynaklanan şikayetlerle kliniğimize başvuran has-talar arasından 18 yaş ve üstü olanlar ile oluşumu-nu tamamlamış gömülü dişler çalışmaya dahil edil-miştir.
BULGULAR
Kliniğimize başvuran 2000 hastadan 764 ta-nesinde gömülü diş tesbit edilmiş, toplam gömülü diş sayısı 1282 olarak saptanmıştır. Toplam 1282 gömülü dişin 1177 tanesinin 3.molar diş olduğu, 84 tanesinin kanin, 20 tanesinin de diğer dişler olduğu görülmüştür.
1177 adet gömülü 3.molar dişin 888 tanesi
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 2
mandibulada, 289 tanesi ise maksillada izlenmiştir. Tüm dişler arasında gömülü kalma otanları-na bakıldığında; sırasıyla alt 3.molar dişler, üst 3.molar dişler, üst kanin, alt kanin, alt Lpremolar, üst santral, üst 2.premolar, alt 2.premotar, üst Lpremolar ve üst 4.molar dişler olduğu görülmüş-tür. (Tablo 1)
Tablo I: Dişlerin gömülü kalma oranları
Mandibular 3. Molar 888 %69.32 Maksillar 3. Molar 289 %22.54 Maksillar kanin 73 %5.69 Mandibularkanin 11 %0.86 Mandibular 1. Premolar 9 %0.70 Maksillar santral 4 %0.31 Maksillar 2.premolar 3 %0.23 Mandibular 2. Premolar 2 %0.15 Maksillar 1.premolar 2 %0.15 Maksülar 4. Molar 1 %0.78 Toplam 1282
Tablo 1: Dişlerin gömülü kalma oranları
Gömülü alt 3.molar dişlerin pozisyonları Tablo 2'de gösterildiği gibi en fazla vertikal konum-da izlenmiştir. Vertikal konumkonum-da izlenen dişlerin lo-kalizasyonları da değerlendirilerek, sürme potansi-yeli olmayan dişler çalışmamıza dahil edilmiştir.
Vertikal 358 %35,66
Mesiobukkal 196 %22,18
Horizontal 158 % 17,71
Distobukkal 156 % 17,56
Bukkolingoal 20 %2,25
Tablo 2: Gömülü alt 3. molar dişlerin pozisyon sıralaması
Gömülü alt 3.molar dişlerin iskeletsel lokali-zasyonlarına bakıldığında, mandibular 2.molar di-şin hemen distalinden yukarı uzanan ramus sebe-bi ile sürme alanı bulunmayan 3.molar dişlerin lo-kalizasyonları için kullanılan sınıf III lokalizasyon en çok izlenen lokalizasyon olmuştur. Tablo 3'de bu sınıflara olan dağılım gösterilmiştir.
Class I 33 %3,72
Class II 277 %31,19 Class III 578 %65,09
Tablo 3: Gömülü alt 3. molar dişlerin lokalizasyon dağılımları
Gömülü üst 3.molar dişlerdeki pozisyon sı-nıflaması ise, Tablo 4'deki gibidir. Horizontal po-
zisyona hiç rastlanmamış, en çok sınıf C olarak değerlendirilen vertikal pozisyon izlenmiştir. Sıra-sıyla distoangular ve mesioangular pozisyonlar iz-lenmiştir.
Class A B c D E
Diş sayısı 0 2 168 44 75
% 0 0,69 58,13 15,22 25,95
Tablo 4: Gömülü üst 3. molar dişlerin pozisyon sınıflamaları
Toplam 84 adet gömülü kanin dişin 73 tanesi üst, 11 tanesi de alt çenede izlenmiştir. Üst gömü-lü kanin diş pozisyonlarındaki dağılım ise Tablo 5'deki gibidir.
