Spor ve medya ilişkisi ve Türkiye'de spor medyası

Marmara lletigim Dergisi, Sayr:9, Ocal: 1995

Marmara Joumal of Communications, Number:9, Jaruary 1995

sPoR

vE

MEDYA

iri$Xisi

VE

TtJRKIYE'DE

SPOR

MEDYASI

Arq. Gtir.

tale

GULER

ArE.

Giir.

Vedat

DEMIR

MARMARA

I.JNiVERSiTESI

Beden

Epitimi

ve Spor Yiiksek

Okulu

ciRr$

Kitle

iletigim araglan(medya), geni$ kitlelere ulagabilmesi ve bu

kitle-leri

kolayhkla etkileyebilmesi agrsrndan yasantlmzda gok onemli

yeri

olan

araglardr.

Kitle

iletigimi kavramt yakrn donemde ortaya grkan

bir kawamdr.

Basrn-yayrn sanayiindeki geligim, radyo,

televizyon gibi

gorsel ve i$itsel

araglarm yaygrnlaqmasr, teknolojideki hrzh geliqmelerin klasik basn kavra-mryla ifade edilemeyecek hale gelmesi bunlann hepsini ifade edecek bir kav-rama ihtiyag gostermigtir.

Kitle

iletiqimi

biitilr

bunlafl igeren

bir

kawam ola-rak kullanrlmaktadrr.

Kitle

iletigimini sa[layan gazete, radyo, televizyon gibi araglara da

kitle

iletigim araqlan adt

verilmektedir-Birgok kaynakta buna kitle haberlegmesi de denmektedir. Fakat

"ha-berlegme;

dilimizde

"iletiqim"

kavramtna denk

geldipi igin kitle iletigimi

geklinde de kullanrlmaktadr. Son zamanlarda iilkemizde "medya" deyimi de aynr kawamt ifade etmek

igin kullanrlmaktadu(l).

Spor,gokgenigkitlelerehitapedenvebukitlelerietkileyenbirulraq

alanr

olarak kitle

iletiqim araglanndan faydalanmaktadrr. Gtiniimiizde

gaze-te tirajlannr ve televizyonlann izlenme oranlannt arUrmak igin spor" 6zellik-le futbol, basketbol gibi kit6zellik-lesel sporlar en onemli yayrnlar olarak

kullantl-makradr.

_Qiinki.i tirajrn ve izlenme oranlannln

ytikseklifi,

alman reklamm

dolayrsryla kazancrn yiiksek olmast anlamtna gelmektedir. Bu da seyirci

Eek-mesi ve trajlan artrrmast agtsrndan sporun gok paha[ bir tiriin haline gelmesi-ne

yol

agmrgtrr. Boylelikle spor ve medya

iligkisi

aynlmaz ve

birbirini

besle-yen

iki

arag haline gelmiqtir.

Kitleleri

ybnlendirmek ve etkilemekte kitle iletigim araglannrn

onem-li

bir

rolii

oldulu

bilinmektedir.

Teknolojinin

geligmesiyle verilmek isrenen mesaj kitle iletiqim araglanyla milyonlara aktanlabilmekte, hatta uydu kanalr

ile milyarlara ulugtrrrlabilmektedir.

Ornefin,

l9&4YazOlimpiyat

Oyunlarr-nrn agrlrg ve kapanrq

tdrenlerini

tahminen 2.5

miyu

kiginin

televizyondan selrettiEi ve 1986 DUnya Futbol gampiyonasrndaki

12maq

da yaklagrk 12.8

milyar kiqinin elaandan

izledili

tahmin edilmektedir(2). Milyarlara ulagmak sOz konusu oldufunda ise fazla

izleyici

toplayan spor olaylanna medya daha gok yer ayrrmaktadr.

Sporun sosyal

bir

olgu olarak geligmesinde medyanm

rolii btiyiikriir.

Fakat sporun da medyaya

getirdifi

gelir agrsrndan

biiyiik

katkrlan

oldulu

g0-zardr edilmemelidir. Ashnda medya ve spor kargrhkh etkilegim igerisindedir.

Hem medyanln spor iizerinde hem de sporun medya iizerinde bazr

etkileri

vardr.

Bu gahgmada medya ve sporun kargrhkh etkilegim stireci iizerinde du-rulmug, iilkemizde spor medyasrnrn gegmigi anlatrlmrg ve 19 Kasrm

23

Ara-hk

1994 tarihleri arasmda televizyon kanallanrun yayrn siireleri ile spora

ay-nlan

stireler incelenmi gtir.

1. SPOR

VE

MEDYA

Modern toplurnlarda kitle iletigim araglarmm 0nemi, yalnrzca tiraj ve-ya radyo ve televizyonlann seyredilme oranlanyla Olg[lemez.

Kitle

iletiqim

araglannrn iglevinin

nitelili de-haber

vefine, kamuoyunu etkileme,

elitme

ve

e$endirme--dikkate

ahnmak

zorundadr.

Kitle

iletiqim

araglan,

dzellikle

yazrh

basn

diigiincenin olugmasna yardlmcl olur. Haber vermekle kalmayrp haberi agrklar ve yorumlar. Haber

ile

yorumu

birbirinden kesin olarak

ayrmak

oldukga zordur. Haberi segiq ve sunuq

bigimi ile

basm, kamuoyu tizerinde

giiglii bir

etki

kuar

ve olaylann

akrgrnr da etkiler. ig, sanat,

politika

veya spor dtinyasmda, baganlarmr veya

baganszhklannr gazetelerdeki habedere veya yorumlara borglu olan sayrsrz insan

var&r(3).

Basrn

efitir

ve

eflendirir.

Genel haberleri sunan

giinliik

ve haftahk

baghca gazetelerde yer alan gok sayrdaki yazr,

belirli

konulara ycinelik sayr-srz siireli yayrnda yer alanlarla

birlikte,

okuyuculara onlan hem

e[iten

hem

ellendiren

bir

fonksiyon

ifa

etrnektedir.

Spor pogramlan ve ozellikle de naklen miisabaka yayrnlan ortalama-ya vudduEunda en fazla izleyici geken programlardr. Kitlelerin futbol

ma9-laflnl

seyrederken

ekan

kargtsrna gakrhp kalmalarl bazllarlnca bu oyunun

toplumu uyulan "sosyal

afyon"

olarak adlandrfllmasrna

yol

agmrEtrr' Ger-gekte futbol veya basketbol maElannda yaqanan kitlesel heyecantn ve teka-bet duygusunun yerini baSka

bir

qeyle doldurmak kolay

degildir(4)'

Asllnda

bir

gerqeKir

ki, kitleyi

spor' sporu da

ki

e oluqturur(5)'

Kide

ve spor ka\ramml birbirinden ayn diigiinemeyiz. Bu da kitle

iletilim

araglafl ve sporun arasnda guqlii

bir

iliEki olmastnr gerektirmektedir' Sporun

pazar-lantbilir

bir mal haline daini.iltiiEiinii ve medyanlnln da bunlan

paza adl$nt

diiqiinti$ek

bu

ililki

bfbidnden

aynlmaz hale gelir.

