sonucunda hiç bir hayvanda kusma Klinik uy-gulamalarda tedavi ile birlikte anti emetik bir ilacın kullanılması
ile bu önemli sorunun kolayca giderilebileceği kanısına varıl
mışbr.
Çalışma sırasında yarım doz uygulanan hayvanlardan bi-rinde iyileşmenin geciktiği belirlendi. Materyalin azlığı nede-niyle kesin bir kanıya varmak güç ise de pratik olarak 2.5 m.g dozun daha etkili olduğu düşünülmektedir.
Sonuç olarak, köpeklerde yalancı gebeliğin ve bu sorunun en önemli komplikasyonu olan laktasyonun kısa zamanda gi-derilmesi amacıyla Bromocriptin'in başarı ile kullanılabileceği kanısına varıldı.
9. Grmf, K.J. (1978) Serum oestrogen, progesterone and prolactin concentrations in cyclic,·pregnant and lactating Beagle dogs. J.Reprod. Fertil., 52, 9-14.
1 O. Gümbel, C. (1983) Die Thrapeutische Wirkung des Opioid-Antagonisten Nalox-on bel der Lactomanie der Hündin. Jnaugural Diss. Münschen.
, 11. Jöechle, W. (1987) Zum Sexualzyklus der Hündin. Tierarzt. Prax., 15, 295-300.
12. Rüsse, M. (1983) Fortpflanzungsstörungen bei Hund und Katze. 7. Aufl., EMe Verlag, Suttgrat, 362-3n.
13. Mialoı J.P (1984) Bromoc~tine treatment of the lactatiorr of
pseud-pregnancy.ıin tih bitch. Pro. Veterinario, 4, 13-16.
14. Nlemand, H.G. (1980) Praktkum der Hundekrankhehen, 4. Aufl. 439-441,
Ver-lag Paul Parey, Berlin und Hamburg. /
15. Svhwarz, H., Geyer, S., Rüsse, M. und Hanichen, T. (1982) lntokation durch Ostrogenverabreichung beider Hündin. Tierarztl Prax., 10, 393-402. ·
16. Smhh, M.S. and Mcdonald, LE. (197 4) Serum levels of luteinizing hormone and progesterone during the estrus cycle, pseudopregnancy in the dog. Endocrinology, 94,404412.
AKKARAMAN
~OYUNU
VE ANKARA KEÇISININ PLEXUS LUMBOSACRALIS'I ÜZERINDE
KARŞlLAŞTlRMALI
MAKROANATOMIK VE SUBGROS
ÇALIŞMALARx
Hasan Erden 1
Comparatlve macroanatomlcal and subgross studies on the lumbosacral plexus of the Akkaraman
sheep and Angora Goat.
Summary : In this study, the comparative macroanatomi-cal and subgross studies on the lumbosacral plexus of the Ak-karaman sheep and Angora goat were investigated. For this purpose, eight Akkaraman sheep and eight Angora goats, in different sex, were used.
lt was observed that there wasn't a significant difference in the cources and distributions of the nerves arising from the lumbosacral plexus in Akkaraman sheep and Angora goat. On the contrary, there was significant differences in the arigination of the nerves arising from the lumbosacral p/exus between
two
specie~ and individual member of the species.
CJzet: Bu çaltşmada Akkaraman koyunu ve Ankara keçi-sinin ploxus lumbosacralis'i karşllaştlffnall makroanatomik ve subgros olarak incelenmiştir. Bu amaçla, değişik cinsiyetteki sekiz adet Akkaraman koyunu ve sekiz adet Ankara keçisi
kul-lamlmlştlf.
Akkaraman koyunu ve Ankara keçisinde plexus lumbo- · sacra/is'den aynlan sinirlerin seyirlerinde ve daği/tmlarmda
önemli bir farl(ln olmad1ğ1 gözlenmiştir. Buna karşm plexus ı Bu çaıııma, aynı batiıkil doktora tezinden özetltnmlttlr.
1 Dr., S. U. Veteriner f'akültnl, Anatomı Bilim Dal~ KonyL
lumbosacralis'ten aynlan sinirlerin orijininde, iki tür arasmda ve bu iki türün bireyleri arasmda önemli farklar tesbit edilmiştir.
