5BB asma anacı üzerine aşılı Kalecik karası üzüm çeşidinde kokteyl mikoriza uygulamalarının vegetatif gelişme ve ürün kalitesine etkileri

(1)

i

T.C

SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ

5BB ASMA ANACI ÜZERĐNE AŞILI KALECĐK KARASI ÜZÜM ÇEŞĐDĐNDE KOKTEYL MĐKORĐZA UYGULAMALARININ VEGETATĐF GELĐŞME VE

ÜRÜN KALĐTESĐNE ETKĐLERĐ

Esra ERDOĞAN YÜKSEK LĐSANS TEZĐ

BAHÇE BĐTKĐLERĐ ANABĐLĐM DALI Konya, 2010

(2)

(3)

i

ÖZET

YÜKSEK LĐSANS TEZĐ

5BB ASMA ANACI ÜZERĐNE AŞILI KALECĐK KARASI ÜZÜM ÇEŞĐDĐNDE KOKTEYL MĐKORĐZA UYGULAMALARININ VEGETATĐF

GELĐŞME VE ÜRÜN KALĐTESĐNE ETKĐLERĐ Esra ERDOĞAN

Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı

Danışman: Prof. Dr. Zeki KARA 2010, 52 sayfa

Jüri: Prof. Dr. Zeki KARA Prof. Dr. Lütfi PIRLAK Prof. Dr. Birhan KUNTER

Vasküler arbüsküler mikroorganizmalar (AM), yenilenebilir bir kaynak olarak modern teknoloji-temelli bağcılık uygulamalarında bağın mineral beslenmesi, su alımı, biyotik ve abiyotik strese karşı asma direncini artırmak suretiyle meyve kalitesini artırmaya katkıda bulunmaktadırlar. Türkiye’de şaraplık üzüm üretimi gelişmekte olan bir endüstri kolu olduğundan ve esas itibariyle kırsal alanda ve fakir topraklarda yapıldığından düşük maliyetli yenilenebilir yöntemlerle desteklenmeye gerek duymaktadır.

Bu çalışmada, farklı dozlarda kokteyl mikoriza kuru formülasyon halinde Biovam ve likit formülasyon halinde Endo Roots Kober 5 BB anacı üzerine aşılı 10 yaşındaki Kalecik Karası (Vitis vinifera L.) üzüm çeşidine, tam çiçeklenmeden iki hafta önce omca tacı izdüşümüne uygulanmıştır. Biovam içeriğinde 40-100 spor/ml endomikoriza ve yaklaşık 100-500 spor/ml ektomikoriza Athrobacter globiformis, A.

(4)

ii

chrococcum, A. vinelandii, Bacillius subtillis, Pseudomonas alcaligenes, P. fluorescens, P. Pseudoalcaligenes, P. Putida, Trichoderma harzianum ve T.koningii mililitrede 20000 hücre bulunmaktadır. Endoroots içeriğinde %27.55 mikoriza (%25 Glomus intraradices, % 24G. mossea, %24 G. aggregatum, 1% G. clarum, %1 G. monosporus, %1 G. deserticola, %1 G. brasilianum, %1 G. etunicatum, %1 Gigaspora margarita), %27.8 humik asitler, %18 deniz yosunu ekstraktı, %12 askorbik asit, %6 amino asitler, %2.5 myo-inoositol, %2.5 yüzey genişletici ve %1.75 thiamine (vitamin B1, %1 alfa tocoferol (vitamin E)’dür. Uygulamaların meyve bağlama, verim, meyve kalitesi ve budama artığı ağırlığı üzerine etkileri Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Laboratuarlarında değerlendirilmiştir.

Uygulamayı takip eden vejetasyon sonunda elde edilen verilere göre meyve bağlama, verim, salkım ağırlığı, salkım boyutları ve meyve rengi değerlerinde, mikoriza formülasyon ve dozlarına bağlı olarak önemli farklılıklar belirlenmiştir. Diğer taraftan tane iriliği, tane ağırlığı, 100 tanedeki çekirdek sayısı, ⁰Brix ve meyve suyunun toplam asitliği, sürgün boyu ve budama artığı ağırlığı değerleri bakımından Endo Roots ve Biovam uygulamaları arasında önemli fark tespit edilememiştir. Biovam uygulaması aynı vejetasyonda hasadı 5 gün erkene almıştır.

Anahtar Kelimeler: Mikoriza uygulamaları, Biovam, Endo Roots, şaraplık

(5)

iii

ABSTRACT Master Thesis

EFFECTS OF COCKTAIL MYCHORRIZA APPLICATIONS ON VEGETATIVE DEVELOPMENT AND PRODUCT QUALITY IN KALECIK

KARASI WINEGRAPE VARIETY GRAFTED ONTO KOBER 5BB ROOTSTOCK

Esra ERDOĞAN Selçuk University

Graduate School of Naturel and Applied Sciences Department of Horniculture

Supervisor: Prof.Dr. Zeki KARA 2010, 52 pages

Jury: Prof. Dr. Zeki KARA Prof. Dr. Lütfi PIRLAK Prof. Dr. Birhan KUNTER

Vascular Arbuscular mychorrhizae (AM) are symbiotic microorganisms as a renewable resource and a modern technology-based viticulture practices have been contributing to quality fruit production by supporting vineyard mineral nutrition, water uptake, and increase resistance against plant biotic and abiotic stress. Since wine grapes production is under developing industry in Turkey and has been grown mainly in rural area, and poor soils that is need to support by low cost renewable manner.

In this study, the effects of different dosage mixture AM fungi as Biovam applications by dry formulation and Endo Roots by liquid formulation applications in vineyard soil just under plant foliage at 10 years old grapewine cv. Kalecik Karası (Vitis vinifera L.) grafted onto Kober 5BB rootstock at two weeks before full bloom

(6)

iv

in producer vineyard applications. Biovam includes 40 - 100 spore/ml endomycorrhiza and approximately 100 - 500 spore/ml ectomycorrhiza as Athrobacter globiformis, A. chrococcum, A. vinelandii, Bacillius subtillis, Pseudomonas alcaligenes, P. fluorescens, P. pseudoalcaligenes and P. putida and Trichoderma harzianum and T.koningii that has 20.000 live cells per ml volume. Endo Roots includes 27.55% mychorrhiza (25% Glomus intraradices, 24% G. mossea, 24% G. aggregatum, 1% G. clarum, 1% G. monosporus, 1% G. deserticola, 1% G. brasilianum, 1% G. etunicatum, 1% Gigaspora margarita), 27.8% humic acids, 18% cold water kelp extracts, 12% ascorbic acid, 6% amino acids, 2.5% myo-inoositol, 2.5% surfactants, 1.75% thiamine (vitamin B1, 1% alfa tocoferol (vitamin E). The results were evaluated in labs Selcuk University Faculty of Agriculture as fruit set, yield, and fruit quality, and pruning waste weights.

As a first growing season results there were significantly differences on fruit set, fruit yield, cluster weights, cluster size, fruit colors due to AM formulations and dosages. On the other hand there were no differences between berry size, berry weights, seed numbers in 100 berries, ⁰Brix, and total acidity of must, shoot length, pruning waste weights between Endo Roots and Biovam applications. Biovam application was hastened five days of harvest in same vegetation period.

Key words: Mycorrhizae applications, Biovam, Endo Roots, wine grape,

(7)

v

TEŞEKKÜR

Bağcılığı seçmemde ve çalışmalarımda yardım ve desteğini eksik etmeyen Danışman Hocam Sayın Prof. Dr. Zeki KARA’ya teşekkürlerimi sunarım.

Ayrıca tez çalışmamda emeği geçen Yrd. Dç. Dr. Nilda ERSOY, Yrd. Dç. Dr. Cemalettin SARIÇOBAN ve Dr. Ali SABIR hocalarıma ve hayatım boyunca desteğini üzerimden eksik etmeyen aileme teşekkür ederim.