Batlangrqta se)1l sporlannln gelif ve potansiyeli ve bu potansiyeli

ger-geklile

ddniiqttirebilmek igin

bir

avug vadrkh drgrndaki geniq

ytltnlan

kap-iayaJat

Uit

"tl

eset"

ilginin

oluEturulmasr

gerekiyordu

lqte bu yiizden

kitle

habedegme araglanyla sporun geligmeleri birbidne paralel ilerlemig'

6ncu-liiEunii Hea6t ve

PuliEer'in yaptlklarl

haber vermek

yerine

'sansasyon sa-tan gazetecilik', sporun profesyonelleimesine, SiriEimciligin yedeEinde dev

bir

sanayi koluna ddniigmesine

yol

agmrgtlr(6).

Teknolojinin

geligmesiyle

birlikte

sporun gOrsel

iirtnlerinin

nerede

pazadandrlr sorusuna getidlecek en doBru cevap,

kitle iletigim

araqlarl ve

iizellikle

elevizyondur(7 ).

GazeEler gi.inliik yayrnlandrklafl igin habeded zamanrnda

verebilir-ler. Dergiler ise genellikle haftahk veya ayhk yayrnlandrklarl igin habederi

am

zamantnda verme

$nslafl

yoktu

ve daha pahahdrrlar' Fakat bir spor

der-gisine verilen herhangi bir spor

tiriinti

ile

ilgili

reHamn

derginin spor yapan

veya sporla ilgilenenenler taraflndan okundugu varsaylldlglnda potansiyel

tiikdticiye

ulalmastnln daha kolay olacah sdylenebilir'

Radyo ve Ozellikle televizyonun daha genig kitlelere ulaEtrF gijz

0nii'

ne almdrlrnda rekldm agrslndan daha

iyi

bir segim olabileceli diiquniilebilir'

Buna ragmen Sazete reklAmrntn radyo ve televizyon rekldmtyla

kyaslandt-lrnda

iryat olarak oldukga

diiliik

kaldrlr

ifade

edilnektedir(8).

Hangi medyanln en uygun olduguna karar verilirken, her aracln

ulaSa-bildiEi

hedef pazar becerisine, istenilen mesajr

ileme

becerisine ve fiyatlna gdre degerlendirilmesi gefekmektedir( 9 ).

Biiriin

bunlar dikkate ahndrlrnda sporun genig

izleyici

kitlelerini

bira-raya getirebilme

dzellifi

medyaya cazip gelmektedir.Ornelin

ABD'de

1988 yrhnda bir _{televizyon kanahnrn izlenme oranlnln bir puanhk artrgr 7.5 milyon} dolarhk reklAm

geliri

artrqrna kargrhk

gelmektedir(I0).

Spora giderek artan devamhhk ve katrhm sayesinde spor

ekonomisi-nin biitun diinya ekonomisinden daha hrzh

geligti[i

ve ekonomik dnem bakr-mrndan artmaya da devam edece[i

belirtilmektedir(l

l).

ReklAm gelirlerinin kuruluglann yayrn politikalannda

_deligiklife

yot

agtrgr da gOrtilmekredir.

Ornelin

1988 Calgary Krg Olimpiyar Oyunlan

srra-sndaABC

televizyonu SSBC

ile ABD

arasrndaki buz hokeyi magrnrn

nak-Ien

yaynmr ABD

3-0 yenik duruma

diiqtiiltinde

kesmigdr. Skor 3-2 olup da

ABD

igin bir umut

doldufunda

ve seyirci sayrsr ile buna

balh

olarak reklam

gelirlerinin

arr[$

bir

anda ise yayrnlna yeniden baglamrqtrr(12).

I.I.YAZILI

BASIN

VE

SPOR

Amerika'da sporla

ilgili

ilk

haber 5 Mayrs 1733

tuihinde,

ingiltere'de-ki bir

boks kargrlaqmasrnln tekrar anlafimr

oluakBoston

Gauette'deyayn-lanmrgtrr. Ancak spor alanrnda

diizenli yayln

yapan

ilk

Amerikan gazetesi

1819 yrlrnda yaymma baglayan Thc Amcrican

Farmeridr.Bu

d0nemin en

il-gi _{gekici y0nti ise spor felsefesi hakkrnda makalelerin yazrlmaya baqlanug}

ol-masrydr. 1890'larda Amerika'da gazetelerde ayn spor kogesi ve spor

boliim-leri

aynlrken

aynr donemde spor Avrupa'da da

gtinliik

gazetelerc girmeye

baglamrgtrr( 13).

ilk

Osmanh gazetesi Takvim-i Veknyi

ile

onu izleyen Ceride-i

Hava-drs'te

sporla

ilgili

_{haberlere rastlanmryor.Diinyada yazrh basmrn dnciisii}

Hollanda'nm Ansver gehrinde Niew _{Tijdinge adr altrnda 1605 yrhnda}

yayrn-landr. Fransa'da yaymlanan

ilk

gazete ise

163l

tarihini tagrmaktadr. Sporda Onc[

saylan

ingiltere'de bile

ilk

spor gazetesi olan sporting

rife

ancat<tL,t-yiiz

yrh aqkrn

bir

stire sonra 1838'de yayrnlanabilmigtir.

Tiirk

basrnrnda

ilk

spor yazrsr 1891'de yayrnlandr.

Bir

edebiyat ve

fi-kir dergisi olan Servet-i Flinun'a

Ali

Femrtr

Bey'in

paris'ten

,,eskim"

konu-sunda yolladrpr yazr, galdag sporla

ilgili ilk

yayrn olmu$rur. Sporla

ilgili

ki-taplann yaymr da 1891'de baglar. Mekteb-i Sultani(Galarasaray Lisesi) be-den

elitimi

Ofretmenlerinden Faik UsrUnidman

ilk

spor kiraplanmrzdan

biri-ni, Riyaziyyat-t Bedeniye adr altrnda yayrnladr. 288

Giindelik

yazrlr basrnda

ilk

spor yazrsrnrn tarihi 30

Mart

1895'dr. Bu

yazr Selanik'te

yeni

As:tr gazetesi larafindan

"Yeni bir

Miisabaka" baEhgr alfinda

yayrnlanmlttr.

Konusu lngiltere'de yaprlmakta olan at ve bisiklet

ya-nllafl

idi.

