Girifl
Hepatit B virusu (HBV) ve hepatit C virusu (HCV) ile infekte hastalar›n kronik karaci¤er hastal›¤›na, onlar›n da siroza ve hepatoselüler karsinoma dönüflebildi¤i bili-nen bir gerçek olup tüm dünyada halen savafl›lan önemli bir toplum sa¤l›¤› problemidir. Her ikisinin de insandan insana parenteral, cinsel, perinatal ve horizontal yolla bu-laflabildi¤i bilinmektedir. ‹nfekte olan insanlar›n takibi ve tedavisi ülkemizde ve dünyada önemli mali külfetleri beraberinde getirmektedir. Bu çal›flmada Ayd›n ilindeki sa¤l›kl› popülasyonda HBV ve HCV infeksiyonunun s›k-l›¤›n›n, yafl ve cinsiyet ile iliflkisinin belirlenmesi amaç-lanm›flt›r.
Yöntemler
Bu çal›flmada 1993 ve 2000 y›llar›nda kan ba¤›fl›nda bu-lunan 20-55 yafl aras› 21 311’i (%95) erkek, 1128’i (%5) kad›n, toplam 22 439 sa¤l›kl› donör incelenmifltir. Donörle-rin %25.5’i 20-25, %36.1’i 26-35, %29.9’u 36-45, %8.5’i 46-55 yafl grubundayd›. HBV ve HCV infeksiyonunun se-rolojik belirleyicisi olarak donörlerde ELISA yöntemiyle HBsAg ve anti-HCV tarand› ve pozitif olanlar do¤rulama testi ile do¤ruland›. Sonuçlar›n istatistiksel de¤erlendiril-mesinde c 2 testi kullan›ld›.
Sonuçlar
Kan ba¤›fl›nda bulunan donörler HBsAg yönünden ta-rand›¤›nda %1.85 oran›nda pozitiflik bulunmufltur. Yafla gö-re pozitiflik yüzdeleri karfl›laflt›r›ld›¤›nda 36 yafl›n üstünde-ki donörlerde HBsAg pozitifli¤i di¤er gruplardan daha az bulunmufltur (p<0.05) (fiekil 1). Kad›nlarda HBsAg pozitif-li¤i %1.6 iken, erkeklerde %1.86 olup aralar›nda anlaml› bir fark yoktur (p>0.05) (Tablo 1).
Donörlerdeki anti-HCV pozitifli¤i incelendi¤inde tüm grupta %0.16 oran›nda bulundu. Yafla göre da¤›l›m›na ba-k›ld›¤›nda herhangi bir farkl›l›¤a rastlanmazken kad›n/er-kek aras›ndaki fark da istatistiksel olarak anlaml› bulunma-d› (Tablo 2).
Donörler 1993-1998 ve 1998-2000 y›llar› olarak iki gruba ayr›larak incelendi¤inde HBsAg pozitifli¤i ilk dö-nemde %2.48 iken, ikinci dödö-nemde %1.41; anti-HCV pozi-tifli¤inin ilk dönemde %0.21 iken, ikinci dönemde %0.12 oldu¤u ve bunun istatistiksel olarak anlaml› bir düflüfl oldu-¤u gözlendi (p<0.05) (fiekil 2).
‹rdeleme
Dünyada ve Türkiye’de kan yoluyla bulaflan viral hepa-tit etkenlerinden HBV ve HCV, kronik karaci¤er hastal›¤›, siroz ve hepatoselüler kanser gelifltirme riskleri nedeniyle önemli birer halk sa¤l›¤› sorunudur. Tedavi ve takip mali-yetlerinin yüksek olmas› bu hastal›klar›n kontrol alt›na al›n-mas› için yap›lan çal›flmalar›n önemini art›rm›flt›r.
