Farklı kuşburnu (Rosa sp.) türlerinde olgunlaşma süresince fenolik bileşik değişimi

(1)

i

T.C.

GAZĠOSMANPAġA ÜNĠVERSĠTESĠ Bilimsel AraĢtırma Projeleri Komisyonu

Sonuç Raporu

Proje No: 2012/57

FARKLI KUġBURNU (Rosa sp.) TÜRLERĠNDE OLGUNLAġMA SÜRESĠNCE FENOLĠK BĠLEġĠK DEĞĠġĠMĠ

Proje Yöneticisi

Doç. Dr. Mahfuz ELMASTAġ Birimi KĠMYA AraĢtırmacılar ve Birimleri AyĢe DEMĠR KĠMYA 11/2012

(2)

T.C.

GAZĠOSMANPAġA ÜNĠVERSĠTESĠ Bilimsel AraĢtırma Projeleri Komisyonu

Sonuç Raporu

Proje No: 2012/57

FARKLI KUġBURNU (Rosa sp.) TÜRLERĠNDE OLGUNLAġMA SÜRESĠNCE FENOLĠK BĠLEġĠK DEĞĠġĠMĠ

Proje Yöneticisi

Doç. Dr. Mahfuz ELMASTAġ Birimi KĠMYA AraĢtırmacılar ve Birimleri AyĢe DEMĠR KĠMYA 11/2012

(3)

iii

ÖZET *

Y. Lisans Tezi

FARKLI KUġBURNU (Rosa sp.) TÜRLERĠNDE OLGUNLAġMA SÜRESĠNCE FENOLĠK BĠLEġĠK DEĞĠġĠMĠ

AyĢe DEMĠR

GaziosmanpaĢa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

Kimya Anabilim Dalı

DanıĢman: Doç. Dr. Mahfuz ELMASTAġ Ġkinci DanıĢman: Prof. Dr. Mehmet GÜNEġ

Bu çalıĢmada; GaziosmanpaĢa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü araĢtırma ve uygulama arazisinde yetiĢtirilen kuĢburnu türlerinden meyve örnekleri olan MR-12, MR-15, MR-26, MR-46 ve MR-84 olgunlaĢma süresince renk dönüĢümleri dikkate alınarak 6 hasat döneminde toplandı. Meyve etindeki toplam fenolik madde miktarı spektrofotometrik olarak belirlendi. Örneklerdeki bazı organik asit (gallik asit, kafeik asit, p-kumarik asit, ferulik asit) ve flavon türevleri (kateĢin, eriositrin, rutin, apigenin kuersetin, naringenin ve kaemferol) HPLC ile kantitatif olarak değerlendirildi. Hasat dönemlerine bağlı olarak incelenen türlerin fenolik madde miktarında lineer olmayan bir artıĢ gözlendi. MR-12 ve MR-46 genotiplerinde toplam fenolik madde miktarı 4. hasatta en fazla olurken diğer genotiplerde ise 6. hasatta olmuĢtur. MR-84 genotipinde kateĢin, MR-12 genotipinde ise rutin, baskın fenolik madde olarak belirlenmiĢtir.

2012, 67 sayfa

Anahtar Kelimeler: KuĢburnu, Rosa sp., Fenolik bileĢikler, HPLC

* Bu çalıĢma; GaziosmanpaĢa Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projeleri Birimi tarafından desteklenmiĢtir (Proje no :2012/57).

(4)

ABSTRACT *

M. Sc. Thesis

PHENOLIC COMPOUNDS CHANGES IN DIFFERENT ROSE HIP SPECIES (Rosa sp.) DURING RIPENING

AyĢe DEMĠR GaziosmanpaĢa University

Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Chemistry

Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Mahfuz ELMASTAġ Second Supervisor: Prof. Dr. Mehmet GÜNEġ

In this study, MR-12, MR-15, MR-26, MR-46 ve MR-84 Rosa sp. genotypes cultivated in research and application fields of Gaziosmanpasa University Agriculture Faculty were collected at six harvesting time according to color changing during ripening period. The amount of total phenolic compounds in fruit flesh was determined spectrophotometricially. The organic acid derivatives (gallic acid, caffeic acid, p-coumaric acid, ferulik acid) and flavone derivatives (catechine, eriocitrin, rutin, apigenin, quercetin, naringenin and kaempferol) were quantified using HPLC. Phenolic contents of Rosa species increased nonlinearly depending on harvesting time. The amount of total phenolic contents MR-12 and MR-46 genotypes were the highest level at the 4th harvesting time. According to HPLC analysis, the main phenolic of MR-84 determined as catechine, and the main phenolic of MR-12 determined as rutin.

2012, 67 pages

Keywords: Rosa, Rosa sp., Phenolic compounds, HPLC

* This study has been supported by the Scientific Research Projects Council of

(5)

v

ÖNSÖZ

Yüksek lisans süresi boyunca gerek ders aĢamasında gerekse tez çalıĢmasında ilgi ve desteğini esirgemeyen güler yüzü ve sempatisi ile pozitif enerjisini yansıtan danıĢman hocam Doç. Dr. Mahfuz ELMASTAġ’a ve Prof.Dr.Mehmet GÜNEġ’e; Projenin her aĢamsında beraber çalıĢtığım yardımseverliğini ve sabrını hiç eksiltmeyen güler yüzü ve sempatisi ile çalıĢmaktan asla yorulmamamı sağlayan Ziraat Mühendisi doktora öğrencisi Ümit DÖLEK’e;

Toplam fenolik analizinde bize yol gösteren Uzm. Nusret GENÇ’e ve HPLC analizlerindeki yardımlarından dolayı yüksek lisans arkadaĢlarım Duygu MISIRLI ve Zülfikar KARAÇAY’a ve tez yazımında bana yardımcı olan Uzm. Hüseyin AKġĠT’e;

Gerek eğitim hayatım gerekse sosyal hayatım boyunca maddi mannevi desteğini hiç esirgemeyen ve herzaman yanımda olan aileme;

Bölümümüzün her türlü imkânından faydalanmamı sağlayan GaziosmanpaĢa Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü yöneticilerine ve manevi desteklerini esirgemeyen bütün öğretim elemanlarına;

Bu çalıĢmamı 2012/57 proje no ile destekleyen GaziosmanpaĢa Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projeleri Komisyonuna;

Bir yıldır ayrı kalmayı göze alan ve beni hep destekleyen eĢim Harun DEMĠR’e sonsuz teĢekkür ederim.

AyĢe DEMĠR Ekim 2012

(6)

ĠÇĠNDEKĠLER ÖZET ... iii ABSTRACT ... iv ÖNSÖZ ... v ĠÇĠNDEKĠLER ... vi ġEKĠLLER DĠZĠNĠ ... viii ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ ... ix SĠMGE VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ ... x 1.GĠRĠġ ... 1 2. KAYNAK ÖZETLERĠ ... 3 2.1. Fenolik BileĢikler ... 4

2.2. Fenolik Maddelerin Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri ... 7

2.3. Kromatografik Teknikler ... 8

3. MATERYAL ve METOT ... 9

3.1. Bitkisel Materyal ... 9

3.2. Kimyasal Analiz Ġçin Ekstrelerin Hazırlanması ... 13

3.2.1.Toplam Fenol Analizi ... 13

3.2.2. Fenolik BileĢiklerin HPLC Analizi ... 14

4. BULGULAR ve TARTIġMA ... 17

4.1. KuĢburnu Türlerinin Toplam Fenolik Madde Miktarları ... 17

4.2. Genotiplerin Fenolik Asit ve Flavonoid Ġçerikleri ... 19

4.2.1. Genotiplerin Flavonoid Ġçeriklerinin Hasat Zamana Göre DeğiĢimi ... 19

4.2.1.1. Birinci Hasat Dönemi Flavonoid Ġçeriğinin DeğiĢimi ... 19

4.2.1.2. Ġkinci Hasat Dönemi Flavonoid Ġçeriğinin DeğiĢimi ... 21

4.2.1.3. Üçüncü Hasat Dönemi Flavonoid Ġçeriğinin DeğiĢimi ... 23

4.2.1.4. Dördüncü Hasat Dönem Flavonoid Ġçeriğinin DeğiĢimi ... 24

4.2.1.5. BeĢinci Hasat Dönemi Flavon Ġçeriğinin DeğiĢimi ... 26

4.2.1.6. Altıncı Hasat Dönemi Flavonoid Ġçeriğinin DeğiĢimi ... 28

4.2.2. Genotiplerin Fenolik Asit Ġçeriklerinin Hasat Zamana Göre DeğiĢimi ... 30

4.2.2.1. Birinci Hasat Dönemi Fenolik Asit Ġçeriğinin DeğiĢimi ... 30

4.2.2.2. Ġkinci Hasat Dönemi Fenolik Asit Ġçeriğinin DeğiĢimi ... 31

(7)

4.2.2.4. Dördüncü Hasat Dönemi Fenolik Asit Ġçeriğinin DeğiĢimi ... 33 4.2.2.5. BeĢinci Hasat Dönemi Fenolik Asit Ġçeriğinin DeğiĢimi ... 34 4.2.2.6. Altıncı Hasat Dönemi Fenolik Asit Ġçeriğinin DeğiĢimi ... 36 4.3. Hasat Zamanına Bağlı Olarak Genotiplerin Fenolik Asit ve Flavonoid DeğiĢimi .. 37 5. SONUÇ ... 48 KAYNAKLAR ... 51 ÖZGEÇMĠġ ... 54

(8)

ġEKĠLLER DĠZĠNĠ

ġekil 2. 1. Genel fenilpropanoid metabolik yolu (Dixon ve Paiva, 1995) ... 6

ġekil 3. 1. MR-46 türüne ait meyve renk dönemleri ... 10

ġekil 3. 3. MR 15 türüne ait meyve dönemleri ... 11

ġekil 3. 4. MR-26 türüne ait meyve renk dönemler ... 12

ġekil 3. 6. Gallik asidin kalibrasyon grafiği ... 13

ġekil 3. 7. Fenolik standartların 280 nm’deki HPLC kromatogramları... 15

ġekil 3. 8. HPLC çalıĢmasında kullanılan standartlar ... 16

ġekil 4. 1 KuĢburnu türlerinin toplam fenolik madde miktarı ... 18

ġekil 4. 2. Hasat zamanına bağlı olarak kateĢin değiĢimi (mg/kg meyve eti) ... 37