Bu donemde Ahmet

Cevdet

tarafrndan Paris'te yayrnlanmakta

olan ve Turk pehlivanlartnln katrldlklarl

uluslanrasl

gtire$ miisabakalaflna dair haber ve yazrlar Servet-i Ftinun deryisinde yer ahyordu(14).

Selim Slrn Tarcan, 1896'da gundelik

bf

gazete olan ve

Izmir'de

ya-yrnlanmakta olan

H;anet'te tekJjk

konularda

y^zllar

yaylnlamaya

ba$la-mlstlr,

Ulkemizde

spor

yaylnl

yapan

dergilerin onciisii

Frltrol

olmuqtur'

1910 yrhnda Burhan Felek tarafindan yaylnlanmaya baEladl.

Tiirk

baslnrnda ve sporunda miis@sna

bir yeri

olan Burhan Felek vefat edinceye kadar

bir

Omiir boyu her Stin yazlslnl

yazml!,

TUrkiye

Olimpiyat

Kornitesi Bagkant

iken dlmiiqtiir.

Birbirini

izleyen savaglar ve

yenilgilerin

meydana

getirdigi

olumsuz

kolullarda bile sporda bir hareketlilik mevcut olmu$tur. Osmanh

Imparator-lu[u'nun

sonu

ile

Cumhuriyet

dewinin

ba{lamasl araslnda gergek modern

bii

spor dergisi

dolmuftur.

Celebizade Sait Bey (Sait Celebi) 1919'da Spor Alemi

ni

yaynlamaya baqladr.

Yaynr

1929

yrlna

kadar devam etti. Sait

ee-lebi daha sonra radyoda

ilk

spor spikerlerinden olmuq ve uzun siire bu giirevr

kendi tislubuyla ve

itgiyle

izlenebilecek bigimde studiirmu$tiir'

1933'ten sonm giindelik gazetelerin spora daha gok yer vermeye

bag-ladrklanm goriiyoruz. Milletlerarast siyasal olaylann giderek daha

tehlikeli

boyu

ara dogru uzandlgl bu devrede gazetelerimiz genq ku$aklarln spora bilirassa futbola karql olan

ilgisini

degerlendirmek igin hamleler

yapryorlar-dr. Bunlar arastndan

Haher

gazeresi

1933-3 yrllan

arasrnda

Tiak

basr

nda

ilk

defa spor sayfasr tertipledi ve

yaylnladt'

1940'tan

soffa

Valan

gazete-si'nin

sahibi Ahtmel Emin Yalman taraflndan bu gazetede dtizenli spor say-fasr yayrnlanmaya baElad(1 5)

Tiirk

spor baslnmda iinemli olaylardan birisi de

Titkiye'de ilk

olarak gundelik bir spor gazetesinin yayrna girmesidir. 1952 Kasrm

aynda

Yeni

Is'

tanbul

g?tr;etesl'nin sahibi Habip Edip Torenhan, Halit Krvang,

Alp

Zirek ve

Halit Talayer'den kurulu

bir

ekiple

?tirfi'l

Spolu

gundelik olarak

Htirriyet

_{Eazetesi "garprcr" haber anlayrgrna 1948'de}

_Olimpiyatlan

_l.

sayfadan vermekle baglamrgtr.

Htirriyet'in

sporunda olay

fotolrafi

vazge-gilmez ilkelerden

biriydi.

1963'te

Htirriyet

gazetesinin sporu tam sayfa

ol-muqtu(17). Terclimnn gazetesinde 1968'de baglayan ,,renkli ve gok

imzah"

spor

eki

yayrnl spor basrnrnda yeni

bir

anlayrqr getirmigtir.

1980 ihtildlinden sonra _{Ozellikle siyasi konularda konulan yasaklar ve}

militarist _{ortam kamuoyunda ve basrnda sporu ve dzellikle futbol, basketbol} gibi dallan dn plana grkarmrgtr. 1 980'lerin sonu ve I 990'lann bagrnda sade-ce spora yer veren gazeteler

a[rrhk

kazanmrq ve ytiksek _trajlara

ulagmrglar-dr.

Giiniimiizde

_{gazeteler spor sayfalannr 8 sayfaya varacak kadar}

artrrmrq-lardu.

ve

spor _{sayfalan gazetelerin trajlannda dnemli}

rol

oynamaktadrr.

_eok

satan gazetenin gok ilan _{almasr da spor sayfalannr daha}

kaliteli

ve

dilerleriy-le rekabet eder hadilerleriy-le getirmektedir.

Gtniimiiz

spor

gazetecilili btiyiik

tekno-lojik

imkanlarla siiriiyor. Tek siinrnda baglayan 1 891 'den beri stiregelen

bir

miicadeleyi kugkusuz krsrth

bir

zamanda anlatmak kolay

defildir.

Tiirkiye'de

spor sayfalannrn

futbol

alrrhkh oldufu

gOzlenmektedir. 22

Mut-24

Mayrs 1992 tarihleri arasrnda 60 giinli.ik r/a

rriyet

gazetesinin

in-celenmesi sonucunda, spor branqlarrnrn

dalrhm

yiizdesinde en yiiksek

ora-nn

7o 78 ile futbol ile

ilgili

yazrlann bulundufu gOzlenmigtir.

_Diler

_branglar ise o brangla

ilgili

bir

turnuva veya uluslararasr

bir

organizasyon

oldulu

za-man futbolun yanrnda zamal zaman yer alabilmektedir. Goze garpan

difer

bir husus ise at yanqlan ile

ilgili

bir bOltimiin dtizenli olarak spor sayfalannda

yer

almaudr.

Gazetelerde futbola bu kadar fazla yer aynlmasr

toplumun futbola

olan

ilgisi

do!rultusunda

oldufu

kabul editebilir. _{Seyircisi fazla olan}

_bir

spo-ra yer vermek de beraberinde

traj

artrqrnr getirecektir.

Sporun gazetenin yayilmasrna ve biiytimesine katkrsr

oldulu

ve spor

haberlerinin gazete

sattrdlEril

veya en azrndan sahipleri ve editOrlerininbu

gekilde

diigtindtifti

belirtilmektedir.( I 8)

Tiirkiye'de

spor sayfalannm en rercih edilen, en pahah ilan sayfalarr

oldu[u

ve dzellikle reklam girketlerinin pazar vepazartesi giinii _spor sayfala-nna

siirekli

ildn vermek istedikleri ifade edilmektedirO g).

r.2.

sdzLu-cdniixrur,ti

BAsrN

vE spoR

TV'de futbol

magt seyretmenin trtibilnde oturmakla ktyaslandrlrnda 290

slcak

bir

evde rahat

bir

koltukta

oturmanln gok otesine uzanan avantajlart

vardr.

Farkh kamera agrlaflndan

deligik

Eekimler, uzmanlartn yorumlanyla

birlikte

sunulan spikerierin aqrklamalan

izleyicilerin

ne olup

bittilini

daha kolay ve detayh

bir

gekilde anlamalaflna yardtmct olmaktadrr.