Ülkemiz HBV yönünden dünya endemisite kriterlerine göre bölgeler aras› %3.9-12.5’lik farkl›l›k ile orta ende-mik bölgede bulunmaktad›r. Yap›lan çal›flmalarda normal popülasyonda HBsAg prevalans›n›n Türkiye’nin do¤u-Klimik Dergisi●Cilt 14, Say›:1 ●2001, s:22-24
22
Ayd›n Bölgesindeki Kan Donörlerinde HBsAg ve
Anti-HCV Seroprevalans› ve Yafl ve Cinsiyetle ‹liflkisi
Serhan Sakarya
1
, Günay Tuncer
1
, Hadi Yafla
2
, Ceyhan Çiçek
3
, Gürhan Kad›köylü
3
,
Vahit Yükselen
2
(1) Adnan Menderes Üniversitesi, T›p Fakültesi, ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Ayd›n (2) Adnan Menderes Üniversitesi, T›p Fakültesi, Gastroenteroloji
Bilim Dal›, Ayd›n
(3) Adnan Menderes Üniversitesi, T›p Fakültesi, ‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, Ayd›n
Özet: 1993-2000 y›llar› aras›nda Ayd›n Devlet Hastanesi ve SSK Ayd›n Hastanesi kan bankalar›na baflvuran 22 439 sa¤l›kl› donörde hepatit B ve C infeksiyonunun s›kl›¤›, yafl ve cinsiyet iliflkisi araflt›r›ld›. Bu çal›flmada 1128’i kad›n 21 311’i erkek donörde HBsAg ve anti-HCV tarand›. Tüm donörlerin 414’ünde (%1.85) HBsAg, 35’inde (%0.16) anti-HCV pozitifli¤i tespit edildi. HBsAg pozitifli¤i erkeklerde %1.86, kad›nlarda ise %1.6 bulundu. Donörlerden 45 yafl›n üstün-de HBsAg pozitifli¤inüstün-de anlaml› bir azalma görüldü. Kad›nlarda anti-HCV pozitifli¤i %0.27 bulunurken, erkeklerüstün-de %0.15 olarak bulundu. Anti-HCV pozitifli¤inin yaflla herhangi bir iliflkisi tespit edilemedi.
Anahtar Sözcükler: HBV, HCV, kan donörleri.
Summary: Seroprevalence of HBsAg and anti-HCV and their correlation to age and gender in blood donors in the province of Ayd›n.Prevalence of hepatitis B and C and relation with age and sex were assessed in 22 439 healthy donors applied to Ayd›n State Hospital and Social Security Hospital blood banks during the year 1993 and 2000. HBsAg and an-ti-HCV were screened in 1128 female and 22 439 male donors. HBsAg was positive in 414 (1.85%) and anan-ti-HCV was sitive in 35 (0.16%) of whole donors. 1.86% of males, and 1.6% of females were HBsAg-positive. Prevalence of HBsAg po-sitive donors was decreased in ages above the 45 years. 0.15% of males and 0.27% of the females were anti-HCV positi-ve. There was no relation between ages in anti-HCV-positive donors.
sundan bat›ya do¤ru geldikçe ve y›llara göre bak›ld›¤›nda azald›¤› gösterilmifltir (1-5). Kan donörlerine bak›ld›¤›nda HBsAg pozitifli¤inin bölgelere göre da¤›l›m› normal po-pülasyona benzerlik göstermektedir. Fakat asker donör oran›n›n azalmas›yla birlikte donörlerdeki pozitiflik oran› da dramatik bir düflüfl göstermektedir (6-13). Çal›flmam›z-da Ayd›n bölgesindeki HBsAg pozitifli¤i sivil donörlerde %1.85 bulunmufltur. Bu oran ülke genelinin ve Ege bölge-sindeki di¤er flehirlerin sivil donör oranlar›n›n da alt›nda bulunmufltur. Yafl artt›kça HBsAg pozitifli¤indeki azalma HBV infeksiyonunun do¤al seyriyle uyumluluk göster-mektedir (14).
Ülkemizdeki kan donörlerinde HCV prevalans› % 0.6 olup bu oran HBV prevalans›n›n çok alt›nda bulunmufltur (14). Bölgelere göre anti-HCV pozitifli¤i genel oranla karfl›laflt›r›ld›¤›nda istatistiksel olarak anlaml› bir farkl›l›k göstermemifltir (10,15-17). Bizim çal›flmam›zda tüm do-nörlerde anti-HCV pozitifli¤i %0.16’d›r. Bu prevalans Türkiye geneliyle ve Ege bölgesindeki di¤er flehirlerin
oranlar›yla karfl›laflt›r›ld›¤›nda HBsAg pozitifli¤ine ben-zer bir flekilde düflük bulunmufltur. Kad›n/erkek oran› ara-s›ndaki fark anlaml› bulunmam›fl; yafllara göre karfl›laflt›-r›ld›¤›nda da yafl gruplar› aras›nda anlaml› bir fark tespit edilememifltir.
Tüm bu veriler, Ayd›n bölgesindeki kan donörlerinde kanla bulaflan HBV ve HCV infeksiyonlar›n›n görülme s›kl›¤›n›n Türkiye ve Ege bölgesindeki di¤er flehirlere oranla daha az bulundu¤unu ve y›llarla birlikte anlaml› bir düflüfl oldu¤unu göstermektedir. Kan bankalar›nda ve çev-re sa¤l›¤› ile ilgili birimlerde al›nan önlemler, halk›n konu ile ilgili olarak bilgilendirilmesi ve rutin afl› uygulamas›, toplumda infekte kifli oran›n›n h›zla düflmesine neden ol-mufltur. Bu arada, risk grubunda olmayan kiflilerde ve ço-cuklarda rutin hepatit B afl›s› uygulamas›n›n Sa¤l›k Ba-kanl›¤› taraf›ndan 2000 y›l›ndan itibaren protokolden ç›-kart›lmas›n›n ilerki y›llardaki etkilerinin araflt›r›lmas› il-ginç olacakt›r.