(8)

vi ĐÇĐNDEKĐLER Sayfa No ÖZET i ABSTRACT iii TEŞEKKÜR v ĐÇĐNDEKĐLER vi

ŞEKĐL LĐSTESĐ viii

ÇĐZELGE LĐSTESĐ ix SĐMGELER VE KISALTMALAR xi 1. GĐRĐŞ 1 2. KAYNAK ARAŞTIRMASI 4 3. MATERYAL VE METOT 11 3.1.Materyal 11 3.1.1. Bitkisel materyal 11 3.1.2. Mikoriza 12 3.2. Metot 12

3.2.1. Mikoriza (Biovam) uygulaması 13

3.2.2. Mikoriza (Endo Roots) uygulaması 14

3.2.3. Asmalarda yapılan ölçüm ve sayımlar 14

3.2.3.1. Salkımdaki çiçek sayısı 15

3.2.3.2. Salkımdaki meyve sayısı 15

3.2.3.3. Verim 16 3.2.3.4. Salkım ağırlığı 16 3.2.3.5. Salkım boyu 16 3.2.3.6. Salkım eni 16 3.2.3.7. Tane boyu 17 3.2.3.8. Tane eni 17 3.2.3.9. 100 Tane ağırlığı 17 3.2.3.10. Çekirdek sayısı 17

3.2.3.11. Suda çözünür kuru madde miktarı (°Brix) 17

3.2.3.12. Titre edilebilir asit 18

3.2.3.13. Renk analizi 18

3.2.3.14. Budama atığı ağırlığı 18

3.2.3.15. Sürgün boyu 18

3.2.3.16. Sürgün çapı 18

3.2.3.17. Yaprak makro ve mikro besin elementi içeriği 19

3.2.4. Verilerin değerlendirilmesi 19

4. ARAŞTIRMA SONUÇLARI 20

(9)

vii

4.2. Kokteyl mikoriza uygulamalarının verim, salkım ve tane özellikleri

üzerine etkileri 22

4.2.1. Kokteyl mikoriza uygulamalarının verim üzerine etkileri 22 4.2.2. Kokteyl mikoriza uygulamalarının salkım özellikleri üzerine etkileri 23 4.2.3. Endo Roots ve Biovam uygulamalarının 100 tanedeki çekirdek sayısı

ile 100 tane ağırlığına etkileri 27

4.2.4. Endo Roots ve Biovam uygulamalarının tane en ve boyuna etkileri 30 4.3. Kokteyl mikoriza uygulamalarının meyve suyunda ºBrix, titre edilebilir

asit ve meyve renk değerleri üzerine etkileri 33

4.3.1 Kokteyl mikoriza uygulamalarının meyve suyunda ºBrix ve titre

edilebilir asit değerleri üzerine etkileri 33

4.3.2. Kokteyl mikoriza uygulamalarının meyve renk değerleri üzerine

etkileri 36

4.4. Kokteyl mikoriza uygulamalarının budama artığı ağırlığı üzerine etkileri 39 4.5. Kokteyl mikoriza uygulamalarının yaprak besin kapsamı üzerine etkileri 43 4.5.1. Kokteyl mikoriza uygulamalarının yaprak makro besin kapsamı

4.5.2. Kokteyl mikoriza uygulamalarının yaprak mikro besin kapsamı

4.5.3. Kokteyl mikoriza uygulamalarının yaprak iz element içeriği üzerine

etkileri 44

5. TARTIŞMA 45

6. SONUÇ VE ÖNERĐLER 48

(10)

viii

ŞEKĐL LĐSTESĐ Sayfa

No

Şekil 2.1. Endo ve ektomikorizanın kökte oluşturdukları yapılar 5

Şekil 3.1. Deneme alanındaki omcalarda Biovam uygulamaları 13

Şekil 3.2. Deneme alanındaki omcalarda Endo Roots uygulamaları 14

Şekil 3.3. Çiçek sayımı yapılan salkım 15

Şekil 3.4. Meyve sayımı yapılan salkım 15

Şekil 3.5. Endo Roots uygulanan omcanın hasat dönemi 16

Şekil 4.1. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza

uygulamalarının meyve bağlama üzerine etkileri 21

Şekil 4.2. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza

uygulamalarının verim üzerine etkileri 23

uygulamalarının salkım ağırlığına etkileri 25

uygulamalarının salkım boyuna etkileri 26

Şekil 4.5. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza

uygulamalarının salkım enine etkileri 27

uygulamalarının 100 tanedeki çekirdek sayısına etkileri 29

uygulamalarının 100 tane ağırlığı üzerine etkileri 30

Şekil 4.8. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza

uygulamalarının tane enine etkileri 32

uygulamalarının tane boyuna etkileri 33

uygulamalarının ºBrix üzerine etkileri 35

uygulamalarının titrasyon asitliğine (g/100 ml) etkileri 36

uygulamalarının renk değerlerinden L (parlaklık) üzerine etkileri 37

uygulamalarının renk değerlerinden a (kırmızılık) üzerine etkileri 38

uygulamalarının renk değerlerinden b (sarılık) üzerine etkileri 39

uygulamalarının budama artığı ağırlığına etkileri 41

uygulamalarının sürgün boyuna etkileri 42

uygulamalarının sürgün çapına etkileri 43

(11)

ix

ÇĐZELGE LĐSTESĐ Sayfa

No Çizelge 4.1. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza

uygulamalarının meyve bağlama üzerine etkileri 20

Çizelge 4.2. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza

uygulamalarının meyve bağlamaya etkilerinin varyans analizi 21 Çizelge 4.3. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza

uygulamalarının verim üzerine etkileri 22 Çizelge 4.4. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza

uygulamalarının verim üzerine etkilerinin varyans analizi 23 Çizelge 4.5. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza

uygulamalarının salkım ağırlığı ve salkım boyu üzerine etkileri 24 Çizelge 4.6. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının salkım ağırlığına etkilerinin varyans analizi 25 Çizelge 4.7. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza

uygulamalarının salkım boyuna etkilerinin varyans analizi 26 Çizelge 4.8. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza

uygulamalarının salkım enine etkilerinin varyans analizi 26 Çizelge 4.9. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının 100 tanedeki çekirdek sayısı ile 100 tane ağırlığına etkileri 28 Çizelge 4.10. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl

mikoriza uygulamalarının 100 tanedeki çekirdek sayısına etkilerinin varyans

analizi 28

Çizelge 4.11. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının 100 tane ağırlığı üzerine etkilerinin varyans

analizi 29

Çizelge 4.12. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl

mikoriza uygulamalarının tane eni ve tane boyuna etkileri 31 Çizelge 4.13. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl

mikoriza uygulamalarının tane enine etkilerinin varyans analizi 31 Çizelge 4.14. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl

mikoriza uygulamalarının tane boyuna etkilerinin varyans analizi 32 Çizelge 4.15. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl

mikoriza uygulamalarının 100 tane ağırlığı, 100 tanedeki çekirdek sayısı,

ºBrix ve titrasyon asitliğine etkileri 34 Çizelge 4.16. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl

mikoriza uygulamalarının meyvede ºBrix üzerine etkileri 34 Çizelge 4.17. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl

mikoriza uygulamalarının titrasyon asitliği (g/100 ml) üzerine etkilerinin

varyans analizi 35

Çizelge 4.18. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının L (parlaklık), a (kırmızılık) ve b (sarılık)

Çizelge 4.19. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının renk değerlerinden parlaklık (L) üzerine

etkilerinin varyans analizi 37 Çizelge 4.20. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl

(12)

x

etkilerinin varyans analizi 37 Çizelge 4.21. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl

mikoriza uygulamalarının renk değerlerinden sarılık (b) üzerine etkilerinin

varyans analizi 38 Çizelge 4.22. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl

mikoriza uygulamalarının budama artığı ağırlığı, sürgün boyu ve sürgün

çapına etkileri 40

Çizelge 4.23. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl

mikoriza uygulamalarının budama artığı ağırlığına etkilerinin varyans analizi 40 Çizelge 4.24. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl

mikoriza uygulamalarının sürgün boyuna etkilerinin varyans analizi 41 Çizelge 4.25. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl

mikoriza uygulamalarının sürgün çapına etkilerinin varyans analizi 42 Çizelge 4.26. Endo Roots ve Biovam uygulamalarının ben düşme

döneminde yaprakta makro besin maddesi içeriği üzerine etkileri 43 Çizelge 4.27. Endo Roots ve Biovam uygulamalarının yaprakta mikro besin

maddesi içeriği üzerine etkileri 44

Çizelge 4.28. Endo Roots ve Biovam uygulamalarının yaprakta iz element

(13)

xi SĐMGELER Al : Alüminyum B : Bor Ca : Kalsiyum Cd : Kadmiyum Cu : Bakır Fe : Demir K : Potasyum Mg : Magnezyum Mn : Mangan N : Azot Na : Sodyum

NaOH : Sodyum hidroksit

P : Fosfor S : Kükürt Zn : Çinko KISALTMALAR AM : Arbüsküler Mikoriza

VAM : Vesiküler - Arbüsküler Mikoriza

cm : Santimetre mm : Milimetre g : Gram kg : Kilogram

(14)

1. GĐRĐŞ

Anadolu, asmanın gen merkezlerinin kesiştiği ve ilk kez kültüre alındığı coğrafyanın merkezindeki konumundan dolayı çok eski ve köklü bir bağcılık kültürüne sahiptir. Anadolu’da bağcılık kültürünün 7-8 bin yıllık tarihi kayıtları bilinmekte olup tüm bu dönemlerde bağcılık, toplumların ekonomik ve kültürel hayatlarında önemli yer kaplamıştır.

Uluslararası Bağcılık ve Şarapçılık Örgütü (Organisation Internationale de la Vigne et du Vin) verilerine göre, dünyada en fazla bağ Avrupa’da bulunmaktadır. Avrupa, zengin bağcılık ve şarapçılık tarihi, gelişmiş üretimi ile bağcılık ve

şarapçılığın merkezi konumundadır. Avrupa kıtası bağ alanlarında son birkaç on yıllık dönem dikkate alındığında yavaş da olsa azalmalar kaydederken bu düşüşten en az etkilenen ülkeler Đtalya ve Türkiye olmuştur (Anonim, 2008).

