• Sonuç bulunamadı

THE RELATIONSHIP BETWEEN FEAR OF FALLING, ACTIVITIES OF DAILY LIVING AND QUALITY OF LIFE AMONG ELDERLY INDIVIDUALS

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "THE RELATIONSHIP BETWEEN FEAR OF FALLING, ACTIVITIES OF DAILY LIVING AND QUALITY OF LIFE AMONG ELDERLY INDIVIDUALS"

Copied!
6
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

ÖZ

Bu çal›ßma; düßme korkusu ile günlük yaßam aktiviteleri ve sa¤l›k-la ilißkili yaßam kalitesi aras›ndaki ilißkiyi saptamak amac›ysa¤l›k-la tan›msa¤l›k-lay›- tan›mlay›-c› olarak planlanm›ßt›r.

Araßt›rmaya 1 Haziran- 1 A¤ustos 2003 tarihleri aras›nda T.C. Emekli Sand›¤› Narl›dere Dinlenme ve Bak›mevi’nde bulunan 60 yaß ve üzerindeki 160 yaßl› birey al›nm›ßt›r. Yaßl› bireylerin temel günlük yaßam aktivitelerini de¤erlendirmek için Günlük Yaßam Aktiviteleri Skalas› (GYAS) ve sa¤l›kla ilgili yaßam kalitesini de¤erlendirmek için SF-36 Yaßam Kalitesi Ölçe¤i kullan›lm›ßt›r. Verilerin de¤erlendirilme-sinde; ki kare önemlilik testi ve student t testi kullan›lm›ßt›r.

Kad›nlar›n, daha önce düßme deneyimi olan bireylerin, son 6 ay içinde düßenlerin, görme kayb› ve ekstremitelerinde güç kayb› olan bireylerin daha çok düßme korkusu yaßad›klar› saptanm›ßt›r. Düßme korkusu ile banyo yapma ve giyinme gibi temel günlük yaßam aktivi-teleri aras›nda ilißki oldu¤u görülmüßtür. Düßme korkusunun yaßam kalitesini direkt ve olumsuz olarak etkiledi¤i; daha fazla düßme korku-su yaßayan bireylerin daha düßük yaßam kalitesi puanlar› ald›klar› sap-tanm›ßt›r.

A

Anahhtar ssözcüükkler:: Yaßl›l›k, Düßme Korkusu, Günlük Yaßam Akti-viteleri, Yaßam Kalitesi

ABSTRACT

This study was planned descriptively in order to determine the relationship between fear of falling and activities of daily living and quality of life related to health.

160 elderly individuals who were 60 years ofage and over and we-re we-residing in T.C. Retiwe-rement Foundation Narl›dewe-re Rest and Nursing Home were enrolled in the research. To assess the basic activities of daily living of the elderly individuals an Activities of Daily Living Scale and to evaluate their quality of life a SF-36 Quality of Life Scale were used. A chi square significance test and a Student’s t test were used for the evaluation of data.

It was established that women, individuals who had previous history of falling, individuals who had falled in last 6 months and those who had loss of vision and loss os strength in their extremities experienced more fear of falling. It was observed that there was a relationship between fear of falling and activities of daily living, such as taking a bath and dressing up. It was also determined that fear of falling had a direct and unfavorable affect on the quality of life and those who had experienced more fear of falling, received lower quality of life scores.

Key WWords:: Elderly, Fear Of Falling, Activities Of Daily Living, Qu-ality Of Life.

Geliß: 25/2/2004 Kabul: 11/3/2004

Ege Üniversitesi Hemßirelik Yüksekokulu ‹ç Hastal›klar› Hemßireli¤i Anabilim Dal›, ‹ZM‹R

‹letißim: Yasemin KUZEYL‹ YILDIRIM- Ege Üniversitesi Hemßirelik Yüksekokulu ‹ç Hastal›klar› Hemßireli¤i Anabilim Dal›, ‹ZM‹R Tel: (0232) 388 11 03 • Fax: (0232) 388 63 74 • E-mail: ykuzeyli@mynet.com

*Bu araßt›rma T.C. Emekli Sand›¤› Narl›dere Dinlenme ve Bak›mevi’nde yap›lm›ßt›r.

ARAÞTIRMA-RESEARCH

Türk Geriatri Dergisi 7 (2): 78-83, 2004

Turkish Journal of Geriatrics

YAÞLI B‹REYLERDE DÜÞME

KORKUSU ‹LE GÜNLÜK

YAÞAM AKT‹V‹TELER‹ VE

YAÞAM KAL‹TES‹

ARASINDAK‹ ‹L‹ÞK‹

(*)

THE RELATIONSHIP BETWEEN FEAR OF

FALLING, ACTIVITIES OF DAILY LIVING

AND QUALITY OF LIFE AMONG

ELDERLY INDIVIDUALS

Yasemin KUZEYL‹ YILDIRIM

Ayfer KARADAKOVAN

(2)

THE RELATIONSHIP BETWEEN FEAR OF FALLING, ACTIVITIES OF DAILY LIVING AND QUALITY OF LIFE

G‹R‹Þ

Yaßl›l›k, fizyolojik bir olay olarak ele al›n›p, fiziksel ve ruh-sal güçlerin bir daha yerine gelemeyecek ßekilde kaybedilme-si, organizman›n iç ve d›ß etmenler aras›nda denge kurma po-tansiyelinin azalmas›, kißinin fiziksel ve ruhsal yönden gerile-mesi ßeklinde tan›mlanabilir (1). Beklenen yaßam süresinin uzamas› ve do¤urganl›¤›n azalmas› gibi nedenlerle yaßl› nüfus tüm dünyada artmaktad›r. 1970’de dünyada 60 yaß ve üzerin-deki yaklaß›k 291 milyon kißi toplam nüfusun %8’ini olußturur-ken, ayn› grubun 2000 y›l›nda 585 milyon kißiye ulaßaca¤› ve toplam nüfus içinde %9’luk paya sahip olaca¤› tahmin edil-mektedir. Türkiye’de ise 1990 öncesinde 65 yaß ve üzeri nü-fus genel nünü-fusun %2’sini olußtururken 1990’da bu oran % 4’e yükselmißtir. Bu oran›n 2010 y›l›nda %6.1’e, 2020 y›l›nda ise %7.7’ye ulaßaca¤› tahmin edilmektedir (2).

