GİYİM ENDÜSTRİSİ VE MODA TASARIMI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI
HAZIR GİYİM SEKTÖRÜNDE ÜRETİM HATALARININ GİDERİLMESİNE YÖNELİK BİR HİZMET İÇİ EĞİTİM PROGRAMI GELİŞTİRME
DOKTORA TEZİ
Hazırlayan
Meyrem ARGA ŞAHİNOĞLU
HAZIR GİYİM SEKTÖRÜNDE ÜRETİM HATALARININ GİDERİLMESİNE YÖNELİK BİR HİZMETİÇİ EĞİTİM PROGRAMI GELİŞTİRME
DOKTORA TEZİ
Hazırlayan
Meyrem ARGA ŞAHİNOĞLU
Tez Danışmanı Prof.Dr. Semiha AYDIN
ÖZET
HAZIR GİYİM SEKTÖRÜNDE ÜRETİM HATALARININ GİDERİLMESİNE YÖNELİK BİR HİZMET İÇİ EĞİTİM PROGRAMI
GELİŞTİRME
ARGA ŞAHİNOĞLU, Meyrem
Doktora, Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Semiha AYDIN
Haziran-2009
Dünyadaki bütün işletmeler çetin rekabet şartlarına direnebilmek ve varlıklarını sürdürebilmek için kaliteyi artırmaya yönelik çalışmalar yapmaktadır. Kaliteli ürünler üretebilmek için işgörenlerin sistemli, yoğun ve hedeflere yönelik olarak eğitilmeleri gerekmektedir.
Hazır giyim sektöründe de, yetişmiş eleman ile üretimin kalitesi arasında sıkı bir ilişki mevcuttur. Üretimin her aşamasında istihdam edilen kişilerin eğitim düzeyi arttığı ölçüde üretilen ürünün kalitesi ve sektörün uluslararası piyasalarda ki başarısı giderek artmaktadır
Araştırmanın amacı; Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na bağlı Deniz Dikimevi’nde eğitim elbisesi üretiminde karşılaşılan üretim hatalarını belirleyerek, bu hataları gidermeye yönelik bir hizmet içi eğitim programı hazırlamak ve bu programı işgörenlere uygulayarak eğitimin üretim hataları ve işgörenlerin kaliteye ilişkin görüşleri üzerindeki etkilerini belirlemektir.
Araştırmada, nedensel karşılaştırma yöntemi kullanılmıştır. Eğitim elbisesi üretiminde yapılan hataların belirlenmesi amacıyla, araştırma grubunun üretmiş olduğu eğitim elbiseleri gözleme tabi tutulmuştur. Gözlemler sonucunda, işgörenlerin eğitim elbisesi üretiminde en çok yaptıkları hatalar belirlenmiş ve bu hataları gidermeye yönelik bir hizmet içi eğitim programı hazırlanmıştır. Hizmet içi
eğitim programı hazırlanırken işgörenlerin eğitim elbisesinin üretimi sırasında yaptıkları hatalar (% 5’ in üzerindeki hatalar) esas alınmıştır. Hazırlanan eğitim programı işgörenlere uygulanmış ve eğitim sonrasında yapılan hatalarda azalma olup olmadığını belirlemek amacıyla üretilen eğitim elbiseleri tekrar gözleme tabi tutulmuştur.
Deniz Dikimevinde üretilen eğitim elbisesinde yapılan üretim hatalarını belirlemek amacıyla “Günlük Kontrol Tabloları” hazırlamıştır. Kontrol tabloları hazırlanmadan önce Dikimevinde gözlemler yapılmış, yapılan gözlemler sonucu eğitim elbisesinin süreç analizi hazırlanmış ve kontrol noktaları belirlenmiştir. Her bir kontrol noktası tek tek ele alınarak kalite parametreleri belirlenmiştir. Belirlenen kontrol notaları ve kalite parametrelerine bağlı olarak “Günlük Kontrol Tabloları” oluşturulmuştur. Ayrıca işgörenlerin kaliteye ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla anket hazırlanmıştır. Hazırlanan anket, eğitim öncesi ve sonrası işgörenlere uygulanmıştır.
Eğitim sonucunda, yapılan hatalarda öntest ve sontest arasında ilişki olup olmadığını belirlemek amacıyla (χ²) Ki Kare analizi yapılmış, sonuçlar p<0,05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiş ve bulunan değerler tablolarda verilmiştir.
İşgörenlerin kalite ilişkin görüşlerini amacıyla hazırlanan anket yardımıyla elde edilen verilerin, öntest-sontest arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığını belirlemek amacıyla t-testi uygulanmıştır.
Araştırma sonucunda; yapılan gözlemlere dayanarak hazırlanan hizmet içi eğitim programının uygulanması sonucunda, eğitim elbisesi üretiminde yapılan hatalarda azalma olduğu gözlenmiştir. İşgörenlerin kaliteye ilişkin görüşlerinde de olumlu yönde değişiklik olduğu belirlenmiştir.
ABSTRACT
DEVELOPING AN IN-SERVICE EDUCATION PROGRAM IN ORDER TO REMOVE PRODUCTION ERRORS IN READY-TO-WEAR SECTOR
All businesses throughout the world carry out different activities in respect of enhancing the quality so as to withstand the uphill competition conditions and maintain their existence. Employees should be trained up in a systematic, intensive and target oriented manner, to manufacture products of good quality.
There is a high correlation between trained-up personnel and production quality in ready-to-wear sector. Production quality and sectoral success in international markets increases gradually to the extent that educational level of the people employed in every stage of production increase.
The project aims to prepare a training program in respect of such manufacturing defects encountered with the battle dress uniforms manufactured in the Sewing Workshop affiliated to Turkish Naval Forces Command and determine the effects of the training on employees’ quality related views and manufacturing defects through implementing this program.
Casual comparison method is used for this research. Battle dress uniforms manufactured by research group were observed (pretest) in order to determine the defects within the manufacture of training dresses. Upon the observations, the most common defects with the battle dress uniforms by employees were determined and an in-service education program was prepared to rectify such defects. The preparation of the in-service education program was based on the defects (defects over 5%) with the battle dress uniforms manufactured by employees. Education program prepared was applied to employees and battle dress uniforms manufactured were re-observed (posttest) in order to determine whether defects encountered after the training decreased or not. Also a questionnaire was prepared to determine the employees’ views regarding to the quality. Questionnaire prepared is applied to the
employee both before and after the training.
“Daily Control Tables" were drawn up in order to determine manufacturing defects with battle dress uniforms produced in Sewing Workshop. Some observations were carried out in the Sewing Workshop prior to the preparation of the control tables; process analysis of the battle dress uniforms was prepared and control points were determined. Quality parameters of each control points were particularly established. “Daily Control Tables” were drawn up in accordance with the control points and quality parameters determined.
At the end of the education, chi square (χ²) analysis was performed in order to determine whether there is a correlation between the pretest and posttest, results were evaluated at the p<0,05 level of significance and values founded are provided in the tables.
T-test was applied in order to determine whether there is a significant difference between pretest-posttest, data acquired by means of the questionnaire prepared to learn the employees' views.
As a result of the research, it has been observed that there is a decrease in the manufacturing defects with the battle dress uniforms at the end of the in-service education program. It has been determined that there is an affirmative change in the employees’ views regarding to quality.
Key Words: In-service education, quality, quality training, manufacturing
ÖNSÖZ
Hazır Giyim Sektöründe faaliyet gösteren işletmeler, yoğun rekabet şartlarında varlıklarını sürdürebilmek için daha kaliteli üretim yapmaya yönelik çalışmalar içerisine girmişlerdir. Daha kaliteli üretim yapmanın eğitimle sağlanabileceği gerçeği, emek yoğun bir üretim yapısına sahip olan hazır giyim işletmelerinin, gün geçtikçe hizmet içi eğitime verdiği önemi artırmaktadır.
Bu araştırma ile Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na bağlı Deniz Dikimevi’nde eğitim elbisesi üretiminde karşılaşılan üretim hatalarını belirleyerek, bu hataları gidermeye yönelik bir hizmet içi eğitim programı hazırlamak ve bu programı işgörenlere uygulayarak eğitimin üretim hataları ve işgörenlerin kaliteye ilişkin görüşleri üzerindeki etkilerini belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmada, üretim bandında çalışanların üretim hataları belirlenerek istatistiksel açıdan değerlendirilmiş ve bu bilgiler ışığında bir eğitim programı hazırlamış ve uygulanmıştır. Uygulama sonunda eğitim öncesi ve eğitim sonrasındaki üretim çıktılarında yapılan hatalar arasındaki farklılıklar belirlenerek eğitimin etkinliği değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarının, hazır giyim işletmelerinde, işgörenlerin eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesinde ve buna bağlı olarak ürün kalitesinin artırılması konusunda yol gösterici olacağı düşünülmektedir.
Araştırmanın her aşamasında yardım ve desteklerinin aldığım danışmanım Prof. Dr. Semiha AYDIN’a, Tez İzleme Komitesinde yer alan ve her zaman önerileriyle yol gösteren Prof. Dr. Sezer KORKMAZ’a, ve Doç. Dr. Şule ÇİVİTÇİ’ye, araştırmanın yapılması ve uygulanması sırasında yardımlarını esirgemeyen başta Binbaşı Ercan MORAN’a ve tüm Deniz Dikimevi çalışanlarına, verilerin analizinde desteklerini esirgemeyen Yrd. Doç. Dr. Murat ATAN’a ve ihtiyaç duyduğum her an yanımda olan ve daima desteğini gördüğüm eşim Erol ŞAHİNOĞLU’na teşekkürlerimi sunarım.
İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖZET……….. i ABSTRACT……… iii ÖNSÖZ……… v İÇİNDEKİLER……….. vi TABLOLAR LİSTESİ……….. ix
ŞEKİLLER LİSTESİ……… xii
I. BÖLÜM: PROBLEM DURUMU………. 1
1.Hazır Giyim Sektörü……….………..………….. 3
2.Hazır Giyim Sektöründe Nitelikli İşgücü İhtiyacı……… 9
2.1.Eğitim-Verimlilik İlişkisi……….. 10 2.2.Eğitim-Kalite İlişkisi………... 12 3.Problem Cümlesi ………. 15 4.Alt Problemler……….. 15 5.Araştırmanın Önemi………. 15 6.Sınırlılıklar……… 17 7.Sayıltılar………...……… 18 8.Tanımlar………... 18
II.BÖLÜM: İLGİLİ YAYIN VE ARAŞTIRMALAR 19 1. İLGİLİ YAYINLAR………... 19
1.1. Program Geliştirme……… 19
1.1.1. Eğitimde Program Geliştirme Süreci………... 19
1.1.1.1. Program Hazırlama……… 20
1.1.1.2. Program Deneme (Uygulama)……… 20
1.1.1.3. Program Düzeltme………... 20
1.1.2. Program Tasarısı Hazırlama……… 21
1.1.2.1. Hedef ve Davranışları Belirleme………. 21
Sayfa No
1.1.2.3. Eğitim Durumlarının Düzenlenmesi………... 24
1.1.2.4.Sınama Durumu………... 26
1.2. Eğitim İhtiyaç Analizi……… 26
1.2.1. Eğitim İhtiyacının Belirlenmesinde Kullanılan Yöntemler… 28 1.2.1.1.Örgüt Analizi……… 28
1.2.1.2.İş (Görev) Analizi………. 29
1.2.1.3.Performans Analizi………... 30
1.2.2. Eğitim İhtiyaç Analizinde Veri Toplama Teknikleri………. 30
1.3. Eğitim ve Geliştirme Kavramı………... 38
1.4. Hizmet İçi Eğitim………... 39
1.5. Hizmet İçi Eğitimin Amaçları……… 40
1.6. Hizmet İçi Eğitimin Nedenleri……….. 42
1.7. Hizmet İçi Eğitimin İlkeleri…………..………... 43
1.8. Hizmet İçi Eğitimin Sınırlılıkları………... 45
1.9. Hizmet İçi Eğitimin Yararları………. 47
1.10. Hizmet İçi Eğitimin Türleri………..…. 48
1.11. Hizmet İçi Eğitimin Planlanması ……….. 51
1.12. Hizmet İçi Eğitimde Uygulanan Yöntemler………. 56
1.12.1. İşbaşı Eğitim Yöntemleri………... 57
1.12 .2. İş Dışı Eğitim Yöntemleri……….... 62
1.13. Hizmet İçi Eğitimin Değerlendirilmesi……... 73
1.13.1.Değerlendirme Türleri……… 75
1.13.1.1.Uygulama Zamanları Bakımından………….……… 75
1.13.1.2.Eğitime Katılanlar Bakımından……….. 75
1.13.2. Ölçme Araç ve Yöntemleri………... 78
1.13.2.1. Başarının Değerlendirilmesi………... 78
1.13.2.2. Programın Değerlendirilmesi……….… 82
Sayfa No
III. BÖLÜM: YÖNTEM……… 96
1. Materyal………... 96
2.Araştırma Modeli….………... 96
3. Evren ve Örneklem………... 98
4.Veri Toplama Teknikleri………... 103
5.Veri Çözümleme Teknikleri………... 111
IV. BÖLÜM: BULGULAR VE YORUM……….... 112
1. Eğitim Elbisesi Üretim Süreci………...……... 112
2. Gömlek Dikiminde Karşılaşılan Hatalar……….. 115
3. Pantolon Dikiminde Karşılaşılan Hatalar………. 128
4. İşgörenlerin Gömlek Dikiminde Yaptıkları Hataların Öntest-Sontest Sonuçları………. 144
5. İşgörenlerin Pantolon Dikiminde Yaptıkları Hataların Öntest-Sontest Sonuçları……….…… 155
6. İşgörenlerin Kaliteye İlişkin Görüşlerinin Öntest-Sontest Sonuçları…….. 165
V. BÖLÜM: SONUÇ VE ÖNERİLER……….... 167 1.Sonuç………... 167 2.Öneriler………... 170 KAYNAKÇA………... 173 EKLER………... 186 EK-1………... 187
Günlük Kontrol Tablosu (Gömlek)……….……… 188
Günlük Kontrol Tablosu (Pantolon)………….……….. 190
Anket……...……… 192
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo No Sayfa No
1. Eğitim Gereksinmeleri Düzeyleri………..………. 28
2. Araştırma Grubunun Demografik Özellikleri……… 98
3. Araştırma Grubunun Kurumdaki Çalışma Sürelerine Göre Dağılımı………… 99
4. Araştırma Grubunun Kurumdaki Görevlerine Göre Dağılımı………... 99
5. Araştırma Grubunun Kurumda Daha Önce Başka Bir Görevde Çalışma Durumları………... 100
6. Araştırma Grubunun Yapmakta Oldukları Görevleri Öğrenme Şekillerine Göre Dağılımı………... 100
7. Gözlem Yapılan Eğitim Elbiselerinin Beden Numaralarına ve Droplarına Göre Dağılımı……… 103
8. İşgörenlerin Kalite ve Kalite Eğitimine İlişkin Görüşleri Deneme Formunun Cronbach Alpha Değerleri……….. 110
9. Yaka Dikiminde Karşılaşılan Hatalar…..………... 115
10. Cep Dikiminde Karşılaşılan Hatalar ……….. 116
11. Cep Kapağı Dikiminde Karşılaşılan Hatalar..……….. 117
12. Manşet Dikiminde Karşılaşılan Hatalar ………. 119
13. Kol Yırtmacı Dikiminde Karşılaşılan Hatalar ……… 120
14. Kol Cep Kapağı Dikiminde Karşılaşılan Hatalar..………... 121
15. Kol Kısaltma Aparatı Dikiminde Karşılaşılan Hatalar ……….. 123
16. Omuz Apoleti Dikiminde Karşılaşılan Hatalar ……….. 124
17. Kol Takmada Karşılaşılan Hatalar..………. 125
18. Yan Dikiş Ve Kol Alt Dikişinde Karşılaşılan Hatalar ………... 126
19. Gömlek Genel Görünümünde Karşılaşılan Hatalar ………... 127
20. Fleto Cep Dikiminde Karşılaşılan Hatalar ………. 128
21. Pens Dikiminde Karşılaşılan Hatalar ………. 129
22. Pantolon Cebi Dikiminde Karşılaşılan Hatalar ……….. 130
23. Patlet Parçasının Dikiminde Karşılaşılan Hatalar ……….. 131
24. Patlet Dikiminde Karşılaşılan Hatalar ……… 132
Tablo No Sayfa No
26. Yan Dikişte Karşılaşılan Hatalar ………..………….. 134
27. İç Paça Dikişinde Karşılaşılan Hatalar ………... 135
28. Ağ Dikişinde Karşılaşılan Hatalar ……….. 136
29. Pantolon Genel Görünümünde Karşılaşılan Hatalar ……….. 137
30. Gömlek Dikiminde En Sık Yapılan Hatalar……….…… 138
31. Pantolon Dikiminde En Sık Yapılan Hatalar………... 139
32. Yaka Dikiminde Karşılaşılan Hataların Ön Test-Son Test Sonuçları……… 143
33. Cep Dikiminde Karşılaşılan Hataların Ön Test-Son Test Sonuçları……….. 144
34. Cep Kapağı Dikiminde Karşılaşılan Hataların Ön Test-Son Test Sonuçları………... 145
35. Manşet Dikiminde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları………. 146
36. Kol Yırtmacı Dikiminde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları………... 147
37. Kol Cep Kapağı Dikiminde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları………... 148
38. Kol Kısaltma Aparatı Dikiminde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları……… 149
39. Omuz Apoleti Dikiminde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları………... 150
40. Kol Takmada Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları………. 151
41. Yan Dikiş Ve Kol Alt Dikişinde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları……….. 152
42. Gömlek Genel Görünümünde Karşılaşılan Hataların Ön Test-Son Test Sonuçları……….. 153
43. Fleto Cep Dikiminde Karşılaşılan Hataların Ön Test-Son Test Sonuçları..…. 154
44.Pens Dikiminde Karşılaşılan Hataların Ön Test-Son Test Sonuçları………… 155
45. Pantolon Yan Cebi Dikiminde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları………... 156
46. Patlet ParçasıDikiminde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları….. 157
47. Patlet Dikiminde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları………….. 158
Tablo No Sayfa No 48. Kemer Dikiminde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları………. 159
49.Yan Dikişte Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları………..…….. 160 50. İç Paça Dikişinde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları….…….. 161 51. Ağ Dikişinde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları……….. 162 52.Köprü Dikiminde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest Sonuçları………... 162 53. Pantolon Genel Görünümünde Karşılaşılan Hataların Öntest-Sontest
Sonuçları………. 163
54. İşgörenlerin Kaliteye İlişkin Görüşlerinin Öntest-Sontest Ortalama
Puanlarının T-testi Sonuçları………... 165
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil No Sayfa No
1. Koleksiyon Hazırlayan Bir İşletmede İş Akış Şeması………... 5
2. Ürün Kalitesi Üzerinde Etkili Olan Faktörler……… 13
3. Eğitim Planlaması……….. 51
4. Eğitim Değerleme Süreci………... 74
5. Eğitim Elbisesi Teknik Çizimi………... 101
6. Eğitim Elbisesi Süreç Analizi (Erkek Gömleği)……… 113
I. BÖLÜM PROBLEM DURUMU
Günümüzde hızla artmakta olan sosyal, ekonomik ve teknolojik değişmeler, insanları, işletmeleri ve ülkeleri bu değişime ayak uydurmaya zorlamaktadır. Bu nedenle ülkelerin, işletmelerin ve insanların çağın gereklerine uyum sağlamak için yoğun bir rekabet içinde olmalarını zorunlu kılmaktadır.