Gollerin

ve

onemli

anlann yavag gekimle tekrarlanmasr da

izleyiciye

TV'de

sunulan

6nemli

bir

ayncaltktr.

TV

spor yayrnlan, miisabakayr

onrma

odalanna getirmenin yantnda ki.ilturel temellere dayanan mesaj iletme fonksiyonunu da devam

ettirmekte-dir.

Spor, izleyicilere kiqisel ve

kiiltiirel deferleri

kullanarak mesaj altp

ver-menin

bir

bagta aracr konumundadrr. Yayrnlar srastnda sunucunun

de[er-lendirmeleri

izleyicileri

miisabaka esnasmda birtakrm yargrlamalar yapma-ya yoneltmekredir. Baglangrgta "gol" veya "gol

delil"

ikileminden yola gtkan

f".i,

o"g.rt.ndirmeler,

sunucunun

katkrlanyla

"iyi"

veya

"k6tii"

de[erlen-dirmesine sonra da

belidi bir

sralamaya gore ne kadar

iyi

delerlendirmesine

doniigmektedir'Sunucugergekteherhareketiveyagoliipuanlandrmasada

izleyicileri bdyle

yapmaya yOneltmektedir.

TV' de

spor programlartntn

dnemli bir

hilttirel

iglevi seyircileri, boylece miisabakantn bir pargast olan

iz-leyici

konumundan grkararak, olayr dtgandan deferlendiren

"hakim"

konu-ma gegirmeleridir(20).

Gortintiilii

basrnda spor programlannm izlenme orant gok bi,iyiik yer

kaplamaktadrr. Bu konuda

ABD'de

I974,de

yaprlmrg

bir

aragttrmaya gore

,po,

progrutlartntn

izlenme

oram Vo2l.5' a kadar grkmaktadr(2 I

_)'

Spor kargrlagmalarr

TV'de

yayrnlanmalartnm gok daha genig

bir

izle-yici

kitlesi tarafrnOin izlenmelerine imkan

sallamakta

ve sporun toplumsal irayat iEerisinde daha onemli

bir

yere gekilmesini

saflamaktad'.

Zatenpo-piiie. t

ittiitoe

Onemli bir

yeri

olan sporun ve 6zellikle tutbolun

TV

sayesinde

'oarra

genig kitlelere yayrlmasr yine

TV'nin

popiiler kulttiri.i yayma

ozellifi-nin

bir

sonucudurl22;.

KuzeyAmerika'dabirgokticariTVkuruluqununyrldall00kadar

spor karqrlagmasrnr yaytnladrklan

bildirilmektedir.

Buna ilaveten bazt

kii-gtit

rv

yayrncrlan ve istasyonlarr gogu programlaflnt spor olaylanna

ayr-maktadr ki,

bazrlarl 24 saatlik spor yayml yapmaktadrr(23)'

Tiirkiye'de

ilk

televizyon yayrnlafl, 1964 yrhnda

TRT (Tiirkiye

Rad-yo Televizyon Kurumu) nun kurulmasrndan sonra 31 Ocak 1968 tarihinde 5

televiz-yon yayrnlannrn

lkinci

DUnya SavaErndan dnce, 1936 yrllannda _ba$ladlgr diigtiniili.i6e,

Tiirkiye'deki

televizyon yayrnlannrn ne denli geg baqlarnls ol_

duEu agrkga _{g6riilii_r. OysA relevizyondaki bu} geg

kahF

karyn, Tiirkiye,deki

ilk

radyo yayrnlan Oncii sayrlabilecek bir _{Eekilde 192?'de___diinyada}

_ilk

_{dii_} zenli radyo yayrnlaflnrn _{baglayrElndan 7 yrl sonra-baglamrgtrr(24).}

Radyo yaymlannrn iilkemizde _{baglarnasryla spor yayrnclhEr alanrnda}

da

onenli

bir

yenilik

gerEeklelmildr. _{Spor miisabakalannn tizellikte furbot} maglannln naklen yayrnlanmasr.

20 temmuz 1 934'te istan bul'd a Kadrk0y'de eski Fenerbahce stadl nda Fenerbahga ile

Awsturya'nln W.A.C.

takrmlafl arasrndaki

kar$lalma

o za_ man deneme

yayrn

_{yapan Istanbul Radyosu taraflndan naklen}

yayrntannoE-tr.

Naklen spor mi.isabakasr yaylnlan 1946'larda yurt drqtndan naklen futbol

magr _{yayrnlyla siirmUlttir. Onceleri radyodan yapllan na_klen}

_yayll,lr

_{gaze_} telerde

bilyijk

bt

korkuya yol agnuqtr. _{Qiinkii yazlh} baslmn

pupuiun*

iarnu

atdmasl tehlikesi _{vard1. Fakat bu da daha sonra}

_yazh

_{basrnrn gdriintiiye ve}

fotolrafa

alrdrk

vermesiyle aqrldr.

Yazlh basrn kendisini _{radyo karqrsrnda fazla yara almadan, fazla yrp_}

ratmadan getirdi, ama

Flevizyonun

_{glknasr durumu deEirtirdi.}

irRI

Televizyonunun

1969'da

yayna

_{baglamasryla spor haberleri}

naklen ve

giirtintiilii

olarak verilmeye baqladr. 1971'de

izmir

Akdeniz

Olrn_

lur,

1972'de

Miinih

Olimpiyadan

IlRfden

naklen _{yayrnlanmaya bagiadr.}

lelenzyon

yayrnlan Ulkemizde geg baqlamasna ragmen naklan yuyrnu gag,_

gimiz bir

hayli

erken

olmultu(25).

Spor kargrlagmalannln,

tizellikle

futbol maglannln yaylnl konusunda tartl$malar ve kavgalar ise dzel televizyonlafln iilkemizde yaylna baqlama-sryla olmuEur. Bu donemde izlenme oranlannl ytiselten bir arag olarak

gorii-len futbol maglan birgok spor kurumu ve

yayn

kurulugu arasrnda geki$meie_ re sebep olmuEtur.

Ozel relevizyonlann

yayna

baglamasr 1990'h

y

lann baqrnda Magrc Box adh kurulugun Srar-,/ adl alhnda,

Tiirkiye

drgrndan uyduyla

yaprl$

_{ta_}

yrnlan iilkemizdeki insanlarm, Once ganak antenle daha sonra ise normal an_

tenlerle seyredebilme _{imkanrnt bulmalarryla baqlar.}

_Biiyiik

_Olqude

_ikridar

paflisinin

_{desteEiyle ve siyasal hesaplada, anayasaya ve}

_i"Rltekeline

Star

l'i

krsa

bir

si.ire sonra

diferleri,

6nce Teleon daha sonra Show TV,

Ka'

nal6,

HBB,

ATV,

TGRT, FlaS TV ve Kanal

D izlemiglerdir' Bir

stire sonra buna ulusal ve yoresel

yayln

yapan televizyon istasyonlan da

kattlmtgtr.