Class I II III IV V TOPLAM
Ust kanin 14 47 3 0 9 73
Tablo 5: Gömülü üst kanin diş lokalizasyonları
Alt ve üst gömülü 3.molar dişlerin kadın - er-kek dağılımı Tablo 6'da gösterilmiştir.
KADIN ERKEK TOPLAM
Alt 3.molar diş 600 288 888
Üst 3.molar diş 234 55 289
Tablo 6: Gömülü 3. molar dişlerin cinsiyet dağılımları
Gömülü diş tesbit edilen hastaların cinsiyet dağılımına bakıldığında, toplam 764 hastanın 531 tanesinin kadın, 233 tanesinin erkek olduğu görül-müştür. Gömülü diş görülme sıklığının toplumu-muzda kadınlarda erkeklerden daha fazla olduğu, (%69,5 kadın, %30,5 erkek) ki-kare testi kullanıla-rak istatistiksel olakullanıla-rak da desteklenmiştir (ki-kare değeri 18,96 bulunmuştur).
Gömülü diş şikayeti olan hastaların yaş da-ğılımlarına bakıldığında; 609 kişinin 18-30 yaş aralığında, 108 kişinin 31-41 yaş aralığında, 47 ki-şinin ise 41 yaş üstü olduğu görülmüştür.
TARTIŞMA
Dural ve arkadaşları 2 dişler arasındaki gö-mülü kalma oranını %36,4 ile en fazla 3.molar, da-ha sonra sırasıyla %14,2 ile kanin, %2,6 ile süper-nümerer dişler, %0,4 ile premolar dişler olarak göstermişlerdir. Çalışmamızda benzer bir sıralama ile 3.molar dişler, kaninler, premolarlar, üst santral-ler ve 4.molar(üst) dişsantral-ler gözlenmiştir.
Schersten ve Lysell8, mandibular 3.molar
dişlerin ençok mesioangular pozisyonda, daha sonra sırasıyla vertikal, horizontal ve distoangular pozisyonda izlendiklerini, maksillar 3.molar dişlerin ise, ençok mesioangular ve vertikal pozisyonlarda
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 2
daha az sayıda distoangular ve seyrek olarak da horizontal pozisyonda görüldüklerini bildirmişlerdir. Literatürde alt 3.molar dişlerin en fazla mesioangu-lar pozisyonda izlendiklerini bildiren başka çalış-malar da mevcuttur2,5. Krammer ve Williams4 ise, 3.molar dişlerde en fazla vertikal konum izlendiğini bildirmişlerdir. Tuğsel ve arkadaşları10 da hem üst hem alt 3.molar dişlerde en çok vertikal pozisyo-nun izlendiğini bildirmişlerdir. Çalışmamızda alt 3.molar dişlerde en fazla vertikal, daha sonra sıra-sı ile mesioangular, horizontal, distoangular ve bukkolingual pozisyonlar izlenmiş, üst 3.molar diş-lerde de Tuğsel ve arkadaşlarının bulgularına pa-ralel olarak en fazla vertikal pozisyon izlenmiştir.
Hattab ve arkadaşlarr dişlerin gömülü kal-masında retromolar bölgenin yetersiz olması ile belirgin şekilde bağlantılı olduğunu, retromolar böl-genin yeterli olması durumunda bile %17 oranında gömülülük izlendiğini bildirmişlerdir(#3). Çalışma-mızda da %3,72 oranında yeterli yere sahip ancak süremeyen alt 3.molar diş olduğu izlenmiştir.
Wolf ve Matilla13 116 gömülü maksillar kanin
dişi inceledikleri çalışmalarında %75'nin palatal ta-rafta, %9'nun labial'de, %16'sının da ortada ko-numlandığını bildirmişlerdir. Çalışmamızda, gö-mülü maksillar kanin dişlerin %64,4'nün labialde (sınıf II), %19,2'nin ise palatinalde (sınıf i) olduğu görülmüştür.