Günümüzde artık “yeni” diye öğrenilen birçok bilgi bu hızlı gelişmeyle kısa süre içerisinde yerini yeni bilgilere bırakmakta ve bu durum devamlılık göstermektedir. İşte toplumların, işletmelerin ve ülkelerin sağlıklı örgütlenebilmeleri süreklilik kazanabilmeleri bu değişime ayak uydurabilmeleri ile olabilecektir. Bu gelişmelere ayak uydurmanın en temel ve etkin yolu kuşkusuz “eğitim”dir. Ülkelerin, işletmelerin ve insanların, bu gelişmeleri yakından takip edebilmek ve yeniliklerden haberdar olmak için sistemli eğitim çalışmalarına önem vermeleri gerekmektedir.(1)
Bir ülke ekonomisinin veya ülke ekonomisi içindeki işletmelerin gelişip büyüyebilmesi, uluslararası piyasalarda söz sahibi olabilmesi, verimliliğini ve gücünü artırabilmesi için salt fiziksel yatırım yeterli değildir. Makro ve mikro ekonomi seviyelerde başarılı olabilmenin en önemli ve etkin unsurlarından biri de yapılacak işin kapsamının gerektirdiği yetenek ve eğitim görmüş işgücüne sahip olmaktır. Başka bir deyişle, bir ülke ekonomisinin veya bir işletmenin uzun vadede başarısı, sahip olunan işgünün nitelikleri ile sınırlı ve orantılıdır. Fiziksel, maddi veya doğal kaynaklar nedenli büyük olursa olsun, nitelikli işgücü olmadan ne ülke ekonomisinin ne de işletmelerin uzun vadede kalıcı bir başarıya ulaşması
(1) GÜL, Hüseyin (2000). “Türkiye’de Kamu Yönetiminde Hizmet içi Eğitim”, Dokuz Eylül
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:2, Sayı:3, İzmir. http://www.sbe.deu.edu.tr/Yayinlar/dergi/dergi06/gul.html
düşünülemez. Bu nedenle işgücünün eğitimi ve öğrenimine yapılan yatırımlar son derece önemli ve kalkınmanın vazgeçilmez bir unsurudur.(2)
Çalışma yaşamında değişimin hızını yakalamak, çağa ayak uydurabilmek, örgütlerinin sahip olduğu en değerli hazine olan insan kaynağını en iyi şekilde yönetmek, çalışma yaşamında mutlu, tatmin olmuş bir işgücü oluşturmakla mümkündür.
Diğer sektörlerde olduğu gibi Hazır Giyim Sektörünün de gelişmesinde en önemli belirleyicilerden biri eğitimdir. Gelişmiş ülkelerin bu günkü ekonomik düzeylerine gelebilmelerinin nedenlerinden biri, önemli bir kaynak olan insana yönelik kaliteli ve yoğun eğitim faaliyetleridir.(3)
İşletme yöneticilerinin ve işletmelerde her düzeyde çalışan personelin beceri ve niteliklerinin geliştirilmesi, firma performansını artırmak açısından anahtar rol oynayan konulardan biridir. Sınırlı kaynaklarla, hızla değişen ve yeni gelişen pazarlara uyum sağlamak zorunda olan işletmelerde yönetim becerilerinin ve kalitesinin artırılması, özellikle önemlidir.(4)
Genel olarak eğitim yaşam boyu süren bir uğraş olup, sadece kişinin sahip olduğu işler değil, işyerinde kendisine verilen iş rolüne ilişkin beklenti, amaç, duygu ve arzularını gerçekleştirebilmesi için eğitilmesi, böylece sahip olduğu bilgi , beceri, yetenek ve çalışma arzusu ile o işletmede ilerleyebilmesidir.
Günümüzde artık, çalışma yaşamında eğitimin gerekli olup olmadığı konusuna ilişkin tartışmalar önemini yitirmiştir. Eğitimin gerekliliği artık tüm
(2) İRAZ, Rıfat (2004). “ İnsan Kaynakları Eğitiminin Çalışanların Verimliliklerine Olan Etkileri Ve
Karaman KOBİ’lerinde Bir Uygulama, 1. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongre Kitabı. 11-12 Aralık, İstanbul, s.94
(3) DOĞAN, Ali (1993). Sanayileşmede Yetişmiş İnsan Gücü ve Verimlilik Eğitimi. Ankara : MPM Yayını, s.2
(4) AKAY, Diyar, DAĞDEVİREN, Metin, HALİLOĞLU, Necla, KURT, Mustafa, TAŞ, Nilgün F..
(2003). Türkiye’de “KOBİ’ler İçin Eğitim Hizmetleri” Pazarı, KOSGEB-Avrupa Eğitim Vakfı Araştırma Projesi Raporu, Ankara, s.16
işletmeler tarafından kabul edilmektedir. İstenilen nitelikte olmayan işgücü ile artık işletmelerin rekabet edebilme şansı yoktur. Çalışanların başarılarını geliştirmenin veya artırmanın ne denli önemli olduğu, tüm işletmelerce kavranmış bulunmaktadır. Bir örgüt varlığını devam ettirebilmek için personelinin amaçlarına uygun olarak yetiştirmek durumundadır.(5)
Sektörde hizmet içi eğitim büyük firmalarda yapılmakta ise de sektörün geneline bakıldığında bu etkinliğin yeterince gelişmediği ve öneminin anlaşılmadığı gözlenmektedir. Genelde sektörde yetişmiş işgücü bulunmamasından yakınılmaktadır.(6)
Araştırmanın konusunu oluşturan üretimde yapılan hataların belirlenerek, bu hatalara yönelik hazırlanan eğitim programları, işlemelerin çalışanlarını tanımaları ve sorunları gidermeye yönelik alınan tedbirler sayesinde işletmelerin rekabet güçlerini artırması bakımından önemli görülmektedir.
Araştırmada üretimde yapılan hatalar belirlenerek, bu hatalara yönelik işgörenlere verilecek hizmet içi eğitim ile üretim kalitesinde artış sağlamak amaçlanmıştır.
1. Hazır Giyim Sektörü
Hazır giyim sektörü, kumaşın giysiye dönüştüğü üretim, dağıtım ve satışın beraber yapılabildiği emek yoğun bir sektördür. Hazır giyim sanayi günümüzde önemli bir istihdam ve vergi kaynağı olmasından dolayı, kalkınma sürecinde olan birçok ülke için önemli rol oynamaktadır. Bunun temel nedeni, sektörün yarattığı istihdam olanakları, üretim sürecinde ve sonrasında yaratılan katma değer, ihracat ve vergi gelirleridir. Bugün dünyada ekonomik kalkınmanın ileri aşamalarına geçmiş
(5) TINAZ, Pınar (2000). Organizasyonlarda Etkili Öğrenme Stratejileri. İstanbul: MESS
Yayınları, s.41
(6) ATEŞ, Adnan (1999). Bugünden Yarınlara Tekstil ve Konfeksiyon Sektörü. Ankara:Teksif
gelişmiş ülkelerde hazır giyim sektörünün imalat sanayi üretimi içindeki payı sürekli azalırken, gelişmekte olan ülkelerde ise sektörün imalat sanayi içindeki payı giderek artmaktadır.(7)
1980 yılında uygulamaya konulan ihracata yönelik kalkınma politikalarının bir sonucu olarak tekstil ve hazır giyim sektörü hızla büyümeye başlamış ve bu tarihten itibaren yatırımlar artmıştır. Türk tekstil ve hazır giyim sektörü büyük oranda ihracata yönelik bir sektördür. Mevcut kapasiteler yurt içi talepten oldukça fazladır. Yaklaşık 30 milyar dolarlık üretim değerinin 18 milyar dolarlık bölümü ihraç edilmektedir.
Hazır giyim sektörü GSMH, istihdam ve ihracat açısından Türkiye’nin en önemli sektörlerinden biridir. Türk hazır giyim sektörü dünyanın 4. büyük hazır giyim ihracatçısı konumundadır. 2005 yılında hazır giyim sektörünün imalat sanayi içindeki payı payı %5.4 olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılında hazır giyim üretimi bir önceki yıla göre %16.6 azalmıştır. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yayınladığı 2002 Genel Sanayi ve İş Yerleri Sayımına göre ülkemizde hazır giyim üretiminde yaklaşık 35 bin firma faaliyet göstermektedir.(8)
Dünyadaki diğer gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi, Türkiye’de de üretime ve istihdama katkısının yanında, ihracat yoluyla ülkemize döviz kazandırması sebebiyle hazır giyim sektörü lokomotif sektör olma özelliğini korumaktadır. Zira, 2,5 milyon kişiye doğrudan, 10 milyon kişiye dolaylı olarak istihdam sağladığı ifade edilen hazır giyim sektörünün, ülkemiz açısından önemi büyüktür.(9)
Hazır giyim işletmelerinde üretimin gerçekleştirilebilmesi için, işçi, makine ve malzemenin yer ve zaman açısından ortak faaliyetlerin düzenlenmesi iş akış
(7) BOZOĞLU, Z.,M. (2004) Türk Hazır Giyim sektöründe Çin Tehdidine Karşı Markalaşma. Ankara:
İhracatı Geliştirme Eütü Merkezi Dergisi, Yıl:8, Sayı:28, s.44
(8) EMEK, Alpaslan ve SEVİM, Ümit (2006). Hazır Giyim. Ankara: Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı
Geliştirme Etüd Merkezi.
organizasyonu ile sağlanır. Şekil 1’de hazır giyim işletmelerinde genel olarak rastlanan bir akış şeması görülmektedir.