ġekil 4. 3. Hasat zamanına bağlı olarak eriositrin değiĢimi (mg/kg meyve eti) ... 38

ġekil 4. 4. Hasat zamanına bağlı olarak rutin değiĢimi (mg/kg meyve eti) ... 39

ġekil 4. 5. Hasat zamanına bağlı olarak apigenin değiĢimi (mg/kg meyve eti) ... 40

ġekil 4. 6. Hasat zamanına bağlı olarak kuersetin değiĢimi (mg/kg meyve eti) ... 41

ġekil 4. 7. Hasat zamanına bağlı olarak naringenin değiĢimi (mg/kg meyve eti) ... 42

ġekil 4. 8. Hasat zamanına bağlı olarak kaemferol değiĢimi (mg/kg meyve eti) ... 43

ġekil 4. 9. Hasat zamanına bağlı olarak gallik asit değiĢimi (mg/kg meyve eti) ... 44

ġekil 4. 10. Hasat zamanına bağlı olarak kafeik asit değiĢimi (mg/kg meyve eti) ... 45

ġekil 4. 11. Hasat zamanına bağlı olarak p-kumarik asit değiĢimi (mg/kg meyve eti) .. 46

(9)

ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ

Çizelge 3. 1. ÇalıĢmaya konu olan kuĢburnu tür ve genotipleri ... 9

Çizelge 3. 2. Örneklemelerin yapıldığı renk değiĢim aralıkları ... 9

Çizelge 3. 3. Meyvelerin Hasat Dönemleri ... 10

Çizelge 3. 4. HPLC analizlerindeki mobil faz gradiyent sistemi ... 14

Çizelge 4. 1. Genotiplerin farklı hasat dönemlerindeki toplam fenolik madde miktarları (mg GAE/100gr) ... 17

Çizelge 4. 2. Genotiplerin birinci hasat zamanının flavonoid içeriği ... 19

Çizelge 4. 3. Genotiplerin ikinci hasat zamanının flavonoid içeriği ... 22

Çizelge 4. 4. Genotiplerin üçüncü hasat zamanının flavonoid içeriği ... 23

Çizelge 4. 5. Genotiplerin dördüncü hasat zamanının flavonoid içeriği ... 25

Çizelge 4. 6. Genotiplerin beĢinci hasat zamanının flavonoid içeriği ... 27

Çizelge 4. 7. Genotiplerin altıncı hasat zamanının flavonoid içeriği ... 29

Çizelge 4. 8. Genotiplerin birinci hasat zamanının fenolik asit içeriği ... 30

Çizelge 4. 9. Genotiplerin ikinci hasat zamanının fenolik asit içeriği ... 31

Çizelge 4. 10. Genotiplerin üçüncü hasat zamanının fenolik asit içeriği ... 33

Çizelge 4. 11. Genotiplerin dördüncü hasat zamanının fenolik asit içeriği ... 34

Çizelge 4. 12. Genotiplerin beĢinci hasat zamanının fenolik asit içeriğ ... 35

Çizelge 4. 13. Genotiplerin altıncı hasat zamanının fenolik asit içeriği ... 36 vii

(10)

SĠMGE VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ Simge Açıklama mg Miligram g Gram mL Mililitre μL Mikrolitre nm Nanometre m Metre p- Para konum o- Orto °C Santigrad Derece % Yüzde Kısaltma Açıklama

HPLC High Performence Liquid Chromatography TTSM Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Müdürlüğü UV-VIS Ultra viyole-Görünür Bölge

(11)

1

1.GĠRĠġ

KuĢburnu gülgiller familyasında yer almakta olup, Rosaceae familyası Rosaideae alt familyası Rosa cinsine ait çok yıllık bir bitkidir. Halk arasında gül burnu, gül elması, yaban gülü gibi isimlerle de bilinmektedir. Bitki taç yüksekliği türlere bağlı olarak 1-3 m arasında değiĢen dikenli bir çalı olup çevre koĢullarına karsı dayanıklılık göstermektedir. Meyve oluĢmadan önce güzel kokulu pembe ve beyaz çiçekler meydana gelmektedir. Bu çiçeklerin eksenlerinin etlenmesiyle meyve oluĢum süreci baĢlamaktadır. Çoğunlukla kızılcığa benzeyen meyvesinin içi tüylü olup,çok sayıda sert çekirdek içermektedir. Her türlü çevre koĢulunda yetiĢebildiği için vadilerde, yol kenarlarında, bahçe çitlerinde ve mezarlıklarda görülebilmektedir (Yamankaradeniz 1983).

Dünyada kuĢburnu, baĢta Almanya olmak üzere Rusya, Türk Cumhuriyetleri, Ġsviçre, Polonya ve Finlandiya gibi pek çok Avrupa ülkesinde besin ve ilaç sanayisinde tercih edilen değerli bir hammaddedir (Yamankaradeniz 1983b). Bu ülkelerde kuĢburnu; baĢlıca bebek gıdası, meyve suyu, meyve jölesi ve çay gibi gıda sektörlerinde kullanılmaktadır. Türkiye gıda sanayisinde ise kuĢburnunun ticari olarak değerlendirilmesi oldukça yeni olup kuĢburnu meyvesinden pulp, nektar ve marmelat üretimi ile birlikte kuĢburnu çayı ve son zamanlarda kuĢburnu içeceği ve nektarı da üretilmektedir. Ticari anlamda bilinen ürünlerinin yanı sıra bölgesel olarak üretilip tüketilen pek çok ürünü bulunmaktadır.

KuĢburnu, aslında Anadolu’da çok bilinen ve tüketilen bir meyve olup Türkiye’nin heryerinde özellikle Karadeniz bölgesinin Tokat ve GümüĢhane çevresinde yetiĢmektedir. KuĢburnu ülkemiz florasında yabani olarak yetiĢen ancak önemi her geçen gün biraz daha iyi anlaĢılan bir meyve türümüzdür. Bu önemine paralel olarak kuĢburnu popülasyonlarının yoğun olduğu yörelerimizde bazı seleksiyon (seleksiyon I ve/veya seleksiyon II) çalıĢmaları yapılmıĢ veya yapılmaktadır (ErciĢli, 1996; GüneĢ, 1997; Mısırlı ve ark. 1999; Kazankaya ve ark. 1999; Kızılcı, 2005; Dölek, 2008). ÇeĢit adayı, ümitvar genotiplerin tescil çalıĢmaları Tokat ve Erzincan illerinde yürütülen seleksiyon çalıĢmaları belli bir aĢamaya gelmiĢ ve süreç devam etmektedir. Kültüre

(12)

alma çalıĢmaları henüz baĢlangıç aĢamasında olmasına karĢın kuĢburnu, bölgemizde gıda sanayisinin önemli bir hammaddesidir. Tescil edilmiĢ çeĢitlerin yaygınlaĢması veya bahçelerinin kurulmasıyla birlikte daha fazla kuĢburnu meyvesinin toplanması ve iĢlenmesi söz konusu olabilecektir.

Birçok meyve türünde, farklı olum dönemlerindeki fiziksel ve fitokimyasal özellikler belirlendiği ve uygun hasat zamanının tespiti yapıldığı halde ülkemizde kuĢburnunda buna yönelik çalıĢmalar kültüre alma çalıĢmalarıyla paralellik arz ettiği için sınırlı düzeyde kalmıĢtır. Bu çalıĢma sonucunda kuĢburnu meyvesinde hasat dönemlerindeki fenolik bileĢik içeriklerinin değiĢimi ortaya konulması amaçlanmıĢtır.

Bu çalıĢma kapsamında, bazı kuĢburnu genotipleri kültüre alınıp, değiĢik olum aĢamalarındaki meyvelerin fenolik bileĢik içeriğinin değiĢimi; renk dönüĢümleri dikkate alınarak 6 farklı olum aĢamasında hasat edilerek incelendi ve her bir tür için fenolik maddeler bakımından en zengin oldukları hasat dönemi belirlendi.

Yapılan literatür araĢtırmasında ülkemizde hasat dönemlerine göre fenolik bileĢiklerin miktarındaki değiĢim çalıĢılmamıĢtır. Bu nedenle bu çalıĢmada kuĢburnu meyvesinin meyve eti fenolik bileĢiklerin değiĢimini analiz edilmesi hedeflenmiĢtir.

(13)

3

2. KAYNAK ÖZETLERĠ

KuĢburnu ülkemiz florasında doğal olarak yetiĢen ve kültüre alma çalıĢmaları devam eden bir meyve türümüzdür. Henüz standart bir kültür olmamasına karĢın kuĢburnu, diğer kullanım alanlarının yanında, meyve ve diğer bitki kısımlarının birçok mineral ve vitaminlerce zengin içeriğiyle besin maddesi olarak da değerlendirilmektedir.

Optimal hasat zamanının belirlenmesini hedefleyen çalıĢmalar kapsamında; ülkemizde, kuĢburnu türlerinin farklı olum aĢamalarındaki meyvelerinin fitokimyasal içerikleriyle ilgili çalıĢmalar Yamankaradeniz (1982, 1983) tarafından yürütülmüĢtür. Yapılan çalıĢmada, farklı türlere ait kuĢburnuların 3 farklı aĢamadaki (ham, yarı olgun ve teknolojik olum) meyvelerinin bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri incelenmiĢtir. (Yamankaradeniz, 1983).

Türkben ve ark. (2010)’nın yapmıĢ olduğu çalıĢmada, Rosa canina türüne ait kuĢburnular iki farklı olgunluk sürecinde (kırmızı-turuncu ve kırmızı dönem) hasat edilmiĢtir. Hasat edilen meyvelerin bir kısmı geleneksel yöntemle kurutulduktan sonra, diğer bir kısmı ise taze olarak marmelata iĢlenmiĢ ve sıvı kromatografisinde fenolik bileĢik, askorbik asit ve flavanol içeriklerine bakılmıĢtır.