Giriş
Son yıllarda ywdumuzda Akkaraman koyunu ve Ankara keçisinin çeşiUi sistemlerini konu edinen birçok araştırma yapıl mıştır. Bununla beraber sinir sistemi ile ilgili anatomik araştır
malar, yapılan bu yoğun çalışmaların özellikle sayısal bakım
dan hayli gerisinde kalmıştır. Bu çalışmayla bir yandan koyun ve keçi anatomisine ilişkin araştırmalar zincirine bir yenisini ek-lemek, diğer yandan da bu alandaki boşluğu kısmen de olsa doldurmak amaçlanmıştır.
Materyal ve Metot
Bu çalışmada farklı cinsiyelle 8 adet Akkaraman koyunu ve 8 adet Ankara keçisi kullanıldı. Kadavraların diseksiyonun-da Nikon marka SMZ-2T stereo mikroskop'tan diseksiyonun-da yararlanıldı.
Terminoloji bakımından Nomina Anatomica Veterinaria (11) esasaiJndı.
Resim 1. Akkara~an koyununda plexus Jumbosacralls'in oluşumu ve bu plexus'tan çıkan
slnirler. Lateralden görünüş. (The formatlon of the Jumbosacral plexus and the . nerves arising from this plexus in Akkaraman sheep. Lateral view).
1-N. illohypogastricus, 2-N. iliolnguinalis, 3-N. genltofemoralis, 4-N. cutaneus femoris lateralis, 5-N. femoralis, 6-N. obturatorius, 7-N.. gluteus cranialis, 8-N. is-chiadicus, 9-N. gluteus caudalis, 1 0-N. pudendus, 11-N. cutaneus femoris caudal-is, 12-Nn. rectales caudales.
ı Bulgular
Plexus lumbosacralis'in Akkaraman koyunu ve Ankara keçisinde son dört lumbal ve ilk dört sakral (% 62.5 oranında beş sakral) spinal sinirin ventral dalları tarafından oluştuğu tes-bit edildi. Bununla birlikte 2 -Akkaraman koyunu ve 1 Ankara keçisinde ikinci ile üçüncü, 1 Ankara keçisinde ise hem birinci ile ikinci hem de ikinci ile üçüncü lumbal spinal sinirler arasın
da birer birleştirici dal görüldü.
N. iliohypogastricus (Resim 1/1, 211 )'un, Akkaraman ko- ti yunu ve Ankara keçisinde birinci lumbal spinal sinirin ventral ·~i dalında oluşup, lateral ve medial 2 dala ayrılarak sonlandığı
tesbit edildi. Lateral dalın, ram us cutaneus lateralis adıyla plica genus'un cranial kesiminin fasya ve derisinde dağıldığı ve
sey-46
ri sırasında m. transversus abdominis, m. obliquus internus ab-dominis, m. obliquus externus abdominis ve m. cutaneus trun-ci'de dağılan dallar verdiği belirlendi. Medial dalın ise, ramus
Resim 2. Ankara keçisinde plexus lumbosacralis'ln oluşumu ve plexus'tan çıkan sinir-ler. Lateralden görünüş. (The formation of the Jumbosacral plexus and the nerves arising from this plexus in Angora goat. Lateral view).
1. N. illohypogastricus, 2-N. ilioinguinalls, 3-N. genltofemoralls, 4-N. cutaneus femorls lateralls, 5-N. femoralis, 6-N. obturatorlus, 7-N. gluteus cranlalls, 8-N. ischiadicus, 9-N. gluteus caudalis, 1 0-N. pudendus, 11-N. cutaneus femoris caudalis, 12-Nn. rectales caudales.
~-Resim 3. Akkaraman koyununda plexus lumbosacralis'ten çıkan bazı spinal sinirlerin seyri ve komşulukları. Lateralden görünüş.
(The neighborlng and the courses of some splnal nerves arising from the lumbosacral plexus In Akkaraman sheep. Lateral vlew).