Tuğsel ve arkadaşları10 literatürdeki diğer
bilgilere4,8 paralel olarak cinsler arasında gömülü
diş dağılımında bir farklılıktan bahsetmemişlerdir. Dural ve arkadaşlarının2 saptadıkları gibi
çalışma-mızda da gömülü diş görülme sıklığının kadınlar-da erkeklerden kadınlar-daha fazla olduğu görülmüş ve is-tatistiksel olarak doğrulanmıştır.
Literatürde gömülü 3. molar dişlerin pozis-yonlarını zaman içerisinde değiştirdiklerini göste-ren çalışmalar mevcuttur5,12. Düşük oranlarda da olsa ileri yaşlarda şikayet yaratan gömülü dişlerin varlığı bilinmektedir. Çalışmamıza dahil ettiğimiz 764 hastadan 47 tanesi de gömülü diş şikayeti ile gelen 41 yaş üstü hastalardır.
KAYNAKLAR
1. Alling CC, Helfrick JF, Alling RD, Impacted Teeth,
WB Saunders Company, Philadelphia, 1993
2. Dural S, Avcı N., Karabıyıkoğlu T., Gömük dişlerin görülme sıklığı, çenelere göre dağılımları ve gömülü kalma ne denleri , Sağ Bil Arş Derg : 7 (16) 127-133; 1996
3. Hattab F.N., Abu Alhaija E.S.J., Radiographic evalua- tion of mandibular third molar eruption space , Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 88 : 285 - 91 ; 1999
4. Kramer R.M., Williams A.C., The incidence of impac- ted teeth , Oral Surg Oral Med Oral Pathol : 237-241 ;1970
5. Kruger E., Thomson W.M., Konthansinghe p.,Third molar outcomes from age 18 to 26 : Findings from a population - based Zealand longitudinal study , Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 92 : 150 - 5 , 2001
6. Odusanya SA, Abayomi IO, Third molar eruption
among rural Nigerians, Oral Surg Oral Med Oral Pathol, 71 ; 1 5 1 - 4 : 1991
7. PetersorrLJ, Ellis E, Hupp JR, Tucker MR, Contem- porary Qral and Maxillofacial Surgery, The CV Mosby Com pany, ST.Louis 1988
8. Schersten E.,Lysell L.,Rohlin M.,Prevalence of impa- ced thırd molars in dental students , Swed. Dent. J. 13 : 7 - 13 ,1989
9. Sıngh H, Lee K, Ayoub AF, Management of Asym- ptomatic Impacted Wisdom Teeth : A Multicenter Comparison, Br J Oral and Maxillofac Surg, 34; 389 - 93 : 1996
10. Tuğsel Z, Kandemir S, Küçüker F, Üniversite öğren cilerinde üçüncü molarların gömüklülük durumlarının değerlen dirilmesi, Cumhuriyet Ün. Dişhek. F. Der. 4 (2) ;102 - 105; 2001
11. TÜRKER MN, Yirmi yaş dişlerinin patogenezi, fokal infeksiyon yönünden tetkiki ve çenede duruş pozisyonlarına gö re istatistiki değerlendirmeleri, Doktora Tezi, Ankara Ün.Tıp Fak.. Dişhekimliği Yük.Okulu, Ağız ve Çene Şirürjisi Böl., An- kaa, 1971
12. Venta I., Turtola L., Ylipaavalniemi P., Radiograp hic follow-up of impacted third molars from age 20 to 32 years , Int J Oral Maxillofac Surg , 30 : 54 -57 ; 2001
13. Wolf JE, Mattila K. Localization of impacted maxil- lary caninesby panoramic tomography., Dentomaxillofac Radiol 8 : 8 5 - 9 1 ;1971
Yazışma Adresi:
Dr.Dt.Semih Yazıcı
Sağlık Bakanlığı 75.Yıl Ankara Ağız Diş Sağlığı Merkezi Cebeci ANKARA
Tel: 0 312 362 58 58 / 234 - 215