Optimal hasat zamanını belirlemede en önemli çalıĢmayı Uggla, (2004), farklı bir kuĢburnu türü (Rosa spinosissima) üzerine çalıĢmıĢtır. Söz konusu çalıĢmada, olgunlaĢma aĢamasında kuĢburnuda meyve kalitesi ve kopma direnci değiĢimini gözlemlemiĢtir. AraĢtırıcı çalıĢmada yaz sonu-güz baĢına denk gelen 6 haftalık süre içerisinde hasatlar yapmıĢ, meyvelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini analiz etmiĢtir. Ġncelenen kimyasal özelliklerden antosiyaninler ilk haftalarda yükselmiĢ ve daha sonra stabil hale gelmiĢtir. Toplam kuru madde ise aynı süre içerisinde %18.8’den %23.4’e çıkmıĢtır. Toplam asitlilik önce artmıĢ daha sonra ise azalmıĢtır. Balsgard (Ġsveç) iklim koĢullarında 15 Eylül’de kuĢburnu meyvesi maksimum antosiyanin, meyve ağırlığı ve meyve eti oranına ulaĢılmıĢtır. Aynı süre içerisinde askorbik asit ve suda çözünebilir kuru maddede de artıĢ kaydedilmiĢtir.

(14)

Olgun kuĢburnu meyvesine ait çekirdeklerin yağ asidi içerikleriyle ilgili ülkemizde Özcan (2002), ErciĢli ve ark. (2007) ve Çelik ve ark. (2010) tarafından yürütülmüĢtür. AraĢtırıcılar farklı türlere ait olgun kuĢburnu meyvelerinin palmitik, palmitoleik, stearik, oleik, linoleik, linolenik ve araĢidik asit içeriklerini belirlemiĢtir. Ancak yapılmıĢ olan bu çalıĢmalar yanında, olgunlaĢmaya bağlı olarak veya faklı olum aĢamalarındaki kuĢburnu çekirdeklerinin kimyasal komposizyonuyla ilgili çalıĢmalara ihtiyaç vardır.

KuĢburnu çekirdekleri, içerdikleri yağ asitleri bakımından özellikle kozmetik sanayinde ön plana çıkarken, hayvan yemi olarak da önem taĢımaktadır. Nichita ve ark., (1981) tarafından yürütülen bir çalıĢmada piliçlik tavuk ve kuzulara öğütülmüĢ kuĢburnu tohumu verilmiĢtir. Piliçlerin yemlerine öğütülmüĢ kuĢburnu tohumu %1 oranında, kuzuların yemlerine ise % 10 ve % 20 oranında konulmuĢtur. ÖğütülmüĢ kuĢburnu tohumu ilavesinin piliç ve kuzuların geliĢimine özellikle de piliçlerde önemli derecede olumlu etki meydana getirdiği belirlenmiĢtir. Turgut ve ark. (2008) farklı kimyasal uygulamaların kuĢburnu tohumlarının besin değeri üzerine yaptıkları bir araĢtırmada kuĢburnu tohumlarının ruminant yemlerine katılabileceğini ve hayvan beslenmesinde kullanılabileceği sonucuna varmıĢlardır.

2.1. Fenolik BileĢikler

Fenolik maddeler bitkisel kaynaklı besinlerin lezzetine özellikle ağızda buruk bir tat bırakma yönünde ve rengine etki eden, meyve ve sebzelerde genellikle çok az miktarlarda bulunmaktadır. Fenolikler önemli olan bir madde grubudur. Fenolik maddeler aromatik halkasında bir veya daha fazla hidroksil grubu içeren bileĢiklerdir (Shahidi ve Naczk, 1995). Bu bakımdan en basit fenolik maddenin bir tane hidroksil grubu içeren benzen yani fenol olduğu ve diğer fenolik maddelerin bundan türediği bilinmektedir (Cemeroğlu ve Acar, 1986).

Bugüne kadar en az 5000 tane fenolik madde tanımlanmıĢ olup bunların 2000’den fazlası doğal flavonoidlerdir. Genelde bitkilerin yaprak, çiçek, meyve gibi canlı dokularında glikozitler Ģeklinde, odunsu dokularında aglikonlar Ģeklinde,

(15)

çekirdeklerinde ise her iki formda da bulunabilmektedirler (Shahidi ve Naczk, 1995). Bitkiler aleminde fenolik madde içeriği en zengin olan bitkinin Camellia sinensis olduğu bildirilmektedir (Wilson ve Clifford, 1995). Fenolik maddeler açısından meyvelerin sebzelerden daha zengin olduğu bilinmektedir. Ancak fenolik maddeler bitkiler aleminde o kadar yaygındır ki hemen her meyve ve sebzede az ya da çok miktarda bulunmaktadır.

Fenolik bileĢikler fenilpropanoid metabolik yolu ara ürünlerindendir (Dixon ve Paiva, 1995). Bu metabolik yolda polifenollerin de sentezlendiği bir metabolik yoldur. ġekil 1’de de görüldüğü gibi fenilalanin ve trozin amino asitlerinden bir seri enzimle birlikte sentezlenen polifenoller enzimatik kontrol altındadırlar. Enzimlerin aktivitesinin değiĢmesiyle bu bileĢiklerin sentezi değiĢim göstermektedir. Enzim aktiviteleri bir çok faktörler tarafından etkilenmektedir. Sekonder metabolitlerin sentezi; genetik, pH, iyonik Ģiddet, allelopatik etkiler, ıĢık, sıcaklık, klimatik değiĢiklikler vb etkenlerde etkilenmektedir.

Enzimlerin aktivitesi bitkinin geliĢim sürecindeki büyüme ve geliĢmeden de değiĢiklik gösterebilmektedir. Bu bağlamda, kuĢburnu meyvesindeki olum aĢamalarına bağlı olarak enzim aktiviteleri de değiĢebilmektedir. Bu değiĢimden dolayı da sekonder metabolitlerin üretiminde değiĢiklik meydana gelebilir.

(16)

ġekil 2. 1. Genel fenilpropanoid metabolik yolu (Dixon ve Paiva, 1995)

PAL, L-fenilalanin amonyak-liyaz; CA4H, sinnamik asit 4- hidroksilaz; CHI, kalkon izomeraz; CHR, kalkon redüktaz; CHS, kalkon sentaz; 4CL, 4-kumarat:koenzim A ligaz; COMT, kaffeik asit O-metiltransferaz; DHFR, dihidroflavonol redüktaz; DMID, 7, 2´-dihidroksi- 4´-metoksiizoflavanol dehidrataz; F3OH, flavanon 3-hidroksilaz; F5H, ferulik asit 5-hidroksilaz; IFR, izoflavon redüktaz; IPS, izoflavon sentaz; S, stilben (resveratrol) sentaz; UFGT, UDP-glukoz flavanol 3-O-glukozil transferaz; VR, vestiton redüktaz.

(17)

2.2. Fenolik Maddelerin Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri

Fenolik maddelerin en önemli biyolojik özelliği, antioksidatif etkiye sahip olmaları gösterilmektedir. Oksijen radikalleri ve lipid peroksidasyonunun, kalp damar hastalıkları, kanser ve kronik iltihaplanma gibi hastalıkların en önemli etkenleri olduğu, flavonoidlerin birçoğunun lipid peroksidasyonunu baĢlatan radikallerin ve lipid peroksi radikallerinin oluĢumunu engellediği, yapısındaki bazı grupların flavanoid radikallerinin stabilitesini ve böylece antioksidan kapasitesini artırabildiği, flavonoidlerin bunların dıĢında metal iyonlarını bağlayarak lipidlerin oksidasyonunu önleyebildiği ve radikallerin oluĢumunda görev yapan enzim sistemlerini inhibe edebildiği belirlenmiĢtir (Karakaya ve El, 1997). Fenolik maddelerin sağlıkla iliĢkisinde toplam fenolik miktarı veya flavonol, flavon gibi alt grupların miktarından çok bu maddelerin türevleri ve her birinin miktarının önemli olduğu belirtilmiĢtir (Cemeroğlu ve Cemeroğlu, 1998).

Fenolik maddelerin kalp sağlığı üzerine de olumlu etkilerinin olduğu bildirilmektedir. Örneğin, siyah çay, soğan ve elmadaki flavonoidlerin yüksek miktarlarda alınmasının yaĢlılarda kalp hastalıklarına bağlı ölümleri azaltmada etkili olduğu bildirilmiĢtir (Langseth, 1995). Biyolojik etkili flavonoidler (bioflavonoidler) vitamin P maddeleri olarak da bilinmektedir. Bu bileĢiklerin kılcal damarlarda kanama ve çatlamaları engelleyici etkileri olduğu ve flavonoidlerin diğer maddelerin oksidasyonunu yavaĢlatıcı etki gösterdikleri bildirilmektedir (Schobinger, 1988).

Kanser, kalp hastalıkları ve beyin damarlarına bağlı hastalıklarda ölüm oranı ve tümör oluĢumunun diyetteki meyve ve sebzelerin miktarıyla ters orantılı olduğu belirtilmiĢtir. Bol miktarda meyve ve sebze tüketenlerde kan basıncının da düĢtüğü, meyve ve sebzelerin bu etkiyi yapılarında bulunan antioksidanlarla sağladıkları, bu antioksidan etkinin ise C ve E vitamini ile α-karotenden çok fenolik maddelerden kaynaklandığı kaydedilmiĢtir (Hertog, 1993; Wang ve ark., 1996; Wetherilt, 1996).

Aktif oksijen ve radikaller insan vücudunda pek çok hastalığa ve dokuların zarar görmesine neden olduğu iddia edilmektedir. Aktif oksijenin süperoksit, hidrojen peroksit ve hidroksil radikalleri Ģeklinde bulunduğu, aktif oksijen ve serbest

(18)

radikallerin, kanser yapıcılar tarafından üretildiği ve kanser oluĢumunda rol aldığı, hidrojen peroksitin ise farelerde deri tümörleri oluĢumuna neden olduğu saptanmıĢtır (Cerutti, 1985; Slaga ve ark., 1982). Vücutta hücre içi ve dıĢındaki oksidasyon iĢlemlerini azaltan antioksidan maddeler cilt sağlığı açısından da önemlidir. Bu maddeler cilde elastikiyet kazandırıp, parlak, renkli ve sağlıklı bir görünüm vermekte, Herpes simplex virüsünün yol açtığı deri yaralarını da bir ölçüde önlemektedir. Böylece bir yerde deri kanserine karĢı da koruyucu etki göstermektedir (Wetherilt, 1996).