Dünya nüfusunun hızla artması ve tarım alanlarının azalması, birim alandan daha fazla ürün alınmasını gerektirmiştir. Birim alandaki ürün miktarı artarken çevre ve insan sağlığına verilen zararlar da artmaya başlamıştır. Üretimde kullanılan kimyasal ilaç ve gübreler verimi artırırken çevre üzerinde gerçek bir tehdit haline gelebilmektedir.

Yakın zamana kadar bitkilerin topraktan sadece kökleriyle su ve besin elementlerini aldığına inanılırken özellikle son kırk yıl içerisinde köklerle birlikte yaşayarak bitkinin gelişimine etkide bulunan mikoriza mantar-kök simbiyozlarının bitki gelişmesine etkisi yeni bir ilgi alanı oluşturmuştur. Ülkemizde 1990’lardan itibaren daha yoğun ilgi duyulan mikoriza mantarlarının, kök gelişimi, su ve besin maddesi alımı, bazı makro ve mikro elementlerin alımında olumlu etkileri olduğu ileri sürülmekle beraber halen yapılan çalışmalar farklı alanlarda devam etmektedir.

Kuraklık, toprak tuzluluğu gibi stres koşullarında bitki direncini artıran, bazı toprak kaynaklı hastalık ve zararlılara karşı bitkiyi koruyan, toprağın fiziksel yapısını iyileştiren araştırma sonuçları bildirilmektedir. Bu özellikleriyle mikorizalar

(15)

araştırıcılarca tarımsal üretimde, özellikle fide ve fidan dikim aşamasında tavsiye edilmektedir.

Ticari preparatlar olarak piyasaya sürülen kokteyl mikoriza preparatlarının organik üzüm üretimde kullanılabilmesi için, üretici şartlarındaki etkinliklerinin bilinmesi gerekmektedir. Asmanın gen merkezinde olan ülkemizde organik üzüm üretiminin geliştirilebilmesi maksadıyla alternatiflerin ortaya konulması uygun olacaktır. Özellikle verim çağındaki bağlarda organik sertifikalı üretimde kullanılabileceği düşünülmektedir.

Bilindiği gibi doğadaki birçok bitki türü bazı meyve ağaçları ile bazı sebzeler gübresiz ve çoğu zaman suyun az olduğu koşullarda hiç bir girdi kullanılmadan sağlıklı olarak yetişebilmekledirler. Yakın zamana kadar toprakta alınabilirliği yavaş olan besin elementlerinin alımının yalnızca bitki kökleri tarafından sağlandığı sanılıyordu. Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar, bitki besin elementlerinin köklerin yanı sıra çoğunlukla mikoriza diye adlandırılan ve teşhisi mikroskop altında yapılan, birim cm kök uzunluğu başına yüzlerce metre uzunluğunda hif üreten bazı mantar türleri tarafından alındığını ortaya koymuştur.

Türkiye, içinde bulunduğu iklim kuşağı ve coğrafi konumundan dolayı kil ve kireç içerikleri yüksek, organik madde içeriği düşük ve yer yer de strüktürleri bozuk topraklara sahiptir. Toprakların bu tür fiziksel, kimyasal ve biyolojik yönden arzu edilmeyen özellikleri, toprakta bitkilerce alınabilir besin elementlerinin konsantrasyonlarını düşürmektedir. Böyle topraklarda bitkilerin iyi bir gelişme göstermeleri için fazla miktarda gübrelemeye gereksinim duyulmaktadır.

Gelişmekte olan ülkeler, mevcut olanaklarının ötesinde kaynak ayırarak dışarıdan gübre temin etmektedirler. Bu durum özellikle gelişmekte olan ülkelerin ekonomilerinde ağır bir yük oluşturmaktadır. Bunun yerine bitkilerin geliştirdiği ve koşullara bağlı olarak gereksinim duydukları besin elementlerini sağlayan doğal uyum mekanizmalarının bilinmesi ve bunların uygulamaya aktarılması geleceğin önemli tarım stratejilerindendir.

Mikoriza enfeksiyonu bitkilerin birçok makro ve mikro besin maddelerince daha iyi beslenmesini sağlamaktadır. Mikoriza yeni kurulacak bahçelerde uygulanabilir. Fide dönemi ve şaşırtma esnasında mikoriza uygulanmasıyla bitkinin yaşamı boyunca dengeli beslenmesi sağlanabilir. Ülkemizde yeni uygulama alanı

(16)

bulan mikoriza mantarlarında bahçe tarımı yapılan alanlarda geleceğe yönelik umut görülmektedir.

Bu çalışmada, Konya’da üretici bağı şartlarına Kober 5 BB anacı üzerine aşılı 10 yaşındaki Kalecik Karası bağında farklı doz ve içerikteki kokteyl mikoriza uygulamalarının bitki vegetatif gelişmesi ile ürün verim ve kalitesine etkileri incelenerek, verim çağındaki bağlarda kullanılabilme durumu belirlenmeye çalışılmıştır.

(17)

2. KAYNAK ARAŞTIRMASI

Toprak mikro florasındaki mikroorganizmalar ile bitkiler arasındaki en yaygın yaşam şekillerinden biri olan mikorizal yaşam, ilk olarak 1885 yılında A.B Frank isimli bir Alman patolog tarafından tanımlanmıştır (Kendrick, 1992).

Mikorizal funguslar taksonomik yönden spor yapıları, bitkilerdeki enfeksiyon

şekli ve kökteki morfolojik ve fizyolojik yapılarıyla birbirlerinden büyük farklılıklar göstermektedir. Fungal miselyumun kök yapısı ile ilişkisine göre Endomikoriza ve Ektomikoriza olmak üzere iki büyük mikorizal grup bulunmaktadır (Marschner, 1995). Ektomikorizalar genelde odunsu bitkilerin köklerinde görülürler ve iki önemli yapısal fark ile tespit edilirler. Birincisi kök yüzeyinin çevresini saran hartig ağı olarak ifade edilen fungal miselyum ağı, diğeri bu fungal miselyum ağından kök korteksinin yüzeyine penetrasyon yapan hif yapısıdır. Endomikorizal funguslar, kök korteks hücreleri içinde bulunur ve interselüler veya intraselüler olarak gelişirler. Endomikorizanın en tanınmış türleri; Erikoid mikoriza, Orkid mikoriza ve Vesiküler Arbüsküler Mikoriza (AM)’dır (Marschner, 1995).

Endomikorizal yaşam şekillerinden üçüncüsü olan AM hemen hemen tüm bitkilerde bulunmaktadır. AM fungusları kök korteksi içinde dallanma özelliği gösteren arbüskülleri ile fungusun besin ve yağ deposu görevi yapan vesikülleri ve toprağı saran miselyumları (Şekil 2.1) ile karakterize edilmektedir (Kendrick, 1992).

Asma anaçlarının besin maddelerini alması ve daha iyi gelişmesi, kök sisteminin etrafında mikoriza kolonizasyonunun meydana gelmesi ile artmaktadır (Petgen ve ark. 1998).

(18)

Şekil 2.1. Endo ve ektomikorizanın kökte oluşturdukları yapılar (Kendrick, 1992).

Asmalar ve AM arasında var olan simbiyotik ilişki, mantarların bitki büyüme ve beslenmesini artırdığını göstermektedir. Köklenme ortamına AM mantarının bulaştırılması mikorizalı bitkilerle fidan üretiminde etkili bir strateji olabilmektedir (Aguin ve ark., 2004).

8 asma anacı (110 R, 41 B Mgt,1103 P, 5 BB Kober, 44–53 M, 140 Ru ve 101–14 Mgt) üzerine aşılı Cabernet Sauvignon’nun saksılı bitkilerinde yapılan çalışmada, mikoriza uygulanan bitkilerin sitokinin üretimi uygulama yapılmayan bitkilerinkinden daha fazla bulunmuştur. Ayrıca mikorizalı strese maruz bırakılan omcalarda geceleri yaprak-su potansiyeli, stomal iletkenlik ve CO2 asimilasyon oranı

mikorizasız strese maruz bırakılanlara göre daha yüksek bulunmuştur. Anaçlarda sürgün büyümesini, yaprak fosfor içeriğini ve sitokinin üretimini dikkate değer bir ölçüde etkilemiştir. Strese maruz bırakılan mikorizalı bitkilerden 1108, 1103 P ve 140 Ru’de sitokinin konsantrasyonları daha yüksek olmuş ve su ilişkileri daha iyi bulunmuştur (Nikolaou ve ark., 2003).

Mikoriza gelişmesi, büyümeyi kuvvetli oranda etkilemiş, serada yetiştirilen bitkilerin su stresine toleransını artırmıştır. Köklerinde mikoriza kolonisi gelişen

(19)

bitkiler kuraklık stresinden kurtulduğunda veya yeniden sulanmaya başlandığında fotosentetik aktivitelerini yeniden kazanmaya başlamışlardır (Borkowska, 2002).

Yapılan çalışmalarda, en çok hif oluşturan anaç sıralaması 1103 P, 41 B, 140 Ru ve 110 R şeklindedir. Anaçların üzerine aşılanan üzüm çeşitlerinin, anaçlar üzerinde hif oluşturma ve spor popülasyonu üzerine az tesir ettiğini ortaya koymakla birlikte, vesikül ve arbuskül üzerine herhangi bir etki etmediği görülmüştür. Ayrıca endomikorizal mantarların kökler üzerinde hif oluşturma derecesi ile topraktaki alınabilir P kapsamı ters ilişkili olarak bulunmuştur (Karagiannidis ve ark., 1997).