Yaßl›l›k dönemi bireylerin statü kaybetti¤i, ba¤›ml›l›k ve kaza riskinin artt›¤›, ve fiziksel yeteneklerinin azald›¤› bir dö-nem olup, 65 yaß üstü bireylerin yaklaß›k 1/3’ü her y›l, en az bir kez düßme deneyimi yaßamaktad›rlar (3). Yaßl› bireyler ara-s›nda baßta kalça olmak üzere çeßitli kemiklerin k›r›klar›yla so-nuçlanan düßmeler, hareketsizli¤i artt›ran ve yata¤a ba¤›ml›l›-¤a neden olan major bir faktördür. Düßmelerin yaßl›larda gü-ven ve ba¤›ms›zl›k kayb›na neden olabilece¤i bildirilmektedir (4, 5). Düßme korkusu, düßme sonras›nda potansiyel zay›flama olarak tan›mlanan ve yaßl› popülasyonun önemli bir k›sm›n› etkileyen bir sorundur (6, 7). Tinetti ve ark (1990) düßme kor-kusunu “temel günlük yaßam aktiviyelerini yerine getirirken düßmeden korumada kendini düßük düzeyde yeterli hissetme” olarak tan›mlam›ßlard›r (8). Bu semptomun toplumda yaßl› po-pülasyonun %30’undan fazlas›n› etkiledi¤i bildirilmektedir (9). Yap›lan çal›ßmalarda; düßme korkusunun ileri yaß, denge bo-zuklu¤u ve mobilite azalmas› ile ilißkili oldu¤u; fiziksel ve sos-yal aktivite k›s›tlamalar›na neden olabildi¤i saptanm›ßt›r (8-10). Günlük aktivitelerini yerine getirme yetene¤i olan baz› yaßl› bireyler düßme korkusu nedeniyle eve ba¤l› olabilirler (4). Murphy ve Isaacs (1982), düßme epizodlar› sonras› ciddi düßme gelißme korkusuna ba¤l› “düßme-sonras› sendrom” göz-lendi¤ini bildirmißlerdir (11). Yap›lan bir araßt›rmada düßme ve düßme korkusunun yaßl›lar aras›nda günlük yaßam aktivite-lerini k›s›tlayan en büyük neden oldu¤u ve yaßam kalitesi üze-rinde geniß alanlarda olumsuz etkilere sahip oldu¤u bildiril-mißtir (12).

Yaßl› bak›m›nda amaç, hastal›klar›n tedavisi kadar yaßl›n›n fiziksel, mental ve ruhsal fonksiyonel kapasitesini en üst dü-zeyde tutmak ve yaßam kalitesini artt›rmakt›r (13). Huzurevin-de ve toplumda yaßayan yaßl› bireylerin düßme riskini ve düß-me korkusunu azaltmada ve yaßam kalitesini artt›rmada hem-ßirelerin önemli rolü bulunmaktad›r. Hemßireler düßmeyi ön-lemek için yaßl› bireye ve ailede bak›m verenlere sa¤l›k hizme-ti sa¤lamal›, e¤ihizme-tim vermeli, düßme riski ve düßme korkusunu azaltmak için belirli aral›klarla bu riski de¤erlendirmelidirler. Ayr›ca hemßireler hastalar›n düßme riskini azaltmada, güvenli-¤ini ve mobilitesini artt›rmada t›bbi hikaye, ilaçlar, fonksiyo-nel tan›lama ve ev güvenli¤ini içeren kapsaml› de¤erlendirme-yi de gerçekleßtirilmelidirler (14).

Bu bilgiler ›ß›¤›nda planlanan çal›ßman›n amac›; düßme korkusu ile günlük yaßam aktiviteleri ve sa¤l›kla ilißkili yaßam kalitesi aras›ndaki ilißkiyi araßt›rmakt›r.

GEREÇ VE YÖNTEM

Bu araßt›rma 1 Haziran- 1 A¤ustos 2003 tarihleri aras›nda T.C. Emekli Sand›¤› Narl›dere Dinlenme ve Bak›mevi’nde ya-p›lm›ßt›r. Bu kurumda bulunan bellek sorunu olmayan, sorula-r› ba¤›ms›z olarak yan›tlayabilen ve çal›ßmaya kat›lmaya istek-li olan 60 yaß ve üzeri 160 birey araßt›rman›n örneklemini oluß-turmußtur. Araßt›rman›n yap›labilmesi için söz konusu kurum-dan gerekli izin al›nm›ßt›r. Yaßl› bireylere araßt›rman›n amac› ve içeri¤i hakk›nda bilgi verilmiß ve kat›l›mlar› için onaylar› al›nm›ßt›r.