2.3. Kromatografik Teknikler

Fenolik asitlerin ince tabaka kromatografisi ile analizinde sabit faz olarak selüloz ya da silika, yürütücü çözücülerden ise toluen, dioksan ve benzen bunlara ilaveten aseton, bütanol, etanol, asetik asit gibi polar organik modifiye ediciler kullanılmıĢtır. Ġnce tabaka kromatografisinin HPLC’ye avantaj; HPLC kolonu kirletebilecek kontaminantların ince tabaka kromatografisinde böyle bir sonuca yol açamadan ayrımlarını sağlayabilmesidir (Fernandez de Simon ve ark.,1992; Lee ve Widmer, 1996).

1980’li yıllarda fenolik asit analizlerinde gaz kromatografisinden faydalanılmıĢtır. Ancak HPLC, özellikle zıt faz kromatografi; en çok tercih edilen yöntem olmuĢtur. Analizlerde kullanılan çözücüler; asetik asit, formik asit, ya da fosforik asit içeren sulu çözeltiler ile metanol, asetonitnil gibi organik çözücülerdir. Çözücülere ilave edilen düĢük miktardaki asetik asit, formik asit, fosforik asit, trifloroasetik asit gibi asit çözeltileri fenolik ve karboksilik grupların iyonizasyonunu baskılamakta ve bu sayede analizlerde rezülosyon ve tekrarlanabilirlik açısından daha iyi sonuç alınmaktadır (Hakkinen, 2000).

(19)

3. MATERYAL ve METOT

3.1. Bitkisel Materyal

AraĢtırma materyalini “Tokat Yöresinde Doğal Olarak YetiĢen KuĢburunların (Rosa spp.) Seleksiyon Yoluyla Islahı ve Çelikle Çoğaltılması Üzerinde Bir AraĢtırma” isimli çalıĢma (GüneĢ, 1997) kapsamında ıslahı yapılan kuĢburnu genotiplerinden seçilen ve GaziosmanpaĢa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü araĢtırma ve uygulama alanında yetiĢtirilen 5 farklı kuĢburnu genotipi oluĢturmaktadır (Çizelge 3.1).

Çizelge 3. 1. ÇalıĢmaya konu olan kuĢburnu tür ve genotipleri Genotip No Ait olduğu Tür

MR-12 Rosa dumalis

MR-15 Rosa dumalis

MR-26 Rosa canina

MR-46 Rosa dumalis ssp. boissieri var. Boissieri

MR-84 Rosa villosa

Meyve örnekleri; her tür/genotipin kendi içinde olgulaĢma süresince gözlenen renk değiĢimleri baz alınarak örneklemeler yapıldı. Örneklemenin yapıldığı renk değiĢim skalası Çizelge 3.2’de verilmiĢtir.

Çizelge 3. 2. Örneklemelerin yapıldığı renk değiĢim aralıkları Hasat Dönemi Meyve rengi Renk oranı (% meyve alanı)

1 YeĢil-turuncu Turuncu renk: <%50

2 YeĢil-turuncu Turuncu: >%50

3 Turuncu Turuncu: %100

4 Turuncu-kırmızı Kırmızı: <%50

5 Kırmızı Kırmızı: > % 100

6 Koyu kırmızı Koyu kırmızı: %100

Yapılan çalıĢmada meyveler yukarıda verilen renk dönüĢümlerine göre 6 hasat döneminde hasat edildi. Meyvelerin hasat dönemi yaklaĢık olarak 1,5–2 ay arasında gerçekleĢtirildi. Hasatlara 22 Temmuzda baĢlanıp, 21 Ekimde son verildi. Hasat tarihleri

(20)

Çizelge 3.3’te verilmiĢtir. Hasat edilen meyveler çekirdeklerinden ayrılarak, kimyasal analizleri yapılıncaya kadar -20 C°’de saklandı.

Çizelge 3. 3. Meyvelerin Hasat Dönemleri

MR-46: 3.0-4.0 m boylanabilen, çalı formunda güçlü geliĢme kuvvetine sahip bir

bitkidir. Meyve verimi yüksek ancak meyve kalitesi orta düzeydedir. Meyveleri orta iriliktedir.

(21)

MR-12: 1,5-2,0 m boyunda, çalı formunda, dip sürgünü verme potansiyeli zayıf bir

bitkidir. Meyve verimi ve kalitesi yüksektir. Meyveleri iri ve gösteriĢlidir. Olgun meyve rengi turuncu, meyve Ģekli koniktir.

ġekil 3. 2. MR-12 türüne ait meyve renk dönemleri

MR-15: 2.0-2.5 m boylanabilen, çalı formunda bol miktarda dip sürgünü veren bir

genotiptir. Meyve verimi yüksektir. Ġri ve gösteriĢli meyvelere sahiptir. Olgun meyve rengi kırmızı-turuncu, meyve Ģekli uzun elipstir.

(22)

bitkidir. Meyve verimi orta düzeydedir. Çok iri ve oldukça gösteriĢli-kaliteli meyvelere sahiptir. Meyveleri taze (sofralık) tüketilebilecek derecede albeni ve lezzete turuncu renkte, Ģekli yuvarlaktır.

ġekil 3. 4. MR-26 türüne ait meyve renk dönemler

bitkidir. Meyve verimi ve kalitesi yüksektir. Orta irilikte ve gösteriĢli meyvelere sahiptir. Diğer genotiplerden farklı olarak meyvelerinin dıĢ yüzeyi hafif tüylüdür. Meyveleri koyu kırmızı renkte ve yuvarlaktır.

(23)

3.2. Kimyasal Analiz Ġçin Ekstrelerin Hazırlanması

Yapılan 6 hasat döneminden sonra kuĢburnu meyveleri çekirdeklerinden temizlenip ve küçük parçalar haline getirildi. YaklaĢık olarak 20-30 g meyve örneklerleri -20 C°’de derin dondurucuda saklandı. Daha sonra saklanan bu meyve örnekleri derin dondurucudan alınıp sıvı azot içerisine yaklaĢık 5 dakika bırakıldı. Çıkarılan örnekler kahve öğütücüsüyle mümkün olan en küçük toz parçalar haline getirildi. Bu küçük parçacıklardan 400 mg alınarak üzerine 10 mL (1:1) metanol–kloroform çözeltisi ilave edilip vortekslendi. Elde edilen ekstraksiyon toplam fenol miktarı analizi ve fenolik maddelerin yüksek basınçlı sıvı kromatografisi analizi için hazırlandı.

3.2.1.Toplam Fenol Analizi

KuĢburnu meyvelerin toplam fenolik madde içeriğini belirlemek için hazırlanan ekstraksiyondan 100 μL alındı. Bu alınan örnekler 13x100 tüplere konulup üzerine 4,5 mL saf su eklendi. Daha sonra 100 μL Folin-Cioceltaus reaktifi eklendi. Bundan sonrada 300 μL sodyum karbonat (% 2’lik) eklenip vortekslendi. 45 dakika beklendikten sonra 720 nm dalga boyunda UV-VIS’ de okuma yapıldı. Meyve örneklerindeki toplam fenolik madde miktarı aĢağıdaki kalibrasyon grafiği kullanılarak mg gallik aside eĢdeğer fenolik madde olarak değerlendirildi.

ġekil 3. 6. Gallik asidin kalibrasyon grafiği

y = 0,0009x - 0,0067 R² = 0,9999 -0,05 0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35 0,4 0 100 200 300 400 500

(24)

3.2.2. Fenolik BileĢiklerin HPLC Analizi

Numunelerdeki organik asit ve flavon türevlerinin kalitatif analizleri; Shimadzu marka LC 20AT pompa ve SPD-M20A model DAD dedektör (280-320 nm’de) ve CTO-20AC model kolon fırınından oluĢan HPLC sisteminde yapıldı. Analit ve standartların kromatografik ayrımlarında Phenomenex Kromasil 100A (250x4.60 mm, 5 µm) C18 ters faz dolgu maddeli kolon ile yapıldı. Mobil faz olarak asetonitril (A) ve %2,5 formik asit/deiyonize su (B) karıĢımı Çizelge 3.4’deki pompa programı kullanılarak yapıldı. Analiz boyunca mobil faz akıĢ hızı 1 mL/dakika olarak ayarlandı. Numune ve standartlar cihaz 20 μL olarak enjekte edildi. Kolon sıcaklığı ise 30 °C’ye ayarlandı.

Çizelge 3. 4. HPLC analizlerindeki mobil faz gradiyent sistemi

Zaman (dk) A(v/v) B (v/v) 0-5 5 95 5-10 22 78 10- 20 22 78 20-35 100 0 35-40 100 0

Analizde kullanılan standartların (Bkz. ġekil 3.6) her biri 100 ppm olacak Ģekilde hazırlanan stok çözeltiden 50, 25 ve 5 ppm’lik deriĢimleri seyreltme metodu ile elde edilen çözeltiler kullanılarak her bir bileĢen için kalibrasyon grafikleri ve regrasyon eğrileri çizildi. Numunedeki miktarlar ise LC-Solution yazılımı ile değerlendirildi. Yapılan HPLC analizinde elde edilen standartlara ait HPLC kromatogramı ġekil 3.7’de verilmiĢtir.

3.3. Ġstatistik Analiz

Elde edilen sonuçların istatistiksel analizi, SPSS istatistik programı ile yapıldı. KuĢburnu genotipleri ve hasat zamanının fenolik asit ve flavon değerlerinin varyanas analizi (ANOVA) ve Duncan karĢılaĢtırma testi yapıldı. Anlamlılık derecesi p<0,05 alındı.

