127
Kronik Boyun A¤r›l› Olgularda Spinal Mobilite, A¤r› ve
Özürlülük ‹liflkisinin De¤erlendirilmesi
Correlation of Spinal Mobility, Pain and Disability in Chronic Neck Pain Patients
Ö
Özzeett
A
Ammaaçç:: Bu çal›flma, kronik boyun a¤r›l› olgularda spinal mobilite, a¤r› ve günlük yaflam aktivitelerindeki dizabilite düzeyleri aras›ndaki iliflkiyi araflt›rmak amac›yla planland›.
G
Geerreeçç vvee YYöönntteemm:: Çal›flmaya en az 6 ayd›r boyun a¤r›s› yak›nmas› olan, yafllar› 20-60 (45,48±8,83) y›l aras›nda de¤iflen toplam 100 hasta (19 erkek, 81 kad›n) al›nd›. Spinal mobilite Minnesota Üniversitesi taraf›ndan gelifltirilen CROM (Cervical Range of Motion) deluxe cihaz› ile fleksiyon, ekstansiyon, sa¤-sol lateral fleksiyonlar ve rotasyonlar ölçülerek de¤er-lendirildi. A¤r› Vizüel Anolog Skala ile ölçüldü. Olgular›n tümüne servi-kal vertebra hastal›klar› ile iliflkili dizabiliteyi ölçen Boyun Dizabilite ‹n-deksi (BD‹) uyguland›. Olgular›n a¤r› fliddeti ile a¤r› süresi, BD‹ skoru ve spinal mobilite ile olan iliflkisi araflt›r›ld›.
B
Buullgguullaarr:: A¤r› fliddeti artt›kça fleksiyon (r=-0,27, p<0,05) azal›rken BD‹ skorunun (r=0,69, p<0,001) artt›¤› belirlendi. BD‹ ile fleksiyon (r=-0,51, p<0,001), sola lateral rotasyon (r=-0,26, p<0,01), a¤r› fliddeti (r=0,69, p<0,001) aras›nda iliflki saptand›.
S
Soonnuuçç:: Kronik boyun a¤r›s›n› de¤erlendirmek için a¤r›, spinal mobilite ve dizabiliteyi ölçen yöntemlerinin kullan›lmas›n›n teflhis, tedavi ve tedavi-nin takibinde yararl› klinik belirteçler oldu¤u kanaatindeyiz. Türk Fiz T›p Rehab Derg 2005;51(4):127-130
A
Annaahhttaarr KKeelliimmeelleerr: Kronik boyun a¤r›s›, dizabilite indeksi, eklem hareket aç›kl›¤›
S
Suummmmaarryy
O
Obbjjeeccttiivvee:: This study evaluated relation between spinal mobility, pain and disability in chronic neck pain patients.
M
Maatteerriiaallss aanndd MMeetthhooddss:: One hundred patients (19 men, 81 women), ages ranged between 20-60 (45.48±8.83) years with chronic neck pain for a period of at least six months were included in the study. A cervical range-of-motion (CROM) device, developed by Minnesota University, was used to assess spinal mobility, including flexion, extension, right-left lateral flexion and, right-right-left lateral rotation. Pain intensity was as-sessed by using Visual Analogue Scale. The Neck Disability Index (NDI) related cervical spine disorder that was employed to the patients. R
Reessuullttss:: Statistically significant correlation was observed among pain intensity and flexion (r=-0.27, p<0.05) and NDI score (r=0.69, p<0.001). There was significant correlation between NDI and flexion (r=-0.51, p<0.001), and left lateral rotation.