Veriler yüz yüze görüßme yöntemi ile toplanm›ßt›r. Yaßl›la-r›n sosyodemografik ve sa¤l›k durumlaYaßl›la-r›na ilißkin verileri top-lamak için “Hasta Tan›t›m Formu” kullan›lm›ßt›r. Düßme kor-kusu “Düßmekten korkuyor musunuz?” sorusu ile de¤erlendi-rilmißtir (4, 6, 10). Temel günlük yaßam aktivitelerini de¤er-lendirmek amac› ile; Katz ve arkadaßlar› (1963) taraf›ndan ge-lißtirilen, beslenme, giyinme, banyo yapma, bir yerden bir ye-re gitme, kontinans ve tuvalete gitme gibi biye-reylerin yard›ms›z olarak yapabilece¤i öz-bak›m aktivitelerini içeren “Günlük Ya-ßam Aktiviteleri Skalas›” (GYAS) (15); sa¤l›kla ilgili yaYa-ßam kali-tesini de¤erlendirmek için Ware ve ark taraf›ndan gelißtirilen (1987), ülkemizde geçerlik ve güvenirli¤i yap›lm›ß olan SF-36 Yaßam Kalitesi Ölçe¤i kullan›lm›ßt›r (16). GYAS’dan “0-12” pu-an aras›nda al›nabilmektedir. Toplam pupu-an›n yüksek olmas› bi-reyin günlük yaßam aktivitelerini gerçekleßtirebildi¤ini göster-mektedir. Bireyin skaladan 8 puan elde etmesi “orta derece-de” bozukluk, 4’ün alt›nda puan elde etmesi “ciddi derecederece-de” bozukluk oldu¤unu göstermektedir (15, 17). Yaßam Kalitesi Ölçe¤i 36 ifade içermektedir ve fonksiyonel durum, esenlik ve genel sa¤l›k olmak üzere 3 ana baßl›ktan olußmaktad›r. Her alt skala ve toplam yaßam kalitesi 0-100 aras›nda puanlanm›ßt›r (16).

Verilerin de¤erlendirilmesi için istatistiksel analizler SPSS 10.00 paket program›nda yap›lm›ßt›r. Düßme korkusunun çe-ßitli sosyodemografik özellikler, daha önce düßme durumu, hastadaki fonksiyonel yetersizlikler, günlük yaßam aktiviteleri ve yaßam kalitesi ile ilißkisinin incelenmesinde “chi square (ki-kare)” testi, “Student t” testi kullan›lm›ßt›r. ‹statistiksel analiz-ler sonucunda p de¤eri 0.05’in alt›nda ise anlaml› olarak kabul edilmißtir.

BULGULAR

Araßt›rma kapsam›na al›nan 160 yaßl› bireyin %55.6’s› ka-d›n, %44.4’ü erkektir. Bireylerin %65.6’s› 60-79 yaß grubunda, %57.5’i dul ve %30’u yüksekokul/üniversite mezunudur. Yaß-l›lar›n %77.5’i tan› konulmuß bir t›bbi hastal›¤› oldu¤unu ve bu nedenle ilaç kulland›¤›n› bildirmißlerdir. Yaßl› bireylerin %76.9’u görme bozuklu¤u ve %68.1’i ekstremitelerinde güç kayb› oldu¤unu bildirirken; %74.4’ü ißitme probleminin olma-d›¤›n› bildirmißlerdir. Araßt›rma kapsam›na al›nan bireylerin %55.6’s›n›n daha önce en az bir kere düßtü¤ünü, %23.8’inin

(3)

ise son 6 ay içinde düßtü¤ünü bildirmißlerdir. Bireylerin %40’› düßmekten çok korktuklar›n› belirtirken, %29.4’ü biraz kork-tu¤unu ve %30.6’s› ise düßmekten hiç korkmad›¤›n› belirtmiß-tir. Düßme korkusuna ba¤l› olarak bireylerin % 44.4’ü aktivite-lerini s›n›rlad›¤›n›, %55.6’s› ise aktiviteaktivite-lerini s›n›rlamad›¤›n› bildirmißlerdir.

Tablo 1’de bireylerin sosyodemografik özellikleri, daha ön-ce düßme durumlar› ve fonksiyonel yetersizliklerinin düßme korkusu ile karß›laßt›r›lmas› incelenmißtir. Araßt›rmaya kat›lan kad›nlar›n % 83.1’ünün, erkeklerin ise %52.1’inin düßmekten korktu¤u saptanm›ßt›r (p<0.001). Yaß aç›s›ndan de¤erlendiril-di¤inde; 60-79 yaß aras›ndaki bireylerin %65.7’si ve 80 yaß ve üzerindeki bireylerin ise %76.4’ü düßmekten korktu¤unu bil-dirmißlerdir (p>0.05). Görme sorunu ile düßme korkusu ara-s›ndaki ilißki incelendi¤inde; görme sorunu olan bireylerin (%76.4) görme sorunu olmayan bireylerden (%45.9) daha çok korktu¤unu bildirdi¤i ve aradaki fark›n anlaml› oldu¤u saptan-m›ßt›r (p<0.01). Ekstremitelerinde güç kayb› olan bireylerin %84.3’ü ve ekstremitelerinde güç kayb› olmayan bireylerin ise %62.4’ü düßmekten korktu¤unu bildirmißtir. Yap›lan analizde gruplar aras›ndaki fark›n anlaml› oldu¤u saptanm›ßt›r (p<0.01). Bireylerin ißitme sorunu olup olmama durumu ile düßme korkusu aras›nda anlaml› fark bulunamam›ßt›r (p>0.05).