(25)

(26)

(27)

17

4. BULGULAR ve TARTIġMA

4.1. KuĢburnu Türlerinin Toplam Fenolik Madde Miktarları

Çizelge 4. 1. Genotiplerin farklı hasat dönemlerindeki toplam fenolik madde miktarları (mg GAE/100gr)

Genotiplerin toplam fenolik madde miktarları Çizelge 4.1’de sunulmuĢtur. Toplam fenolik madde bakımından MR-15 no’lu genotip diğer genotiplerden daha zengindir. Genotiplerde genel olarak 4. hasat dönemine kadar fenolik madde içeriğinde bir artıĢ söz konusudur. Ancak genotiplerin 5. ve 6. hasat dönemlerinde; toplam fenolik madde miktarında bazı genotiplerde azalma olurken bazılarında yükselme eğilimi devam etmiĢtir.

Bu çalıĢmada toplam fenolik bileĢik miktarı 100 gram taze meyve etinde mg gallik aside eĢdeğer (mg GAE/100 gr taze meyve eti) olarak hesaplandı. Daha önce yapılan bazı çalıĢmalarda ise toplam fenolik asit miktarı gram kurutulmuĢ meyvede mg GAE olarak verilmektedir. Yılmaz ve ErciĢli (2011) yaptıkları çalıĢmada Rosa pisiformis, Rosa canina, Rosa villosa and Rosa dumalis subsp.antalyensis kuĢburnu genotiplerinde 78-102 mgGAE/g kuru meyve eti olarak bulmuĢlar. Yine benzer baĢka bir çalıĢmada ise Montazeri ve ark. (2011) kuĢburnunda toplam fenolik 63-424 mgGAE/g gibi geniĢ bir dağılımı rapor etmektedirler. Barros ve ark. (2011) yaptıkları çalıĢmada Rosa canina genotipindeki toplam fenolik bileĢik miktarını 143 mg GAE/g olarak belirtmiĢlerdir. ErciĢli (2007) yaptığı bir çalıĢmada toplam fenolik bileĢik miktarını 73-96 mg GAE/g olarak rapor etmiĢtir.

MR-12 MR-15 MR-26 MR-46 MR-84 HASAT 1 344,99±41,32 1094,51±134,07 516,21±20,09 351,80±22,42 705,98±31,07 HASAT 2 406,88±27,69 1241,74±316,78 622,27±65,21 387,25±143,75 765,14±40,35 HASAT 3 507,76±160,65 1174,67±326,31 618,46±39,01 498,49±61,39 756,96±37,77 HASAT 4 521,94±122,66 1258,64±158,63 628,00±16,53 643,54±166,35 821,31±67,07 HASAT 5 538,84±64,00 1453,32±78,22 796,77±85,64 635,91±48,89 859,21±70,61 HASAT 6 509,12±110,94 1510,57±68,81 817,49±128,77 602,92±102,28 965,81±105,28

(28)

Daha önce yapılan çalıĢmalara bakıldığında kuĢburnu genotiplerinde toplam fenolik asit miktarı geniĢ bir dağılım gösterdiği görülmektedir. Bu çalıĢmada, toplam fenolik bileĢik miktarı 344-1510 mg GAE/ 100 g taze meyve eti olarak dağılım göstermektedir. Bu veriler literatür verileri ile karĢılaĢtırıldığında daha düĢük miktarlarda olduğu göze çarpmasına rağmen literatürlerdeki verilerin kuru meyvede verildiği göz önüne alındığında daha önce yapılan çalıĢmalarla paralellik arz ettiği görülebilmektedir. Çünkü kuĢburnu meyvesinde yüzde 40-70 oranında su içerdiği bilinmektedir (Yıldız ve Nergiz, 1996).

ġekil 4. 1 KuĢburnu türlerinin toplam fenolik madde miktarı

ġekil 4.1 incelendiğinde; MR-12 genotipinde 5. hasat döneminden sonra MR-46 ise 4. hasat döneminden sonra toplam fenolik bileĢik miktarının bir önceki hasat dönemine göre azalmaya baĢladığı görülmektedir. Meyvelerin olgunlaĢma evrelerinde aktivitesi yükselen polifenol oksidaz enziminin substratı olan fenolik bileĢikler, bu evrede kullanıldığı için meyvelerde fenolik bileĢiklerin miktarında bir azalmanın olması fizyolojik açıdan normal bir değiĢimdir. Bu değiĢimin bütün türlerde görünmemesinin sebebi; genetik varyasyon, olgunlaĢma evrelerinin farklılığı, enzim aktivitesini etkileyen çevre faktörleri gibi birçok nedenden kaynaklanabilir.

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600

HASAT 1 HASAT 2 HASAT 3 HASAT 4 HASAT 5 HASAT 6

TOP LA M FE N OLİ K M A D D E (m g G A E / 100 gr ) HASAT MR-12 MR-15 MR-26 MR-46 MR-84

(29)

4.2. Genotiplerin Fenolik Asit ve Flavonoid Ġçerikleri

4.2.1. Genotiplerin Flavonoid Ġçeriklerinin Hasat Zamana Göre DeğiĢimi

Genotiplerde tüm hasat zamanlarında (1.-6.) kateĢin, erositrin, rutin, apigenin, kuersitin, naringenin HPLC ile analiz edildi. Hasat zamanlarındaki genotiplerdeki flavon içerikleri istatistiksel olarak karĢılaĢtırılmıĢtır.

4.2.1.1. Birinci Hasat Dönemi Flavonoid Ġçeriğinin DeğiĢimi

Çizelge 4. 2. Genotiplerin birinci hasat zamanının flavonoid içeriği (mg/kg meyve eti) Hasat 1 KateĢin Eriositrin Rutin Apigenin Kuersetin Naringenin Kaemferol

MR-12 142,75±50,58c 26,25±3,47b 195,00±106,33a 31,00±6,50a 6,58±1,23bc - 1,58±0,29b

MR-15 300,125±33,41ab 68,25±29,85a 98,00±12,37ab 18,75±5,30b 33,87±7,95a 1,13±0,53a 6,63±1,94a

MR-26 225,25±42,56bc 15,91±14,57b 65,25±34,00b 4,83±1,88c 2,33±0,63c - 1,16±0,38b

MR-46 149,83±6,90c 60,41±1,37a 133,33±6,47ab 2,83±0,72c 10,91±2,55b 0,25±0,00a 0,92±0,14b

MR-84 343,58±57,78a 55,16±1,77a 140,75±17,02ab 17,75±0,43b 6,58±2,89bc 0,25±0,00a 0,92±0,29b

*Aynı kolondaki aynı harflerin farkın istatistiksel anlamlı olmadığı (Duncan; p>0,05), farklı harflerin ise farkın istatistiksel anlamlı olduğunu belirtmektedir (Duncan; p<0,05).

Çizelge 4.2. de görüldüğü gibi birinci hasat döneminde analiz edilen flavonlardan tüm genotiplerde kateĢin en yüksek miktarda bulunurken naringenin ve kaemferol en düĢük konsantrasyonlarda bulunmuĢtur.

Birinci hasat zamanında kateĢin miktarı MR-84 genotipide en yüksek miktarda (343,5±57,7 mg/kg meyve eti) bulunurken en düĢük miktarda(142,8±50,5 mg/kg meyve eti) MR-12 genotipinde bulunmuĢtur. Çizelge 4.2’de de görüldüğü gibi yapılan istatistik analizde MR-84 genotipindeki kateĢin miktarı MR-12, MR-26, MR-46 genotiplerindeki kateĢin miktarından anlamlı derece yüksek bulunurken (p≤0,05) MR-15 genotipindeki fark anlamlı bulunmamıĢtır.

(30)

Bu döneminde rutin miktarı MR-12 genotipinde en yüksek miktarda bulunurken (195,0±106,3 mg/kg meyve eti) rutin miktarı en düĢük olduğu (65,2±34,0 mg/kg meyve eti) genotip ise MR-26 genotipidir. Yapılan istatistik analizinde rutin miktarı MR-12 genotipi ile MR-26 genotipi arasında önemli fark bulunurken (p≤0,05) diğer genotipler arasında anlamlı fark bulunmamıĢtır (Çizelge 4.2).

Eriositrin miktarı MR-15 genotipinde en yüksek miktarda bulunurken (68,2±29,8mg/kg meyve eti) en düĢük miktarda (15,9±14,5 mg/kg meyve eti) MR-26 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.2). Yapılan istatistik analizinde eriositrin miktarı 15, MR-46 ve MR-84 genotiplerinde MR-12 ve MR-26 genotiplerinden anlamlı dercede yüksek bulunmuĢtur (p≤0,05; Çizelge 4. 2).

Bu hasat döneminde geniĢ bir dağılım aralığını gösteren apigenin genotipidir (2,8-31,0 mg/kg meyve eti). Çizelge 4.2’de de görüldüğü gibi apigenin miktarı en yüksek(31,0±6,5 mg/kg meyve eti) bulunan genotip MR-12 genotipi iken en düĢük miktarı (2,8±0,7 mg/kg meyve eti) MR-46 genotipi içermektedir. MR-12 genotipi apigenin miktarı diğer genotiplerden anlamlı olarak yüksek bulunurken, 15 ile MR-84 genotiplerindeki apigenin miktarları anlamlı bir fark bulunmamıĢ fakat bu iki genotipdeki apigenin miktarları MR-26 ve MR-46 genotiplerindekinden anlamlı olarak yüksek bulunmuĢtur (Çizelge 4.2).

Kuersetin miktarı MR-15 genotipinde en yüksek miktarda (33,8±7,9 mg/kg meyve eti) bulunmuĢ ve diğer genotiplerden anlamlı derece yüksektir (p≤0,05; Çizelge 4.2). Kuersetin miktarı en düĢük miktarda (2,3±0,6 mg/kg meyve eti) MR-36 genotipide bulunmuĢ ve diğer genotiplerden anlamlı derecede düĢük olarak analiz edilmiĢtir (p≤0,05; Çizelge 4.2).

Bu hasat döneminde naringenin miktarı MR-12 ve MR-26 genotiplerinde bulunmamıĢken diğer genotiplerde çok düĢük konsantrasyonlarda analiz edilmiĢ ve anlamlı fark bulunmamıĢtır (Çizelge 4. 2).

(31)

Bu hasat döneminde kaemferol miktarı en yüksek miktarda (6,6±1,9 mg/kg meyve eti) MR-26 genotipinde bulunmuĢ ve diğer genotiplerden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p≤0,05; Çizelge 4. 2).