C
Coonncclluussiioonn:: We believe that the evaluation of chronic neck pain with many–side measurement methods might be useful clinical indicators of diagnosis, treatment and monitoring of treatment outcome. Turk J Phys Med Rehab, 2005;51(4):127-130
K
Keeyy WWoorrddss:: Chronic neck pain, disability index, range of motion
Orijinal Makale / Original Article
Mustafa YILDIZ, Hakan TUNA, Siranufl KOK‹NO
Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, Edirne
Y
Yaazz››flflmmaa aaddrreessii:: Dr. Hakan Tuna-Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, 22030 Edirne
Tel: 0284-2356904 Faks: 0284-2359187 e-posta: hakantuna@trakya.edu.tr KKaabbuull TTaarriihhii:: May›s 2005
G
Giir
riifl
fl
Boyun a¤r›s›, %10-20 nokta prevalans› ve %30-50 yaflam bo-yu prevalans› olan yayg›n bir kas-iskelet sistemi hastal›¤›d›r (1-3). Doktora baflvuran çal›flan kad›nlar›n en s›k yak›nmas› boyun a¤-r›s› olmaktad›r. Kronik boyun a¤a¤-r›s› prevalans›n›n kad›nlarda %7, erkeklerde %5 oldu¤u bildirilmektedir (4).
Kronik a¤r› kliniklerinde boyun a¤r›s›, bel a¤r›s›ndan sonra s›kl›k bak›m›ndan ikinci s›radad›r. Yaflam boyunca s›kl›¤›
çal›flan-larda daha fazlad›r. ‹flçilerin %51-80’i en az bir kez boyun ve kol a¤r›s› ata¤› geçirir (5).
Boyun a¤r›s› semptomlar› birkaç hafta içinde kendili¤inden kaybolabilece¤i gibi, %30’u kronik boyun a¤r›s› olarak devam et-mektedir (1,3). Günümüzde patolojinin yetersizliklere, yetersizlik-lerin fonksiyonel k›s›tl›l›klara, fonksiyonel k›s›tl›l›klar›nda dizabili-teye yol açt›¤› teorisi ile çal›flmalar kurgulanmaktad›r (6). Kronik boyun a¤r›s› tedavi maliyetini artt›rmakta ve ifl kapasitesini azaltmaktad›r. Ayr›ca endüstriyel çal›flma alanlar›nda boyun
r›s›, bel a¤r›s› kadar ifl günü kayb›na neden olmaktad›r (1-3). Bu çal›flma, kronik boyun a¤r›l› olgularda spinal mobilite, a¤-r› ve günlük yaflam aktivitelerindeki dizabilite düzeyleri aras›nda-ki iliflaras›nda-kiyi araflt›rmak amac›yla planland›.
G
Ge
er
re
eç
ç v
ve
e Y
Yö
ön
ntte
em
m
Çal›flmaya en az 6 ayd›r boyun a¤r›s› yak›nmas› olan, yafllar› 20-60 (45,48±8,83) y›l aras›nda de¤iflen toplam 100 hasta (19 er-kek, 81 kad›n) al›nd›. Çal›flmaya dahil etme ve d›fllama kriterleri Tab-lo 1’de gösterilmektedir (7). Servikal bölgenin s›k görülen patoTab-loji- patoloji-lerinden biri olan omurgan›n dejeneratif hastal›¤› çal›flmadan d›fl-lanmad›. Olgular›n yafl, boy, a¤›rl›k, vücut kitle indeksi (VK‹) ve a¤-r› süresi kay›tland›. Tüm hastalaa¤-r›n, aya¤-r›nt›l› fizik muayeneyi taki-ben rutin laboratuvar tetkikleri ve radyografileri istendi.
Hastalar spinal mobilite, a¤r› ve günlük yaflam aktivitelerin-deki dizabilite parametreleri yönünden de¤erlendirildi. Spinal mobilite, Minnesota Üniversitesi taraf›ndan gelifltirilen CROM (Cervical Range Of Motion) deluxe cihaz› ile fleksiyon, ekstansi-yon, sa¤-sol lateral fleksiyonlar ve rotasyon de¤erleri ölçülerek de¤erlendirildi.