Menge ve arkadaşları (1983), Kaliforniya'da üzüm yetiştirilen alanlardaki mikoriza ve toprak fümigasyonunun asma gelişimiyle ilişkilerini incelemişlerdir. Araştırıcılar, metil bromitle yapılan toprak fümigasyonunun asmalarda gelişmeyi önemli ölçüde yavaşlatabileceğini belirtmişler ve bu etkenleri şu şekilde sıralamışlardır: 1) toprak fümigasyonu yapılmasının, toprak kökenli mikorizaların büyük çoğunluğuna zarar vermesi 2) fümige edilen toprakta mikoriza mantarlarının yeniden çoğalmasının yavaş olması 3) Zn, Cu, P gibi gerekli besin maddelerinden en az birini bulundurmayan toprakların kullanılması ve 4) köklerinde mikoriza bulundurmayan asma anaçlarının dikilmesi.

Wasckies ve arkadaşları (1994), 5 C Amerikan asma anacı çeliklerini, daha önce asma yetiştirilmiş fidanlık toprağında ve daha önce asma yetiştirilmemiş olan ancak aynı özellikteki toprakta yetiştirmişlerdir. Anaçların bir kısmı G. mosseae ile inokule edilmiş, bir kısmı da tanık olarak kullanılmıştır. Bu bitkilerden değişik zamanlarda örnek alınarak sürgün-kök büyümesi ve köklerin mikoriza ile inokulasyon durumu incelenmiştir. G. mosseae ile inoküle edilen ve daha önceden asma yetiştirilmiş olan toprakta mikoriza inokulasyonunun % 13, daha önce asma yetiştirilmemiş toprakta inokulasyonun % 51 olduğu saptanmıştır. G. masseae inokulasyonu daha önce asma yetiştirilmiş olan toprakta köklerdeki mikoriza inokulasyonunu % 39'a yükseltmiş, sürgün uzunluğu, yaprak alanı ve sürgün ağırlığını da artırmıştır. Ancak G. mosseae ile inokulasyonun daha önce asma yetiştirilmiş topraklarda gösterdiği bu etki, mikoriza faaliyeti sonucu yapraklardaki besin maddesi artışıyla ilişkili bulunmamıştır. Bu çalışmada Fluorescent pseudomonads'ın asma fidanı yetiştirilen topraklardaki yorgunluğun nedeni olabileceği kanısına varılmıştır.

(20)

Asmada bitki besleme ve tane kompozisyonu üzerine Glomus mosseae ve farklı N gübrelemesinin aktiviteleri konusunda yapılan çalışmada; asmada N gübrelemesi AM mantar kolonizasyonunu etkilemekte ve tane kompozisyonunu değiştirebilmektedir. Mikorizalı asma bitkilerinde mikoriza uygulaması yapılmayanlara göre budama atığı ağırlığı ve yaprak sayısı daha yüksek bulunmuştur. Üzüm tanelerindeki ºBrix değerlerinde mikorizalı ve mikorizasız olanlar arasında bir fark yoktur. N kaynağı olarak kalsiyum nitrat kullanıldığında daha yüksek bir büyüme tepkisi vermiştir. Makro besin elementlerinde K ve P, mikro besin elementlerinde B’un yapraktaki konsantrasyonu mikorizalı bitkilerde daha yüksek bulunmuştur. Mikorizasız bitkilerde, mikro besin elementlerinden N, Fe, Mn, Cu konsantrasyonlarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (Karagiannidis ve ark., 2007).

Mikorizal funguslar çok yaygın olarak bulunurlar ve bitki türlerinin çoğu yaşamlarını bunlarla birlikte sürdürürler. Mikorizal funguslar içinde AM funfuslar en büyük grubu oluşturur. Mikorizal funguslar kökler ile toprak arasında köprü görevi görürler ve topraktan köklere besin maddelerini taşırlar, mikorizosferde değişiklik, köklerde meydana gelen fizyolojik ve morfolojik değişiklikler ve rekabet gibi bir takım olaylar bitki gelişimine katkıda bulunur. Ayrıca mikorizal ilişkinin görüldüğü bitkiler toprak kaynaklı fungal patojenlere ve nematodlara karşı daha dayanıklı hale geldiğinden mücadelesi oldukça güç olan bu etmenlere karşı savaşımda çok önemli bir avantaj elde edilmektedir. Ancak, AM ile ortak yaşam içinde bulunan bitkilerin daha iyi gelişmelerine bağlı olarak bazı obligat patojenlere karşı daha duyarlı hale geldikleri de ileri sürülmektedir (Yıldız, 2009).

Asit topraklar için mikro çoğaltma tekniği ile çoğaltılmış elma anaçlarına aşılamak üzere AM mantarlarının taranması ve seçimi konusunda yapılan çalışmada; fungal izolatların koloni oluşturması bitki yüksekliğini, sürgün ve kök uzunluğunu, sürgün kök kuru ağırlığını etkilemiştir. Toprak pH’sı sürgün kuru ağırlığı dışında tüm büyüme parametrelerini önemli ölçüde etkilediği görülmüştür. Mikorizal inokulasyon, dokuların P, Zn, Cu, Ca, S, Na, N, K, Fe ve Al konsantrasyonlarını önemli ölçüde değiştirmiştir. Mikorizal mantarla ilişki P konsantrasyonunu arttırmış, sürgünlerde Al konsantrasyonunu azaltmıştır. Glomus etunicatum ve Scutellospora pellucidaen etkili bitki büyümesini uyarma ve besin maddesi alımı üzerine en etkili

(21)

izolat olarak görülmüştür. Seçilmiş mantar izolatları ile elma anaçlarının bulaştırılması asit toprak şartları için mikro çoğaltma teknikleri ile üretilen elma anaçlarının adaptasyon döneminde varlıklarını sürdürebilmeleri açısından kullanışlı bir strateji olarak ortaya çıkmıştır (Cavallazzi ve ark., 2007).

Tüfekçi (2007) tarafından yapılan çalışmada, sedir fidanının büyüme, gelişme ve besin elementleri alımına mikoriza aşılamanın etkileri araştırılmıştır. Sera koşullarında sterilize edilmiş ve edilmemiş üç değişik yetiştirme ortamında, orman ekosisteminde izole edilen üç farklı mikoriza mantarı türünün (Lactarius delicious, Hebeloma crustuliniforme,Tricholoma ustale) iki değişik aşılamasının (tohum ekimi aşamasında ve fide dikimi aşamasında) etkileri incelenmiştir. Uygulamalar sedir fidanlarının gelişimine ve besin elementleri alımına olumlu katkılar sağlamıştır. Araştırma bulguları ile düşük düzeyde bitki kök enfeksiyonu gerçekleşmesine karşın, mikoriza aşılamasının sedir fidanı gelişimine ve besin elementleri alımına anlamlı katkılar sağladığı belirlenmiştir.

AM’nin asmada kurağa dayanıklılık üzerine etkileri konusunda yapılan çalışmada; kuraklık stresi altındaki AM inokule edilen bitkilerinin su kullanım etkinliği daha yüksek bulunmuştur. AM’li bitkiler kuraklık dönemine maruz bırakılması durumunda fotosentetik tepkileri yaprak kütlesindeki özel bir artış ve yüksek rubisco enzimi aktiviteleri ve elektron taşınma oranı ile ilişkilendirilmiştir. Bu sonuçlar AM inokule edilerek kuraklık stresine maruz bırakılan asmaların su kullanım tekniğinin prolin birikmesindeki ve CO2 fikse etme kapasitesindeki artışla

fotosentetik kapasitelerini daha yükselterek etkinliğini artırmışlardır (Valentina ve ark., 2006).

Mikro çoğaltma ile çoğaltılmış asma bitkiciklerinin araziye adaptasyon dönemlerinde AMF ile bulaştırılmasına bağlı biyokimyasal değişimler üzerine yapılan araştırmada; mikorizalı bitkilerin fizyolojik özellikleri ve besin kapsamı yönüyle daha iyi bir durumda oldukları gösterilmiş, nispi su içeriği ve fotosentetik oranı daha yüksek bulunmuştur. Bu bitkicikler daha yüksek oranda N, P, Mg ve Fe konsantrasyonu biriktirmişler ki bunlar, mikorizal ilişkinin getirdiği biyokimyasal değişimin bir sonucu olabilir. Mikorizalı bitkiler cam serada daha iyi adaptasyon göstermiştir. Mikoriza uygulaması farklı stres faktörlerine karşı doku kültüründe

(22)

üretilen bitkiciklerin adaptasyon ortamında daha dayanıklı olmasına yardımcı olduğu bildirilmiştir (Krishna ve ark., 2005).