Ozel televizyonlan dzel radyolartn yaygrnlaqmasl takip etmi$tir.

Giiniimiiz-de onlarca bdlgesel ve ulusal televizyon kanalt ve

yiizlace

ozel radyo yaylnl-na devam etmektedir(26).

ilginE

olan devlet televizyonu ?"RT

ile

ilk

0zel televizyon kuruluqu

olan Magic Bo.r arasrndaki kavga da, herhangi bir bagka nedenden

de[il,

fut-bol

maglannrn naklen yayrn haklaflntn bu dzel televizyon taraftndan sattn ahnmasr nedeniyle baglamq olmastdn.

Bu gekigme 1990-91 sezonunda Ma

gic

Box'un bagta Fenerbahqe ve Beqiktaq olmak tizere I

I

kuliip

ile

anlaqma yaparak 3 yrlhk mag naklen

yayn

hakkrnr almak igin sozlegme yapuElntn ortaya grkmasryla bagladt.

ulkenin

televizyon yayln tekelini anayasal olarak elinde bulunduran

IRZise

hukuki agrdan,

Magic

Bolun

yasadrgr yollardan yaym yaptlElnt one siirerek naklen

yayrn haklarrnr almak

istedi.

Sonug:2

Magic Box

llk

futbol

yaytntnt

Koln'den gerqeklegtirdi.

ve

daha sonra bu kuliiplerden Galatasaray,

Begik-taq, Fenerbahge ve Trabzonspor

ile

kesin anlagmayap6(27),

Bu sporun medya igin Onemini gosrcrmesi aqtstndan

ilginqtir'

Oyle

ki

yeni yayrna baqlayan ve

diler

kanallar arasmda kendisine yer bulmak isteyen

her 6zel televizyon

ilk

olarak

biiylik

futbol kuliiplerinin

maglanntn

yayn

haklannr satrn alarak ve bu maglan yayrnlayarak seyirci gekmeye gahqmtqtr. Bu maglann yayrnlan televizyon kanallan arastndan gekigme konusu

olmug-Ur.

Ama

bir

televizyonun kendini kabul ettirebilmesinin ve seyirci

gekebil-mesinin en onemli aract olarak da futbol maqlart goriilmekteye devam edil-mektedir.

Ttirkiye'de

ozel

kanallann

artmastyla spor karqrlagmalartntn yaytn

haklarmr, ozellikle en fazla seyirciye sahip olduklan bilinen Fenerbahge, Ga-Iatasaray, Begiktag ve Trabzonspor takrmlanntn mag yaym haklannt

alabil-mek igin televizyon kuruluqlan

birbirleriyle

kryastya

bir

rekabet igine gir-miqlerdir.

Maglann yayrn haklannt almak isteyen televizyon kuruluqlan

arasln-daki

gekiqmeler devam etmektedir.

Kanal

D

televizyonunun, Fenerbahqe

Kuliibiine

iki

yrlhk anlaqma igin

l2

milyon

ABD

dolan teklif

etti[i

ve bu

a-rtrracafl, _{aynl $ekilde}

diler

kuliipler igin de bu gekilde tekliflerin

oldulu

be-lirtilmektedir(28).

$iiphesiz televizyon kanallan arasrndaki bu rekabet rekldm

gelirlerini

artrrmakla do!rudan

ilgilidir.

Ornelin

Amerika futbol gampiyonasr

finalini,

120 milyonu Amerikah olmak iizere 1.7 milyar kiginin

izledili

ve

CBStele-vizyonunun kargrlaqma srrasrnda 48 dakika rekldm yayrnlayarak dakikasi .6

milyon

Fransrz Frank'rndan toplam 461

milyon

FF'hk

gelir topladrlr

ifade edilmekredir(29).

ABD'de profesyonel

liglerin

kablolu ve parah televizyona

yOneldikle-ri

ifade edilmektedir( 30).

Tiirkiye'de

ise tek parah televizyon olan Cine-S

kultiplerle

anlaqma yaparak abone sayrsmt arurmaya gahgmaktadrr. Son olarak Galatasaray ile 5

yrllrlrna

35

milyon

dolara anlagan Cine-S'in (31)19 Kasrm-23

fuahk

1994

tarihleri

arasrnda yaprlan incelemede sadece Onemli

futbol

veya basketbol maglannr yayrnladrlr g0riilmektedir. _{Bunun yanrnda bir devlet kuruluqu olan}

IRIdeligik

sporlarla

ilgili

yayrnlannr stirdiirmekredir.

Bir

d0nem

"safhkh

yagam ve spor" i.izerine yaptrgl

bir

dizi program sonucunda

etkili oldufu

da

gdzlemlenmigtir.25 Ocak

19814 Ekim

1981 tarihleri arasnda yayrnlanan

24 adet _{"ya$am boyu spor" seri programr sonucunda seyircilerden gelen}

mek-tuplar bu serinin etkisini gOstermesi bakrmrndan faydah olmugtur. Ornepin

Zonguldak Beden Terbiyesi B0lge

Miidtirliilii'nden

gelen bir mekrupla prog-ram sonucunda

ilk

olarak 25 Nisan 1981 tarihinde yaprlan yagam Boyu Sa!-hk Kogusuna Zonguldak halkrnrn

b[ytik

ilgi

gdstermesi sonucunda ub kogu-nun her pazar merkez ilge ve

difer

ilgelerde de yapilmasrna karar

vaildili

be-lirtilmiqtir(32).

19-23

aralk tarihleri

arasrnda beg haftahk

bir

siire iginde

Tiirkiye'de

yayln yapan ulusal

televizyonlann

spora ayrrdrklan si.ireler incelenmig ve

aqa[rdaki sonuglar ortaya

grknlgtr.

Bu incelemede Ttirkiye'de yazilr basrnda

oldulu gibi

?.R?. drgrndaki 6zel televizyonlarda da futbola

alrhk

verdili

g0zlemlenmiqtir. 19 kasrm-23

-Arahk tarihleri

arasrnda

televizyon

kanallannrn toplam

yayn

siirelerinin

spor yayln toplamrnm en fazla

oldufu

giinler 0zellikle futbol maglarmrn oy-nandr[r pazar ve gargamba

gtinleri

gdziikrnektedir.

19-25 kasrm tarihleri araunda pazar giinii toplam yaymtn yaklagrk Zo 294

12.g|'i,

cumartesi Vo8.53'n, gar$amba 7o7.19'u spora

ayrllmlgtlr.

