135
Difl Hekimli¤i Ö¤rencilerinde Hepatit B ve C’nin S›kl›¤› ve
Üç Doz Rekombinant Hepatit B Afl› Sonras› Antikor
Dü-zeyleri (*)
Salih CESUR(**), Ayd›n Ç‹FTÇ‹(**), Aykut MISIRLIG‹L(***), ‹smail BALIK(**) ÖZET
Viral hepatitler sa¤l›k personelinin karfl›laflt›¤› sorunlar aras›nda ilk s›rada yer almaktad›r. Çal›flmam›zda yafl or-talamas› 20 olan 207 difl hekimli¤i ö¤rencisinde, HBsAg, Anti-HCV ve Anti-HBs s›kl›¤› ELISA yöntemi ile araflt›r›l-d›. Ayr›ca antikoru olmayanlara ( n= 95 kifli) 0,1,6 flemas› ile üç doz rekombinant hepatit B afl›s› yap›ld›. Üç dozdan 1 ay sonra anti HBs düzeyleri araflt›r›ld›. Çal›flma sonu-cunda HBsAg s›kl›¤› %0.9 iken (n=2 kifli), anti HCV s›kl›-¤› %0.48 (n=1 kifli) ve afl› öncesi koruyucu Anti-HBs s›k-l›¤› %54 idi (n=112 kifli). Üç doz afl› sonras› antikoru ol-mayanlarda (n=95 kifli) koruyucu düzeyde anti HBs oran› (>10 mlU/ml) %97.8 olarak elde edildi (n=93 kifli). Afl›ya ra¤men yeterli düzeyde antikor gelifltiremeyenlerde (n=2 kifli) ikinci bir kür afl›lamadan sonra %100 koruyucu anti-kor düzeyi elde edildi.
Anahtar kelimeler: Hepatit B ve C, antijen, antikor, preva-lans, afl›lama
SUMMARY
Frequency of Hepatitis B and C in Dental Students and Antibody Levels After Three Doses of Recombinant He-patitis B Vaccine
Viral hepatitis is one of the most frequent problems enco-untered in medical personnel. This study comprised of 207 dental students, with an average age of 20 years, who we-re tested for HBsAg, anti-HCV and anti-HBs using the ELISA method. Those without antibodies (n=95 cases), were administered three doses of recombinant hepatitis B vaccine on 0, 1 st and 6 th months. They were then tested for anti HBs one month after. At the end of the study, it was observed that the prevalance of HBsAg, anti-HCV and an-ti-HBs were 0.9 % (n=2 person) and 54 % (n=112 person) respectively. Those following the three doses of vaccine and having a protective level of antibodies (>10 mIU/ml) were 97.8 % (n=93 person). Despite the vaccines, two pa-tients had an unprotective level of antibodies and were re-vaccinized, eventually obtaining a 100 % protective level of antibodies.
Key words: Hepatitis B and C, antigen, antibody, preva-lence, vaccination,
G‹R‹fi
Viral hepatitler tüm dünyada oldu¤u gibi, ülkemizde de önemli bir sa¤l›k sorunudur. Viral hepatitler sa¤-l›k personelinin karfl›laflt›¤› sorunlar aras›nda ilk s›-rada yer almaktad›r. Hepatit B, C, D kan ve kan ürünleriyle, vücut salg›lar›yla hastadan hastaya, tadan sa¤l›k personeline ve sa¤l›k personelinden has-taya bulaflabilmektedir. Yüksek risk grubundaki
sa¤-l›k personelinin hepatit B afl›s› ile korunmas› müm-kündür (1).
Biz bu çal›flmada hepatit B ve C için yüksek risk gru-bunda yer alan difl hekimli¤i ö¤rencilerinde HBsAg, anti-HBs ve anti-HCV s›kl›¤› ve 3 doz hepatit B afl›-s› sonraafl›-s› koruyucu antikor düzeylerini saptamay› amaçlad›k.