Yeşilova (2005) tarafından AM fungus uygulamasının kavunda bitki gelişimi ve kavun yetiştiriciliğinde en önemli problemlerden biri olan Fusarium oxysporum f.sp.melonis Synd. & Hans (FOM)’in neden olduğu fusarium solgunluğu üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Đlk olarak kavun bitkisi ile en iyi ilişki kuran mikorizal fungus türünü tespit etmek için 5 Glomus türü (Glomus caledonium, G. clarum, G. etunicatum, G. intraradices, G. mosseae) ve bu beş türü içeren karışım kavun bitkilerine inokule edilerek kök kolonizasyon oranı, bitki ve kök uzunluğu, sürgün ve kök kuru ağırlıklarına bakılmış, bu verilere göre G. etunicatum daha sonraki çalışmalarda kullanılmak üzere seçilmiştir. Saksı denemesinde FOM inokule edilen kavunlarda, G. etunicatum’un sürgün ve kök uzunlukları ile sürgün ve kök kuru ağırlıklarını artırarak hastalık şiddetini düşürdüğü saptanmıştır.

Asma anaçlarında kökleri AM Pseudomonas fluorescens ile enfekte olmuş anaçların kireç kaynaklı kloroza tepkileri şu şekilde bulunmuştur; a) Pseudomonas fluorescens ve Glomus mosseae uygulamalarının 3309 C ve 41 B anacı üzerine aşılanan bitkilerin yapraklarındaki klorofil konsantrasyonu ve Fe düzeyi artmıştır. b) AM uygulamaları kök enfeksiyonlarının orta düzeyi ve düşük kök büyümesi üzerine pozitif etkili bulunmuştur. c) Bakteri uygulamaları AM mantarının gelişmesini artırmıştır (Bavaresco ve Fogher, 1996).

Perlette asmalarında tomurcuk uyanması ve olgunlaşma üzerine üç AM türünün etkileri çalışılmıştır. AM’nin üç türü ile (Glomus mosseae, Glomus deserticola ve Gigaspora calospora), köklerin aktif olduğu şubat döneminde inokulasyon yapılmıştır. Glomus deserticola ile bulaştırılan asmalarda tomurcuk uygulaması önemli ölçüde değişmiştir. Salkım taslaklarının görülmesi, %50 çiçeklenme, meyve bağlama ve olgunlaşma, diğer uygulamalardan birkaç gün daha erken olmuştur. Bu tespitler toprak pH’sı ve yaprak besin kapsamındaki değişimlerle ilişkilendirilerek tartışılmıştır. Tomurcuk uyanması, tane bağlama ve çiçeklenmedeki mikoriza uygulamasına bağlı hızlanma sonbahar yağışlarından önce hasadın gerçekleştirilmesini sağlamış ve muson yağmurlarına bağlı zarar önlenmiştir. Buradan, AM streini Glomus deserticola’nın bitki besin gereksiniminin

(23)

karşılanmasında kimyasal gübrelemeye alternatif bir uygulama olarak önerilmiştir (Usha ve ark. 2005).

Aşısız asma anaçlarında Pseudomonas fluorescens ve Glomus mosseae ile kök enfeksiyonunun Fe etkinliğinin iyileştirilmesi konusunda yapılan çalışma sonucunda önemli bulgular şunlardır; Pseudomonas fluorescens ve Glomus mosseae uygulamaları kirece en hassas anaçta yaprak klorofil içeriği ve Fe kapsamını artmıştır. Mikorizal kolonizasyonun artmasıyla yaprak taze ağırlığındaki N, P, Cu içeriği kontrole göre yüksek bulunmuştur (Bavaresco ve Fogher, 1996).

Artan dozlarda Cd ve Zn uygulamalarının, mikorizalı ve mikorizasız koşullarda domateste fide gelişimi ve N, P, K alımı üzerine etkisini araştırılmış mikoriza uygulaması ile fide gelişim kriterlerinde artış sağlandığı, Cd uygulaması ile de sürgün yaş ve kuru ağırlığında artışlar elde edildiği belirtilmiştir. Ayrıca, kök yaş ağırlığı, yaprak sayısı ve kök boğazı çapında Cd uygulaması ile artışlar belirlenmiştir. Fidelerin potasyum içeriği mikoriza uygulamaları ile artmış, bu artışlar Cd uygulanan ve Zn uygulanan fidelerde önemli bulunmuştur (Sönmez, 2006).

Kara (2009), 13 asma anacı ve 3 üzüm çeşidi çeliklerine kokteyl mikoriza (Biovam) uygulamalarının çelik köklenmesi ve fidanın vegetatif gelişmesini önemli ölçülerde teşvik ettiğini bildirmiştir.

T&J Enterprises, Biovam uygulamasının düşük maliyetlerle çok büyük faydalara neden olduğunu, çeliklerin daha kısa sürede ve daha fazla kök verdiklerini, asmada verim artışı sağlandığını, fidanların daha kısa sürede ürüne yattıklarını, çiçeklenmenin iyileştiğini, tanede şeker artışı kaydedildiğini, kurağa dayanımlarının artmasını sağladığını, bağcılıkta organik ürün üretiminde kullanılmakta olduğunu bildirmektedir (Anonim, 2009a).

(24)

3. MATERYAL VE METOD

Deneme Mayıs 2009 - Mart 2010 döneminde Konya ili Meram ilçesinin 15 km dışında 35 da alanda Kober 5 BB asma anacı üzerine aşılı Kalecik Karası çeşidinden 1999 yılında kurulmuş olan özel sektöre ait bağda ve Ziraat Fakültesi araştırma laboratuarlarında yürütülmüştür.

3.1. Materyal

3.1.1. Bitkisel materyal

Denemede bitkisel materyal olarak 5BB anacı üzerine aşılı Kalecik Karası

üzüm çeşidinin 10 yaşlı omcaları kullanılmıştır.

Kober 5BB (Vitis berlandieri × Vitis riparia): Bu kuvvetli anacın vejetasyon

periyodu 420 A ve 161-49 C’den daha kısa olduğundan daha kuzey iklimlerde daha başarılı bir anaç olarak kullanılabilmektedir. Çoğaltma materyali üretimi çok yüksektir. 5 BB nemli, killi topraklara uygun olmakla birlikte fazla kurak topraklara tavsiye edilmez. % 20’ye kadar kirece dayanır ve nematoda dayanımı iyidir. Bu anacın köklenmesi iyi olup aşıdaki bazı problemleri önlenebilir. Birçok bağ bölgemizde kullanılmakta olan 5 BB halen ülkemizde en fazla kullanılan anaç konumundadır (Çelik ve ark., 2005).

Kalecik Karası: Đsmini Ankara’nın Kalecik ilçesinden alan ve filoksera

zararından önce o yörede geniş çapta yetiştiriciliği yapılan Kalecik Karası, ülkemizin kaliteli kırmızı şarap veren üzüm çeşididir. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümünce üzerinde klon seleksiyonu gerçekleştirilen ve son yıllarda yöredeki yetiştiriciliği yeniden ivme kazanan çeşit, orta büyüklükte konik salkımlara ve siyah yuvarlak tanelere sahiptir. Ankara koşullarında Eylül ortasında

(25)

olgunlaşmakta ve kısa ya da karışık budanabilmektedir. Kalecik Karası’ndan elde edilen Kalecik Karası şarabı menekşe-yakut renkli, kaliteli, sek, çeşide özgü aromalı, tadı dolgundur (Fidan ve ark. 1986, Çelik, 2002).

3.1.2. Mikoriza

Biovam: Đçeriği tedarikçisi T&J Enterprises firmasınca yaklaşık 40 - 100

spor/ml endomycorrhiza ve yaklaşık 100 - 500 spor/ml ectomycorrhiza olarak bildirilmiştir. Đçerikteki biyolojik varlıklar Athrobacter globiformis, A. chrococcum, A. vinelandii, Bacillius subtillis, Pseudomonas alcaligenes, P. fluorescens, P. pseudoalcaligenes ve P. putida türleri olup 1 ml hacimdeki canlı spor sayısı ise 20000 olarak verilmiştir. Trichoderma harzianum ve T. koningii türlerinden 1 ml hacimdeki canlı hücre sayısı da 20000 olarak bildirilmiştir (Anonim, 2009a). Ürün ABD’den temin edilerek kullanılmıştır.

Endo Roots: Đçeriği % 27.55 mikoriza (% 25 Glomus intraradices, % 24 G.

mossea, % 24 G. aggregatum, % 1 G. clarum, % 1 G. monosporus, % 1 G. deserticola, % 1 G. brasilianum, % 1 G. etunicatum, % 1 Gigaspora margarita), % 27.8 Hümik asit, % 18 soğuk deniz yosunu ekstraktı, % 12 Askorbik Asit , % 6 Amino Asit, % 2.5 myo-inoositol, % 2.5 Aktif Madde , 1.75% Thiamine (vitamin B1, 1% Alfa tocoferol (vitamin E)), (Anonim 2009b). Ürün Bioglobal firmasından temin edilerek kullanılmıştır.

3.2. Metot

Deneme 'Tesadüf Parselleri' deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak düzenlenmiştir. Parseldeki bitki sayısı 5’tir. Şubat ayında budaması yapılan bağda,

(26)

mayıs ayının 2. haftasında salkım taslakları görüldükten sonra tek seferde 0 (Kontrol), 5 g/omca ve 10 g/omca dozlarında olmak üzere uygulamalar yapılmıştır.