4.2.1.2. Ġkinci Hasat Dönemi Flavonoid Ġçeriğinin DeğiĢimi

Ġkinci hasat döneminde sırasıyla kateĢin, rutin ve eriositrin miktarı en yüksek flavon olarak bulunurken en düĢük miktar sırasıyla, apigenin, kuarsetin, kaemferol ve neringenin flavonoidleri bulunmuĢtur (Çizelge 4. 3).

Bu hasat döneminde kateĢin miktarı MR-84 en yüksek konsantrasyonda bulunmuĢtur (416,5±29,6 mg/kg meyve eti). Bu genotipindeki kateĢin miktarı diğer genotiplerden anlamlı derecede yüksek bulunurken 15 ve 26 genotiplerindeki miktar da MR-12 ve MR-46 genotiplerinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p≤0,05; Çizelge 4. 3). Bu dönemde kateĢin miktarı en düĢük konsantrasyonda (163,5±53,3 mg/kg meyve eti). MR-46 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4. 3).

Rutin miktarı MR-12 genotipinde en yüksek miktarda (245,2±9,9 mg/kg meyve eti) MR- bulunurken MR-15 genotipinde en düĢük miktarda (104,8±13,5 mg/kg meyve eti) MR- bulunmuĢtur (Çizelge 4.3). MR-12 genotipindeki rutin miktarı diğer genotiplerdekinden anlamlı derecede yüksek iken MR-26 ve MR-84 genotiplerindeki rutin miktarı da MR-15 ve MR-46 genotiplerinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p≤0,05; Çizelge 4. 3).

Eriositrin miktarı MR-15 genotipinde en yüksek miktarda (69,8±29,8 mg/kg meyve eti) bulunurken en düĢük miktarda (28,9±1,1 mg/kg meyve eti) MR-12 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.3). MR-15 genotipindeki eriositrin miktarı MR-12 ve MR-26 genotiplerindekinden anlamlı derecede yüksek iken MR-46 ve MR-84 genotiplerindeki fark anlamlı olarak bulunmamıĢtır. Ayrıca MR-46 ve MR-84 genotiplerindeki eriositrin miktarı MR-12 ve MR-26 genotiplerindekinden yüksek olmasına rağmen bu farklar istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0,05; Çizelge 4. 3).

(32)

Çizelge 4. 3. Genotiplerin ikinci hasat zamanının flavonoid içeriği (mg/kg meyve eti) HASAT

2

KateĢin Eriositrin Rutin Apigenin Kuersetin Naringenin Kaemferol

MR-12 194,16±14,33c 28,91±1,18b 245,25±9,96a 20,50±2,63a 5,58±1,42a - 1,92±0,14a

MR-15 297,33±66,79b 69,75±29,85a 104,83±13,51c 24,25±1,14a 20,83±16,21a 0,92±0,72a 6,50±3,25a MR-26 303,16±14,02b 31,16±2,01b 163,50±10,49b 5,00±0,50b 5,17±3,11a - 1,83±0,63a

MR-46 163,5±53,39c 48,33±19,85ab 116,08±46,84c 3,13±0,18b 9,42±7,51a 0,25±0,00a 1,13±0,88a

MR-84 416,5±29,66a 54,83±3,92ab 180,42±5,65b 18,00±1,80a 7,50±3,78a 0,25±0,00a 1,17±0,14a

Bu hasat döneminde apigenin miktarı en yüksek olduğu genotip MR-15 genotipidir. En düĢük miktar ise MR-26 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.3). MR-12, MR-15 ve MR-84 genotiplerindeki apigenin miktarlarındaki fark anlamlı değilken bu genotiplerin apigenin miktarı MR-26 ve MR-46 genotiplerinkinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p≤0,05; Çizelge 4. 3).

Kuarsetin miktarı MR-15 genotipinde yüksek bulunmasına rağmen, bu hasat döneminde genotipler arasında kuarsetin miktarında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 3).

Kaemferol miktarı MR-15 genotipinde yüksek bulunmasına rağmen, bu hasat döneminde de genotipler arasında kaemferol miktarında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 3).

Bu hasat döneminde naringenin miktarı MR-12 ve MR-26 genotiplerinde bulunmamıĢken diğer genotiplerde çok düĢük konsantrasyonlarda bulunmuĢ ve genotipler arasında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 3).

(33)

4.2.1.3. Üçüncü Hasat Dönemi Flavonoid Ġçeriğinin DeğiĢimi

Üçüncü hasat döneminde sırasıyla kateĢin, rutin ve eriositrin miktarı en yüksek flavon olarak bulunurken en düĢük miktar sırasıyla, apigenin, kuarsetin, kaemferol ve naringenin flavonoidleri bulunmuĢtur (Çizelge 4. 4).

Bu hasat döneminde kateĢin miktarı MR-84 genotipinde en yüksek bulunurken (359,9±89,9 mg/kg meyve eti) en düĢük miktarda (241,3±50,4 mg/kg meyve eti) MR-12 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.4). MR-84 genotipindeki kateĢin miktarı diğer genotiplerden yüksek olmasına rağmen sadece MR-12 genotipindekinden anlamlı olarak farklıdır (p≤0,05; Çizelge 4. 4). Diğer genotipler arasında katĢin bakımından anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 4).

Rutin miktarı MR-12 genotipinde en yüksek miktarda (270,2±24,5 mg/kg meyve eti) bulunurken MR-26 genotipinde en düĢük miktarda (119,6±17,6 mg/kg meyve eti) bulunmuĢtur (Çizelge 4.4). MR-12 genotipindeki rutin miktarı diğer genotiplerdekinden anlamlı derecede yüksek iken (p≤0,05) diğer genotiplerindeki rutin miktarı anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 4).

Eriositrin miktarı MR-15 genotipinde en yüksek miktarda (60,6±29,9 mg/kg meyve eti) bulunurken en düĢük miktarda (29,6±4,3 mg/kg meyve eti) MR-26 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.4). MR-15 genotipindeki eriositrin miktarı diğer genotiplerden yüksek olmasına rağmen bu farklar istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0,05; Çizelge 4. 4).

Çizelge 4. 4. Genotiplerin üçüncü hasat zamanının flavonoid içeriği (mg/kg meyve eti) HASAT 3 KateĢin Eriositrin Rutin Apigenin Kuersetin Naringenin Kaemferol

MR-12 241,33±50,40b 30,00±3,44a 270,25±24,50a 15,42±2,27b 7,42±4,21b 1,33±0,95b

MR-15 344,58±54,31ab 60,58±29,90a 128,50±14,29b 23,42±0,63a 20,83±6,71a 0,67±0,52a 6,75±1,95a MR-26 260,42±25,85ab 29,67±4,38a 119,67±17,63b 4,13±0,53c 3,25±0,25b 1,75±0,43b

MR-46 269,25±53,59ab 58,25±5,41a 137,50±9,97b 4,42±0,52c 15,75±3,04a 0,58±0,58a 0,73±0,48b MR-84 359,92±89,94a 36,92±21,38a 179,75±83,07b 13,42±7,18b 2,04±1,57b 1,67±0,38b

(34)

Bu hasat döneminde apigenin miktarı en yüksek olduğu genotip MR-15 genotipidir (23,4±0,63 mg/kg meyve eti). En düĢük miktar ise MR-26 ve MR-46 genotiplerinde bulunmuĢtur (4,1±0,53; 4,4±0,52 mg/kg meyve eti; Çizelge 4.4). MR-15 genotipindeki apigenin miktarı diğer genotiplerden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p≤0,05; Çizelge 4. 4). MR-12 ve MR-84 genotiplerindeki apigenin miktarlarındaki fark anlamlı değilken bu genotiplerin apigenin miktarı MR-26 ve MR-46 gemotiplerinkinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p≤0,05; Çizelge 4. 4).

Kuarsetin miktarı MR-15 genotipinde yüksek bulunmasına rağmen, bu fark MR-46 genotipindeki kuarsetin bakımından anlamlı bir fark olarak bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 4). Bu hasat döneminde MR-15 ve MR-46 genotiplerindeki kuarsetin miktarı MR-12, MR-26 ve MR-84 genotiplerinden anlamlı derecede bir fark bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 4).

Kaemferol miktarı MR-15 genotipinde yüksek bulunmuĢ ve bu fark diğer genotiplerden anlamlı olarak yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 4). Diğer genotipler arasında kaemferol miktarında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 4).

Bu hasat döneminde naringenin miktarı MR-12 ve MR-46 genotiplerinde bulunmuĢken diğer genotiplerde bulunmamıĢtır. Ayrıca bu iki genotip arasında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 4).

4.2.1.4. Dördüncü Hasat Dönem Flavonoid Ġçeriğinin DeğiĢimi

Dördüncü hasat döneminde sırasıyla kateĢin, rutin ve eriositrin miktarı en yüksek flavon olarak bulunurken en düĢük miktar sırasıyla, apigenin, kuarsetin, kaemferol ve neringenin flavonları bulunmuĢtur (Çizelge 4. 5).

Bu hasat döneminde kateĢin miktarı MR-46 ve MR-84 genotiplerinde en yüksek bulunurken (397,3±23,3 ve 391,4±44,6 mg/kg meyve eti) en düĢük miktarda (269,1±65,7 mg/kg meyve eti) MR-15 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.5). MR-46 ve MR-84 genotiplerindeki kateĢin miktarı diğer genotiplerden anlamlı derecede yüksek

(35)

iken (p≤0,05; Çizelge 4. 5) diğer genotipler arasında kateĢin bakımından anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 5).

Rutin miktarı MR-12 genotipinde en yüksek miktarda (285,3±31,2 mg/kg meyve eti) bulunurken MR-15 genotipinde en düĢük miktarda (94,1±50,7 mg/kg meyve eti) bulunmuĢtur (Çizelge 4.5). MR-12 genotipindeki rutin miktarı MR-84 genotipinden yüksek olmasına rağmen anlamlı bir fark (p>0,05) değilken, diğer genotiplerdekinden anlamlı derecede yüksek bulunmamıĢtır (p<0,05; Çizelge 4. 5).