1-N. femoralls, 2-N. obturatorlus, 3-N. gluteus cranlalls, 4-N. gluteus caudalis, 5-N. cutaneus femorls caudalls, 6-N. lschladi· cus, 7-N. pudendus, 8-Nn. rectales caudales, 9-Raml musculares, 10-N. cutaneus surae lateralis, 11-N. tlblalls, 12-N. peron· eus communls, a-M. gluteus profundu s, b-Rectum, c-Lymphonodus gluteus, d-M. cocqvgeus, e-Trochanter major, f·M. ge-mellus, g-M. quadratus femoris, h·M. vastus lateralis, k-M. adductor, m-M. semltendlnosus, n-Lymphonodl poplitel, o-M. gastrocnemlus (caput laterale).
cutaneus ventralis adıyla uyluğun proximomedialindeki fasya ve derisinde dağıldığı, seyri sırasında da m. transversus ab-dominis ve m. obliquus internus abab-dominis'e dal verdiği görül-dü.
N. ilioinguinalis (Resim 1/2, 2/2)'in Akkaraman koyunları nın tümü ile 7 Ankara keçisinde sadece ikinci, 1 Ankara keçi-sinde ise ikinci ve üçüncü lu m bal spinal siniri n ve nt ral dalından şekillenip, lateral ve medial 2 dala ayrılarak sonlandığı
saptan-dı. Seyri sırasında m. psoas major, m. psoas minor ve m. quadratus lumborum'a dallar verdiği gözlendi. Lateral dalın,
plica genus'un fasya ve derisinde dağıldığı ve seyri sırasında
m. transversus abdominis, m. obliquus intemus abdominis ve m. obliquus extemus abdominis'e dallar verdiği belirlendi. Me-dial dalın ise, meme ile plica genusarasında kalan bölgenin fasya ve derisinde dağıldığı, seyri sırasında m. transversus ab-doniinis ve m. obliquus intemus abdominis'e dal verdiği göz-lendi.
N. genitofemoralis (Resim 1/3, 2/3)'in, 2 Akkaraman nu ve 2 Ankara keçisinde sadece üçüncü, 2 Akkaraman koyu-nunda. ikinci ve üçüncü, 4 Akkaraman koyunu ve 5 Ankara keçisinde üçüncü ve dördüncü, 1 Ankara keçisinde ise ikinci, üçüncü ve dördüncü lumbal spinal sinirin katkılarıyla oluştuğu saptandı. Sinirin ram us genitalis ve ram us femoralis adında 2 dala ayrılarak sonlandığı tesbit edildi. Ram us genitalis'in dişide
meme derisinde ve dokusunda, erkekte testis'in zarları ve pre-putium'da, ram us femoralis'in ise femoral bölgenin medialinde-ki fasya ve deride dağıldığı görüldü.
N. cutaneus femoris lateralis (resim 1/4, 2/4)'in 4 Akkara-man koyunu ve 2 Ankara keçisinde sadece dördüncü, 4 Akka-raman koyunu ve 4 Ankara keçisinde üçüncü ve dördüncü, 2 Ankara keçisinde ise üçüncü, dördüncü ve beşinci lumbal spi-nal sinirin ventral dallarından orijinaldığı saptandı. Uyluğun ve diz ekieminin fasya ve derisinde dağılarak sonlandığı ve seyri
sırasında m. psoas major, m. psoas minor ve m. obliquus in-ternus abdominis'e de dal verdiği tesbit edildi.
N. femoralis (Resim 1/5, 215, 3/1 )'in, 5 Akkaraman koyu-nunda beşinci ve altıncı, 3 Akkaraman koyunu ve Ankara keçi-lerinin tamamında ise dördüncü, beşinci ve altıncı lumbal spi-nal sinirin ventral dallarından orijin aldığı ve m. quadriceps femoris'te dağılan dallara ayrılarak sonlandığı belirlendi. Seyri
sırasında m. psoas major m. psoas minor, m. iliacus, m. sar-torius, m. adductor, m. gracilis ve m. pectineus'a dallar ve n. saphenus'u verdiği görüldü. N. Saphenus'un da diz ekiemi kapsülünün medial yüzünde sonlandığı ve m. sartorius'a dal
verdiği gözlendi.
N. obturatorius (Resim 1/6, 2/6, 3/2)'un 2 Akkaraman ko-yunu ve 4 Ankara keçisinde beşinci ve altıncı, 6 Akkaraman
Vet.
Derg.
ı
;j
,;
~<.ı
Resim 4. Ankara keçisinde n. peroneus communis ve n. tibialis'in son dallan. Medialden görünüş. (The last branches of the common
peroneal nerve and tibial nerve In Angora goal Medial view).
