• Sonuç bulunamadı

Ali Paşa

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Ali Paşa"

Copied!
1
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

1

Âli Pasa

M

GEÇEN yüzyılın Osmanlı politikacılarındandır. Beş

defa Sadrazam, yedi kere Hâriciye Nazırlığı etmiş­

tir. Mehmet Emin Âli Paşa, İstanbul'da doğdu,

Babası Mısırçarşılı Âli Rıza Efendi’ydi. On beş ya­

şında Divan-ı Hümayun kalemine girdi. 1835’te Vi­

yana Elçiliği Kâtipliğine atandı. Çeşitli görevler­

de bulunduktan sonra veremden öldü. Süleymani’ye

Camii'nin yanında büyük törenle toprağa verildi.

Hayatı, diploması tarihimizde önemle okunuyor.

EH M ET Em in, on beş yaşınd a d e vle t m e m u r­ luğuna b aşlayın ca kısa zam anda kendi k en d in e Fra n ­ sızca ö ğ re n m iştir. A d ın ın M ehm et Em in  lî'y e ç e v ri­ lişi bu büroda o lm uştur. Bir b uçuk y ıl V iy a n a 'd a e l­ ç ilik k â tip liğ i ya p tı. H ariciye N azırı M ustafa Reşit Pa­ şa k e n d isin i k o ru yo rd u .  li'n in ya zd ığ ı notaları Fran- sızla r çok b e ğ e n iyo rla rd ı. K a lig ra fisi g ü ze ld i. D ivan-ı H üm ayun tercüm anlığ ına a lın d ıkta n sonra Lo ndra'ya se fa re t m üsteşarı o larak g ö n d e rilm iştir. Daha sonra H ariciye M ü steşarlığ ın d a b u lu n m u ş, 1841'de, Londra B ü y ü k e lç iliğ i'n e g e tirilm işti. Üç y ıl bu g ö re vd e k a ld ı. Koca Reşit Paşa Sadrazam olunca 1846'da H ariciye N â zırlığ ı'n a tayin e d ild i. K ad e ri, Paşa'ya b ağ lıyd ı sa n ­ k i. Paşa Sadrazam olunca  li'y e de iş v e riy o r, onun ye rin e başkası Sadrazam olursa  li de işin den a tılı­ yo rd u . N ite kim , Reşit Paşa'n ın k o ru y u cu lu ğ u n u g ö r­ m üş K eçecizade Fuat Paşa da, Şinasi de ayn ı m ua­ m e le y le karşılaşm ışla rd ır.

Çok genç yaşta ileri m e v kile rd e bulunan  li Pa­ şa, ay n ı zam anda Encüm en-i D âniş a d iyle kurulan b i­ lim k u ru lu n d a da g ö re v alm ıştır. Reşit Paşa ö lünce, h enü z otuz iki ya şın d a y k e n , 1857'de Sadrazam o l­ m uştur. Bir yıl sonra ise o zam anın âdeti ü ze rin e , Sadrazam lıktan a zle d ile n le re v a lilik v e rile re k İstan­ b ul'dan u z a k la ştırıld ık la rı için o da Bursa V a liliğ i'n e g e tirilm iştir. İzm ir V a liliğ i, Tanzim at M eclisi R e isli­ ğ i, Paris K o ng resind e b irin ci m u rah h aslık gib i ö nem ­ li işlerd e b u lu n d u . A b d ü lm ecit zam anında bir daha Sadrazam lığa g e tirild i. Sultan A b d ü lâ ziz tahta ç ı­ kınca iki defa daha Sadrazam tâyin o lundu.

M ehm et Em in  lî Paşa, O sm anlı İm p arato rluğ u' nun pek k ritik g ü n le rin d e Sadrazam lık yap arak g e m i­ yi batm aktan korum ağa çalışm ış d e ğ erli d e vle t adam- larm d and ı. A m a bilhassa Sultan A z iz 'in tam m anasıy- le despot yö n e tim in e karşı b aşlam ış olan m eşrutiyet idaresi iste kle rin i b ağ daştırm ayı başaram am ış, g izli ihtilâl ce m iye tle rin in doğm asına, Y e n i O sm an lılar'ın m ü cadelesine yol açm ıştı. A slın d a bu h areket, asıl, M ısır'd a ki « H id iv lik » m e selesind eki usul d e ğ işm e sin ­ den doğm uşsa da h e d e f, gayet tab iî olarak padişah ve Sadrazam dı.  li Paşa, tem kinle bunlara karşı k o y ­ mağa ve idare etm eğe, b içim ine g etirip h ep sin i İs­ tanb ul'd an uzaklaştırm ağ a çalıştıysa da A v ru p a 'y a kaçm aların ı ö n le ye m e d i. İstanb ul'da yab ancı, b ağ ım ­

sız p o staneler vard ı ve yu rt d ışın d a k ile r, bu k a n a l­ dan içe riye her türlü e v ra k ı so ku y o r, b u rad akile r- le b ağ lantı k u ra b iliy o rla rd ı. Bu ü z ü n tü le r, sonunda paşayı ve re m edip ya ta klara d ü şü rm ü ştü r.