GEREÇ VE YÖNTEM
Ankara Üniversitesi Difl Hekimli¤i Fakültesi ö¤ren-cisi olan ve yafl ortalamas› 20 olan 207 kifli (125 er-kek, 82 k›z) çal›flma kapsam›na al›nm›flt›r. Çal›flma Eylül-Temmuz 1997 tarihleri aras›nda yap›lm›flt›r. Ö¤rencilerin yafl›, cinsiyeti klinikte çal›flma süresi gibi bilgiler haz›rlanan formlara kaydedilmifltir. Da-(*) IX. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar›
Kon-gresinde Poster Olarak Sunulmufltur (3-8 Ekim 1999, Belek, An-talya)
(**) Ankara Üniversitesi T›p Fakültesi Klinik Bakteriyoloji ve ‹n-feksiyon Hastal›klar› Anabilim Dal›, S›hhiye,Ankara
(***) Ankara Üniversitesi Difl Hekimli¤i Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Ankara
136
Türk Mikrobiyol Cem Derg 30: 135-137
ha önceden afl›lananlar ise antikor düzeylerinin sap-tanmas› ve düzenli takiplerinin yap›labilmesi için ça-l›flmaya dahil edilmifllerdir. Al›nan kanlar›n serumla-r› ayn› gün makrosistem EL‹SA ile A.Ü. T.F. Klinik Bakteriyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› A.D EL‹SA laboratuvar›nda çal›fl›lm›flt›r. Anti-HBs düzeyi 10mlU/ml üzeri koruyucu titre olarak kabul edilmifl-tir.
BULGULAR
Seroprevalans hepatit B için (HBsAg ve anti-HBs toplam›) %54.9, HCV için ise %0.48 olarak bulundu. HBsAg, Anti-HBs ve Anti-HCV seroprevelanslar›n ise s›ras›yla; % 0.96, %54 ve %0.48 olarak bulundu. Koruyucu düzeyde antikoru olmayan (Anti-HBs<10mlU/ml’nin alt›nda) veya hiç antikoru ol-mayan 95 kiflide 0,1,6, aylarda yap›lan rekombinant hepatit B afl›s› bitiminden 1 ay sonras›nda koruyucu antikor düzeyi %97.8 (n=93 kifli) olarak bulunmufl-tur. Yeterli antikor düzeyi saptanmayan 2 ö¤rencide (%2.2), ikinci kür afl›lamadan sonra % 100 koruyucu antikor düzeyi elde edilmifltir (tablo 1).
TARTIfiMA
‹nfekte kan ve kan ürünleri ile temas halindeki sa¤-l›k personelinde HBV ve HCV ile infeksiyon gelifl-me riskinin daha fazla oldu¤u bildirilgelifl-mektedir. Sa¤-l›k personelinde HBV ve HCV ile karfl›laflma oran›, hastayla temastan çok, kan temas etme oran›yla pa-ralellik göstermektedir (2). Kanla do¤rudan temas› daha fazla olan cerrahlar, difl hekimleri, hemflireler, hasta bak›c›lar, laboratuvar teknisyenleri ve ilkyar-d›m çal›flanlar› daha yüksek risk alt›ndad›r (3-5). Perkütan temasla sa¤l›k hepatit B virüsü bulaflma olas›l›¤› %30 iken, hepatit C virusu için bu oran %3-4, HIV için bu oran %0,3’tür. Sa¤l›k çal›flanlar› kan donörlerine k›yasla daha yüksek anti-HCV prevalan-s›na sahiptir (6-8). Ülkemizde HBsAg
seropreveva-lans› %4-12.5 aras›nda , anti-HCV preveseropreveva-lans› ise %1 civar›ndad›r (9). ABD’de sa¤l›k çal›flanlar›nda HBV seroprevalans› normal popülasyonun 2-4 kat› olacak flekilde %15-30, anti-HCV seroprevalans› %1.4 ola-rak bildirilmifltir (10,11). Ülkemizde sa¤l›k persone-linde HBsAg ve anti-HBs oran› de¤iflik çal›flmalarda s›ras›yla %8 ve %40 oranlar›nda saptanm›fl olup, normal popülasyonun 2 kat›d›r (8). Difl hekimleri aras›nda anti-HCV prevalans› ABD’de %2 iken ‹tal-ya da %6 oran›nda bulunmufltur (12,13) ABD’de 456 difl hekiminde yap›lan bir çal›flmada HCV prevalan-s› erkek difl hekimlerinde %1.75, kad›nlarda %1.6 olarak bulunmufltur. Ayn› araflt›rmada kan donörle-rinde ise HCV prevalans› %0.14 olarak bulunmufltur . Bu araflt›rmada HCV seropozitifli¤i ile oral cerrahi aras›nda önemli bir iliflki oldu¤u saptanm›flt›r (12). Ülkemizde Hafta ve arkadafllar› yapt›klar› bir çal›fl-mada HCV prevelans›n› doktorlar aras›nda %2.7, difl hekimleri aras›nda %0.5, hemflireler aras›nda %2.1 oranlar›nda bulmufllard›r (13).
Göz ve arkadafllar› 154 difl hekimli¤i ö¤rencisinde HBsAg oran›n› %3,2 olarak tesbit etmifllerdir (14). Kurt ve arkadafllar› 162 sa¤l›k koleji ö¤rencisinde HBsAg ve anti-HBs oranlar›n› s›ras›yla %0.6 ve %8.6 olarak bildirmifllerdir. Külekçi ve arkadafllar› 433 difl hekimli¤i ö¤rencisinde HBsAg oran›n› %4.1 olarak bildirmifllerdir (16).