Düßme korkusu ile düßme durumu aras›ndaki ilißki ince-lendi¤inde; daha önce en az bir kere düßen bireylerin (%79.8) düßmeyenlere oranla (%56.4) daha çok düßme korkusu yaßad›-¤› ve gruplar aras›ndaki fark›n anlaml› oldu¤u saptanm›ßt›r (p<0.01). Son 6 ay içinde düßen bireylerin (%84.2) düßmeyen-lere göre (%64.7) daha fazla düßme korkusu yaßad›klar› ve far-k›n anlaml› oldu¤u saptanm›ßt›r (p<0.05).

Araßt›rma kapsam›na al›nan bireylerin GYAS puan ortala-mas› 11.56±1.09 olarak belirlenmißtir. Tablo 2’de düßme kor-kusu ile temel günlük yaßam aktiviteleri aras›ndaki ilißki göste-rilmektedir. Banyo yapmada ba¤›ms›z olan yaßl› bireylerin %63.7’si düßmekten korkarken, yar› ba¤›ml› bireylerin %88.9’unun düßmekten korktu¤u saptanm›ßt›r (p<0.01). Gi-yinme aktivitesinde yar› ba¤›ml› olan bireylerin tamam› düß-mekten korktu¤unu bildirmißlerdir. Ba¤›ms›z olan bireylerin ise %66.7’si düßmekten korktu¤unu belirtmißtir (p<0.05). Bu-na karß›n, tuvalete gitmede yar› ba¤›ml› bireylerin tamam› düß-mekten korktu¤unu bildirirken, bu aktiviteyi gerçekleßtirme-de ba¤›ms›z olan yaßl› bireylerin yar›s›n›n düßmekten korktu-¤u saptanm›ßt›r. Yap›lan ki-kare analizinde tuvalete gitmede yar› ba¤›ml› ve ba¤›ms›z olan gruplar aras›nda anlaml› bir fark saptanamam›ßt›r (p>0.05). Ayr›ca, yürüme, kontinans ve bes-lenme aktiviteleri aç›s›ndan bak›ld›¤›nda; ba¤›ms›z, yar› ba-¤›ml› ve tam baba-¤›ml› bireyler aras›nda düßme korkusu aç›s›n-Tablo 11: Düßme Korkusu ‹le Yaßl› Bireylerin Baz› Özelliklerinin Karß›laßt›r›lmas›

Çok kkorkuyor Biraz kkorkuyor Hiç kkorkmuyor

n % n % n % P Cinsiyet Kad›n 47 52,8 27 30,3 15 16,9 p = 0.000 Erkek 17 23,9 20 28,2 34 47,9 Yaß GGruplar› 60-79 38 36,2 31 29,5 36 34,3 p = 0.290 80 ve üstü 26 47,3 16 29,1 13 23,6 Görme SSorunu Olan 56 45,5 38 30,9 29 23,6 p = 0.001 Olmayan 8 21,6 9 24,3 20 54,1 Ekstremitelerinde GGüç Kayb› Olan 28 54,9 15 29,4 8 15,7 p = 0.008 Olmayan 36 33,0 32 29,4 41 37,6 ‹ßitme SSorunu Olan 18 43,9 10 24,4 13 31,7 p = 0706 Olmayan 46 38,7 37 31,1 36 30,3

Daha ÖÖnce DDüßme

Evet 46 51,7 25 28,1 18 20,2 p = 0.001

Hay›r 18 25,4 22 31,0 31 43,7

Son 66 AAy ‹‹çinde DDüßme

Evet 21 55,3 11 28,9 6 15,8 p = 0.039

(4)

THE RELATIONSHIP BETWEEN FEAR OF FALLING, ACTIVITIES OF DAILY LIVING AND QUALITY OF LIFE

dan istatistiksel olarak anlaml› bir fark saptanamam›ßt›r (p>0.05).

160 yaßl› bireyin yaßam kalitesi ölçe¤i puan ortalamalar› in-celendi¤inde; bireylerin fonksiyonel durum alt baßl›¤›ndan 64.28±29.16, esenlik alt baßl›¤›ndan 58.63±18.24, genel sa¤l›k alt baßl›¤›ndan 57.24±15.28 ve toplam yaßam kalitesi ölçe¤in-den ise 60.05±17.41 puan ald›klar› saptanm›ßt›r.

Tablo 3’de düßme korkusu ile yaßam kalitesi aras›ndaki iliß-ki gösterilmektedir. Düßme korkusu olmayan bireyler, fonksi-yonel durum ve esenlik alanlar›nda ve toplam yaßam kalitesin-de orta kalitesin-derecekalitesin-de veya çok düßme korkusu olan bireylerkalitesin-den daha yüksek puan alm›ßlard›r (p<0.05). Genel sa¤l›k alg›lay›ß› alan›nda ise; hiç düßme korkusu yaßamayan bireylerin orta de-recede veya çok düßme korkusu yaßayan bireylerden daha yüksek puan almalar›na ra¤men aralar›ndaki fark anlaml› ola-rak saptanmam›ßt›r (p>0.05).