1-N. peroneus superficialis, 2-N. dlgltalls dorsalls communis ll, 3-N. dlgitalls dorsalls communls lll, 4-N. dlgltalls dorsalls eommunis IV, 5-N. peroneus profundus, 6-N. tibialis, 7-N. planıaris la terall s, 8-N. plantari s medlalis.
koyunu ve 4 Ankara keçisinde ise dördüncü, beşinci ve altıncı
lumbal spinal sinirin ventral dallarının katılımıyla oluştuğu ve m. obturatorius externus, pars intrapelvina m. obturatorii ext~rni,
m. adductor, m. gracilis ve m. pectineus içinde dağılan dallara
ayrılarak sonlandığı tesbit edildi.
N. gluteus cranialis (Resim 1/7, 2n, 3/3)'in 1 Ankara keçi-si hariç, tüm piyeslerde son lumbal ve ilk sakral, 1 Ankara ke-çisinde ise son lumbal, ilk 2 sakral spinal sinirin ventral dalın
dan orijin aldığı ve m. gluteus m edi us, m. glutes profundus, m. gluteus accessorius ve m. tensor fascia latae içinde dağılarak sonlandığı saptandı.
N. gluteus caudalis (Resim 1/9, 2/9, 3/4)'in her 2 türde de son lumbal, birinci ve ikinci sakral spinal sinirin ventral dalın danorijinaldığı ve m. gluteobiceps içinde dağılan 2-3 dala
ay-rılarak sonlandığı görüldü.
N. cutaneus femoris caudalis (Resim 1/11, 2/11, 3/S)'in her 2 türde de birinci ve ikinci sakral spinal sinirin ventral dalın
dan orijin aldığı ve n. pudendus'a birleşerek sonlandığı tesbit edildi.
' N. ischiadicus (Resim 1/8, 2/8, 3/6)'un her 2 türde de son lumbal, birinci ve ikinci sakral spinal sinirin ventral dalları
tara-fından oluştuğu, lig. sacrotuberale latum'un lateralinde seyre-derek, m. gemeli us üzerinde n. perone us communis ve n. tibi-alis'e ayrılarak sonlandığı saptandı. N. ischiadicus'un, ternur'un trochanter major'u düzeyinde, ram i musculares ve n. cutaneus surae lateralis'i verdiği tesbit edildi. Bunlardan rami muscu-lares (Resim 3/9)'in m. gluteobiceps, m. semitendinosus ve m. semimembranosus'ta yelpaze tarzında dağıldığı ve ipliklerin-den bazılarının nn. clunium caudales adıyla kalçanın caudal yüzü derisinde sonlandığı, n. cutaneus surae lateralis (Resim
48
3/1 O)'in ise tarsal eklemin lateral yüzü derisinde dağılan dalla-ra ayrılarak sonlandığ gözlendi.
N. Peroneus communis (Resim 3/12)'ir: tibia'nın sulcus extensorius'u düzeyinde n. peroneus superficialis ve n. pero-neus profundus'a ayrılarak sonlandığı saptandı.
N. peroneus superficialis (Resım 4/1 )'in m. extensor digi-torum lateralis ve m. peroneus longus arasında seyredip, 3 Ak-karaman koyununda talus'un ön yuzü üzerinde n. digitalis dor-salis communis IV'ü, metatarsus'un proximal ucu düzeyinde n. digitalis dorsalis communis ll'yi verdigi, 5 Akkaraman
koyunun-~.