Şekil 1. Koleksiyon Hazırlayan Bir İşletmede İş Akış Şeması Kaynak: Kurumer,2007;41.
Koleksiyon
Hazırlama Kesimhane Kumaş Deposu
Yedek Malzeme Kontrolü Yedek Malzeme Deposu Giysi Tasarımı Malzeme Seçimi Kalıpların Hazırlanması Serileme Numune Dikimi Koleksiyon Sunumu Sipariş Kabulü İş Planlarının Hazırlanması Pastal resmi Hazırlama
Ütü Dikimhane Sevkiyat Kumaş Serme Resmin Serimi Pastal kesimi Düzenleme Son Kontrol Paket Kumaş Kontrolü Küçük parçaların dikimi Montaj Kontrol Giriş
Hazır giyim işletmelerinde yer alan bölümler ve çalışma şekillerine aşağıda yer verilmiştir.
Hammaddenin Temini ve Hammadde Deposu: Hazırlanması gereken
koleksiyona uygun olarak gerekli kumaş, çeşitli yüklenicilerden uygun fiyata, gereken miktarda temin edildikten sonra hammadde deposuna alınarak depolanır. Giysilerde kumaşın dışında iplik, dikiş iğnesi, şerit, tela, düğme, fermuar ve model özelliğine bağlı olarak değişebilecek aksesuarların depolanabileceği yardımcı malzeme depolarına da ihtiyaç vardır.
Hammadde deposuna gelen mallar kumaş cinsine göre miktar bakımından;
- Dokuma kumaşlarda top ve metraj kontrolü yapılarak - Örme kumaşlarda ağırlık kontrolü yapılarak teslim alınır.
Teslim edilen kumaşların teslim raporları sondaj usulü kalite kontrol veya tam kontrol yapıldıktan sonra onaylanır. Kontrol makinelerinden geçirilen kumaşların en, uzunluk ve hata kontrolü yapıldıktan sonra belli bir toleransın üzerinde hatası olan kumaşlar iade edilir .(10)
Giysi Tasarımı ve Model Kalıp Bölümü: Giysi tasarımı; bir modelin
kumaşının, aksesuarlarının ve çizgisinin tasarımı anlamına gelir. Yönetim tarafından üretimine karar verilen modellerin örnekleri (numuneleri) üretilir. Numune bölümleri genellikle işletmelerin en pahalı (en yüksek maliyetlerin oluştuğu) bölümleridir. Bu bölümde kalifiye işçiler, dikimciler çalışır ve bir giysiye ait tüm işlemleri gerçekleştirirler. Numune dikimine başlamadan önce tek beden, genellikle 38 beden giysi kalıbı hazırlanır. Üzerinde son düzeltmeler yapıldıktan sonra seri üretime uygun hale getirmek üzere sipariş edilen bedenlerde ki tüm kalıpların hazırlanması gerekir.
(10) KURUMER, Gülseren (2007). Konfeksiyon Üretimi ve Teknolojisi. İzmir: Printer Ofset
Bu işler model kalıp bölümünde gerçekleştirilir. İşletmelerin çalışma tarzına göre her işletmede kalıp hazırlama bölümü bulunmayabilir.
İşletme fason üretim yapıyorsa, kalıplar müşteri tarafından gönderildiği için kalıp hazırlamak gerekmez. Ancak numune dikimi, seri üretimde iş akış sırasını ortaya çıkarmak ve işlemleri belirlemek için mutlaka gereklidir.(11)
Kesim Bölümü: Kesimhane bölümünde yapılan işler, işletmenin
büyüklüğüne, kapasitesine, maddi ve teknolojik olanaklarına, üretilen ürün çeşitlerine, model çeşitliliğine, çalışanların kalifiye olma durumuna ve işletme içi görev dağılımlarına göre farklılık gösterebilir.
Üretimi az olan küçük ölçekli işletmelerde kesim işlemleri için ayrı bir bölüm oluşturmaya ihtiyaç duyulmazken, büyük ölçekli işletmelerde bölüm içinde yapılacak işlemler için bile bağımsız organizasyonlar oluşturulması gerekebilir.
Hazır giyim işletmeleri kesimhane bölümünde yapılması gereken işler genellikle aşağıdaki gibidir.
• Kesimi yapılacak modellere ait kumaşların kesimhaneye eksiksiz olarak getirilmesini sağlamak,
• Kesimhaneye getirilen kumaşların serim yapılmadan önce kontrolünü yapmak,
• Kesim yerleşim planı hazırlamak,
• Kumaş serme (pastal atma) işlemini yapmak,
• Serimi yapılan kumaşın, kesim yerleşim planına göre kesimini yapmak,
• Kesilen parçaların yüzey alanları içinde gereken işaretlemeleri (cep yeri, pens ucu vb.) yapmak,
(11)
• İnce ve küçük parçalar ile eğrisel bölgelerde (kol ve yaka oyuntusu vb) hassas kesim yapmak.(12)
Düzenleme Bölümü: Düzenleme bölümünde üretimi öngörülen kesilmiş
giysi parçaları bir bedeni oluşturacak şekilde istenen adetlerde ve cinslerde bir araya toplanarak dikime hazır hale getirilir. Gerekli olan iplik, fermuar, etiket, düğme, astar gibi aksesuar ve yardımcı malzemeler de eksiksiz olarak her tek beden veya beden demetleri için hazırlanır. Bir bedeni oluşturan kalıp parçalarının kumaşın farklı yerlerine yerleştirilmesinden veya farklı topların kullanılmasından ya da parçaların karışmasından dolayı giysi birleştiğinde renk farklılıkları oluşabilir. Bu hataya engel olmak için her bir kumaş katına numara verilir. Aynı numaradaki giysi parçalarının birleştirilmesi sağlanarak renk farkından kaynaklanabilecek hataların önüne geçilmeye çalışılır.
İş Hazırlama: Bir giysiyi meydana getiren tüm işlemlerin belirlenmesi,
bunların hangi sıra ve düzende, hangi makine ve yardımcı aletlerle yapılacağının, işlem sürelerinin, saatte kaç adet, kaç işgörenle üretileceğinin saptanmasıdır. Yani üretim bandının hazırlanması ve dengelenmesi için gerekli hesapların, planların yapıldığı yerdir.(13)
Dikim Bölümü: Hazır giyim üretiminde dikim işlemleri, üretimin en önemli
şamasını oluşturur. Bu aşamada dikime hazır hale getirilmiş giysi parçaları farklı dikim yöntemleri ve farklı makineler ile birleştirilerek giysi oluştururlar.(14)
Dikim bölümünü bant sistemine göre hazırlanmış makineler meydana getirir. Bant sistemi ile bütün parçalar sıralarına göre dikilirler ve bant sonunda bir bütün halinde ortaya çıkar. Bu arada bandın işleyişi, bant şeflerinin kontrolü altındadır.
(12) ÇİLEROĞLU, Birsen (2002). Hazır Giyim Üretiminde Kesimhane ve Kesim Bilgileri. İstanbul:
Ya-Pa Yayınlarıs.9-10
(13) KURUMER, Gülseren. Ön.ver. s.36-37
(14) MURATOĞLU, Yurdagül ve KILINÇ, Nurgül, (2004). Erkek Giysi Üretimi. Ankara: Bizim
Yapılan dikim hatalarına anında müdahale etme açısından bant şeflerine önemli bir görev düşmektedir. Aynı zamanda ara kontroller de yapılmış olur. (15)
Ütü Bölümü: Dikim işlemi tamamlanan, iplikleri temizlenen giysiler
ütülenmek ve form kazandırılmak üzere ütü bölümüne taşınırlar. Bu bölümde amaca uygun ütü makineleri kullanılarak giysilerin kırışıklıkları giderilir ve form verilir.
Son İşlemler: Ütü işlemi tamamlanan giysiler sevk edilmeden önce son bir
kontrolden geçirilerek hatasız olarak müşteriye ulaştırılmaya çalışılır. Gerekli düzeltmeler yapılır. Satış etiketleri takılır, poşetlenir ve depoya alınır.
Sevkiyat: Depodaki mallar sevk raporlarına göre uygun renk, beden ve
adetlerde bir araya toplanır. Sevkiyat, müşterinin talebi doğrultusunda askılı veya koli haline getirilmiş paketlerle yapılır.(16)
2. Hazır Giyim Sektöründe Nitelikli İşgücü İhtiyacı
Ekonomik, kültürel ve siyasal anlamda gittikçe küreselleşen dünyamızda kalite ve verimlilik alanında giderek artan rekabet karşısında hazır giyim işletmeleri rakipleriyle baş edebilmenin yollarını aramak zorundadırlar. Bu zorunluluk daha önceden de bilinen fakat üzerinde gereği gibi durulmayan ya da önemsenmeyen bir gerçeğin kabul edilmesi sonucunu doğurmuştur. Bu gerçek üretimin en önemli faktörlerinden biri olan işgücünün eğitilmesi, bilgi çağının getirdiği teknolojik gelişmelere uyumunun sağlanmasıdır.(17)
Üretim yapısı bakımından hazır giyim sektörü, diğer endüstri kollarına göre daha az sermaye gerektiren ve işgücü yoğun bir dal olup, işgücü, sektörün geleceğe
(15) MEB (Rüştü Uzel Anadolu Hazır Giyim-Deri Hazır Giyim Meslek Lisesi Türk-Alman Teknik
İşbirliği Projesi) (2001). Tekstil Uygulama. Dördüncü Baskı, Ankara: Milli Eğitim Basımevi, s.27
(16) KURUMER, Gülseren. Ön. ver. s.39
(17) TAŞLIYAN, Mustafa, GÜVEN, Mehmet, BAKAN, İsmail ve BÜYÜKBEŞE, Tuba (2004).