TARTIÞMA

Düßme, yaßl› bireylerde morbitide ve immobiliteye neden olan ve s›k görülen, ciddi bir sa¤l›k problemidir (7). Her y›l 65-74 yaß aras›ndaki yaßl›lar›n dörtte birinin düßtü¤ü bunlar›n üç-te birinin 6 ay içinde üç-tekrar düßtü¤ü ve düßmenin yaßl›larda önemli bir mortalite nedeni oldu¤u bildirilmektedir (18). Ça-l›ßmam›zda, araßt›rma kapsam›ndaki bireylerin yar›s›n›n daha önce düßme deneyimi yaßad›¤› ve yaklaß›k olarak %23.8’inin son 6 ay içinde düßtü¤ü saptanm›ßt›r. Walker ve Howland

(1991) yapt›klar› çal›ßmada; yaßl›lar›n % 53’ünün son y›llarda düßme deneyimi yaßad›¤›n› ve %32’sinin ise son bir y›l içinde düßtü¤ünü saptam›ßlard›r (3). Bu sonuçlar çal›ßmam›z›n so-nuçlar› ile paralellik göstermektedir.

Düßme korkusu, fiziksel yetersizli¤e neden olan ve yaßam kalitesini azaltan ba¤›ms›z bir risk faktörü olarak tan›mlanmak-tad›r (13). Düßme korkusu bir çok yaßl› birey taraf›ndan yaßa-nan bir semptomdur ve ileri yaß, denge bozuklu¤u ve mobili-te azalmas› ile ilißkili oldu¤u bildirilmekmobili-tedir (7, 9). Düßme korkusunun prevalans› tam olarak bilinmemekle birlikte, bu oran› %25-85 aras›nda bildiren çal›ßmalar mevcuttur (4, 6, 7, 10, 19). Çal›ßmam›zda da araßt›rma örneklemini olußturan bi-reylerin yar›s›ndan fazlas›n›n (%69.4) düßmekten korktu¤u saptanm›ßt›r. Düßme korkusu prevalans›n›n kad›nlar ve daha önce düßme öyküsü yaßayan bireyler aras›nda daha yüksek ol-du¤u literatürde bildirilmektedir (7, 20, 21). Çal›ßma sonucun-da, kad›nlar›n erkeklerden, daha önce ve son 6 ay içinde dü-ßenlerin düßmeyenlerden daha çok düßme korkusu yaßad›kla-r› saptanm›ßt›r. Düßme korkusunun s›kl›kla düßme sonras› ge-lißti¤i fakat böyle bir öykü olmadan da gelißebilece¤i bilinmek-tedir (9). Bu çal›ßmada erkekler ile k›yasland›¤›nda, yaßl› ka-d›nlar›n daha çok düßme korkusu insidans›na sahip olduklar› görülmüßtür. Bu bulgular daha önceki çal›ßmalara benzerdir (4, 6, 13, 22-24) ve çal›ßma sonuçlar›n› desteklemektedir. Yaß-l› kad›nlar›n erkeklerden daha fazla osteoporoza ve kas-iskelet sistemi güçsüzlü¤üne yakaland›klar› ve bu gibi sorunlar›n da-ha fazla düßmeye ve düßme korkusuna yol açabilece¤i bilin-Tablo 22: Düßme Korkusu ve Günlük Yaßam Aktiviteleri Aras›ndaki ‹lißiki

Çok kkorkuyor Biraz kkorkuyor Hiç kkorkmuyor

n % n % n % P Banyo yyapma Yar› ba¤›ml› 21 58,3 11 30,6 4 11,1 p = 0.005 Ba¤›ms›z 43 34,7 36 29,0 45 36,3 Giyinme Yar› ba¤›ml› 9 75,0 3 25,0 – – p = 0.04 Ba¤›ms›z 55 37,2 44 29,7 49 33,1 Tuvalete ggitme Yar› ba¤›ml› 4 80,0 1 20,0 – – p = 0.086 Ba¤›ms›z 60 38,7 46 29,7 49 31,6 Taß›ma Ba¤›ml› 1 33,3 2 66,7 – – Yar› ba¤›ml› 4 80,0 1 20,0 – – p = 0.182 Ba¤›ms›z 59 38.8 44 28,9 49 32,2 Kontinans Yar› ba¤›ml› 1 50,0 1 50,0 – – p = 0.617 Ba¤›ms›z 63 39,9 46 29,1 49 31,0 Beslenme Yar› ba¤›ml› 4 80,0 1 20,0 – – p = 0.150 Ba¤›ms›z 60 38,7 46 29,7 49 31,6

(5)

mektedir (4). Ayr›ca, kad›nlar›n erkeklere oranla korku duygu-lar›n› daha rahat ifade edebilmelerinin de bu durumda etkili olabilece¤i düßünülmektedir. Çal›ßmam›zda daha önce düßen bireyler tekrar düßmekten hiç düßmeyenlere oranla daha fazla korkmaktad›rlar. Vellas ve arkadaßlar› (1997) evlerinde ba¤›m-s›z olarak yaßayan 60 yaß üzerindeki 487 yaßl› bireyi inceledi¤i çal›ßmas›nda; son 2 y›l içinde düßen 219 bireyin %32’sinin düß-me korkusu yaßad›¤› bildirilmißtir (23). Bu sonuçlar çal›ßmam›-z›n sonuçlar›yla uyumludur. Daha önce düßmüß olan yaßl› bi-reyler düßme korkusu yönünden de¤erlendirilmeli ve uygun e¤itim ve destekle korkular› azalt›lmaya çal›ß›lmal›d›r.