3.2.1. Mikoriza (Biovam) uygulamaları

Seçilen omca sırasında asmanın taç izdüşümünün bulunduğu sulama hattı boyunca 5 adet asmada, toprağın 15 cm altına toz halde Biovam bitki başına 5 g dozunda serpiştirilerek uygulanmış, uygulamadan sonra toprak tekrar kapatılarak taç izdüşümü sulanmıştır (Şekil 2.1). Aynı şekilde 2. gurup asmada Biovam 10 g dozunda uygulanmıştır. Uygulamadan sonra hasat dönemine kadar bağda ilaçlama ve gübreleme işlemlerine devam edilmiştir.

(27)

3.2.2. Mikoriza (Endo Roots) uygulamaları

Seçilen sırada asmanın taç izdüşümünün bulunduğu sulama hattı boyunca 5 adet asmada, toprağın 15 cm altına Endo Roots sıvı halde bitki başına 5 g dozunda 1 litre su içinde çözdürülerek uygulanmış, uygulamadan sonra toprak tekrar kapatılmıştır (Şekil 2.2). Seçilen omca sırasında asmanın taç izdüşümünün bulunduğu sulama hattı boyunca 5 adet asmada, toprağın 15 cm altına Endo Roots sıvı halde bitki başına 10 g dozunda 1 litre su içinde çözdürülerek uygulanmış, uygulamadan sonra toprak tekrar kapatılmıştır.

Şekil 3.2. Deneme alanındaki omcalarda Endo Roots uygulamaları

3.2.3. Asmalarda yapılan ölçüm ve sayımlar

Ölçüm ve gözlemlerde metot olarak Descriptors for Grapevine (Vitis spp.) Üzüm Tanımlayıcıları (Anonymous, 1997) esas alınmıştır.

(28)

3.2.3.1. Salkımdaki çiçek sayısı

Haziran ayının ilk haftası salkımlarda çiçek tomurcukları henüz açmadan uygulama yapılan asmalarda, her asmada 2 ana dal üzerindeki yazlık sürgünlerdeki ilk salkımlar seçilmiş, işaretlenmiş ve bu salkımlardaki çiçek tomurcuğu sayımları yapılmıştır.

Şekil 3.3. Çiçek sayımı yapılan salkım

3.2.3.2. Salkımdaki meyve sayısı

Haziran ayında işaretlenerek tomurcuk sayımı yapılan salkımlarda, Ağustos ayının ilk haftası ben düşme döneminde tane sayımları yapılmıştır.

(29)

3.2.3.3. Verim

Ekim ayının ilk haftası hasadı yapılan asmalarda, her omca ayrı ayrı hasat edilerek salkımlar tartılmak suretiyle omca başına verimler belirlenmiş ve kg cinsinden değeri verilmiştir.

Şekil 3.5. Endo Roots uygulanan omcanın hasat dönemi

3.2.3.4. Salkım ağırlığı

Uygulama yapılan ve kontrol omcalardaki çiçek tomurcuğu ve meyve sayımı yapılan işaretlenmiş salkımlar alınarak tartılmış ve kg cinsinden ortalama değerler verilmiştir.

3.2.3.5. Salkım boyu

Hasat esnasında uygulama ve kontrol parsellerini temsil edecek şekilde sürgün üzerindeki ilk salkımlar alınarak salkım boyları cetvelle ölçülmüş ve cm cinsinden ortalama değerler verilmiştir.

3.2.3.6. Salkım eni

Hasat esnasında uygulama ve kontrol parsellerini temsil edecek şekilde sürgün üzerindeki ilk salkımlar alınarak salkım enleri cetvelle ölçülmüş ve cm cinsinden ortalama değerler verilmiştir.

(30)

3.2.3.7. Tane boyu

Hasat esnasında uygulama ve kontrol parsellerini temsil edecek şekilde sürgün üzerindeki ilk salkımlar alınarak her parsel için seçilen 10 salkımda, salkımın 1/3’lük orta kısmından alınan 100 adet tanede boy ölçümü kumpasla yapılmış ve mm cinsinden ortalama değerler verilmiştir.

3.2.3.8. Tane eni

Hasat esnasında uygulama ve kontrol parsellerini temsil edecek şekilde sürgün üzerindeki ilk salkımlar alınarak her parsel için seçilen 10 salkımda, salkımın 1/3’lük orta kısmından alınan 100 adet tanede en ölçümü kumpasla tanenin ekvatoral bölgesinde yapılmış ve mm cinsinden ortalama değerler verilmiştir.

3.2.3.9. 100 tane ağırlığı

Hasat esnasında uygulama ve kontrol parsellerini temsil edecek şekilde sürgün üzerindeki ilk salkımlar alınarak her parsel için seçilen 10 salkım laboratuara taşınmıştır. Bu salkımların 1/3’lük orta kısmından alınan taneler sapsız olarak tartılarak 100 tanede ağırlık ölçümü yapılmış ve g olarak verilmiştir.

3.2.3.10. Çekirdek sayısı

Hasat esnasında uygulama ve kontrol parsellerini temsil edecek şekilde sürgün üzerindeki ilk salkımlar alınarak her parsel için seçilen 10 salkım laboratuara taşınmıştır. Bu salkımların 1/3’lük orta kısmından alınan tanelerin çekirdekleri ayıklanarak 100 adet tanedeki çekirdek sayımı yapılmış ve ortalama değerler verilmiştir.

3.2.3.11. Suda çözünür kuru madde miktarı (°Brix)

Hasat esnasında uygulama ve kontrol parsellerini temsil edecek şekilde sürgün üzerindeki ilk salkımlar alınarak her parsel için seçilen 10 salkım laboratuara taşınmıştır. Bu salkımların 1/3’lük orta kısmından alınan tanelerin çekirdekleri ayıklanarak 100 adet tane ezilerek elde edilen şırada refraktometre ile yüzde suda çözülebilir kuru madde (ºBrix) kaydedilmiştir.

(31)

3.2.3.12. Titre edilebilir asit

Hasat esnasında parselleri temsil edecek şekilde sürgün üzerindeki ilk salkımlar alınarak laboratuara taşınmıştır. Bu salkımların 1/3’lük orta kısmından alınan tanelerin çekirdekleri ayıklanarak 100 adet tane ezilerek elde edilen şırada tespit yapılmıştır. Titrasyon yöntemi ile 10 ml meyve suyu örneğine 20 ml saf su ve birkaç damla fenol fitalein ilave edildikten sonra pH değeri 8,1’e ulaşana kadar 0.1 N NaOH çözeltisi ilave edilmiş ve harcanan NaOH çözeltisinden hareketle tartarik asit cinsinde titrasyon asitliği hesaplanmış g/100 ml meyve suyu olarak kaydedilmiştir.

Hesaplamada; g tartarik asit = F faktörü x harcanan NaOH x tartarik asit sabiti (0.0075) x 10 formülü kullanılmıştır (Weaver, 1971).

3.2.3.13. Renk analizi

Hasat esnasında uygulama ve kontrol parsellerini temsil edecek şekilde sürgün üzerindeki ilk salkımlar alınarak her parsel için seçilen 10 salkım laboratuara taşınmıştır. Bu salkımların 1/3’lük orta kısmından alınan tanelerin çekirdekleri ayıklanarak 10 adet tane renk okumaları C.E. Minolta Konica CR-300 cromometer ile yapılmıştır. Parlaklık, kırmızılık ve sarılık değerleri (L, a ve b) belirlenmiştir.

3.2.3.14. Budama atığı ağırlığı

2009 yılı tam çiçeklenme öncesinde uygulama yapılan omcalarda 2010 Şubat ayında, her muamele için uygulama yapılan asmaların her biri ayrı ayrı budanarak elde edilen budama atıkları tartılmış ve kg cinsinden ortalama değerler verilmiştir.

3.2.3.15. Sürgün boyu

2009 yılı tam çiçeklenme öncesinde uygulama yapılan omcalarda 2010 Şubat ayında, her muamele için uygulama yapılan asmaların her birinde sürgün boylarının ölçümü yapılarak, cm cinsinden ortalama değerler verilmiştir.

3.2.3.16. Sürgün çapı

2009 yılı tam çiçeklenme öncesinde uygulama yapılan omcalarda 2010 Şubat ayında, her muamele için uygulama yapılan asmaların her birinde sürgünlerin çapları

(32)

4.-6. boğumlar arasında kumpas ile ölçülerek belirlenmiş, mm cinsinden ortalama değerler verilmiştir.

3.2.3.17. Yaprak makro ve mikro besin elementleri içeriği

Ben düşme döneminde işaretlenmiş salkımların karşısındaki yapraklar yaprak sapıyla birlikte alınarak, Selçuk Üniversitesi Toprak Bölümü Laboratuarında makro ve mikro besin elementleri içerikleri analiz edilmiş, elde edilen sonuçlar verilmiştir.