26Kastm-2

Arahk

1994 tarihleri araslnda pazar

giinii

toplam yaylnln

7o 13.27'si, cumartesi %

5.98'i;3-9

Arahk arasrnda pazar gtinii toplam yayt-nrn 7o11.38'i, cumartesi Vo 6.98'i, gargamba

Vo7.7l'i;

10-16

Araltk

arasmda pazar gUnU toplam yaylmn 9.36'sr, cumartesi 7o 5.32'si;

l7-23

uabk

araslnda pazar

giinii

toplam yayrnrn VoI3.38'i, cumaflesi Vo 5.27'si spor yaytntdtr.

Bu incelemede televizyon kanallart arastnda en fazla spor yaylnlna

yaklagrk Vo

60

ile

TRT

3

yer verirken,

IRI2

spor yaylnma hig yer verme-mektedir. TRT

I

lse yaklagrk Vc

7

ile

ikinci

srrada yer

almaktadr.

Ozel kanallarln spor yaytnrna

verdikleri

siire ise 5 hafta boyunca

de-figmektedir. Ornefin Cine

5'in 19-25 Kasrm 1994

tarihleri

arasmda spora

ayrrdrlr

sire

Vo 3.18 iken

bu

siire 26 Kasrm 2

Arahk tadhleri N?slllda

Vo 0.96'ya diigmtigttir.

l0-16 Arahk

1994 tarihleri arasmda ise Cine-S spora hig

yer vermemigtir.

Kanal

D

ve

AZVnin

spor yayrnlanna

ayrdrklan

stire ise yaklaqtk

olarakvo 5 ve vo 6'drr.

Diler

kanallar ise yaklagrk veya daha dtigiik oranlarda spora yer vermektedirler.

Ozel kanallarln

spora

ayrdrklarr

siirelerdeki

farkllklar,

6zellikle

onemli futbol kargrlagmalannrn yayrnlanrp, yayrnlanmamastyla

ilgili

gortin-mektedir.

2.

MEDYA'NIN

SPORA

ETKiSi

Sporun medyaya olan ekonomik ba[rmhhlrndan dolayt

yaalt

ve 96r-sel basrnrn gittikge artan

bir

gekilde spor i.izerinde

etkisi

oldulu

ifade

edil-mektedir(33).

Ozeilikle Kuzey Amerika'da profesyonel ligler igin yayrn haklanndan elde edilen gelirin gok dnemli

oldulu

bilinmektedir. Ttirkiye'de aynt gekilde 6zel

televizyonlafln

ortaya grkrqtndan sonra

ozellikle

fazla seyirciye sahip

kuliipler

igin yayrn haklart

gelirleri

tjnemli

bir

yer

tutmaktadr.

Televizyonun profesyonel sporlar olmaksran da

varhltni

stirdiirebi-leceli

fakat profesyonel sporlann televizyon

geliri

olmakslzln $u anki

girdi ile televizyonun

bir

gok qekilde sporu

etkiledili

ifade edilmektedir(35) Televizyon hakimiyetinden once kural yapt ve programlardaki

de!i-gikliklerin sporu geliqtirmek ve oyunlara

ilgiyi

Eelcnek iEin yaprldrfr

belirtil-miqtir. Ekonomik kontrol televiryona gegtiginden beri daha fazla

TV

seyirci-si gekmek veya reklAmlardan gelir elde etmek amactyla yaptlan

deliqiklik-lerden bazrlarr ise $unlardrr(36).

-

Puanh

golf

maglannm, madalyah oyun haline d6niiqtiirtilmesi;

-

Daha fazla

rekldm geliri

eide etmek

igin

daha gok gece maglnln

programlanmau;

-

Halkrn

isteli

g0z 0niine ahnarak yeni spor dallan ortaya grkarmak

(salon futbolu, arena futbolu, siiper starlar yangmasr, v.s.);

-

AmatOder spor olaylan ortaya glkarmak (Boston ve New York

ma-ratonlan, Hawai

"Demir

adam" Triatlonu, vs.);

-

Oyunlann

baqlama saatlerinin daha fazla

seyirciyi

ekran bagrna

toplamak igin

de!igtirilmesi;

-

Basketbola daha fazla heyecan katmasr, topun olunda fazla

kalma-sr igin 24 saniye, 3 puanhk arlq kurallannln getirilmesi, bazt temel kurallann

grkarrlmasr;

-Kargrlagmalarm

kritifi,

faul, sakatlanma

gibi

olaylar iizerinde

se-yircinin bilgilinderilmesi,

kurallann

agrkltla

kavuqturulmasr igin uzman

ki-gilerin programlara konuk edilmesi;

-

ReklAmlar igin zaman aynlmasr.

Deligen

ilgiler

ve dtinyadaki geligmeler grizOniine ahndr$nda med-yanrn daha fazla seyirci toplamak igin spodann yaprsrnda kuralarda ve prog-ramlamada yaptrgr

deliqikliklerin

devam edeceli gOziikmektedir.

Yakn

bir

zamanda FIFA'ya futbol maglannda her

iki

yannrn

belirleyici

zamanlannda uygulanacak birer dakikahk

iki

mola uygulamasr getirilmesinin

0nerileceli

ve mola

fikiyle

daha yakndan ilgilenenlerin takmlardan ziyAde futbol

fede-rasyonlarr, televizyon kanallarr ve rekldmctlarm

oldu[u,

zird

"mola"larrn rekldm

gelirini

Onemli

dlgtde

afitlracaEr belirtilmektedir(37).

3.

spoR'uN

MB,DyA

UznniNnnxi

nrrisi

Televizyon ve spor endtistrisi arastndaki iliqkide televizyonun basktn oldugu belirtilirken(3S) popiiler sporlarla

ilgili

yaynlann

da gdrsel ve yaz.b

basrnda gok fazla rekldm aldrgr gOzardr edilmemelidir. Spor programlarmtn

diler

popiiler drama, komedi, macera

gibi

seri programlada

kargtlagtrtldt-lrnda, hem daha ucuza mal oldu[u hem de reklAmlar sayesinde daha

fazlaka'

zanE sagladrlr belirtilmigtir.

Ornelin

31 Ocak 1988 tarihli giin igin 30

saniye-lik

bir reklAm 650.000

Dolua

mal olurken, geniq bir seyirci kitlesine hitap

et-tilinden

Siiper Bowl gibi dnemli bir spor programr iEinde bu rekldm gideri

ki-gi baErna yaklagrk 42 Cent azalmaktadrr(39).

Spor gittikge Onemli oranda gdrsel ve yazrh basrnda yer aldkga med-yanrn da

dofal

olarak spora

balrmh

hale

geldilini

sOyleyebiliriz.