Görme sorunu olan ve ekstremitelerinde güç kayb› olan bireylerin bu tür sorunu olmayanlara göre düßmekten daha çok korktuklar› saptanm›ßt›r. Suzuki ve ark’n›n (2002) çal›ßma sonuçlar›na göre, ekstremitelerinde güç kayb› olan kad›nlar düßmekten daha çok korktuklar›n› bildirmißlerdir (4). Bizim çal›ßmam›za karß›t olarak, bu çal›ßmada görme sorunu ile düß-me korkusu aras›nda bir fark saptanamam›ßt›r (4). Tinetti ve ark (1995) ve Vellas ve ark (1997) düßme korkusu olan ve dü-ßen bireylerin önemli derecede denge ve yürüme bozuklukla-r›na sahip oldu¤unu belirtmißlerdir (23, 25).

‹leri yaßta olan bireylerin, yaßla birlikte vücut fonksiyonla-r›ndaki azalma veya düßme deneyimi gibi nedenlerle daha faz-la düßme korkusu yaßamafaz-lar› daha beklenebilir. Bununfaz-la bir-likte, çal›ßmam›zda 80 yaß ve üzerindeki bireylerin daha fazla düßme korkusu yaßamas›na ra¤men, analizde anlaml› bir fark saptanmam›ßt›r. Vellas ve ark (1997)’n›n çal›ßmalar› araßt›rma sonuçlar›m›z› desteklemektedir (23). Bizim çal›ßmam›za karß›t olarak; Arfkan ve ark (1994) toplumda yaßayan yaßl› bireyler üzerinde yapt›klar› çal›ßmada; düßme prevalans›n›n yaßla bir-likte artt›¤›n› bildirmißlerdir (6). Erdem ve Emel (2003) ileri yaßta olan bireylerin düßmekten daha fazla korktuklar›n› belir-lemißlerdir. (13). Benzer ßekilde, Murphy ve ark (2003) da 80 yaß üzerindeki bireylerin daha fazla düßme korkusu yaßad›kla-r›n› bildirmißlerdir (26).

Araßt›rma kapsam›na al›nan 160 yaßl› bireyin temel günlük yaßam aktivitelerini de¤erlendiren GYAS puan ortalamas› 11.56±1.09 olarak saptanm›ßt›r. Tam puan›n 12 oldu¤u GYAS’ndan, bireylerin tama yak›n puan ald›klar› görülmekte-dir. Dißçigil ve ark. tam fonksiyonun 6 olarak de¤erlendirildi-¤i çal›ßmalar›nda, çal›ßmadaki bireylerin GYAS’dan 5.1 gibi ta-ma yak›n puan ald›klar› belirtilmißtir (27). Bu sonuçlar çal›ßta-ma sonuçlar›m›z ile uyum içindedir.

Yap›lan prospektif çal›ßmalarda düßme korkusunun veya öz yeterlili¤in düßük olmas›n›n günlük yaßam aktivitelerini (GYA) gerçekleßtirme yetene¤ini azaltt›¤› bildirilmektedir (12,

28-29). Bizim çal›ßmam›zda da; bireylerin banyo yapma ve gi-yinme gibi günlük yaßam aktivitelerini gerçekleßtirme durum-lar›n›n düßme korkusundan etkilendi¤i; bu aktivitelerde biraz yard›ma ihtiyac› olan bireylerin ba¤›ms›z olanlara göre düß-mekten daha çok korktuklar› belirlenmißtir. Yaßl› bireylerin ev içinde en çok banyo gibi kaygan zeminlerde düßtü¤ü literatür-de belirtilmektedir (30). Bu neliteratür-denle yaßl›lar›n banyo yapma yetene¤inin etkilendi¤i ve düßme korkusunun daha fazla ola-bilece¤i düßünülmektedir. Yeßilbalkan ve Karadakovan (2003) çal›ßmalar›nda yaßl› bireylerin %13.4’ünün banyo yaparken düßmekten korktu¤unu bildirmißlerdir (31). Tuvalete gitme, yürüme, kontinans ve beslenme gibi aktivitelerde yar› ba¤›ml› bireylerin ba¤›ms›z olanlara göre daha çok düßmekten kork-tuklar› fakat bu sonucun anlaml› olmad›¤› saptanm›ßt›r (Tablo 2). Suzuki ve ark (2002) çal›ßmalar›nda; yürüme ve banyo yap-ma aktivitelerinde tam yard›yap-ma ihtiyac› olan kad›nlar›n ba¤›m-s›z olanlara göre düßmekten daha çok korktuklar›n› belirtmiß-lerdir (4).

Yaßam kalitesi ölçe¤i ve alt baßl›klar›ndan al›nabilecek en yüksek puan›n 100 oldu¤u dikkate al›n›rsa araßt›rma kapsa-m›ndaki yaßl›lar›n puanlar›n›n “orta düzey”de oldu¤u görül-mektedir. Ersoy ve Demirel (2003) yaßl› bireylerin yaßam kali-telerini inceledi¤i çal›ßmalar›nda erkeklerin, yaßam kalitesi öl-çe¤inin alt baßl›klar›ndan orta düzeyde puan ald›klar›n› bildir-mißlerdir (32). Bu sonuçlar çal›ßmam›z› destekler niteliktedir. Düßme korkusunun yaßl›lar›n yaßam kalitesi üzerinde ge-niß alanlarda etkiye sahip oldu¤u ve düßme korkusunun daha düßük yaßam kalitesi puanlar› ile ilgili oldu¤u bildirilmektedir (4, 13, 24). Çal›ßmam›zda, düßme korkusu ile yaßam kalitesi öl-çe¤i aras›ndaki ilißki incelendi¤inde; fonksiyonel durum, esen-lik ve toplam yaßam kalitesi aras›nda anlaml› bir fark saptan›r-ken; genel sa¤l›k alg›lay›ß› ile düßme korkusu aras›nda bir fark saptanmad›¤› görülmüßtür. Her alt baßl›kta düßmekten çok korkan bireylerin, düßmekten hiç korkmayanlara göre daha düßük yaßam kalitesi puanlar› ald›¤› görülmüßtür. Düßme kor-kusu artt›kça yaßam kalitesinin azald›¤› görülmektedir. Cum-ming ve arkadaßlar› (2000); düßme korkusunun veya öz yeter-lili¤in düßük olmas›n›n yaßam kalitesini azaltma e¤iliminde ol-du¤unu belirtmißlerdir (29). Düßme sonras› gelißen depresyon ve güven kayb›, tekrar düßme korkusu ve anksiyetesi gibi emosyonel problemlere ba¤l› olarak hastalar›n yaßam kalitesi-nin fonksiyonel durum ve esenlik alt baßl›¤› puan›n›n azald›¤› düßünülmektedir.

