T A R IM D A T E K N O LO JİK D EĞ İŞM E VE Y AY G IN EĞ İTİM
Doç. Dr. Cem ALPAR
B irin c i Beş Y ıllık K alkınm a Plânı T ü rk e k o n o m is in in a m a ç la nan ka lkınm a d üze yin e ulaşm asında hızla sa na yile şm e z o ru n lu lu ğun u ve bu sa n a yile şm e n in s tra te jis in i açıkça o rta ya k o ym u ştu r. Plâna g öre: "Y a tırım ö n c e lik le rin in sa pta nm asın d a, m a liy e t k a rşı la ştırm a la rı uzun b ir g ö rü ş açısından d e ğ e rle n d irilm iş , s e k tö rle rin g e lişm e h e d e fle ri d in a m ik b ir m u ka yese li m a liy e t yapısı g özö n ü n - de tu tu la ra k sa p ta n m ış tır (1). A ç ık tır ki, sa na yile şm e ye v e rile n bu d e n li önem ta rım sa l ke sim in kalkınm aya o la n ka tkısın ın ihm al e d i le ce ği anlam ını taşım a m a kta d ır. A k s in e hızla sa na yile şm e g ereğ i, tarım sal ke sim in b u g ü n kü g e le n e kse l yapısının d e ğ iş tirilm e s in e , başka b ir d eyişle , tarım ve sanayi a ra sın d aki ik ili (dual) yapının o r tadan ka ld ırılm a sın a bağlıdır. T a rım sal ke sim d e sa ğ la n m a k istenen g e liş m e ise, bu s e k tö rd e g e le n e kse l ü re tim y ö n te m le rin in m odern ü re tim y ö n te m le rin e g e çm e yi z o ru n lu kılm a kta d ır.
T arım da yaygın e ğ itim in s o ru n la rın a d eğ in m e d e n evvel, T ü rk tarım ının b ugün için d e b u lu n d u ğ u te k n o lo jik d üze yin i a ç ık la y a b il m ek bakım ından b irk a ç sayısal ö rn e k ve rm e n in g e re k li o ld u ğ u ka nısındayım . 1970'de T ü rk iy e ’de h e k ta r başına k u lla n ıla n kim yevî g ü b re m ik ta rı, saf m adde ü zerind e n 24 kg. o ld u ğ u halde bu m ik ta r İta ly a ’da 82, Y u n a n is ta n 'd a 84, F ra n sa ’da 204 kg. dır. Aynı yılda T ü rk iy e ’de h ekta rd a ku lla n ıla n m ü ca de le ilâcı 1,8 kg. o ld u ğ u h a l de bu m ik ta r İtalya 'd a 5,2 ve Y u n a n ista n 'd a 7,1 kg. dır. T ra k tö r b a kım ından da d urum aynıdır. T ü rk iy e 'd e 100 h ekta ra düşen tra k tö r sayısı 0,35 iken bu İta lya 'd a 3,80, Y u n a n is ta n ’da 1,77, Fransa'da ise 6,37 d ir (2).
A ç ık tır ki, T ü rk iy e 'n in d iğ e r ü lk e le rle tarım s e k tö rü n d e , a ra sın da b ulunan bu te k n o lo jik açığı ka p a ta b ilm e si için , fiz ik î g ird ile rin
(1) Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, s. 44.
(2) İktisadî Durum Raporu 1975, TZOB Yayını, s. 1079.
a rttırılm a s ı yanında, bu g ird ile rin b ilin ç li b ir ş e k ild e ku llanılm asını s a ğ la ya ca k b ir ta rım sa l e ğ itim s is te m in in de g e liş tirilm iş olm ası g e re k lid ir. Bu n o kta d a tarım da yaygın e ğ itim d e n b e kle n e n am açları üç g u ru p iç in d e to p la y a b iliriz . 1. Ç iftç in in ye ni te k n o lo jiy i k u lla n m aya hazır hale g e tirilm e s i, 2. Bu te k n o lo jiy i u y g u la y a b ilm e s i için ç iftç in in g e re k li o la n b e ce ri ile d on a tılm ası, 3. Yeni te k n o lo jin in u y g ulanm asına o la n a k s a ğ la ya ca k k re d i ve d iğ e r m addî o la n a kla rın ç iftç i iç in hazır hale g e tirilm e s id ir.