23 Klimik Dergisi●Cilt 14, Say›:1
Tablo 1. Kan Donörlerinde HBsAg Pozitifli¤inin Yafl ve Sekse Göre Da¤›l›m›
Yafl Erkek HBsAg Oran Kad›n HBsAg Oran Toplam Toplam Genel
-Pozitif (%) -Pozitif (%) Donör HBsAg-Pozitif Oran (%)
20-25 5448 101 (1.85) 264 3 (1.14) 5 712 104 (1.82)
26-35 7785 175 (2.25) 322 7 (2.17) 8 107 182 (2.24)
36-45 6260 91 (1.45) 458 7 (1.53) 6 718 98 (1.45)
46-55 1818 29 (1.60) 84 1 (1.19) 1 902 30 (1.57)
Toplam 21 311 396 (1.86) 1 128 18 (1.60) 22 439 414 (1.85)
Tablo 2. Kan Donörlerinde Anti-HCV Pozitifli¤inin Yafl ve Sekse Göre Da¤›l›m›
Yafl Erkek Anti-HCV Oran Kad›n Anti-HCV Oran Toplam Toplam Genel
-Pozitif (%) -Pozitif (%) Donör Anti-HCV-Pozitif Oran (%)
20-25 5 448 5 (0.09) 264 0 - 5 712 5 (0.087)
26-35 7 785 12 (0.15) 322 2 (0.62) 8 107 14 (0.17)
36-45 6 260 12 (0.19) 458 1 (0.22) 6 718 13 (0.19)
46-55 1 818 3 (0.17) 84 0 - 1 902 3 (0.15)
Toplam 21 311 32 (0.15) 1 128 3 (0.27) 22 439 35 (0.16)
fiekil 1. HBsAg-pozitif kan donörlerinin yafla göre da¤›l›m›
* Di¤er gruplarla karfl›laflt›r›ld›¤›nda anlaml› bir düflüfl söz konu-sudur.
Yafl
HBsAg pozitifli¤i (%)
fiekil 2. 1993-1998 ve 1998-2000 y›llar› aras›nda kan do-nörlerinde HBsAg ve Anti-HCV prevalans›
* Di¤er gruplarla karfl›laflt›r›ld›¤›nda anlaml› bir düflüfl söz konu-sudur. HBsAg Anti-HCV Prevalans (%) 3 2 1 0 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 0-25 26-35 36-45 46-55
*
*
1993-1998 1998-2000*
*
Kaynaklar
1. Dündar ‹H, Yaman A, Çetiner S, K›l›ç NB, Apan TZ. Kan do-nörlerinde ve random seçilmifl hasta örneklerinde muhtelif he-patit markerlerinin s›kl›¤›. Türk Mikrobiyol Cemiy Derg 1994; 24: 236-9
2. Emekdafl G, Çavufllu fi, Kocabeyo¤lu Ö, Birinci ‹, Okur H, Güneli R. HBsAg and anti-HBs seropozitivity in four military hospitals [Abstract]. In: 3rd Congress of Balkan Military Me-dical Committee (May 10-13, 1998, Athens, Greece) Abstract Book, 1998:472
3. Sarper C. Kan donörleri, ayaktan ve yatan hastalarda hepatit B virus yüzey antijeni ve hepatit C virus antikor taramas› [Özet]. In: A¤açfidan A, Badur S, Külekçi G, eds. XXVII. Türk Mik-robiyoloji Kongresi (7-10 May›s 1996, Antalya) Program ve Özet Kitab›. ‹stanbul: Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti & Klinik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Derne¤i, 1996:175 4. Özacar T, Yegane-Tosun S, Zeytino¤lu A, Say›ner AA,
Tav-mergen E, Bilgiç A. ‹nfertilite olgular›nda hepatit A, hepatit B ve hepatit C seroprevalans› [Özet]. In: Tekeli E, Willke A, eds. VIII. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Kongresi (6-10 Ekim 1997, Antalya) Kongre Program ve Özet Kitab›. ‹stanbul: Klinik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›k-lar› Derne¤i & Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti, 1997: 434 5. Yegane-Tosun S, Özbakkalo¤lu B. Hepatit B afl›lamas› öncesi
serolojik tetkik yap›lmal› m›? [Özet]. In: IV. Ulusal Viral Hepa-tit Simpozyumu (4-6 Kas›m 1998, Ankara) Program ve Kongre Kitab›. Ankara: Viral Hepatitle Savafl›m Derne¤i, 1998:161 6. Dural S, Atalay G, Anter U. Ankara bölgesindeki kan