Tablo 33: Düßme Korkusu ve Yaßam Kalitesi Aras›ndaki ‹lißki

Çok kkorkuyor Biraz kkorkuyor Hiç kkorkmuyor

Ort. SD Ort SD Ort. SD P

Fonksiyonel DDurum 57,64 28,19 55,55 28,71 70,77 29,63 P: 0.048

Esenlik 52,18 17,60 63,56 16,68 62,32 18,32 P: 0.001

Genel SSa¤l›k 54,02 15,13 58,48 15,54 60,25 14,72 P: 0.079

(6)

THE RELATIONSHIP BETWEEN FEAR OF FALLING, ACTIVITIES OF DAILY LIVING AND QUALITY OF LIFE

SONUÇ VE ÖNER‹LER

Araßt›rma sonucunda; düßme korkusu ile temel günlük ßam aktiviteleri aras›nda ilißki oldu¤u; düßme korkusunun ya-ßam kalitesini direkt ve olumsuz olarak etkiledi¤i; daha fazla düßme korkusu yaßayan bireylerin daha düßük yaßam kalitesi puanlar› ald›klar› saptanm›ßt›r.

Elde edilen bu sonuçlara göre;

1. Düßme korkusu olan yaßl› bireyler için düßmeyi önleyici önlemler konusunda rehabilitasyon programlar›n›n haz›r-lanmas›,

2. Yaßl› bak›m kurumlar›ndaki bireylerin düßme riski ve düß-me korkusunun hemßire ve di¤er sa¤l›k ekibi üyeleri ile birlikte de¤erlendirilmesi,

3. Yaßl› bak›m kurumlar›nda bireylerin düßmelerini önleyici gerekli düzenlemelerin yap›lmas›,

4. Düßme riski fazla olan bireylerin önerilen baston, walker gibi gerekli yard›mc› araçlar› kullanmalar› konusunda uya-r›lar›n yap›lmas› ve teminin sa¤lanmas› önerilebilir. KAYNAKLAR

1. Bilginer B ve ark. Adana Huzurevi ve Yeni Baraj Sa¤l›k Oca¤› Böl-gesindeki 65 yaß ve üzeri yaßl›n›n demografik özellikleri. V. Ulusal Halk Sa¤l›¤› Kongresi Bildiri Kitab›. ‹stanbul; 1996:168-169. 2. http://www.ncemsf.org/pulse/archive/a5-2-2.htm , Erißim Tarihi

Þubat 2003.

3. Walker JE, Howland J. Falls and fear of falling among elderly per-sons living in the community: Occupational therapy interventi-ons. Am J Occup Ther. 1991;45(2):119-22.

4. Suzuki M, Ohyama N, Yamada K, Kanamori M. The relationship between fear of falling, activities of daily living and quality of life among elderly individuals. Nursing and Health Sciences. 2002,4:155-161.

5. Parry SW, Steen N, Galloway SR, Kenny RA, Bond J. Falls and con-fidence related quality of life outcome measures in an older Bri-tish cohort. Postgrad Med J. 2001; 77(904):103-8.

6. Arfken CL, Lach HW, Birge SJ, Miller JP. The prevalence and cor-relates of fear of falling in elderly person living in the community. Am J Public Health. 1994;84(4):565-70.

7. Murpy S, Williams CS, Gill TM. Characteristics associated with fe-ar of falling and activity restriction in community-living older per-sons. Journal Of American Geriatrics Society. 2002, 50:516-520. 8. Tinetti ME, Richman D, Powell L. Falls efficacy as a measure of

fe-ar of falling. J Gerontol 1990;45(6):P239-43.

9. Bruce DG, Devine A, Prince RL. Recreational physical activity le-vels in healthy older women: the importance of fear of falling. Jo-urnal Of American Geriatrics Society. 2002,50:84-89.

10. Kressig RW, Wolf SL, Sattin RW, O’Grady M, Greenspan A, Curns A, Kutner M. Associations of demographic, functional, and beha-vioral characteristics with activity-related fear of falling among ol-der adults transitioning to fragility. Journal of American Geriatrics Society 2001;49:1456-62.

11. Murphy J, Isaacs B. The post- fall syndrome: A study of 36 elderly patients. Gerontology 1982;28:265-70.

12. Erdem M, Emel FH. Yaßl›larda mobilite düzeyi ve düßme korkusu-nun belirlenmesi. II. Ulusal Yaßl›l›k Kongresi, Denizli, 19-22 Nisan 2003,: 226-36.

13. Brouwer B, Walker C, Rydahl SJ, Cukham EG. Reducing fear of fal-ling in seniors through education and activity programs: A rando-mised trial. JAGS 2003;51:819-34.