Çal›flmalar›m›zda difl hekimli¤i ö¤rencilerinde He-patit B ye karfl› afl›yla oluflan antikor cevab› litaratür-lerde bildirilenler uyumlu bulunurken HSsAg ve An-ti-HCV s›kl›¤› ülke ortalamas›n›n alt›nda bulunmufl-tur.
Sonuç olarak yüksek risk grubunda yer alan difl he-kimli¤i ögrencilerinin ve difl hekimlerinin Hepatit B ve C yönünden taranmas›n›n ve Hepatit B ye karfl› yeterli antikor cevab› olmayanlar›n rekombinant He-patit B afl›s› ile afl›lanmas›n›n infeksiyondan korun-man›n en etkili ve güvenilir yolu oldu¤u sonucuna var›ld›.
KAYNAKLAR
Per-137
sonelinde Hepatit B ve C seroprevalans›, Mikrobiyol Bült. ; 29:278 (1995).
2. Hadler SC : Hepatitis B vürus infection and health ca-re workers, Vaccine 8 (suppl): 24 (1990).
3. CDC, department of Health and Hunan Services. Re-commendations for protection against viral hepatitis, Ann Intern Med, 103: 395 (1985).
4. Karpuci J, Scapa E, Eschar J, et al: Vaccinations aga-inst hepatitis B in a general hospital in Israel: antibody le-vel before vaccination and immunogenicity of vaccine, Isr J Med Dci 29: 449 (1993).
5. HaIre S, Reyes L, Bryan JP, et al: Prevalance of hepa-titis B virus among health care workers in Blaze, Central America, Am J trop Med Hyg 53: 118 (1995).
6. Di Bisceglie: Hepatitis C, Lancet 251:351 (1998). 7. Ünal S, Çetinkaya Y: Edinsel immün yetmezlik sendro-mu. “Topçu AW, Söyletir G, Do¤anay M(ed): ‹nfeksiyon Hastal›klar›” kitab›, s.303 Ankara Nobel T›p Kitabevleri; (1996)
8. Çakalo¤lu Y. : Hepatit C virus infeksiyonu epidemiyo-lojisi, “Viral Hepatitis” s.191 (1994).
9. Sepkowitz KA: Occupationally acquired infections in health care workers part II, Ann Intern Med 125:917 (1997).
10. Gerberding JL : Incidence and prevalence of human
immunodefiency virüs, hepatitis B virus, hepatitis C virüs and cytomegalovirus among health care personnel at risk for blood exposure: Final report from a longutidinal study. 11, Klein RS, Freemen K, Taylor PE, et al : Occupatio-nal risk for hepatitis C virus infection among New York city dentists, Lancet 338:1539 (1991).
12. Ribero MC, Tagger A, Testori T, et al : Prevalence of HCV antibody among Italian practitioners, Proceedings of the third International Symposium on HCV. Strausburg, Sep :96 (1996).
13. Hafta A, Çolako¤lu S, Akk›z H, ve ark: Çukurova Bölgesinde çeflitli gruplarda anti-HCV prevalans›. Viral Hepatit Derg 1:46 (1996).
14. Göz M, M›s›rl›gil A, Cengiz AT, ve ark: T›p ve difl hekimli¤i ö¤rencilerinde HBsAg araflt›r›lmas›, ‹nfek Derg 6:253 (1992).
15. Kurt H Türkçapar N, Battal ‹, ve ark :Yüksek rik grubunda olan sa¤l›k çal›flanlar›nda viral hepatit (A, B, C, D) enfeksiyon s›kl›¤›, Viral Hepatit Derg 2:56 (1997). 16. Külekçi G, Balkanl› O, ‹nanç D, Güvener Z : Difl he-kimli¤i ö¤rencilerinde hepatit B prevalans›, Türk Mikrobi-yol Cem Derg 21:109 (1991).
2. Haemophilus influenzae ‹nfeksiyonlar› Simpozyumu
25 May›s 2001, ‹stanbul Düzenleyenler
Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti - Haemophilus Çal›flma Grubu ve
‹stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›
Yaz›flma Adresi: Prof.Dr.Müzeyyen Mamal Torun
‹.Ü.Cerrahpafla T›p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji A.D.
Tel: 0 212 588 48 00/1647-1648 Faks: 0 212 537 44 56
S. Cesur ve ark., Difl Hekimli¤i Ö¤rencilerinde Hepatit B ve C’nin S›kl›¤› ve Üç Doz Rekombinant Hepatit B Afl› Sonras› Antikor Düzeyleri