KOBİ’lerde İnsan Kaynaklarının Eğitiminin Verimlilik Üzerine Etkileri; Kahramanmaraş’ta Bir Alan Çalışması, 1. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongre Kitabı. 11-12 Aralık, İstanbul, s.82
hazırlanmasında önemli bir rol oynamaktadır. Sektörde geliştirilen yeni teknolojiler, sektördeki işgücü sayısını azaltmakla birlikte, hazır giyim sektörü hale geniş çapta el emeğine dayalı olduğu için, yıllar içinde işgücü gereksiniminin önemi azalmamıştır. Önümüzdeki yıllarda geliştirilebilecek yeni teknolojilerin bir ölçüde emek gücüne bağımlılığı azaltacağı beklenirse de hazır giyim sektöründe, işgücünün rekabet ve kalite için belirleyici konumunun süreceği düşünülmektedir. Dolayısıyla hazır giyim sektöründe iyi eğitilmiş işgücü önemli bir faktör olmaktadır.(18)
Ekonomik ve teknolojik değişiklikler bazı mesleklerin yok olmasına, bazılarında değişiklikler yapılmasına ya da yeni mesleklerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Mesleklerde meydana gelen değişiklikler, işgörenlerin mesleğin koşullarını karşılamakta zorluk çekmelerine neden olmaktadır. Bu durum ise işgörenlerin hizmet içinde yetiştirilmeleri zorunluluğunu artırmaktadır.
İşletmelerin işgücü eğitiminde bekledikleri ekonomik amaçlar arasına; üretimin ve kalitenin artırılması, maliyetlerin azaltılması, standardizasyonun sağlanması, fire ve ıskartaların azaltılması, iş kazalarının sıfıra indirilmesi, denetim maliyetlerinin azaltılması ve bakım giderlerinin azaltılması gibi amaçlar yer almaktadır.(19)
2.1. Eğitim-Verimlilik İlişkisi
Hızlı küreselleşme ve bu gelişmenin itici güçleri, yeni piyasa şartları yaratmıştır. Ulusal ve uluslararası piyasa yapıları değişmiş ve üretimi sistemleri, mal ve hizmet, bilgi, finansman ve diğer ticaret konusu unsurlara yönlendirilmiştir. Küresel ekonomi rekabetçiliğin anlamı, sürekli değişen piyasa ortamında en avantajlı konumu alma yeteneğidir. Rekabetçilik, artan bir şekilde kaliteye, hıza, teknik üstünlüğe ve hizmet-ürün farklılaşmasına dayanmaktadır. İster sektörel, ister ulusal veya firma bazında olsun, rekabetçiliğin en önemli unsurlarından biri verimliliği
(18) FER, Seval (1999). Hazır Giyim Endüstrisinde Modelist, Makastar, Makineci ve Ütücü
Mesleklerinde Çalışan İşgücünün Meslekî Yeterliklerinin Belirlenmesi ve Meslekî Yeterliklere Dayalı Bir Program Modeli. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, s.3
artırmak olmuştur.(20) Bu belirlemeler, başta imalat sektörünün lokomotifi olarak kabul edilen hazır giyim sektörü olmak üzere mal ve hizmet üreten işletmelerin işyerlerinde arz ve talebin, kapasite kullanım oranının ve verimlilğin artırılmasının ana amaçlar olması gerektiğini ortaya koymaktadır.(21)
Verimlilik artışını sağlayan faktörlerin başında işgücünün sahip olduğu nitelikler gelmektedir. Ülkemizde emek verimliliğine etki eden en önemli faktör, çalışanların eğitim düzeyinin düşük ve nitelikli işgücü sayısının az olmasıdır. Endüstride çalışan insanların eğitim düzeyinin düşük olması ve yaptıkları işin gereklerine göre yetişmemeleri de şüphesiz düşük verimliliğe yol açmaktadır.(22) Bu nedenle sektörde yetişmiş elemanın bulunmasının güç olması durumunda işletme, personelini kendisi yetiştirmek için eğitim programı başlatabilir. Çünkü, eğitilmiş bir personel işi ile ilgili bütün donanıma sahiptir. İşini herhangi bir müdahale olmadan istenen zamanda ve istenen kalitede yapabilir.(23)
İşyerlerindeki verimin ve verimliliğin artırılması için öncelikle işyerlerindeki işgücü verimliliğinin artırılması, bu yönde uygun eğitim konularının ve planlarının zaman ve mekana bağlı olarak belirlenmesi ve uygulanması gerektiği çok açıktır. İşletmelerin verimi ve verimliliğinin artırılması bu işletmelerin işgücü niteliğine ve verimliliğine bağlı olduğundan, işgücü için talep ve arz dengeleri, zaman içerisinde artış ve azalış trendleri doğrultusunda bilgi, beceri, alışkanlık, ahlak ve kültür kurslarının düzenlenmesinin öncelikli olduğu ortaya çıkmaktadır.(24)
(20) TAŞLIYAN, Mustafa, GÜVEN, Mehmet, BAKAN, İsmail ve BÜYÜKBEŞE, Tuba. Ön.ver. s.88
(21) ŞENEL, Ahmet ve AÇIKGÖZ, Aykut. (2004). İşletmelerde İşgücü Verimliliğinin Artırılmamsında
Eğitimin Önemi, Standart Dergisi. Yıl: 43, Sayı: 512, Agustos Sayısı, Ankara: Ajans-Türk Matbaacılık, s.57
(22) ) İRAZ, Rıfat. Ön.ver., s.94
(23) AKOĞLAN KOZAK, Meryem (1999). Otel İşletmelerinde İnsan Kaynakları Yönetimi Ve
Örnek Olaylar. Ankara: Detay Yayıncılık, s.47
2.2. Eğitim-Kalite İlişkisi
Kalite konusunda çalışmalar yapan çeşitli ulusal ve uluslararası kuruluşlarda araştırmacı, bilim adamı, danışman ve önderler tarafından kalite için çeşitli tanımlamalar yapılmıştır. Bu tanımlar kalitenin çok boyutlu doğasından da kaynaklanarak kalitenin pazar, müşteri ve ürünün kullanım değeri bakımından önemini ortaya koymaktadır.(25) T.S. ISO-9005’e göre kalite; bir ürün veya hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır.(26)
Kalite, insanoğlunun üretime geçmesiyle ortaya çıkmış ve günümüze kadar değişik ifade şekilleri bulmuş bir kavramdır. Yapılan çeşitli araştırmalar uzun dönemde bir kuruluşun performansını etkileyen en önemli faktörün, ürünlerinin kalitesi olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu nedenle kalite sağlama çalışmalarının profesyonel ve çağdaş bir biçimde işletme organizasyonu için oluşturulması oldukça önemlidir.(27)
Dünyadaki bütün kuruluşlar çetin rekabet şartlarına direnebilmek ve varlıklarını sürdürebilmek için kaliteyi artırmaya yönelik çalışmalar yapmaktadır. Küreselleşme, rekabet ve kalite için yükselen hayati talep, pazar içerisinde oyunun kurallarını beraberinde değiştirmiştir. İşletmelerin hayatının devam edip etmemesi kalitenin yaratılması ile yakından ilgilidir. Kalite gösteriş değil bizzat yaşamdır. Üretim sürecinin her basamağında yaşanan bir olgudur. İşletmenin kazancının yükselmesi ve düşmesi, kalite ile doğru orantılıdır.(28)
(25) GÜNER, Mücella Gülcin (1996). Konfeksiyon İşletmelerinde Kalite Kontrol Sisteminin
Organizasyonu. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, Yıl:6, Sayı:2, Mart, İzmir: E.Ü. Tekstil ve
Konfeksiyon Araştırma-Uygulama Merkezi Yayını, s.132
(26) ŞİMŞEK, Muhittin. (2001). Toplam Kalite Yönetimi. İstanbul: ALFA Basım Yayım Dağıtım.