Eriositrin miktarı MR-46 genotipinde en yüksek miktarda (65,5±4,4 mg/kg meyve eti) bulunurken en düĢük miktarda (22,2±18,2 mg/kg meyve eti) MR-15 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.5). MR-46 genotipindeki eriositrin miktarı diğer genotiplerden anlamlı derecede bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 5). MR-84 genotipindeki eriositrin miktarı MR-12, MR-15 ve MR-26 genotiplerindekinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 5).

Çizelge 4. 5. Genotiplerin dördüncü hasat zamanının flavonoid içeriği (mg/kg meyve eti)

HASAT 4

MR-12 303,92±70,36b 33,08±2,98c 285,33±31,29a 17,00±3,07a 7,08±1,38a 0,00 1,83±0,14b

MR-15 269,08±65,75b 22,17±18,29c 94,08±50,47b 11,17±8,39ab 9,92±7,77a 0,25±0,00a 3,58±1,88a MR-26 294,25±9,25b 32,42±1,90c 137,58±7,00b 6,67±5,86b 4,58±1,72a 0,00 0,83±0,14b

MR-46 397,25±23,32a 65,50±4,42a 134,42±9,52b 4,67±1,04b 8,67±7,89a 0,38±0,17a 1,58±0,29b MR-84 391,42±44,68a 49,58±3,03b 244,50±23,82a 16,33±0,87a 2,33±1,09a 0,00 1,83±0,76b

Bu hasat döneminde apigenin miktarı en yüksek olduğu genotip MR-12 genotipidir (17,0±3,07 mg/kg meyve eti). En düĢük miktar ise MR-46 genotipinde bulunmuĢtur (4,6±1,0 mg/kg meyve eti; Çizelge 4.5). MR-12 genotipindeki apigenin miktarı MR-26 ve MR-46 genotiplerden anlamlı derecede yüksek bulunurken (p≤0,05; Çizelge 4. 5). MR-15 ve MR-84 genotiplerindeki apigenin miktarlarındaki fark anlamlı bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 5).

(36)

Kuersetin miktarı MR-15 genotipinde yüksek bulunmasına rağmen, bu fark diğer genotiplerdeki kuarsetin bakımından anlamlı bir fark olarak bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4.5 ).

Bu hasat döneminde naringenin miktarı MR-15 ve MR-46 genotiplerinde bulunurken diğer genotiplerde bulunmamıĢtır. Ayrıca bu iki genotip arasında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 5).

4.2.1.5. BeĢinci Hasat Dönemi Flavon Ġçeriğinin DeğiĢimi

BeĢinci hasat döneminde sırasıyla kateĢin, rutin ve eriositrin miktarı en yüksek flavon olarak bulunurken en düĢük miktar sırasıyla, apigenin, kuersetin, kaemferol ve neringenin flavonoidleri bulunmuĢtur (Çizelge 4. 6).

Bu hasat döneminde kateĢin miktarı MR-84 genotipinde en yüksek bulunurken (472,7±16,5 mg/kg meyve eti) en düĢük miktarda (272,4±35,2 mg/kg meyve eti) MR-12 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.6). MR-84 genotipindeki kateĢin miktarı MR-12 ve MR-15 genotiplerden anlamlı derecede yüksek iken (p≤0,05; Çizelge 4. 6) MR-26 ve MR-46 genotiplerindeki kateĢin bakımından anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 6). MR-26 genotipindeki kateĢin miktarı MR-12 ve MR-15 genotiplerinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05). MR-46 genotipi ise MR-12 genotipindekinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05).

Rutin miktarı MR-12 genotipinde en yüksek miktarda (295,6±23,0 mg/kg meyve eti) bulunurken MR-46 genotipinde en düĢük miktarda (130,3±20,3 mg/kg meyve eti) bulunmuĢtur (Çizelge 4.6). MR-12 genotipindeki rutin miktarı MR-84 genotipinden yüksek olmasına rağmen anlamlı bir fark (p>0,05) değilken, diğer genotiplerdekinden anlamlı derecede yüksek fark bulunmamıĢtır (p<0,05; Çizelge 4. 6).

(37)

Eriositrin miktarı MR-46 genotipinde en yüksek miktarda (65,5±6,4 mg/kg meyve eti) bulunurken en düĢük miktarda (22,2±17,5 mg/kg meyve eti) MR-15 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.6). MR-46 genotipindeki eriositrin miktarı diğer genotiplerden anlamlı derecede bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4.6). MR-84 genotipindeki eriositrin miktarı MR-12, MR-15 ve MR-26 genotiplerindekinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4.6).

Çizelge 4. 6. Genotiplerin beĢinci hasat zamanının flavonoid içeriği (mg/kg meyve eti) HASAT 5 Kateşin Eriositrin Rutin Apigenin Kuersetin Naringenin Kaemferol MR-12 272,42±35,29c 30,08±2,92b 295,67±23,04a 14,50±3,27ab 6,17±2,89b 0,00 1,08±0,72b

MR-15 323,17±17,29bc 59,44±32,62a 226,92±108,30ab 24,42±1,60a 22,25±7,75a 0,42±0,14a 5,75±0,25a

MR-26 437,42±93,85a 29,75±0,43b 137,75±14,60b 6,75±5,44b 6,58±0,80b 0,00 1,58±0,72b

MR-46 388,58±15,97ab 65,25±4,98a 130,33±20,36b 3,00±1,06ab 12,67±7,94b 0,25±0,00a 1,42±0,57b

MR-84 472,67±16,59a 50,25±0,63ab 256,92±10,07a 17,25±0,38ab 2,75±1,18b 0,00 1,50±0,76b

Bu hasat döneminde apigenin miktarı en yüksek olduğu genotip MR-15 genotipidir (24,4±1,6 mg/kg meyve eti). En düĢük miktar ise MR-26 genotipinde bulunmuĢtur (6,7±5,4 mg/kg meyve eti; Çizelge 4.6). MR-15 genotipindeki apigenin miktarı MR-26 genotipinden anlamlı derecede yüksek bulunurken (p<0,05; Çizelge 4. 5) diğer genotiplerindeki apigenin miktarlarındaki fark anlamlı bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 6).

Kuersetin miktarı MR-15 genotipinde yüksek bulunmuĢ ve diğer genotiplerdeki kuarsetin bakımından anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4.6 ).

(38)

4.2.1.6. Altıncı Hasat Dönemi Flavonoid Ġçeriğinin DeğiĢimi

Bu hasat döneminde kateĢin miktarı MR-84 genotipinde en yüksek bulunurken (408,0±45,7 mg/kg meyve eti) en düĢük miktarda (230,0±57,1 mg/kg meyve eti) MR-12 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.7). MR-84 genotipindeki kateĢin miktarı MR-12 ve MR-15 genotiplerden anlamlı derecede yüksek iken (p≤0,05; Çizelge 4. 6) MR-26 ve MR-46 genotiplerindeki kateĢin bakımından anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 7). MR-26 genotipindeki kateĢin miktarı MR-12 genotipinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05).

Rutin miktarı MR-12 genotipinde en yüksek miktarda (259,2±35,9 mg/kg meyve eti) bulunurken MR-46 genotipinde en düĢük miktarda (112,2±33,3 mg/kg meyve eti) bulunmuĢtur (Çizelge 4. 7). MR-12 genotipindeki rutin miktarı diğer genotiplerden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 7). MR-84 genotipindeki rutin miktarı MR-15, MR-26 ve MR-46 genotiplerden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 7). Ayrıca MR-15 genotipi MR-26 genotipinden anlamlı olarak daha yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 7).

Eriositrin miktarı MR-46 genotipinde en yüksek miktarda (63,2±6,4 mg/kg meyve eti) bulunurken en düĢük miktarda (27,2±2,4 mg/kg meyve eti) MR-12 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4. 7). MR-46 genotipindeki eriositrin miktarı MR-15, MR-26 ve 84 genotiplerden yüksek olamasına rağmen bu fark anlamlı değilken (p>0,05) MR-12 genotipinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 7). Ayrıca MR-46 genotipindeki eriositrin miktarı MR-12 genotipinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 7).

(39)

Çizelge 4. 7. Genotiplerin altıncı hasat zamanının flavonoid içeriği (mg/kg meyve eti) HASAT

6

MR-12 230,00±10,24c 27,17±1,76b 259,17±27,23a 13,00±0,66a 4,58±1,77c 0,00 1,42±0,29bc

MR-15 304,00±24,77bc 52,08±24,90a 159,50±18,80c 19,83±4,88a 16,92±5,21a 0,25±0,14a 3,00±0,66a MR-26 356,67±61,35ab 42,75±2,17ab 112,17±28,17d 7,08±4,48a 6,92±0,52bc 0,00 1,67±0,58bc

MR-46 399,92±45,87a 63,17±6,45a 124,33±5,59cd 5,50±1,06a 14,83±8,87ab 0,338±0,17a 1,83±0,17b

MR-84 408,00±42,39a 45,67±2,02ab 220,42±15,38b 17,00±0,90a 3,83±1,01c 0,00 0,92±0,14c

Bu hasat döneminde apigenin miktarı en yüksek olduğu genotip MR-15 genotipidir (19,8±4,8 mg/kg meyve eti). En düĢük miktar ise MR-26 genotipinde bulunmuĢtur (7,8±4,4 mg/kg meyve eti; Çizelge 4. 7). MR-15 genotipindeki apigenin miktarı diğer genotiplerindeki apigenin miktarlarındaki fark anlamlı bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 7).

Kuarsetin miktarı MR-15 genotipinde yüksek bulunmuĢ ve MR-46 diğer genotiplerdeki kuarsetin bakımından anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 7 ). MR-46 genotipideki kuersitin miktarı MR-12 ve MR-84 genotiplerindekinden anlamlaı bir Ģekilde yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 7 ).

Kaemferol miktarı MR-15 genotipinde yüksek bulunmuĢ ve bu fark diğer genotiplerden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 7). MR-46 genotipindeki kaemferol miktarı MR-84 genotipindekinden anlamlı bir Ģekilde yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 7). Diğer genotipler arasında kaemferol miktarında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 7).