Amerika'da, spor haberlerinin miktanntn yerel,

milli

ve milletlerarast

heberler ile kargrlagunldrlrnda Vo 14'den Vo 52'ye

ytikseldifi

ve aynr gekilde Kuzey Amerika'da network ve kablolu televizyonlann her

yrl

l0

bin

ile

15 bin saat arasrnda spor yaymr yaptrgr belirtilmektedft(40).

Tiirkiye'de

6zel televizyonlann spor yayrn haklannr almak

igin

gok fazla u[ragtrklan bilinmektedir. Fakat bu gabalar

smrltdr'

elnkii

Ozel

tele-vizyonlar

futbol ve basketboldaki 0nemli kargrlaqmalar

ile

ilgilenmektedir-ler.

Son zamanlarda yazrh basrnda sporla

ilgili

yayrnlann ayrt

bir

ek olarak

gaetede

verildipi

de gdzlenmektedir. Ayrrca

giinliik

spor gazeteleri de son zamanlarda aru g g0stermigtir.

Butiin bunlar g0z dntine ahndr[rnda, spor sayfalannda ve spor yayml yapan televizyonlarda daha fazla rekldm yayrnlatma talebi, medyayl spora daha

bafrmh

hale getirecektir.

SONUQ

Spor geniq kitlelere ulagabilmektedir.

Bu Ozellilinden

dolayt yaztlt

basrnrn tirajrnr, televizyonun izlenme oranlnl artrmada bir arag olarak

kulla-nrldrlr

gdriilmektedir. Spor medyaya bu imkant sallarken, medyanm da

spo-run yaygrnlagmastnda katkrsr vardtr.

Spor gok genig kitlelere hitap eden bir

u!ra;

alant olarak, gene kitlelere hitap eden medyayla ayrrlmasr

miimktn

olmayan bir etkilegim ve

iligki

dedir. _Qiinkti sporun yaygrnlaqmasr ve kitleler taraftndan izlenmesi ister

ya-zrh olsun, ister

sozlii

ve

goriintiilii

olsun medyayla

miimkiin

oldulu gibi'

Ozelllikle futbol, basketbol

gibi

geniq kitlelere hitap eden spor dallanna yer vererek izlenme oranlnr artlrabilen ve bdylece gok

biiyiik

rekldm geliderine

sahip olan medya da spora

baftmltdr.

Qok uzun

bir

siire spor olaylanrun kamuoyuna iletilmesinde

yazirba-srn Onemli rol oynamtg, radyonun ortaya 91k1$yla da spor miisabakalan nak-len genig kitlelere

iletilebilme

imkanr bulmuqtur.Fakat televizyonun ortaya grkryla spor basmmda Onemli

bir

sorun ortaya grkmrgur. Gazete yazrh basm, radyo sOzlii basrn, ama televizyon hem s6zlii hem de gOriintiilti idi. Yani spor

haberlerini vermede, yazllt basma kryasla gok tistiin durumda bulunmaktay-dr. Bu hala da devam etmektedir. Bu durum yazrh bastnt olumlu y0nde de

et-kilemigtir. Naklen radyo ve

TV

yayrnlanylayanb

basm daha gok diinyaya

agrlma ihtiyacrnr duymug, iilkemizde bilinmeyen ve

bilinmedili

igin

ilgi

gdr-meyen branglar yazrh basrnda yer bulmugur. Yine naklen

yaynlarla bidikte

yazrh basrnda haberden gok yoruma

alrhk

verilir

olmugtur.

Ulkemizde radyo televizyon alantnda devlet tekelinin ortadan

kalk-masryla birlikte ortaya grkan her 6zel televizyon

ilk

olarak btiytik futbol

kliip-lerin

maglannrn yayrn haklannt satrn alarak ve bu maglan

yaynlayarak

ige baglamrglardrr. Bu maqlann

yaynlan

televizyonlar arastndan kavga konusu olmuqtur. Ama

bir

televizyon kanalmm

izleyici

oranlnt arturabilmesinin en

Onemli aracr olarak da futbol maglan gOrtlmektedir. Bu durum astronomik rakamlarm ortaya grkmasrna neden olmaktadtr. B0ylece futbol en Onemli ve pahah

bir

tirtin haline gelmigtir.

Medyanrn sporu kitlelere sevdirebilme ve yaygmlagurabilme

6zelli[i

oldu!'u bilinirken Trirkiye'de yayrnlann Ozellikle futbol

afnl*lt

olmast

diler

spor dallan agrsrndan

bir

dezavantaj olugturmaktadr. Fakat medyanrn, fut-bola

ilgi

duyanlarm

goklulu

nedeniyle okuyucu ve

izliyici

potansiyellerini

?rttrrmak diigyiincesiyle bu spora

alrltk

verdifii

soylenebilir. Bu da

rekllm

geliriyle

ayakta durabilen Ozel televizyonlar igin

anlaylabilir

bir durum

gibi

gOriinmektedir. Sporun

tiim

dallanyla

medyada yer almasr, insanlann bu

sporlan yapmaya Ozendirilmesi ve bu konularda bilgilendirilmesi spor adma arzulanan

bir

durumdur.

Televizyon agrsrndan

bakldrlrnda

ise yapilan incelemede ?'R7"3'iin spora en fazlayer

ayran

kanal

oldulu

ve

deliqik

spor dallanna yer

verdili

gOrtilmiigtiir. TRT 3'ij.n bir devlet kurulugu olmasr ,

diler

ticari televizyonlar

gibi kdflnr arurmayl hedef olarak almamastna neden olmaktadr. Bu da spora oana

got

zaman ayrmasrna vedeliqik spor dallanna da yer vermesine imkan

sa!lamaktadrr.

sonug olarak hem spor hem de medya kargthkh olarak etkilegim igeri-sindedir ve spora

ilginin

artmastyla medyanrn da bu konuyla daha fazla

ilgi-lenmesi sonucunu ortaya glkarmaktadr.

Fakat sporun medyada

e[itici

ve

yonlendirici

bir

gekilde yer

aldtlnt

s6ylemek de

miimkiin

delildir.

Ozellikle

basmda ve 6zel televizyonlarda

spor adrna anlagrlan sadece futboldur. Futbol da gok amiyane

trzda,

amigo-lar seviyesinde tarUgrlmakta ve bu tarzda programamigo-lar ekranlan doldurmakta-drr. Qok

deligik

spor dallaflrun insanlanmtza tanltllmasl ve ozellikle

genqle-rimizin

bilgilendirilerek

yonlendirilmesi

igin

diler

spor branglanna da yer

verilmeli ve spor adma sadece futbolun anlagtlmastna son

verilmelidir'

Fakat bu durum karqrhkh

bir

gabayr gerektirmektedir.

_Qiinkii

halktmrz

diler

spor dallanna

ilgi

gdstermedi[i ve sadece futbol maglannr izleyerek televizyonla-nn izlenme oranlalnr ar1rdrlr miiddetge

difer

spor dallannm ekranlarda yer almasr

miimkiin

gdriilmemektedir.