da ise tibia'nın distal ucu düzeyinde n. digitalis dorsalis com-munis ll'yi, metatarsus'un proxımal ucu duzeyinde n. digitalis dorsalis communis IV'ü verdiöi tesbit edildi. Ankara keçisinde ise metatarsus'un proximal1/3'ü düzeyinde n. digitalis cforsalis communis IV'ü, 1-2 cm kadar sonra da n. digıtalis dorsalis (~·
communis ll'yi
verdiği
gözlendi. Her 2 türde deadı
geçen dal-~
ları verdikten sonra n. cligitalis dorsalis communis lll olarak de-vam edip, art. metatarsophalangea düzeY.inde 2 uç dala (n. digitalis dorsalis propris lif axialis ve n. digıtalis dorsalis propri- ,.,. us lv axialis)
ayrılarak sonlandığı, ayrıca
bu 2 uç dalaayrılma
i'
noktasında ram us communicans cum n. metatarsee darsali lll f'' vasıtasıyla n. metatarseus dorsalis lll'e birteştiöi saptandı. N. ,.-digitalis dorsalis communis IV'ün beşinci parmal< için n. digita- ;·,~
lis dorsalis proprius V axialis'i verip, n. digitalis dorsalis propri-us IV abaxialis olarak dördüncü parmağın lateral Y,üzünde
son-landığı, n. digitalis dorsalis communis ll'nin ise ıkinci parmak için n. digitalis dorsalis proprius ll axialis'i verip, n. digitalis dor-salis proprius lll abaxialis olarak üÇüncü parmağı fataral yü-zünde s9nl?~ıQ.ı !~S~}t edildi. Nervus .d~git?lis dorS?liS propri-us lll axılalıs ın uçuncu parmağın, n. dıgıfalıs dorsalıs proprius IV axialis'in ise dördüncü parmağın axial yüzü boyunca uzana-rak sonlandığı görüldü.
-·.
r
abaxialis adıyla üçüncü parmağın plantaromediaı· yüzünde
sonlandığı saptandı. Nervus digitalis planıaris communis lll'ün ise, biri n. digitalis planıaris proprius lll axialis adtyla n. meta-tarseus dorsalis lll'ün ramus communicans cum n. digitali plantari proprio lll axiali adındaki dalına birleşen, diğeri n. digi-talis planıaris proprius IV axialis adıyla n. metatarseus dorsalis lll'ün diğer dalı olan ram us communicans cum n. digitali plan-tari proprio IV axiali'ye birleşen 2 uç dala ayrıldığı görüldü.
N. planıaris lateralis (Resim 4fl)'in m. interosseus medi-us'a ramus profundus'u verip, n. digitalis planıaris communis IV adı~la seyri~e devam ettiği ve beşinci parmağa n. digitalis
plantarıs proprıus V'i verdikten sonra n. digitalis planıaris pro-prius IV abaxialis adıyla dördüncü parmağın planıarolataral yü-zünde sonlandığı tesbit edildi.
N. Pudendus (Resim 1/10, 2/10, 3fl)'un 4 Akkaraman
koyu.~u~.da .~kinci ve üçün~ü •. ~Akkaraman koyununda üçüncü ve d~rd~nc~, Ankara ~eçıl~rı~~n tamamında ise ikinci, üçüncü ve dorduncu sakral spınal sınırın ventral dallarından orijinaldığı saptandı. Başlangıç kesiminde rectum'un son kısmı, cervix
ute-~· v~si~ urin~ria ve urethra'da sonianan bir dal verdiği, for.
ıschıadıcum mınor yakınında ramus cutaneus proximalis'i ve ramus cutaneus distalis'i, ardından da n. perinealis profun-dus'u verdiği görüldü. N. pudendus'un erkek hayvanlarda nn.
~r~tales dorsal~s'i verip, n. dorsalis penis olarak sonlandığı, dışı hayvanlarda ı se ram us mammarius ve nn. labiales'i verdik-ten sonra, n. dorsalis clitoridis olarak sonlandığı tesbit edildi.
Ramus cutaneus proximalis'in m. semitendinosus'un üze-rindeki deride, ramus cutaneus distalis'in ise n. Perinealis su-perficialis'i verdiği ve devamının m. semimenıbranosus üzerin-deki deride dağılarak sonlandığı saptandı. Nervus perinealis profundus'un m. levator ani, m. sphincter ani externus m. urethralis, m. ischiocavernosus ve m. bulbospongiosu's'da
sonlandığı, ramus mammarius'un memenin caudal kısmının
derisinde, n. scrotales dorsales'in scrotum ve preputium'da, nn: l~biales'in pudendum femininum (vulva)'da dağıldığı tesbit
edıl.dı. Ne~us dorsalis penis'in ramus preputialis et scrotalis'i
verıp, penıs ve urethra'yı innerve ettiği görüldü. Ram us prepu-tialis et scrotalis'in preputium ve seretum'da n. dorsalis clitori-dis'in ise clitoris ve çevresinde
dağılarak soniandığı
gözlendi.. Nn. rectales caudales (Resim 1/2, 2/12, 3/8)'in 2 Akkara-man koyunu ve 3 Ankara keçisinde sadece dördüncü, 5 Akka-raman koyunu ve 5 Ankara keçisinde dördüncü ve beşinci, 1 Akkaraman koyununda da ikinci, üçüncü ve dördüncü sakral spinal sinirin ventral dallarının katılımıyla oluştuğu saptandı. üç Akkaraman koyunu ile 3 Ankara keçisinde. 1 adet, 5
Akkara-Ghoshal ve ark. (3, 7, 8)'nın gevişgetiren hayvaniara ait bildi-rimlerine uygunluk göstermektedir.