(27) VURAL, Tuba ve ALTINTAŞ, Nagihan. (1996). Büyük Ölçekli Türk Hazır Giyim Firmalarında
Kalite Anlayışının Değerlendirilmesi, Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, Yıl:6, Sayı:3, Mayıs, İzmir, s.209
(28) ATAY, Osman (2002). İşletmelerde Üretim Kalitesinin Önemi ve Müşteri Beklentileri. Standart
Hazır giyim açısından bakıldığında, giysinin vücuda uyumu, modeli, rengi, kullanılan malzemenin niteliği, üretimde kullanılan yöntemler, işgörenlerin bilgi ve beceri düzeyleri ve benzeri pek çok faktör kalite kavramını oluşturmaktadır. Buna göre modelde, malzemede, yöntemde, teknolojide ve işgörende meydana gelecek değişikliklerden kalite etkilenmektedir.(29)
Şekil 2. Ürün Kalitesi Üzerinde Etkili Olan Faktörler Kaynak: MURATOĞLU ve KILINÇ, 2004
Diğer sektörlerde olduğu gibi hazır giyim sektöründe de, yetişmiş eleman ile üretimin kalitesi arasında sıkı bir ilişki mevcuttur. Üretimin her aşamasında istihdam edilen kişilerin eğitim düzeyi arttığı ölçüde üretilen ürünün kalitesi ve sektörün uluslararası piyasalarda ki başarısı giderek artmaktadır.(30)
Toplam Kalite Yönetimine göre; sürekli eğitime tabii tutulan işgörenler, sürekli gelişimin yegane habercileridir. Japon kalite Uzmanı ISHAKAWA, “kalite kontrol eğitimle başlar, eğitimle biter” ve “bu eğitim üst yönetimden alt düzeye herkesi kapsamalıdır” der. Yöneticiler kalite sistemini anlama ve etkinliği
(29) MURATOĞLU, Yurdagül ve KILINÇ, Nurgül. Ön.ver., s.29
(30) PAK, Seval. Ön.ver., s.22
ÜRÜN KALİTESİ Ambalaj ve Teslim Kalitesi Uygulama ve Üretim Kalitesi Tasarım Kalitesi İşçilik Kalitesi Teknolojik Donatım Kalitesi Hammadde ve Malzemelerin Kalitesi
değerlendirme boyutunda eğitilirken, teknik personel, görevlerinin kalite ile ilgisini anlama boyutunda eğitilirler.(31)
Kaliteli ürünler üretebilmek için işgörenlerin sistemli, yoğun ve hedeflere yönelik olarak eğitilmeleri gerekmektedir. Çalışanların eğitiminde, hataları üretim sırasında ve kendi başlarına belirleyerek görmesi esas alınmaktadır. Üretimde hatalar genelde bilgi eksikliğinden ve dikkatin yeterli olmamasından kaynaklanmaktadır. Belirtilen her iki olumsuzluk da eğitimle giderilebilmektedir.
Kalite eğitiminde amaç, çalışanlara istenilen kaliteyi en ekonomik şekilde gerçekleştirmesini sağlayacak bilinç, bilgi ve becerinin kazandırılmasıdır .Kalitenin yükseltilmesi için, öncelikle kalitenin kapsamı tam olarak açıklanmalıdır. İşçiler eğitilmeli ve motive edilmelidir. Üretimde çalışanlara ürettikleri ürünlerin kalitesinden sorumlu oldukları mantığı yerleştirilmeye çalışılmalıdır. İşgörenlere kaliteli ürünler üretebilmek için verilen eğitimler dışında dikkat edilmesi gerekli hususlar vardır. Bunlar;
• Tüm elemanlar her yeni iş öncesi kalite talepleri, özellikleri ve o işle ilgili pratik ve verimli uygulama teknikleri hakkında bilgilendirilmelidirler.
• Yanlış anlaşılmalara meydan vermeyecek şekilde personel, yazılı olarak bilgilendirilmelidir.
• Eğitim, elemanların kalite hatalarını görebileceği ve önleyebileceği şekilde olmalı ve verilmelidir.
• İşgörenlere hatalı bir üretimin kendilerine ve firma imajına zarar vereceği anlatılmalıdır, bu konuda da eğitilmelidirler.
• Bilgi eksikliğinde çözüm yeterli bilgi ve becerileri kazanmaktır. Bunun için işe uygunluk, amaca uygun öğretim, alıştırma için zaman gerekir. Böylece bilgiler geliştirilebilir.
(31) ERBAŞI, Ali ve ERSÖZ, Süleyman (2004). Toplam Kalite Yönetimi ve Ahilik İlişkisi, Standart
• Nitelikli bir eleman oluşturmada bilinmesi gereken şeyler vardır. Bu noktalar bilinip gerekli tedbirler alınır ve katkılar sağlanırsa hedefler yakalanabilir. (32)
3. Problem Cümlesi
Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na bağlı Deniz Dikimevi’nde eğitim elbisesi üretiminde karşılaşılan üretim hataları nelerdir? Bu hataları gidermeye yönelik hazırlanan hizmet içi eğitim programı nasıl olmalı ve hazırlanan eğitim programı ürün kalitesi ve İşgörenlerin kaliteye ilişkin görüşlerine nasıl etki etmektedir? Bu soruya yanıt aramak için aşağıdaki alt problemler belirlenmiştir.
4. Alt Problemler
1.Eğitim elbisesinin üretim süreci nasıldır?
2.Gömlek dikiminde karşılaşılan hatalar nelerdir? 3.Pantolon dikiminde karşılaşılan hatalar nelerdir?
4.İşgörenlerin gömlek dikiminde yaptıkları hataların öntest-sontest sonuçları arasında
istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki var mıdır?
5.İşgörenlerin pantolon dikiminde yaptıkları hataların öntest-sontest sonuçları
arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki var mıdır?
6. İşgörenlerin kaliteye ilişkin görüşlerinin öntest-sontest ortalama puanları arasında
istatistiksel olarak anlamlı bir fark var mıdır?
5. Araştırmanın Önemi
Dünya tekstil ve hazır giyim sektöründe yaşanan gelişmeler, Türkiye ihracatının önemli sektörlerinden biri olan hazır giyim sektörünü de etkilemektedir.
(32) AĞAÇ, Saliha. (2004). Kalite Kontrol 2 (Hazır Giyim Üretim Sürecinde Kalite Kontrol).
Türk hazır giyim sektörünün uluslararası pazarda rekabet edebilmesi, işletmelerin kalite çalışmaları ile yakından ilgilidir.
Diğer tüm sektörlerde olduğu gibi hazır giyim sektöründe de, yetişmiş eleman ile üretim kalitesi arasında sıkı bir ilişki mevcuttur. Üretimin her aşamasında istihdam edilen kişilerin eğitim düzeyi arttığı ölçüde üretilen ürünün kalitesi ve sektörün uluslararası piyasalarda ki başarısı giderek artmaktadır.(33)
Hazır giyim sektörü, yoğun emek gerektiren bir üretim sektörü olmakla birlikte, deneyimsiz ve niteliksiz işgücünün sektörde istihdam edildiği görülmektedir. Niteliksiz işgücünün yetenek ve becerilerini artırmadan makine başına oturtulması kaliteyi ister istemez düşüreceği gibi hatalı dikme, hatayı söküp tekrar dikme gibi işlemlerle üretim süresini ve fire oranını artıracak, buna bağlı olarak da maliyetler yükselecektir.(34) Böyle bir ortamda kurumlarda çalışan personele gerekli yeterlilikleri kazandırmak için yapılan hizmet içi eğitimin önemi artmaktadır.
Dünyada bilginin sürekli ve sistematik gelişimi eğim sürecini olumlu etkilemektedir. Eğitime yapılan yatırım insana yapılan yatırım demektir. Eğitimli insan işletmelerin en zengin kaynağıdır. Bu nedenle işletmeler giderek eğitime daha çok önem vermektedirler. Örneğin, Fransa’da işletmelerde çalışanların aldığı ücretin %1,5’i yasal olarak eğitime harcanmak zorundadır.(35)
Hizmet içi eğitim, iş yerinde işgücünün talebin beklentilerini, yeni üretim ve işletme teknolojilerini, kendi yetenek ve ilgilerini tanıması ve geliştirmesi yönünde yapılan eğitim etkinliğidir. Hizmet içi eğitim, özel bir amaca ve işleve yönelik olarak, eğitim ekonomisi ve planlamasının ilke ve yöntemleri çerçevesinde somut ve pratik amaçlı bir eğitim olmaktadır. Yine hizmet içi eğitim, iş yerinin iç kayıplarını
(33) PAK, Saadet. Ön.ver., s.22
(34) CESUR, Naim ve KÖROĞLU, Kazım (1993). Hazır Giyimde Dağılım Zamanı Paylarının Ve
Etken Olmayan Akışların İncelenmesi. Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları:510, s.58
(35) SABUNCUOĞLU, Zeyyat (2000). İnsan Kaynakları Personel Yönetimi. Bursa: Ezgi Kitabevi
azaltmayı, belirli üretim girdisi koşullarında verimi ve çıktıyı artırmayı amaçlayan bir eğitim olması gerekmektedir.(36)
Hazır giyim sektöründe, ürünün işletmede geçirdiği zamanın büyük bir kısmını dikim bölümünde geçirdiği bilinmektedir. Bu aşamada üründe meydana gelen hatalar, çok büyük zaman, emek ve malzeme kaybına neden olmaktadır. Dikim işlemlerinin diğer işlemlerden daha uzun zaman alması ve daha çok operasyon içermesi nedeniyle, dikim faktörlerinin ürün kalitesi üzerine diğer faktörlerden daha fazla etkilediği düşünülmektedir.(37) Bu araştırmada, dikim bölümünde yapılan hatalar incelenerek işgörenden kaynaklanan hatalar belirlenmiştir. İşgörenlere verilen hizmet içi eğitim ile üretim hatalarının giderilmesi hedeflenmiştir.
Bu bağlamda araştırma, işletmelerde sorun olarak karşımıza çıkan üretim hatalarının incelenerek, işgörenlerin hizmet içi eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi ve verilecek hizmet içi eğitim ile üretim hatalarının giderilmesi, işletmelerin rekabet gücünü artırması bakımından önemli görülmektedir. Ayrıca yapılan çalışmanın hazır giyim sektöründe faaliyet gösteren işletmelere örnek olacağı düşünülmektedir.
6. Sınırlılıklar
1. Araştırmada dikim kalitesi esas alınmış. Kesim, kalıp ve tasarımdan
kaynaklanan hatalar kapsam dışı bırakılmıştır.
2. Hizmet içi eğitim programı işletme yöneticilerinin uygun gördüğü tarih,
saat ve mekanda yapılmıştır.
(36) ŞENEL, Ahmet ve AÇIKGÖZ, Aykut. Ön.ver. s.58
(37) DİRGAR, Esra. (2004). Ürün Kalitesine Etki Eden Dikim Faktörleri. Ege Üniversitesi, Fen
7. Sayıtlılar
1. Eğitim elbisesi kontrol noktaları, pantolon ve gömleğin üretim süreci
çıkarılarak hazırlanmış ve daha sonra uzman görüşüne sunularak geliştirilen gözlem formu hataların belirlenmesinde yeterlidir.