3.2.4. Verilerin değerlendirilmesi

Kober 5BB anacı üzerine aşılı Kalecik Karası çeşidinden kurulu 10 yaşında bir bağda yürütülen çalışmadan elde edilen değerlerin istatistiksel analizleri tesadüf parselleri deneme desenine göre yapılmış ve ortalamalar arasındaki farklar Duncan testine göre varyans analiz tabloları ve grafiklerle değerlendirilmiştir.

(33)

4. ARAŞTIRMA SONUÇLARI

Araştırmada elde edilen bulgular mikoriza uygulamalarının verim çağındaki bağda vegetatif gelişme, meyve kalitesi ve bazı meyve değerleri üzerine beş alt başlıkta incelenmiş, yapılan analiz sonuçları değerlendirilmiş, çizelge ve şekillerle sunulmuştur.

4.1. Kokteyl mikoriza uygulamalarının meyve bağlama üzerine etkileri

Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının meyve bağlama üzerine etkilerinin istatistik analiz sonuçlarına göre uygulamalar arasında önemli farklılıklar kaydedilmiştir.

Çizelge 4.1. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının meyve bağlama üzerine etkileri

Muamele Çiçek sayısı (adet) Meyve sayısı (adet) Meyve bağlama (%)

Endo Roots (a) 223.11 b 168.44 a 75,33

Biovam (b) 258.33 a 183.67 a 70,93 Doz (g) 0 228.67 b 170.33 ab 74,56 5 258.00 a 206.33 a 79,84 10 235.50 a 151.5 b 64,25 AxB E0 228.67 b 170.33 b 74,56 E5 202.00 b 157.33 b 68,85 E10 238.67 b 177.67 b 74,36 B0 228.67 b 170.33 b 74,56 B5 314.00 a 255.33 a 81,21 B10 232.33 b 125.33 b 53,87

E0= Kontrol Endo Roots, B0= Kontrol Biovam, E5=5 g Endo Roots /omca, B5=5g Biovam /omca, E10=10 g Endo Roots /omca, B10=10 g Biovam /omca

Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza uygulamalarının meyve bağlama üzerine etkilerinin istatistiki analizi ve elde edilen çoklu karşılaştırma sonuçları (Çizelge 4.1) ile varyans analiz sonuçlarından (Çizelge 4.2 ve

(34)

Şekil 4.1) görüldüğü gibi muameleler arasında % 5, doz ve muamele X doz interaksiyonunda ise % 1 önem seviyelerinde farklılıklar belirlenmiştir.

Çizelge 4.2. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının meyve bağlamana etkilerinin varyans analizi

Varyasyon kaynağı SD KO F

Muamele (A) 1 1042.7 28.84*

Doz (B) 2 4657.4 7.30**

Muamele X Doz (AxB) 2 6646.7 34.34**

Hata 12 193.6

** P < 0.01 seviyesinde önemli, * P < 0.05 seviyesinde önemli, SD: Serbestlik derecesi, KO: Kareler ortalaması

Meyve bağlama Kontrolde %70.56 düzeyinde iken Endo Roots uygulamalarında %75.33, Biovam uygulamalarında ise %70.93 düzeyinde gerçekleşmiştir. 5 gramlık Biovam/omca dozunda kontrolden fazla olmak üzere %81.21 düzeyinde meyve bağlama tespit edilirken 10 g Biovam/omca uygulamasında kontrolden oldukça düşük olmak üzere %53.87 düzeyinde meyve bağlama tespit edilmiştir (Şekil 4.1).

Şekil 4.1. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza uygulamalarının meyve bağlama üzerine etkileri

(35)

4.2. Kokteyl mikoriza uygulamalarının verim, salkım ve tane özellikleri üzerine etkileri

4.2.1. Kokteyl mikoriza uygulamalarının verim üzerine etkileri

Omca başına verim üzerine Endo Roots uygulamaları Biovam

uygulamalarına göre önemli ölçüde artırıcı etkide bulunmuştur. En fazla verim (12.567 kg) 5 g Endo Roots /omca (E5) uygulamasında tespit edilirken en düşük verim (6.633 kg) B10 uygulamasında tespit edilmiştir. Diğer taraftan dozlar arasındaki farklılıklar da önemli olarak kaydedilmiştir, aynı dozda uygulanan Biovam, Endo Roots’a göre omca başına verimde dikkati çekecek oranda düşüşlere neden olmuştur (Çizelge 4.3 ve 4.4, Şekil 4.2).

Çizelge 4.3. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının verim üzerine etkileri

Muamele Verim (kg/omca)

Endo Roots (a) 12.00 a

Biovam (b) 9.378 b Doz (g) 0 12.133 a 5 10.967 a 10 8.967 b AxB E0 12.133 ab E5 12.567 a E10 11.300 ab B0 12.133 ab B5 9.367 b B10 6.633 c

(36)

Çizelge 4.4. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının verim üzerine etkilerinin varyans analizi

VK SD KO F

Muamele (A) 1 30.942 0.003**

Doz (B) 2 15.389 0.011*

Muamele X Doz (AxB) 2 8.542 0.057*

Hata 12 2.318

** P < 0.01 seviyesinde önemli, * P < 0.05 seviyesinde önemli, SD: Serbestlik derecesi, KO: Kareler ortalaması

Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza uygulamalarının verim üzerine etkilerinin istatistiki analizinden elde edilen çoklu karşılaştırma sonuçları (Çizelge 4.3) ve varyans analiz sonuçlarından (Çizelge 4.4) muameleler arasında %1, doz ve muamele X doz interaksiyonu % 5 önem seviyelerinde belirlenmiştir.

Şekil 4.2. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının verim üzerine etkileri

4.2.2. Kokteyl mikoriza uygulamalarının salkım özellikleri üzerine etkileri

Kokteyl mikoriza uygulamalarının salkım ağırlığı, salkım boyu, salkım eni, üzerine etkilerinin istatistiki değerlendirmeleri yapılmıştır. Salkım ağılığına Endo Roots uygulamaları, Biovam uygulamalarına göre artırıcı etkide bulunmuştur. En

(37)

ağır salkım (274.63 g) 5 g Endo Roots /omca (E5) uygulamasında tespit edilirken en küçük salkım (140.47 g) B5 uygulamasında tespit edilmiştir. Diğer taraftan dozlar arasındaki farklılıklar da önemli olarak kaydedilmiştir, aynı dozda uygulanan Biovam, Endo Roots’a göre salkım ağırlığında dikkati çekecek oranda düşüşlere neden olmuştur (Çizelge 4.5 ve 4.6, Şekil 4.3).

Salkım boyunu Endo Roots uygulamaları Biovam uygulamalarına göre önemli ölçüde artırıcı etkide bulunmuştur. En uzun salkım (19.967 cm) 5 g Endo Roots /omca (E5) uygulamasında tespit edilirken en kısa salkım (13.600 cm) B5 uygulamasında tespit edilmiştir. Diğer taraftan dozlar arasındaki farklılıklar da önemli olarak kaydedilmiştir (Çizelge 4.5 ve 4.7, Şekil 4.4).

Salkım enine Endo Roots uygulamaları Biovam uygulamalarına göre önemli ölçüde artırıcı etkide bulunmuştur. Ancak bu etki istatistiki anlamda önemsizdir. En geniş salkım (11.967cm) B0 kontrol uygulamasında tespit edilirken en dar salkım (9.233 cm) B5 uygulamasında tespit edilmiştir. Diğer taraftan dozlar arasındaki farklılıklar da önemsiz olarak kaydedilmiştir (Çizelge 4.5 ve 4.8, Şekil 4.5).

Çizelge 4.5. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının salkım ağırlığı ve salkım boyu üzerine etkileri

Muamele Salkım ağırlığı (kg/omca ) Salkım boyu (cm) Salkım eni (cm) Endo Roots (a) 248.01 a 17.078 a 11.356 Biovam (b) 210.37 b 15.844 b 10.467 Doz (g) 0 252.87 a 15.167 a 11.967 5 207.55 a 16.783 a 9.933 10 227.15 a 17.433 a 10.833 AxB E0 252.87 a 15.167 a 11.967 E5 274.63 a 19.967 a 10.633 E10 216.53 ab 16.100 a 11.467 B0 252.87 a 15.167 a 11.967 B5 140.47 b 13.600 a 9.233 B10 237.77 a 18.767 a 10.200

Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza uygulamalarının salkım ağırlığına etkilerinin istatistiki analizinden elde edilen çoklu karşılaştırma sonuçları (Çizelge 4.5) ve varyans analiz sonuçlarında (Çizelge 4.6) muamele ve

(38)

dozlar arasında %5, muamele X doz interaksiyonu %1 önem seviyelerinde belirlenmiştir.

Çizelge 4.6. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının salkım ağırlığına etkilerinin varyans analizi

VK SD KO F

Muamele (A) 1 6377 0.043*

Doz (B) 2 3099 0.126*

Muamele X Doz (AxB) 2 10650 0.005**

Hata 12 1251

** P < 0.01 seviyesinde önemli * P < 0.05 seviyesinde önemli, SD: Serbestlik derecesi, KO: Kareler ortalaması

Şekil 4.3. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının salkım ağırlığına etkileri

Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza uygulamalarının salkım boyuna etkilerinin istatistiki analizinden elde edilen çoklu karşılaştırma sonuçları (Çizelge 4.5) ve varyans analiz sonuçlarında (Çizelge 4.7) muamele, doz ve muamele X doz interaksiyonu % 5 önem seviyesinde belirlenmiştir.