donörle-rinde HBsAg, anti-HCV, anti-HIV ve sifiliz’in 5 y›ll›k serop-revalans› [Özet]. In: Tekeli E, Willke A, eds. VIII. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Kongresi (6-10 Ekim 1997, Antalya) Kongre Program ve Özet Kitab›. ‹stanbul: Kli-nik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Derne¤i & Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti, 1997: 401
7. Ayaz C, Bolaman Z, Gül K, Yenice N. Diyarbak›r’da kan do-nörlerinde HBsAg ve anti-HIV antikoru araflt›rmas›. Klimik Derg 1992; 5 (2):87-8
8. Pat›ro¤lu T, Kumandafl S. Kan vericilerinde anti-HIV, sifiliz ve HBsAg taramas›. ‹nfeks Derg 1991; 5: 155-6
9. Yi¤it N, Güngör S, Yazg› H, Al F, Ayy›ld›z A. Atatürk Üniver-sitesi T›p Fakültesi Yakutiye Araflt›rma Hastanesine Ocak
1995-May›s 1997 tarihleri aras›nda baflvuran kan donörlerinde HBsAg, anti-HCV, anti-HIV ve sifiliz faktör araflt›r›lmas› [Özet]. In: Tekeli E, Willke A, eds. VIII. Türk Klinik Mikrobi-yoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Kongresi (6-10 Ekim 1997, Antalya) Kongre Program ve Özet Kitab›. ‹stanbul: Klinik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Derne¤i & Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti, 1997: 402
10. Ota¤ F, Erdo¤an E. Cerrahpafla T›p Fakültesi Kan Merkezi do-nörlerinin 3 y›ll›k tarama testleri sonuçlar›. Türk Mikrobiyol Cemiy Derg 1998; 28:85-90
11. Altu¤lu ‹, Say›ner AA, Yazan-Sertöz R, Erensoy S, Bilgiç A. Ege Üniversitesi Kan Merkezi’nde kan vericilerde HBsAg, an-ti-HCV ve anti-HIV 1/2 serolojik göstergelerinin araflt›r›lmas›. ‹nfeks Derg 1999; 13:281-3
12. Alt›ndifl M, Ar›bafl ET, Sütçü A, Baykan M. Konya bölgesi kan donörlerinde HBsAg s›kl›¤›. Selçuk Üniv T›p Fak Derg 1992; 13:17
13. Ayd›n F, Cany›lmaz D, Cihanyurdu D, Çubukçu K, Ertürk M. K.T.Ü. Farabi Hastanesi Kan Merkezine baflvuran 30 190 kan donöründe HBsAg, HCV, HIV ve sifiliz seropozitifli¤i [Özet]. In: Tekeli E, Willke A, eds. VIII. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Kongresi (6-10 Ekim 1997, Antalya) Kongre Program ve Özet Kitab›. ‹stanbul: Klinik Mikrobiyo-loji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Derne¤i & Türk MikrobiyoMikrobiyo-loji Cemiyeti, 1997: 445
14. M›st›k R, Bal›k ‹. Türkiye’de viral hepatitlerin epidemiyolojik analizi. In: K›l›çturgay K, Badur S, eds. Viral Hepatit 2001. Ankara: Viral Hepatitle Savafl›m Derne¤i, 2001: 9-55 15. Ündar L, Karado¤an ‹, Özserçe B, Y›lmazy›ld›z T. Kan
donör-lerinde anti-HCV prevalans› [Özet]. In: III. Ulusal Viral Hepa-tit Simpozyumu (7-9 Kas›m 1996, Ankara) Program ve Kong-re Kitab›. Ankara: Viral Hepatitle Savafl›m Derne¤i, 1996: P63 16. Felek S, Akbulut A, Kalkan A, Akbulut H. Elaz›¤’da kan do-nörlerinde anti-HCV prevalans› [Özet]. In: IV. Ulusal Viral Hepatit Simpozyumu (4-6 Kas›m 1998, Ankara) Program ve Kongre Kitab›. Ankara: Viral Hepatitle Savafl›m Derne¤i, 1998: 196
17. Kocazeybek B, Erentürk S, Sönmez B, Demiro¤lu C. Anti-HCV prevalans›n›n kan vericilerinde üç y›ll›k prospektif de-¤erlendirilmesi, seropozitif serumlar›n RIBA ve PCR ile karfl›-laflt›r›lmas›. Türk Mikrobiyol Cemiy Derg 1995; 25:135-41
Klimik Dergisi●Cilt 14, Say›:1