T arım da yaygın e ğ itim in ö z e llik le rin i b e lirle y e n bu üç u n su r a y rı ayrı önem a rz e tm e k te d ir. B u n la rd a n b irin in ye rin e g e tirilm e y iş i yaygın e ğ itim d e n b eklen e n a m a çlara ulaşm ada b ü yü k d a rb o ğ a z ların o rta ya çıkm asına neden o la c a k tır. Ö rn e ğ in tra k tö rle tarım ın daha fazla hasıla sağlaya ca ğın ı in a nd ırıla n ç iftç ile rin aynı zam anda g e re k li tra k tö rü a la ca k m addî o la n a k la rla da d e s te k le n m e s i, g e re k ir.
Tarım sal ke sim d e yaygın e ğ itim ko n u su n d a yapılan ça lış m a la r üç g u ru p iç in d e to p la n a b ilir. B un la r:
1. Tarım iş le tm e le rin d e kadının e ğ itim i, 2. M ü s ta k b e l ta rım c ıla rın e ğ itim i,
3. F iile n tarım yapan ç iftç ile rin e ğ itim id ir.
İlk ik i y ö n te m o la ra k A B .D .'den a k ta rılm ış ve T ü rk to p lu m u - nun ö z e llik le ri ile bağdaşm adığı iç in de başarılı o la m a m ıştır. Tarım yapan ç iftç in in e ğ itim i de hâlen d iğ e r e ğ itim fa a liy e tle rin e nazaran daha başarılı o la ra k s ü rd ü rü lm e k te d ir. Bu ko nu d a yapılan e ğ itim fa a liy e tle ri ü ç yö n lü d ü r.
1. Yayın ça lışm a ları,
2. G öze h ita p eden film le r. 3. P ra tik u ygu la m a la r.
A ç ık tır ki, o ku m a yazm a o ra nın ın ç o k d ü ş ü k o ld u ğ u ve bu o ra nın b ö lg e le ra ra sı b ü yü k fa rk lılık la r g ö s te rd iğ i b ir ü lke d e e ğ itim a ra cı o la ra k yayım fa a liy e tle rin d e n b e k le n e c e k s o n u ç la r da ç o k kısıtlı o la c a k tır (3) B ug ü ne d e k yapılan film ça lışm a ları da y e te rli b ir
dü-(3) Örneğin Türkiye'de okur-yazar oranı 1970 yılında %50 civarında bulunmak taydı. Gene 1970 verilerine göre okur-yazar oranı Marmara bölgesinde %65,7 Güney Doğu Anadolu Bölgesinde ise %26.2’dir. Bakınız Yaygın Eğitim Özel İhtisas Komisyonu, D.P.T. 1970.
zeye u la şm am ıştır. B unun n e d e n le ri ö z e llik le film le rin dış kaynaklı o lm a la rı n ed e niyle T ü rk to p lu m u n u n ö z e llik le rin i yansıtm a yışla rı ve g ö s te ri sonrası film ü ze rin d e ç iftç ile re g e re k li a çıklam ala rın y a p ıl m ayışıdır. Ç iftç iy i ye ni te k n o lo jiy i ku lla nm aya hazır hale g e tir d ik ten so nra p ra tiğ e d ö n ü k b ir e ğ itim le ç iftç in in bu te k n o lo jiy i u y g u la ya b ile ce k b e c e ri ile d on a tılm ası da yaygın e ğ itim in ö n e m li b ir 7 aşam asıdır. A n c a k u ygulam ayı y ö n e te c e k z ira a t te k n is y e n le rin in
ço k sa yıd a ki kö yle re ulaşm ada ulaşım a ra çları bakım ından z o rlu k larla ka rşıla şm a ları ve ta rım sa l a ra z ile rin ço k u fa k p arçala ra b ö lü n m üş o lm a la rı bu konuda b ire r d a rb o ğ a z o la ra k o rta ya ç ık m a kta d ır.