N. ilioinguinalis'in 1 Ankara keçisi hariç, tüm piyeslerde ikinci lumbal spinal sinirin vertral dalından oluştuğu saptanmış
tı~ .. Bu sa~tamamız literatürde (3, 9, 19) gevişgetirenler için
bil-dırılan verılere uygunluk göstermektedir. Bu çalışmada sadece 1 Ankara keçisinde ikinci ve üçüncü ıumbal spinal sinirin ven-tr.al dalından orijin aldığı görülmüştür. Mevcut Uteratürde bu şe
kılde bir oluşum tarzı bildirilmemiştir.
N. genitofemoralis'in üçüncü lumbal spinal sinirin ventral
d~lın.~an .. oluştuğu (15), bununla birlikte çoğu kez ikinci (7, 12), dorduncu (7, 12, 14, 15) ya da hem ikinci hem de dördüncü lumbal.spinal sinirin ventral dallarını dolaylı katılımıyla meyda-na geldiği bildirilmektedir (8, 14). Sunulan çalışmada 2 man koyunu ve 2 Ankara keçisinde sadece üçüncü, 2 Akkara-man koyununda ikinci ve üçüncü, 4 AkkaraAkkara-man koyunu ve 5 Ankara keçisinde üçüncü ve dördüncü, 1 Ankara keçisinde ise ikinci, üçüncü ve dördüncü lumbal spinal sinirin katkılarıyla oluştuğu saptanmıştır.
.... N:. cuta~eu~ te.~oris lqteralis'in keçi (7) ve koyunda (12)
u9~~cu ve dorduncu ya da dördüncü ve beşinci lumbal spinal
sınırın ventral dallarından orijin aldığı bildirilmektedir. Bazen sadece dördüncü (15) ya da üçüncü, dördüncü ve beşinci lurn-bal spinal sinirin ventral dallarının katkılarıyla da şekillenebilec eği belirtilme~t~dir (2). Bu çalışmada 4 Akkaraman koyunu ve 2 Ankara kaçısınde sadece dördüncü, 4 Akkaraman koyunu ve
~ A~k~ra .~eçi~i~~ ü.9üncü v~ dördüncü, 2 Ankara keçisinde
ıse uçuncu, dönduncu ve beşınci lumbal spinal sinirlerin
ven-~al dallarından örijin aldığı saptanmıştır. Siniringenel seyri ve
ınervasyonu bakımından keçi (7) ve koyun (8) için bildirilaniere uygunluk gösterdiği tesbit edilmiştir.
. . . N. femoralis'in koyunda beşinci ve altıncı lumbal spinal
sınırın ventral dallarından oluştuğu bildirilmektedir (8, 12). Bu
çalışmada da n. femoralis'in 5 Akkaraman koyununda aynı şe
kild~ o.ıu.ştuğu saptanmıştır. Üç Akkaraman koyunu ile Ankara
~eçılerının tamamında ise dördüncü, beşinci ve altıncı lutnbal sinirlerin ventral dalları tarafından oluştuğu tesbit edilmiş bu tesbitimizin de
yabanıl
keçi (1) ve koyun (16) için bildirilen 'bul-gularla uyum1içinde olduğu görülmüştür.N. obturatorius'un koyun ve keçide beşinci ve altıncı ( 1 3 7, 12) ya da dördüncü,
beşinci
vealtıncı
lumbal spinalsinlri~
ventral dallarından oluştuğu bildirilmektedir (7, 8, 16). Sunulançalışmada 2 Akkaraman koyunu ve 4 Ankara keçisinde n. ob-turatorius'un sadece beşinci ve altıncılumbal spinal sinirlerden orijin aldığı, 6 Akkaraman koyunu ve 4 Ankara keçisinde ise bu
49
sinirin oluşumuna dördüncü rumbal spinal sinirden gelen ince bir dalın da katıldıOı görülmüştür. Bu çalışmada n. obturatori-us'un eskiden m. obturatorius internus olarak bilinen, Nomina Anatomica Veterinana (11) ve Ghoshal (3) tarafından ise pars intrapelvina m. obturatorii extemi olarak bildirilen kası da in-nerve ettiOi saptanmıştır.