(40)

4.2.2. Genotiplerin Fenolik Asit Ġçeriklerinin Hasat Zamana Göre DeğiĢimi

Genotiplerde tüm hasat zamanlarında (1.-6.) gallik asit, p-kumarik asit, ferulik asit ve kafeik asit içerikleri HPLC ile analiz edildi. Hasat zamanlarındaki genotiplerdeki fenolik asit içerikleri istatistiksel olarak karĢılaĢtırılmıĢtır.

4.2.2.1. Birinci Hasat Dönemi Fenolik Asit Ġçeriğinin DeğiĢimi

Bu hasat döneminde gallik asit miktarı MR-15 genotipinde en yüksek miktarda bulunmuĢ (57,5±10,2 mg/kg meyve eti) ve bu diğer genotiplerden istatistiksel olarak farklı bulunmuĢtur. Diğer genotiplerdeki gallik asit miktarları farklı olmasına rağmen bu fark anlamlı değildir (Çizelge 4.8).

p-kumarik asit asit miktarı bu hasat döneminde MR-46 genotipinde en yüksek miktarda bulunurken (16,2±0,8 mg/kg meyve eti) en düĢük miktarda (3,8±1,4 mg/kg meyve eti) MR-26 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.8). MR-15 ve MR-46 genotiplerdeki p-kumarik asit MR-26 genotipindekinden anlamlı derecede yüksek bulunurken (p<0,05; Çizelge 4. 8) MR-12 ve MR-84 genotiplerindekinden fark anlamlı bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 8).

Çizelge 4. 8. Genotiplerin birinci hasat zamanının fenolik asit içeriği (mg/kg meyve eti) HASAT 1 Gallik Asit p-Kumarik Asit Ferulik Asit Kafeik Asit

MR-12 8,00±2,63b 13,58±10,55ab 1,16±0,63a 14,08±5,92b MR-15 57,5±10,25a 15,12±2,29a 2,25±0,00a 77,00±4,95a MR-26 3,08±1,70b 3,83±1,44a 1,91±0,63a 1,75±0,71b

MR-46 3,00±0,25b 16,25±0,86a - 17,91±2,98b

MR-84 4,5±1,98b 7,66±3,30ab 2,83±1,91a 12,00±7,33b

(41)

Bu dönemde ferulik asit miktarı MR-84 genotipinde yüksek bulunurken MR-46 genotipinde ferulik asit bulunmamıĢtır. Bu dönemdeki genotiplerdeki ferulik asit miktarlarındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 8). Kafeik asit miktarının en yüksek olduğu genotip MR-15 (77,0±4,9 mg/kg meyve eti) genotipiyken en düĢük olduğu genotip ise MR-26 (1,75±0,7 mg/kg meyve eti) genotipidir (Çizelge 4.8). MR-15 genotipindeki kafeik asit miktarı diğer tüm genotiplerden anlamlı derecede yüksek bulunurken (p<0,05; Çizelge 4. 8) diğer genotipler arasında anlamlı bir fark görülmemiĢtir (p>0,05; Çizelge 4. 8).

4.2.2.2. Ġkinci Hasat Dönemi Fenolik Asit Ġçeriğinin DeğiĢimi

Bu hasat döneminde gallik asit miktarı MR-15 genotipinde en yüksek miktarda bulunmuĢ (19,5±7,9 mg/kg meyve eti) en düĢük miktarda ise MR-46 genotipinde bulunmuĢtur (2,7±1,9 mg/kg meyve eti). 15 genotipindeki gallik asit miktarı MR-26 ve MR-46 genotiplerindekinden anlamlı derecede yüksek (p<0,05; Çizelge 4. 9) iken MR-12 ve MR-84 genotiplerindeki fark anlamlı bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 9).

p-kumarik asit asit miktarı bu hasat döneminde MR-15 genotipinde en yüksek miktarda bulunurken (15,8±6,9 mg/kg meyve eti) en düĢük miktarda (5,7±0,4 mg/kg meyve eti) MR-12 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.9). MR-15 genotipindeki p-kumarik asit MR-12 genotipindekinden anlamlı derecede yüksek bulunurken (p<0,05; Çizelge 4. 9) diğer genotiplerindekindeki fark anlamlı bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 9).

Çizelge 4. 9. Genotiplerin ikinci hasat zamanının fenolik asit içeriği (mg/kg meyve eti) HASAT 2 Gallik Asit p-Kumarik Asit Ferulik Asit Kafeik Asit

MR-12 5,58±3,64ab 5,75±0,43b 1,17±0,88b 17,08±14,46b MR-15 19,5±7,95a 15,83±6,99a 2,75±1,56ab 60,83±10,59a MR-26 3,41±2,92b 8,17±1,13ab 1,97±0,63ab 12,00±5,02b

MR-46 2,75±1,39b 12,50±6,38ab 3,50±0,00a 2,75±1,06b

MR-84 4,63±4,07ab 7,75±2,38ab 3,33±0,80a 19,00±8,75b

(42)

Bu dönemde ferulik asit miktarı MR-46 genotipinde yüksek bulunurken MR-12 genotipinde ferulik asit en düĢük miktarda bulunmuĢtur (Çizelge 4. 9). Bu dönemdeki ferulik asit miktarı MR-46 ve MR-84 genotiplerindeki fark istatistiksel olarak anlamlı değilken bu iki genotiplerdeki ferulik asit miktarı MR-12 genotipindekinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 9).

Kafeik asit miktarının en yüksek olduğu genotip MR-15 (60,8±10,5 mg/kg meyve eti) genotipiyken en düĢük olduğu genotip ise MR-46 (2,7±1,0 mg/kg meyve eti) genotipidir (Çizelge 4. 9). MR-15 genotipindeki kafeik asit miktarı diğer tüm genotiplerden anlamlı derecede yüksek bulunurken (p<0,05; Çizelge 4. 9) diğer genotipler arasında anlamlı bir fark görülmemiĢtir (p>0,05; Çizelge 4. 9).

4.2.2.3. Üçüncü Hasat Dönemi Fenolik Asit Ġçeriğinin DeğiĢimi

Bu hasat döneminde gallik asit miktarı MR-15 genotipinde en yüksek miktarda bulunmuĢ (15,6±6,2 mg/kg meyve eti) en düĢük miktarda ise MR-46 genotipinde bulunmuĢtur (6,0±3,0 mg/kg meyve eti). 15 genotipindeki gallik asit miktarı MR-26 ve MR-46 genotiplerindekinden anlamlı derecede yüksek (p<0,05; Çizelge 4. 10) iken MR-12 ve MR-84 genotiplerindeki fark anlamlı bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 10).

p-kumarik asit asit miktarı bu hasat döneminde MR-46 genotipinde en yüksek miktarda bulunurken (17,8±2,9 mg/kg meyve eti) en düĢük miktarda (7,0±3,3 mg/kg meyve eti) MR-84 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.10). MR-46 genotipindeki p-kumarik asit MR-15 genotipdekindeki fark anlamlı değilken (p>0,05; Çizelge 4. 10) bu iki genotipdeki p-kumarik asit miktarı; MR-12, MR-26 ve MR-84 genotiplerindekinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 10)

Bu dönemde ferulik asit miktarı MR-46 genotipinde yüksek (11,4±0,9 mg/kg meyve eti) bulunurken MR-12 genotipinde ferulik asit en düĢük (0,5±0,2 mg/kg meyve eti) miktarda bulunmuĢtur (Çizelge 4. 10). Bu dönemdeki MR-46 genotipindeki ferulik asit miktarı diğer genotiplerdeki ferulik asit miktarında MR-12 genotipindekinden anlamlı

(43)

derecede yüksek bulunurken (p<0,05; Çizelge 4. 10). MR-84 genotipindeki ferulik asit miktari MR-12, MR-15 ve MR-26 gentotiplerindekinden anlamlı derecede yüksek bulunmuĢtur (p<0,05; Çizelge 4. 10).

Çizelge 4. 10. Genotiplerin üçüncü hasat zamanının fenolik asit içeriği (mg/kg meyve eti)

HASAT 3 Gallik Asit p-Kumarik Asit Ferulik Asit Kafeik Asit

MR-12 12,08±3,33ab 7,75±2,65b 0,50±0,25c 17,75±5,86b MR-15 15,67±6,29a 15,58±1,77a 0,88±0,53c 46,42±30,64a MR-26 6,17±4,19b 7,75±2,22b 1,75±0,50bc 10,00±1,30b MR-46 6,00±3,04b 17,17±2,93a 11,42±0,95a 5,38±1,24b

MR-84 10,83±6,39ab 7,00±3,36b 2,58±1,04b 11,92±7,32b

Kafeik asit miktarının en yüksek olduğu genotip MR-15 (46,4±30,6 mg/kg meyve eti) genotipiyken en düĢük olduğu genotip ise MR-84 (11,9±7,3 mg/kg meyve eti) genotipidir (Çizelge 4. 10). MR-15 genotipindeki kafeik asit miktarı diğer tüm genotiplerden anlamlı derecede yüksek bulunurken (p<0,05; Çizelge 4. 10) diğer genotipler arasında anlamlı bir fark görülmemiĢtir (p>0,05; Çizelge 4. 10).

4.2.2.4. DördüncüHasat Dönemi Fenolik Asit Ġçeriğinin DeğiĢimi

Bu hasat döneminde gallik asit miktarı MR-15 genotipinde en yüksek miktarda bulunmuĢ (26,1±5,0 mg/kg meyve eti) en düĢük miktarda ise MR-84 genotipinde bulunmuĢtur (1,2±0,2 mg/kg meyve eti). 15 genotipindeki gallik asit miktarı MR-12, MR-26 ve MR-84 genotiplerindekinden anlamlı derecede yüksek (p<0,05; Çizelge 4. 11) iken MR-46 genotipindeki fark anlamlı bulunmamıĢtır (p>0,05; Çizelge 4. 11).

Bu hasat döneminde, p-kumarik asit asit miktarı MR-46 genotipinde en yüksek miktarda bulunurken (17,8±1,7 mg/kg meyve eti) en düĢük miktarda (7,3±3,3 mg/kg meyve eti) MR-15 genotipinde bulunmuĢtur (Çizelge 4.11). MR-46 genotipindeki