B urada ü zerind e d uru lm a sı g e re k li olan d iğ e r b ir n okta e ğ itim fa a liy e tle rin in yaygın b ir a ra ştırm a ile de d e s te k le n m e s in d e k i z o ru n lu lu k tu r. U ygulam ada d e v le t ü re tm e ç iftlik le ri, z ira a t iş le ri g e nel m ü d ü rlü k le rin d e ara ştırm a ü n ite le ri vardır. A n c a k ç iftç ile r ile ü n ite le r arasında b ir b ilg i a lışve rişi sağlanam adığı iç in ç a lışm a la r iste n e n so n u cu v e rm e m e k te d ir. Hem en b e lirte lim ki, b elli b ir iklim altın d a ve c o ğ ra fî ko num da, y ılla rd ır ü re tim yapan ve bunun s o n u cu bazı b u lg u la r elde eden ç iftç ile rin bu b u lg u la rın ı g e re k d iğ e r ç iftç ile re ve g e re k s e a ra ştırm a ü n ite le rin e , z ira a t te k n is y e n le ri a ra cılığı ile a kta rılm a sı g e re k ir. A n c a k b u g ü n e ka d a r olan uygulam ada b öyle b ir s iste m de g e liş tirilm e m iş tir.
Tarım sal ke sim d e yaygın e ğ itim in bu ö z e lliğ i o n u n s ü re k li o l m asındaki z o ru n lu lu k ta n ile ri g e lm e k te d ir. Kanım ca bunu b ir ö r n ekle a ç ık la m a k y e rin d e o la c a k tır. A ç ık tır ki, ç iftç i için am aç, to p ra kta n en fazla hasılayı elde e tm e k tir. Ö rn e ğ in b elli b ir yılda b u ğ d ay tab a n fiy a tla rın ın % 70, fa k a t ta rım sa l g ird ile rin (sunî g üb re g ib i) piyasa fiy a tla rın ın % 100 oranında a rttığ ın ı varsayalım . B ura da so ru n bu ye ni fia t d e ğ iş m e le rin e karşı o p tim u m hasılayı v e re ce k g ird i b ile ş im le rin in ye n id e n sapta nm asıd ır. B öyle b ir saptam a ise ta rım sa l ke sim d e ç iftç in in s ü re k li o la ra k e ğ itim altın d a tu tu l masını z o ru n lu kılar.
* S on u ç o la ra k d iy e b iliriz ki, b ug ü ne d e k ta rım sa l ke sim de ya y gın e ğ itim in başarılı o la m am asında tarım to p ra k la rın ın ç o k u fak p arça la ra b ö lü n m ü ş lü ğ ü yanında, kırsa l ke sim de o k u r - yazar o ra nının d ü ş ü k olm ası, yaygın e ğ itim ça balarını ç o k fazla k u ru lu ş u n a ra larınd a b e lli b ir ko o rd in a s y o n sağlam adan s ü rd ü rm e ye ç a lışm a larının o lu m su z e tk ile ri o lm u ş tu r. K öye d ö n ü k e ğ itim ku ru lu la rın ın g e liş tirilm e s i-k ö y e n s titü le ri g ib i, to p ra k re fo rm u , ko o p e ra tifle ş m e ve k ö y -k e n t u ygu la m a la rının başlanm ası yaygın e ğ itim ç a b a la rın d aki k u ru lu ş la rın da ye n id e n d üze n le nm e si, yaygın e ğ itim d e n b e k lenen a m açlara da sa ğlıklı b ir ş e k ild e ulaşılm asını sa ğ la ya ca ktır.