T a rih î kayıtla ra gö re, ve re m d e n yü zü sapsarı, zam an zam an ate şle r içinde ya n arak gene işin in b a­ şına gelen ve d u ru p d in le n m e d e n çalışan  li Pa­ şa, bu e n e rjis iy le de, d iğ e r d e vle t ad am ların a d a i­ ma ö rn e k o lu yo rd u . Hattâ, son n e fe sin i v e rin ce y e kadar çalıştığ ı da g e rçe ktir.

Y ab ancı ü lk e le rle ya p ıla ca k anlaşm a v e ko n g re ­ le rd e ki s iy a s î tutum u Paşa'ya haklı bir po litika şö h ­ reti k azan d ırm ıştı. A m a bu şö hret o nun d inam ik bir p o litikacı o lm asından çok z e k â sın ı, b ilg isin i o ya la ­ yıcı yolda ku lla n m a ktak i h ü n e rin d e n ileri g e liy o rd u . Y o ksa Tanzim at D e vrin in ik in ci ya rısın d a ve rile n ta­ v izle rin b ü yü k kısm ın da o nun m ührü b ulu nacaktı.

M ehm et Em in  li Paşa'yı yıp ra ta n la r arasında, M ısırlı Fazıl M ustafa Paşa başta g e lm e kte d ir. H ıdiv- lik üm idini kayb ed en Fazıl M ustafa Paşa, se rv e tin i bu yolda h arcayarak Padişahı ve Sadrazam ını d e ­ v irm e k m a ksad ıyle A v ru p a 'y a kaçan Y e n i O sm an ­ lIları beslem ekten b ir an geri d urm am ıştır.

Ç o k b ilg ili bir insan olan  li Paşa, d e vle t id are ­ sinde o lduğu kadar savaş idaresind e de b e ce rik siz ­ lik le r ya p tı. G irit'in elden çıkm asına yol açan isyanı bir türlü bastıram adı. Bu seb ep le, « G irit'i Y u n a n lıla ra p eşkeş çekti» d iy e ale yh te p ropagandalara h e d e f o l­ d u . Rakib i Z iya Paşa: «Ö m rü n d e a s k e rlik etm ediği halde b aşko m u tan lık kılıcı ku şan d ı, bir y ıl G irit'i ab ­ luka etti ama sonunda bir kü lü stü r Y u n an gem isi esir alab ild i» g ib i küçültücü sözlerle dolu m ükem m el bir h iciv eseri olan « Z a fe rn â m e » yi yazm ış, b o yunun k ı­ salığ ınd an k in ay e « A llah boyu kadar öm rünü uzun e t­ sin» d iye bir duâ ile şiirin i b itirm işti. Bu da, M ehm et Em in  lî Paşa için son darbe oldu. Bu nunla beraber G irit'e kadar kışta kıyam ette gittiği halde, R u sya'n ın kışkırttığ ı isy an cıla rla b ir türlü anlaşam am ıştı.

 li Paşa, son sad razam lığ ınd a, ken d isin e m u h a­ lif o lanlar hakkın d a af çıkartm ış, ama b unların b ir k ıs­ mı, o ö lm edikçe m em lekete dö nem em işlerd ir.

 li Paşa, 56 yaşında ya n i en ve rim li çağında verem d en v e fa t ettiği zam an Türk D iplom asi T a ri­ hi, b ü yü k b ir şa h siye ti kayb e tm iş oldu.

Referanslar

Benzer Belgeler

Anayasa Mahkemesi, 15.10.2002 tarihli kararıyla, 2 Avukatlık Kanu- nu’nun hakimlerin mesleği bıraktıktan sonra belli koşullara bağlı olarak ve belli süre için

Lai、波士頓科技創 投 MassVentures 副總裁 Jennifer Jordan、以 色列知名新創業師 Rani Shifron、英科智能 台灣區執行長 Artur Kadurin

Şekil 4.11β3 integrin alt biriminin ovariektomi yapılan sıçanların endometriyum dokusunda ki yerleşimi ve dağılımında yüzey epiteli; (YE), salgı epiteli;

Ancak sualtı arkeoloji- si, arkeolojik bilginin yanı sıra denizcilik, sualtı tek- nikleri, derin dalış teknolojisi, sualtı mühendisliği, elektronik, yazılım gibi çok

Ancak çok eskilerden itibaren Kur’an öğretiminde kullanılan önemli bir materyal olan Elifba cüzlerinin sadece Türkçe öğretimi açısından incelenmiş olması

Öyleyken, Tazminat şairleri milletin uykusunu ölüm diye yazdılar, ve, milleti uyandır­ mak için, ona, «öldün» diye haykırdılar.. Vâkıa uyuyan milletleri ses

Bir markanın geliştirdiği sanal nesneyi nerede ve nasıl satacağı, satın alınan nesnenin farklı sosyal medya ortamlarında veya oyunlarda nasıl kul- lanılacağı

Ayrıca vergilendirme ile turizm talebi arasında bir sebep sonuç ilişkisi olduğuna göre, turizm sektörü üzerindeki vergi yükünün turizm talebine etkisi, turizm