2. Hizmet içi eğitime katılan işgörenler bu konuda isteklidirler.
8. Tanımlar
Hata: Ürüne ilişkin, ölçülen ve belirlenen özelliklerin ilgili şartname, standart
ve teknik resimlerde belirlenen esaslara, ölçü ve nitelik yönünden ortaya çıkan uyumsuzluklara verilen addır.
Kalite: Ürün tatmini sağlamak amacıyla bir ürünün müşteri gereksinimlerine
uyum koşullarını tanımlayan özelliklerdir.
Kalite Eğitimi: Kurum içi personele, uygulanan kalite çalışmalarını
yansıtmak, şirket içi kalite felsefesini aktarmak, kalite yaklaşımını benimsetmek, kaliteye uygun çalışmayı öğretmek amacıyla verilen eğitim.
Kalite Parametreleri: Bir ürünün mümkün olduğunca aynı kalitede
üretilmesi ve ürünün kalitesi hakkında karar vermede göz önünde bulundurulan özelliklerdir.
Araştırmanın bundan sonraki bölümünde ilgili yayın ve araştırmalara yer verilmiştir.
BÖLÜM II
İLGİLİ YAYIN VE ARAŞTIRMALAR
1. İLGİLİ YAYINLAR
Bu bölümde program geliştirme, eğitim ihtiyaç analizi, eğitim, hizmet içi eğitim, hizmet içi eğitimin amaçları, nedenleri, ilkeleri, sınırlılıkları, yararları ve türleri; eğitim ihtiyaç analizi; hizmet içi eğitimin planlanması, hizmet içi eğitim yöntemleri ve hizmet içi eğitimin değerlendirilmesi konularına yer verilmiştir.
1.1. Program Geliştirme
Program geliştirme, eğitim programının hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirme öğeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür. Tanımda eğitim programının dört temel öğesi olduğu vurgulanmaktadır. Bu öğeler hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci ile ölçme-değerlendirmedir. Hedef kavramı içinde öğrenene kazandırılacak istendik davranışlar da yer almaktadır. İçerik öğesi ile eğitim programın da hedeflere uygun düşecek konular bütünü düşünülmektedir. Öğrenme-öğretme sürecinde ise, hedeflere ulaşmak için hangi öğrenme-öğretme modelleri, stratejileri, yöntemleri ve tekniklerinin seçileceği belirtilmektedir. Ölçme-değerlendirme öğesinde hedef-davranışların ayrı ayrı test edilerek, istendik davranışların ne kadarının kazandırıldığı ve yapılan eğitimin kalite kontrolü vurgulanmaktadır.(38)
1.1.1. Eğitimde Program Geliştirme Süreci
Program geliştirme sürecinin evreleri ve bu evrelerin her birinde yapılması gereken işler aşağıda sırasıyla açıklanmaktadır(39):
(38) DEMİREL, Özcan (1999). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme. Ankara:
PegemA Yayıncılık, S.6
1.1.1.1. Program Hazırlama
Programı oluşturan öğeleri ve öğeler arası ilişkileri belirleme evresidir. Bu
evre sırasıyla, hedeflerin tespitini ve çözümlenerek hedef davranışlara dönüştürülmesini, bu davranışları öğrenciye kazandırıcı öğretme durumları ile öğrencinin kazanıp kazanmadığını ortaya koyan sınama-ölçme durumlarının hazırlanmasını içine alır.
Hazırlanan programın denenmesi için gerekli şartları sağlama, programı öngörülüp sağlanan bu şartlarda denme, deneme sürecinde elde edilen verileri toplama ve çözümlemeye hazır duruma getirme evresidir.
1.1.1.2. Program Değerlendirme
Programın denenmesiyle öğrenci davranışlarında hedefler doğrultusunda oluşturulan değişmeleri yansıtan ölçümleri, hedeflerde kapsanan ölçütlerle karşılaştırarak, programın sağlamlığı ve etkililiği hakkında yargıya varma evresidir.
1.1.1.3. Program Düzeltme
Değerlendirme sonuçları ışığında programı istenen düzeyde ya da
olabildiğince sağlam ve etkili kılabilmek için, programın hangi öğelerinde ne gibi değişiklikler yapılması gerektiğini kararlaştırma, kararlaştırılan değişiklikleri yapma ve böylece programa gelişkin bir nitelik kazandırma evresidir. Bu evre, programın her bir öğesinde, öğeler arası ilişkilerinde ve bütününde gerekli görülen ekleme, çıkarma, yer değiştirme ve yeniden düzenlemelerin yapılmasını; bu işlemlerle gelişkin bir nitelik kazanan programın “uygulamaya” ya da gerekiyorsa “yeniden denenmeye” hazır duruma getirilmesini kapsar.
1.1.2. Program Tasarısı Hazırlama
1.1.2.1. Hedef ve Davranışları Belirleme
Hedef, bireyde bulunması istenilen, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikte ki istendik özelliklerdir. Bir dersin hedefleri, o dersi alan bireylere kazandırılmak istenilen yeni davranışlar ya da bireyin önceki davranışlarında oluşturulmak istenen değişikliklerdir. Bireye kazandırılmak istenen davranışlar bilgi, yetenek, beceri, ilgi, tutum ve alışkanlıklarla ilgili olabilir.
Seviyesi, süresi, içeriği ne olursa olsun, bir ders ya da kursla ilgili olarak yapılacak ilk iş, o dersin ya da kursun hedeflerinin belirlenmesidir. Programın etkili olup olmadığı da, onun hedeflerine ulaşmadaki, yani bireyin davranışında istenilen değişmeleri oluşturmadaki başarısına bağlıdır. Bu nedenle, daha öğretim etkinliğinin başında, hedeflerin belirlenmesi zorunluluğu vardır.(40)
Hedefler; uzak hedefler, genel hedefler ve özel hedefler olmak üzere üç başlıkta toplanır. Uzak hedefler politik felsefeyi yansıtırlar. Eğitim sisteminin yetiştirmeyi ve ortaya çıkarmayı tasarladığı ideal insan tipini belirler.
Uzak hedefleri genel hedefler izler. Uzak hedeflerin oldukça genel ve soyut anlamlar içermesi, eğitim plan ve uygulamalarında sorunlara ve karmaşaya yol açabilir. Farklı bakış açıları beraberinde farklı uygulama ve sonuçlar ortay çıkarabilir. Uzak hedefleri daha anlamlı hale getirmek, hedeflerin anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik düzeyini artırmak için genel hedefler hazırlanır.(41)
(40) BÜYÜKKARAGÖZ, Savaş. Ön.ver., s.22-23
(41) YILMAZ, Hasan ve SÜNBÜL, Ali Murat (2003). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme,
Özel hedefler ise, bir ders düzeyinde bireylerin kazanması gereken özellikler olarak tanımlanır. Genel hedeflere göre daha ayrıntılı, sınırlı ve onlarla ilişkili bir hedeftir. Bu hedefler üçe ayrılmaktadır(42)
Özel Hedef
Bilişsel Duyuşsal Psikomotor
∙ Bilgi ∙ Alma ∙ Uyarılma
∙ Kavrama ∙ Karşılıkta bulunma ∙ Kılavuz denetiminde yapma ∙ Uygulama ∙ Değer verme ∙ Beceri haline getirme
∙ Analiz ∙ Örgütleme ∙ Örüntü ∙ Sentez ∙ Nitelenme ∙ Yaratma ∙ Değerlendirme
Eğitimde, bilişsel, duyuşsal, psikomotor alanın her basamağında bir ders için hedef yazarken uyulacak temel kurallar vardır. Bunlar(43);
• Hedef tümcesinin sonunda “bilgisi, becerisi, gücü, yeteneği, oluş, ilgililik, farkındalık, hoşgörürlük” gibi sözcüklerden biri bulunmalıdır.
• Hedefler öğrenci davranışına dönüştürülecek ve öğrenme özelliğini belirtecek nitelikte yazılmalıdır.
• Hedefler öğrenme sürecini değil öğrenme ürününü dile getirmelidir. • Konu başlıkları hedef olamaz.
• Hedef kapsamlı ve aynı zamanda sınırlı olmalıdır.
• Hedeflerin hangi konu içeriğiyle ilgili olarak gerçekleştirileceği belirtilmelidir. Yani hedeflerde ders, kurs ye de içerik belirtilmelidir. • Hedefler binişik olmamalı, tamamlayıcı yani bitişik olmalıdır.
(42) Aynı, s.51
(43) SÖNMEZ, Veysel (1997). Program Geliştirmede Öğretmen Elkitabı. 7. Baskı, Ankara:Anı
• Hedefler hangi alanla ilgili yazılıyorsa, o alanın niteliklerine ve basamaklarına uygun olmalıdır. Bilişsel özellikleri ağır basan davranışlar bilişsel alana, psikomotor özellikleri ağır basan davranışlar psikomotor alana, duyuşsal özellikleri ağır basan davranışlar duyuşsal alana giren hedef ifadeleriyle belirtilmelidir.
• Hedefler birbirlerini destekler nitelikte olmalıdır. Bir ders için belirlenen hedefler, kendi içinde mantıksal açıdan tutarlı olmalıdır.
Hedeflerin, hem eğitim durumlarının seçiminde ve düzenlenmesinde hem de sınama durumlarının hazırlanmasında kullanılabilmesi için, belli kurallara göre ifade edilmesi ve gözlenebilir davranışlara çevrilmesi gerekmektedir.