N. gluteus cranialis'in 1 Ankara keçisi hariç tüm piyes-lerde son ıumbal ve. ilk sakral spinal sinirin vent~l dalından oluştuOu tesbit edilmiş, bu tesbitimizin Ghoshal ve ark. (3, 7,
8)'nın sıOır, keçi ve koyun için bildirdiği bulgulara uygun olduğu görülmüştür. Bu çalışmada 1 Ankara keçisinde sinirin oluşu
muna ikinci sakral spinal sinirinde katıldığı saptanmıştr.
N. gluteus caudalis'in her iki türde Ghoshal ve Getty (?)'nin keçilerde tesbit ettikleri gibi son lumbal, birinci ve ikinci sakral spinal sinirin ventral dalından orijin aldıOı anlaşılmıştır.
N. cutaneus femoris caudalis'in birinci ve ikinci sakral spi-nal siniri n ventral dalından orijin aldıOı, Ghoshal ve Getty (?)'nin keçideki bulgularına benzer olarak n. pudendus'a
birle-şerek sonlandığı tesbit edilmiştir.
N. ischiadicus'un koyun (12, 13, 16) ve keçide (7) son lumbal, birinci ve ikinci sakral spinal siniri ventral dallarından şekillendiği bildirilmektedir. Bu araştırma sonucuna göre Akka-raman koyunu ve Ankara keçisinde de adı geçen sinirin aynı şekilde oluştuğu saptanmıştır.
N. peroneus communis ve n. tibialis'in genel seyri ve dal-lanması Ghoshal ve ark. (3, 4, 5, 6)'nın evcil memeli hayanlar için ve May (16)'in koyun için bildirdiklarine benzemektedir. Bununla beraber n. peroneus communis'in son iki dalından biri olan n. peroneus superficialis'in Ghoshal ve ark. (3, 6)'nın sığır
ve koyunlar için belirttiOi gibi 3 Akkaraman koyununda önce n. digitalis dorsalis communis IV'ü, ardından n. digitalis dorsalis communis ll'yi verdiği gözlenmiştir. Beş Akkaraman koyunun-da ise önce n. digitalis dorsalis communis ll'yi, ardından n. dig-italis dorsalis communis IV'ü verdiği, bu bulgumuzun da
po-pesco (18)'nun koyundaki çizimlerine benzer olduğusaptanmıştır.
N. pudendus'un keçi (10) ve koyun (12, 16) için bildirilan-Iere uygun olarak, Ankara keçilerinin tamamında ikinci, üçüncü ve dördüncü sakral spinal sinirin ventral dallanndan başlangıç
aldığı tesbit edilmiştir. Bununla birlikte 4 Akkaraman
koyunun-da Langenfeld ve ark. (13)'nın koyun için bildirdikleri gibi, sa-dece ikinci ve üçüncü sakraf spinal sinirin ventral dalları
tara-fından oluştuOu saptanmıştır. dört Akkaraman koyunundaki
bulgularımız ise Linzell (15)'in koyun ve keçi için, May (16)'in de koyun için belirttikleri verilere uygunluk göstermektedir.
50
Nn. rectales'in, Ghoshal (3)'ın gevişgetiren hayvanlar için belirttiOi verilere uygun olarak, 2 Akkaraman koyunu ve 3 An-kara keçisinde sadece dördüncü, 5 Akkaraman koyunu ve 5 Ankara keçisinde ise dördüncü ve beşinci sakral spinal sinirin ventral dallarından oluştuğu tesbit edilmiştir. Bir Akkaraman koyununda ise ikinci, üçüncü ve dördüncü sakral spinal sinirin , ventral dallarından oluştuğu görülmüştür. Nervi rectales cau- · dales'in ramus communicans cum n. pudendo vasıtasıyla
n.
pudendus'a birleştiOi saptanmış, bu bulgumuzun da Nitschke -: (17)'nin at için bildirdiklarine uygun olduOu görülmüştür.