Diler

spor dallanna yer

verilmedili

mlid-detge de genglerin bu sporlara ozendirilmesi de zor gortinmektedir. Bu

krsr

d$ngiiniin tek gdzUm yolu ise

bilinqli

ve

elitimli

sporcu

ve

spor seyircilerinin

artmast

gibi

gOztikmektedir.

TABLOLAR:

d

:

;

Y

;

I L = :i i Fi c 3 "< 'a o 3.

:

o 300

'b

I

.t I

FI

p :: >o' F3 q 6 f,. *l n a

t

a

;

o.a -<b ll

.t 2. ,l g 3 s6

+a

c-;<

>.2

---o 5 o 3. il 3 -t 6-n'

:

5 J E. 3 '3 g :. B f

;

.;,

r6

-*ii

_:

CF Oa €)6 _{c c,}

:

_e, J

fr:

c

:

c ? q i

:

d;

4"

cts a4

dr

f: N' :, aq

fr:

N: <a I

3:

:

:

d

3,

3i

o9

F{

,

F. ? F F j :2 e a F F c ! 4. 7. Fx F c I

!

E j c E T E E-F c u F a s oS :i iq tt> _t 304

DIPNOTLAR

(1) Vedat Demir,

Tiirkiye'de

Cumhuriyet

Diineminde Basrnm

Ozdeneti-mi Girigimleri,

Yayrnlanmamrl

Yiiksek

Lisans Tezi,

M.U.

Sosyal

Bilimler

Enstitiisii, istanbul, 1994, s.5.

(2) Barry Mc Pherson, James E. Cunis, John W. Loy, The Social

Significan-ce

of Sporc An Introduction to

the Sociology,

Human Kinetics Puplishers,

USA.

1089. s. 146.

(3)

G.

Bohere,

Gazetecilik

MesleliGazetecilerin

Qahqma

Koqullart

Uzerine

Bir

inceleme,

_Qev.:

Nurhal

Sural, Uluslarasl

eahlma

Tegkilatr Yay. Ankara, 1986,

s.2.

(4) Emir

Turam,

Medyamn

Siyasi Hayata

Etkileri,

irfan

Yayrmclllk,

istanbul. 1994, s. 123.

(5) Ergun Higyrlmaz,

Niqin Kitlesiz

Spor

Delil,

Stue9 Yayrnlan, 1984,

is-tanbul, s. 123.

(6) Kurthan Fi$ek, Spor

Yiinetimi, A.U.

Siyasal

Bilgiler

Fak. Yay.' Ankara" 1980,

s.25.

(7) a.g,e., s. 49.

(8) Bemard Y.

Mullin,

Stephen Hardy, Willan A.

Sutun, SPort

MarketirB'

Human Kinetics Puplishers,

USA,

1993'

s

l77.

(9) Ken Parker, "sponsorship: The Research Contribution",

European

Jo'

urnal

of

Marketing,

Vol:25,

No:ll,

\991,

ss.22-23

(10) Jean-Frangois Bourg, "Spor ve Televizyon: Etik Rekabet ile Ekonomik Diizen Araslnda",

Medya Diinyasr,

Jean Marie Charon(Der.), Oya tathprnar(Cev.), Ileti$im

Yaylnlan,

istanbul' 1992' s. 60.

(11) Steve Sleight,

sporsorship: What

it

h

and How To Use

It

Mc

Craw-Hill

Book Company, Great

Bdtain,

1989' s. 15.

(12) Bourg, a.g.e., s. 58.

(13)

Mc

Pherson, Curtis,

Loy,

a.g.e., s. 145.

(14)

Midhat

Perin,

"Ttirkiye'de

Spor

Gazetecilili ve Habercilili

Tart-hi",Spor Bastnl

ve

Bastnda Spor,

Htniyet

Vakfi

1985

Ytlt

7'

Seminer Tutanaldan, s. 7.

(15) "a.9.m.", ss.7-8. (16) "a.g.m.", s. 10.

(17)

Ergun

Higyrlmaz,

"Tiitkiye'de

Spor

Gazeteciligi ve

HaberciliBinin

Tarihi",

Spor Basrm ve Basrnda Spor,

Hiiniyet

Vakfi

1985

Ytlt

7 Seminer Tutanaklan, s. 11.

(18)

Tony Mason,

Sport

in

Britai4

Faber and Faber

Limited,

England,

1988, s.51.

E[itim

Semineri

Gazeteciler

Cemiyeti

Yayrnr,

istanbul,

1986, s.

164.

(20) Turam,a.g.e., s. 123. (21) Fiqek, a.g.e., s. 50. (22) Turam,a.g.e., s. 1,24.

(23)

Mc

Pherson, Curtis, Loy, a.g.e., s. 150.

(24) Sevim

Glirbiiz,

Kitle

Haberleqmesi,

Filiz

Kitabevi, Istanbul,

s.220.

(25)

Halit

Krvang, "Spor Basrnrnda Yazrh Bastn

ile

Radyo-TV

iligkileri"

,

Spor Basrru ve Basrnda Spor,

Hiirriyet

Vakfi

1985

Ylh

7. Seminer

Tutanaklan, s. 56.

(26) Vedat Demir,

"Tiirkiye'de

Ozel Radyo ve Televizyonlann _{Qrkrqr ve} Bu Konuda

Devlet Tekelinin Kalkmast",

Marmara iletigim

Dergisi,

Sayr:7, Temmuz 1994, s. 183.

(27)

Hiilya

Yengin,

Ekramn

Biiyiisii,

Der

Yaynlan,

istanbul, 1994, s.127.

(28)

_Milliyef

17 Ocak 1995.

(29) Bourg, a.g.e., s. 59.

(30) Jr. Robert V.Bellamy, "Professional Sports Organizations: Media State-gies",

Media,

Sports and Society, Lawrence

A.

Wenner (Ed.), Sage

Puplications inc.,

USA,

1989, s. 130. (31)

Sabalr

19 Ocak 1995.

(32)

_Falri

ikiler, Yaqam Boyu Spor Seri

Programr

Dosyasr, TRT, istanbul, 1981.

(33)

Mc

Pherson, Curtis,

Loy,

a.g.e., s. 156, (34) Bellamy, o.B.€., s.

i20.

(35) Sleight, s. 20, Bellamy,

s.122; Mc

Pherson, s. 158. (36)

Mc

Pherson, Curtis, Loy, a.g.e., s. 158.

(37)

Milliyet,

23 Ocak 7995.

(38) Bellamy, a.g.e., s.122.

(39)

Mc

Pherson, Curtis, Loy, a.g.e., s. 150. (40) a.g.e., s. 160.