(39)

Çizelge 4.7. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının salkım boyuna etkilerinin varyans analizi

VK SD KO F

Muamele (A) 1 6.845 0.367*

Doz (B) 2 8.174 0.380*

Muamele X Doz (AxB) 2 32.312 0.043*

Hata 12 7.782

P < 0.05 seviyesinde önemli, SD: Serbestlik derecesi, KO: Kareler ortalaması

Şekil 4.4. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının salkım boyuna etkileri

Çizelge 4.8. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının salkım enine etkilerinin varyans analizi

VK SD KO F

Muamele (A) 1 3.556 0.409

Doz (B) 2 6.229 0.313

Muamele X Doz (AxB) 2 0.896 0.834

Hata 12 4.864

P > 0.05 seviyesinde önemli, SD: Serbestlik derecesi, KO: Kareler ortalaması

Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza uygulamalarının salkım enine etkilerinin istatistiki analizi (Çizelge 4.5) ve varyans analiz sonuçlarına

(40)

(Çizelge 4.8) göre muamele, doz ve muamele X doz interaksiyonunda önemli farklılık olmadığı belirlenmiştir.

Şekil 4.5. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza uygulamalarının salkım enine etkileri

4.2.3. Endo Roots ve Biovam uygulamalarının 100 tanedeki çekirdek sayısı ile 100 tane ağırlığına etkileri

Endo Roots ve Biovam uygulamalarının 100 tanedeki çekirdek sayısı ile 100 tane ağırlığına etkileri arasında önemli bir farklılık kaydedilememiştir. En fazla çekirdek E5 ve E10 (128 adet/100 tane) uygulamalarından tespit edilirken en az çekirdek kontrol uygulamalarından (122.33 adet/100 tane) tespit edilmiştir (Çizelge 4.9 ve 4.10, Şekil 4.6). Tane ağırlıkları bakımından en yüksek değer Kontrol (231.53 g/100 tane) uygulamasından, en düşük tane ağırlığı ise E5 ve E10 (222.03 g/100 tane) uygulamasından elde edilmiştir (Çizelge 4.9 ve 4.11, Şekil 4.7).

(41)

Çizelge 4.9. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının 100 tanedeki çekirdek sayısı ve 100 tane ağırlığına etkileri

Muamele 100 tanedeki

çekirdek sayısı

100 Tane ağırlığı (g)

Endo Roots (a) 126.11 225.20

Biovam (b) 125.00 230.56 Doz (g) 0 122.33 231.53 5 127.17 226.05 10 127.17 226.05 (AxB) E0 122.33 231.53 E5 128.00 222.03 E10 128.00 222.03 B0 122.33 231.53 B5 126.33 230.07 B10 126.33 230.07

Çizelge 4.10. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının 100 tanedeki çekirdek sayısına etkilerinin varyans analizi

VK SD KO F

Muamele (A) 1 5.56 0.760

Doz (B) 2 46.72 0.463

Hata 12 56.89

Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza uygulamalarının 100 taneden elde edilen çekirdek sayısına etkilerinin istatistiki analizi (Çizelge 4.9) ve varyans analiz sonuçlarına (Çizelge 4.10) göre muamele, doz ve muamele X doz interaksiyonunda önemli bir farklılık tespit edilememiştir.

(42)

Şekil 4.6. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının 100 tanedeki çekirdek sayısına etkileri

Çizelge 4.11. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının 100 tane ağırlığı üzerine etkilerinin varyans analizi

VK SD KO F

Muamele (A) 1 129.1 0.417

Doz (B) 2 60.1 0.726

Hata 12 182.5

Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza uygulamalarının 100 tane ağırlığına etkilerinin istatistiki analizinden elde edilen ortalamalar (Çizelge 4.9) ve varyans analiz sonuçlarına (Çizelge 4.11) göre muamele, doz ve muamele X doz interaksiyonunda önemli farklılık tespit edilememiştir.

(43)

Şekil 4.7. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının 100 tane ağırlığı üzerine etkileri

4.2.4. Endo Roots ve Biovam uygulamalarının tane en ve boyuna etkileri

Endo Roots ve Biovam uygulamalarının tane en ve boyuna etkileri arasında belirgin bir farklılık kaydedilememiştir. Bununla birlikte en geniş tane E10 uygulamasında (15.300 mm), en dar tane ise B5 uygulamasında (14.733 mm) belirlenmiştir. Tane boyu değerlerinde sırasıyla en uzun ve en kısa taneler Kontrol (15.767 mm) ve E5 (14.867 mm) uygulamalarından tespit edilmiştir (Çizelge 4.12 ve 4.13, Şekil 4.8).

(44)

Çizelge 4.12. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının tane eni ve tane boyuna etkileri

Muamele Tane eni (mm) Tane boyu (mm)

Endo Roots (a) 14.989 15.211

Biovam (b) 14.778 15.511 Doz (g) 0 14.833 15.767 5 14.783 15.117 10 15.033 15.200 AxB E0 14.833 15.767 E5 14.833 14.867 E10 15.300 15.000 B0 14.833 15.767 B5 14.733 15.367 B10 14.767 15.400

Çizelge 4.13. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının tane enine etkilerinin varyans analizi

VK SD KO F

Muamele (A) 1 0.201 0.692

Doz (B) 2 0.105 0.918

Hata 12 1,214

Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza uygulamalarının tane enine etkilerinin istatistiki analizinden de görüldüğü gibi (Çizelge 4.12) varyans analiz sonuçlarına (Çizelge 4.13) göre muamele, doz ve muamele X doz interaksiyonunda önemli farklılık olmadığı belirlenmiştir.

(45)

Şekil 4.8. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının tane enine etkileri

Çizelge 4.14. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının tane boyuna etkilerinin varyans analizi

VK SD KO F

Muamele (A) 1 0.4050 0.470

Doz (B) 2 0.7506 0.387

Hata 12 0.7289

P > 0.05 seviyesinde önemli, SD: Serbestlik derecesi, KO: Kareler ortalaması

Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza uygulamalarının tane boyuna etkilerinin istatistiki analizi (Çizelge 4.12) ve varyans analiz sonuçlarına (Çizelge 4.14) göre muamele, doz ve muamele X doz interaksiyonunda önemli farklılık olmadığı belirlenmiştir.

(46)

Şekil 4.9. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının tane boyuna etkileri

4.3. Kokteyl mikoriza uygulamalarının meyve suyunda ºBrix, titre edilebilir asit ve meyve renk değerleri üzerine etkileri

4.3.1 Kokteyl mikoriza uygulamalarının meyve suyunda ºBrix ve titre edilebilir asit değerleri üzerine etkileri

Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının meyve suyunda ºBrix ve titrasyon asitliği üzerine etkilerinin istatistik analiz sonuçları incelenmiş olup uygulamalar arasında önemli bir farklılık belirlenememiştir. Ancak Biovam uygulamaları Kalecik Karası çeşidinde olgunlaşmayı 5 gün öne alabilmektedir. Bununla birlikte en yüksek ºBrix B5 ve B10 uygulamalarından (18.10 ºBrix) kaydedilirken en düşük ºBrix E5 uygulamasından (16.50 ºBrix) kaydedilmiştir (Çizelge 4.15 ve 4.16, Şekil 4.10). Titrasyon asitliği bakımından uç değerler ise E5 ve E10 uygulamaları (14.482 g/100 ml) ile Kontrol uygulamalarında (13.147 g/100 ml) tespit edilmiştir (Çizelge 4.15 ve 4.17, Şekil 11).

(47)

Çizelge 4.15. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının 100 tane ağırlığı, 100 tanedeki çekirdek sayısı, ºBrix ve titrasyon asitliğine etkileri

Muamele ºBrix Titrasyon sitliği

(g/100 ml)

Endo Roots (a) 16.800 14.102

Biovam (b) 17.867 13.971 Doz (g) 0 17.400 13.147 5 17.300 14.482 10 17.300 14.482 AxB E0 17.400 13.147 E5 16.500 14.580 E10 16.500 14.580 B0 17.400 13.147 B5 18.100 14.383 B10 18.100 14.383

E0= Kontrol Endo Roots, B0= Kontrol Biovam, E5=5 g Endo Roots /omca, B5=5g Biovam /omca, E10=10 g Endo Roots /asma, B10=10 g Biovam /omca

Çizelge 4.16. Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda kokteyl mikoriza uygulamalarının meyvede ºBrix üzerine etkileri

VK SD KO F

Muamele (A) 1 5.120 0.103

Doz (B) 2 0.020 0.988

Hata 12 1.647

Kalecik Karası üzüm çeşidinde farklı dozlarda mikoriza uygulamalarının ºBrix değeri üzerine etkilerinin istatistiki analizi (Çizelge 4.15) ve varyans analiz sonuçlarına (Çizelge 4.16) göre muamele, doz ve muamele X doz interaksiyonunda önemli farklılık olmadığı belirlenmiştir.