Kaynaklar ı,
1. Aıoji, V., suzlii, V. and Sugimura, M. (1987) The Jumbosacral plexus of the Jap-onese serows, capricomis crispus. Anat. Anı.., 164, 3, 213:-217.
2. Dobberstein, J., Hoffmann, G. (1964) "Lehrbuch der vergleichenden Anatomie der Haus~ere·. bd. lll, Leipzig.
3. Ghoshal, N. G. (1975) Spinal nerves. In "Sisson and Grossman's The Anatamy of the Domestic Animals". Getty, R., Vol, 1, Fifth ed., W. B. Saunders Company, Philadel- -~
phia
4 . .Ghoshal, N. G. and Getty, R. (1967a) Comparative study on the nomenclature of the nerves of the leg ad hid foot of the domestic animals. ındian J. Anim. Health, 6, 1, 37-58.
5. Ghoshal, N. G. And Getty, R. (1967b) hınervaıion of the leg and foot in the Ox ~
(Bos taurus), sheep (CNis aries) and goat (Capra hircus). lndi.an J; Health, 6, 1, 59-73. ·) 6. Ghoshal, N. G. and Getty, R. (1968) A comparative morphoıogical study of the ı
sematic innervaıion of the crus and pes of the clomestic animals (Bos taurus, OVis aries, f~
Capra hircus, Sus serota clomesticus, Equus cabanus). lowa State j. Sel., 42, 297-310. r · . 7. Ghoshal, N. G. and Getty, R. (1970) The Jumbosacral plexus (Piexüs lumbosac-ralis) of thelıgoat (capra hircus). lowa State J. Sci., 45, 2, 269-275.
8. Ghoshal, N. G. and Getty, R. (1971) The Jumbosacral plexus (Piexus lumbosac-ralis) of the sheep (Ovis aries). N. Z. Vet. J., 19, 5, 85-90.
9. Grau, H. (1974) Die peıl>heren nerven. In MHandbuch der vergleichenden Anat- "1
om!$ der Haustiere". Ellenberger, W. und Baum, H. Reprint, 18. Aufl., 911-936. 1 :
10. Hartman, W. (1975) The Anatomy and Embryology of the pelvic Outlet in fe- · ... J.:.
male Goats. Anat Histol Ebryot, 4, 127-148.
11. International Comittee On Veterinary Gross Anatomical Nomenclature (1983) MNomlna Anatomica Veterinaria". third ed., hhaca. New York.
12. Kirk, E. J., K~chell, R. L. and Johnson R. D. (1986) Lumbosacral plexus in the sheep. Anat Histol. Embryol., 15, 2, 174-175.
13. Langenfeld, M. and Pastea, E. (1976) Connections of the Sympathetic T runk and Spinal Cord with the pelvic Plexus hı the sheep. Anat. Anı.. Bd., 139, 505-510.
1§.larson, LL and KitcheU, R.L (1958) Neural mechanisms in sexual behavior. 1!. Gross neuroanatomical and correlative nerophysiological studies on the extemal genitalia of the buH and ram. Am. J. Vet Res., 19, 853-865.
15. Unzell, J. L (1959) The invervation of the mammary glands in the sheep and goat w~h some observations on the turnbo-sacral autonomic nerves. Ouarter. J. Exp. Phys. and Cong. Med. Sci., 44, 160-176. _
16. May, N. D. S. (1964) "The Anatomy of the sheep". 2. ed. University of Oueen-land press, Barisbane, Australia.
17. N~seı.e, T. (1972) Zusammense tzung der obrefanchlichen Gesa Bumuseula-tur in vergleichend-anatomiseher betrachtung. Zbl. Vet. Med. C., 1, 363-374. Verlag Paul Parey. Berlin und Hamburg.
· 18. Popesco, P. (1984) "Atlas Der Topographischen Anatomie Der Haustiere". Bd. 1, ll, lll., Fardinand Enka Verlag. Stuttgart 1. •
19. TecirlioOiu, Ş. (1983) "Komparatif Veteriner Anatomi {Sinir sistemij". A U. Vet. Fak. Yay., 389, A Ü. Basımevi. Ankara