Hedefleri davranışa çevrilmesi demek, hedefin iş ve hareket gösterir biçimde ifade edilmesi demektir. Bu yolla hedefler ile sınıf içi etkinliklerin bağı kurulur ve birey daha kolay öğrenerek zaman ve enerjiden ekonomi sağlanır. Sayılan yararların eğitime hizmet edebilmesi için davranışların bazı özelliklere sahip olması beklenir. Bu özellikler(44);
• Davranışlar, hedefin bütününü kapsamalıdır. Bir başka ifadeyle hedefin gerçekleşmesi için zorunlu olan tüm davranışlara yer verilmelidir.
• Davranışlar kapsamlı ve aynı zamanda sınırlı olmalıdır. Her davranış hedefin hedefin bir bölümünü kapsamalı, davranışlar binişik değil, bitişik olmalıdır. • Kritik davranışların bireyden bireye değiştiği dikkate alınmalıdır.
• Davranışlar ölçülebilir ve gözlenebilir olmalıdır.
• Hedef ve davranış ifadeleri karışıklıktan uzak, açık ve seçik olmalı; hedef bir özellik, davranış ise iş ve hareket göstermelidir.
1.1.2.2. İçerik
İçerik, hedef davranışları kazandıracak biçimde ünite ve konuların düzenlenmesi olarak tanımlanmaktadır. İçerik, hedef davranışlar için bir araçtır. Hedef ve davranışların belirlenmesi içeriğe nelerin alınması gerektiği konusunda bilgi vermektedir. Hedef ve davranışlar belirlenerek bu hedef davranışların kazandırılmasına yardımcı olacak biçimde içerik düzenlenir.
Bir içerik, hedef davranışlarla tutarlı, çağdaş, bilimsel, sanatsal ve felsefi bilgiyle donanık, bireyin hazırbulunuşluk düzeyine uygun, somuttan soyuta, basitten karmaşığa, kolaydan zora ve birbirinin önkoşulu, bilinenden bilinmeyene, kendi içerisinde mantıki bir tutarlılığı olacak şekilde düzenlenmelidir. Ayrıca içeriğin “soyutlama, düzey, şema, vardama, materyal örgütleme, alıştırma, görsel düzen, değişik öğrenme-öğretme etkinlikleri ve içerik” ilkelerine uyması da gerekmektedir.(45)
1.1.2.3. Eğitim Durumlarının Düzenlenmesi
Hedefler, gözlenebilir öğrenci davranışları türünden ifade dildikten sonra, sıra bu hedeflere ulaşmak için eğitim durumunun planlanmasındadır. Eğitim durumu, belirlenmiş bir zaman dilimi içinde bireyi etkileme gücünde olan dış koşullardır. (46)
Eğitim durumunda hedefin gerektirdiği içerik, araç-gereç ve kaynaklar ile yöntem, bulunması gerekli öğelerdir. Bunlara ek olarak eğitim durumu; pekiştireç, dönüt, ipucu, etkin katılımı sağlayan öğeler, öğrenci, öğrencilerin sağlık durumu, dil yeteneği gibi diğer öğeleri içerir. Belli özelliklerle donanık olarak eğitim durumuna gelen öğrenciye uygun düşen eğitimsel çevre düzenlenerek onun bu çevreyle etkileşime girmesi sağlanır.(47)
(45) SÖNMEZ, Veysel. Ön.ver., s.84
(46) ERTÜRK, Selahattin (1998). Eğitimde Program Geliştirme. 10. Baskı, Ankara: Meteksan
Matbaacılık, s.84.
Eğitim durumları, program geliştirme çalışmalarının süreç boyutunu oluşturmaktadır. Bireylere istenilen davranışların kazandırılmasını sağlayan öğrenme yaşantılarının düzenlenmesi bu aşamada ele alınmaktadır. Bireylerde istenilen davranışların gelişebilmesi için yaşantılarının etkili bir biçimde düzenlenmesi söz konusudur.(48)
Eğitim durumlarının bazı özelliklere sahip olması beklenir. Bu özellikler(49);
• Hedefe görelik: Eğitim durumu, öncelikle işe koşulduğu hedefe hizmet etmelidir. Başka bir deyişle, belli davranışları geliştirici nitelikte olmalıdır. Bu amaçla, hedefler davranışa dönüştürülmeli ve hangi içerikle kazandırılacağı belirlenmelidir.
• Öğrenciye görelik: Belirlenen davranışları kazandırmak için düzenlenen eğitim durumları bireyin ihtiyaçlarını giderici nitelikte olmalıdır. Ayrıca öğretme faaliyetleri bireyin öğrenme gücünü aşmamalı, hazırbulunuşluk düzeyine uygun olmalıdır. Bireyin öğrenme gücünü aşan öğretme girişimleri başarısızlığa uğramaya (istenmedik izler bırakarak) mahkumdur. Eğitim durumlarında, başarısızlık duygusu veren, hoşa gitmeyen yaşantılara yer verilmemelidir.
• Ekonomiklik:
￫Yaşantı, araç-gereç ve öğretmen zamanı açısından ucuza mal edilmelidir.
￫Öğrenme yaşantısı birden fazla davranışı gerçekleştirici olabilir. Örneğin, bilişsel alandaki davranışlarla duyuşsal alandaki özelliklerin birlikte gerçekleştirilmesi gibi.
￫ Diğer yaşantılarla tutarlılık sağlanmalı, yaşantılar tutarlı olmalı ve birbirini desteklemelidir.
(48) DEMİREL, Özcan. Ön.ver., s.123 (49) ERTÜRK, Selahattin. Ön.ver., s.86-95
• Diğer yaşantılara görelik (kaynaşıklık): Öğrenme, tek başına bir yaşantıyla olmaz. Her yaşantı bir yandan bir aşamalar döneni içinde yerleşik, öte yandan da başka yandaş yaşantılarla sürekli bir etkileşim halindedir. Bu nedenlerden dolayı, eğitim durumlarında düzenlenen yaşantıların tekrarlanır, aşamalı ve dayanışık olması gerekir.
1.1.2.4.Sınama Durumu
Sınama durumları, bireyde gözlemeye karar verdiğimiz istendik davranışların kazanılıp kazanılmadığı hakkında bir yargıya varma işidir (Demirel,1999;145). Bu aşamada öğrencilerin hedeflere ulaşma dereceleri çeşitli ölçme araçları ile saptanır. Sınama durumları sonucu elde edilen bulgular, öğrencilere hedeflere ulaşma dereceleri, öğretmenlere ise gerçekleştirdikleri öğretim faaliyetlerinin etkiliği hakkında dönüt sağlar.(50)
1.2. Eğitim İhtiyaç Analizi
Hizmet içi eğitim programlarının hazırlanmasından önce hizmet içi eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi gerekir. Hizmet içi eğitim ihtiyacı, bir işte çalışan kişi için, işin yerine getirilmesinde, bilgi, beceri, tutum ve davranış bakımından duyulan eksiklik ya da gerekliliktir.(51)
Eğitim ihtiyaç analizinin amacı, çalışanların gerçekten ihtiyaç duyduğu eğitim başlıklarını ve bu eğitimlerin içeriklerini belirlemektir. Eğitim ihtiyaç analizi, kullanılan farklı yöntemlerle gerekli olan bilginin toplanmasına yardımcı olmaktadır. Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın elde edilen bilgiler, organizasyonun
(50) ERDEN, Münire (1995). Eğitimde Program Değerlendirme, 2. Baskı, Ankara: PEGEM Personel
Eğitim Merkezi Yayın No:21, s.8
(51) CAN, Halil, AKGÜN, Ahmet ve KAVUNCUBAŞI, Şahin. (1998). Kamu ve Özel Kesimde
performansını artırıcı yönde yapılacak çalışmaları ve verilecek eğitimleri netleştirmektedir.(52)
Eğitim ihtiyacının tespiti, görevin yerine getirilmesinde eğitime duyulan ihtiyacın belirlenmesi anlamına gelmektedir. Bir görevin onu yapan personelde gerekli gördüğü niteliklerle, bu görevde çalışan personelin sahip olduğu nitelikler arasındaki olumsuz fark olarak belirmektedir. Bu durum şöyle formüle edilebilir(53):
A A1 X
- =
A-A1=X olarak gösterildiğinde, A-A1=0 ise, personelin eğitime ihtiyacı olmadığı anlamına gelmektedir. A ve A1 arasındaki farkın artışı ise eğitim ihtiyacının eksikliği ya da gerekliliğinin artışını ifade etmektedir.
Eğitim ihtiyaçlarının saptanması sırasında eğitim kapsamı anlaşılmakta ve gereksinimleri ortaya çıkaracak analizciler belirlenmektedir. Bir örgütün yapısında eğitim ihtiyaçlarını belirleyen düzeyler ve içerikler Tablo 1’de gösterilmektedir.(54)
(52) TAHİROĞLU, Figen (2002). Düşünceden Sonuca İnsan Kaynakları. İstanbul: Hayat Yayıncılık,
s.261
(53) KALKANDELEN, Hayrettin (1968). Eğitim İhtiyaçlarının Tespiti, Eğitim İhtiyaçlarının Tespiti
Semineri. 14 Haziran,6 Temmuz 1967, Ankara: Ayyıldız Matbaası AŞ, s.6
(54) ALDEMİR, Ceyhan, ATAOL, Alpay ve BUDAK, Gönül (2004). İnsan Kaynakları Yönetimi.
İzmir: Fakülteler Kitabevi Barış Yayınları, s.179-180.
İşin görülmesi için personelde bulunması gerekli olan bilgi, beceri,
davranışlar Personelin eğitim ihtiyacı O işte çalışan personelde bulunan bilgi, beceri, davranışlar