14. Long L. Fall prevention & intervention in home care. Caring.

15. Rubenstein LZ. Comprehensive geriatric assessment. In: Abrams WB, Beers MH, Berkow R (eds). The Merck Manual Of Geriatrics Second Edition, Merck Research Laboratories. USA, 1995; 224-235.

16. P›nar R. Sa¤l›k araßt›rmalar›nda yaßam kalitesi. Sendrom. 1996;1(10):109-113.

17. http://www.fpnotebook.com/ger1.htm Erißim Tarihi: Þubat 2003.

18. Barber CE. Preventing falls in the elderly. http://www.ext.colos-tate.edu/pubs/consumer/10242html. Erißim 2002

19. Kim H, Yoshida H, Suzuki T, Ishizaki T, Hosoi T, Yamamoto S, Orimo H. The relationship between fall-related activity restriction and functional fitness in elderly women. Nippon Ronen Igakkai Zasshi 2001;38(6):805-11.

20. Friedman SM, Munoz B, West SK, Rubin GS, Fried LF. Falls and fe-ar of falling: which comes first? A longitudinal prediction model suggest strategies for primary and secondery prevention. Journal Of American Geriatrics Society. 2002;50:1329-1335.

21. Ness KK, Gurney JG, Ice GH. Screning, education, and Associated Behavioral responses to reduce risk for falls among people over age 65 years attending a community health fair. Phys Ther. 2003;83:631-37.

22. Suzuki M, Shimamoto T, Kawamura I, Takahasi H. Does gender make a differences in the risk of falls? A Japanese study. J Geron-tol. Nurs 1997;23:41-8.

23. Vellas BJ, Wayne SJ, Romero LJ, Baumgartner RN, Garry PJ. Fear of falling and restriction of mobility in elderly fallers. Age Ageing 1997;26(3):189-93.

24. Lachman ME, Howland J, Tennstedt S, Jette A, Assmann S, Peter-son EW. Fear of falling activity and restriction: The survey of ac-tivities and fear of falling in the elderly (SAFE). J Gerontol a Biol Sci Med Sci 1998;53:43-50.

25. Tinetti ME, Inouye SK, Gill TM, Doucette JT. Shared risk factors for falls, incontinence, and functional dependence. JAMA 1995;273:1348-53.

26. Murphy SL, Dubin JA, Gill TM. The development of fear of falling among community-living older women: predisposing factors and subsequent fall events. J Gerontol a Biol Sci Med Sci 2003;58(10):M943-7.

27. Dißçigil G, Gemalmaz A, Baßak O. Huzurevi sakinlerinin günlük yaßam aktivitelerinin de¤erlendirilmesi. Türk Geriatri Vakf›, I. Ulu-sal Geriatri Kongresi Kongre Kitab›, 30 Ekim-3 kas›m 2002, Belek, Antalya, p: 171.

28. Mendes de Leon CF, Seemon TE, Baker DI, Richardson Ed, Tinet-ti ME. Self-efficacy, physical decline, and change in funcTinet-tioning in community-living elders: a prospective study. J Gerontol B Psycol Sci Soc Sci 1996;51(4):S183-90.

29. Cumming RG, Salkeld G, Thomas M, Szonyi G. Prospective study of the impact of fear of falling on activities of daily living, SF-36 score, and nursing home admission. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2000;55(5): M299-305.

30. Robin DW. Falls and gait disorders. In: Abrams WB, Beers MH, Berkow R (eds). The Merck Manual Of Geriatrics Second Edition, Merck Research Laboratories. USA, 1995; 65-78.

31. Usta Yeßilbalkan Ö, Karadakovan A. Narl›dere Dinlenme ve Bak›-mevinde yaßayan yaßl› bireylerdeki düßme s›kl›¤›n› ve düßmeyi et-kileyen faktörlerin incelenmesi. 2. Ulusal Geriatri Kongresi Kong-re Kitab›, 20 Ekim-24 Ekim 2003, Kemer, Antalya, 144-45. 32. Ersoy AF, Demirel H. Yaßl›larda Sa¤l›k Aç›s›ndan Yaßam Kalitesi.

Referanslar

Benzer Belgeler

Çal›flmam›zda, ISS puan› 50’den küçük olan olgularda bafl-boyun ve gö¤üs bölge- lerindeki çoklu yara oran›n›n ISS puan› 50’den büyük olgulara göre

Atalay Gündüz (Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, Türkiye) Doç. Bahar Dervişcemaloğlu (Ege Üniversitesi,

Bu, benim gibi takvim merakı olan biri için imtihandı... Ama cehaletimi yüzüme hiç mi

Bu bulgular ışığında yaratıcı dramanın yöntem olarak kullanıldığı Türkçe öğretimi sürecinde öğrencilerin sözvarlığını geliştirmede başarılı

Amanda Miller bu doğaçlama pratiğini kendi atölyelerinde, performansta hareketin araştırılması ve dansçılara mekân içerisinde net ve belirli bir hareket kurmak

Karşılaştırma sonunda siber zorbalığa ilişkin duyarlılık ölçeği puanları arasındaki farkın istatistiksel olarak deney grubu lehine anlamlı olduğu

Platelet kaynakl› büyüme faktörü (PDGF), iki farkl› gene ait iki üründen oluflan dimerik yap›da, bir polipeptiddir. PDGF-A ve PDGF-B bu dimerik yap›y›

Bütün haldeki patates yumruları ile yapılan testler ile belirlenen sertlik ve elastiklik modülü değerleri ile silindirik numuneler ile yürütülen testlerden elde edilen