B
Booyyuunn aa¤¤rr››ss››nn››nn ddee¤¤eerrlleennddiirriillmmeessii:: A¤r› VAS (Görsel a¤r› ska-las›) ile de¤erlendirildi. Hastalara 10 cm’lik hat üzerinde yerleflti-rilen 0’dan 10’a kadar say›lar›n anlamlar› anlat›ld›. A¤r›n›n hiç ol-mamas› 0, orta derecede olmas› 5, dayan›lmaz düzeyde olmas›-n›n 10 puan oldu¤u aç›kland› (7). Hastalardan hat üzerinden a¤-r›lar›n› en iyi ifade eden say›sal de¤eri göstermeleri istendi.
A. A¤r› Süresi: Ay olarak hastan›n söyledi¤i de¤er kaydedildi. B. A¤r› fiiddeti: Hastan›n flu anki a¤r›s›, geçmifl 24 saat içeri-sindeki a¤r›s›n›n en düflük ve en yüksek oldu¤u de¤erlerin topla-n›p 3’e bölünmesi ile elde edildi (8).
S
Seerrvviikkaall eekklleemm hhaarreekkeett aaçç››kkll››¤¤›› ööllççüümmüü:: Hastalar›n aktif servi-kal eklem hareket aç›kl›¤›n›n (EHA) de¤erlendirilmesinde Minne-sota Üniversitesi taraf›ndan gelifltirilen CROM deluxe aleti kulla-n›ld›. CROM aleti yerçekimi ve manyetik etkiden yararlanan inkli-nometre sistemidir. Geçerlilik ve güvenirlilik çal›flmas› yap›lm›flt›r (9). CROM deluxe, sagital ve frontal düzlemde yerçekimine ba¤l›
iki adet sabit inklinometre, alete üstten tak›lan horizantal düzlem-de manyetik i¤ne içeren inklinometre, manyetik boyunluk, alete üstten tak›lan cm cinsinden cetvel içeren kol ve bir adet terazi sis-temi içeren vertebra tespit edici koldan oluflmaktad›r (10).
Bu alet gözlü¤e benzeyen plastik çerçeve fleklinde olup bu-run ve kulaklar›n üzerine yerleflmektedir. Belirtilen flekilde yer-lefltirildi¤inde önde lateral fleksiyonu, sol yanda fleksiyon-eks-tansiyonu gösteren sabit dikey iki adet inklinometre bulunmak-tad›r. Aletin üst k›sm›na monte edilen manyetik i¤neli yatay ink-linometre, torasik hareketin rotasyon üzerine etkisini ortadan kald›ran manyetik boyunluk ile lateral rotasyonu de¤erlendir-mektedir (10).
C
CRROOMM aalleettiinniinn uuyygguullaammaa flfleekkllii:: Aktif servikal fleksiyon, eks-tansiyon, sa¤ ve sola rotasyon, sa¤ ve sola lateral fleksiyon hare-ketlerini de¤erlendirmek için kullan›ld›. Uygulama tekni¤i: Tüm ölçümler esnas›nda olgular sandalyede kollar› vücuda bitiflik ola-cak flekilde dik pozisyonda otururken yap›ld›. Servikal vertebra-n›n aktif fleksiyon ve ekstansiyonunu de¤erlendirirken hastavertebra-n›n çenesini gö¤süne de¤dirmesi ve yukar›ya düz bakmas› durumla-r›nda olmak üzere iki ölçüm bafl›n sol lateralinde yer alan inklino-metreden okunarak kaydedildi (Resim 1). Olgular›n aln›n›n orta-s›nda bulunan inklinometre ile hastadan kula¤›n› her iki omuzu-na dokundurmas› istenerek sa¤a ve sola lateral fleksiyonda iki de¤er elde edildi. Aletin üst k›sm›na yerlefltirilen manyetik inkli-nometre ve boyuna yerlefltirilen manyetik yaka ile olgular›n s›ra-s›yla her iki omuza do¤ru bakarken sa¤ ve sol rotasyon de¤erle-ri tespit edildi (9).
D
Diizzaabbiilliitteenniinn ddee¤¤eerrlleennddiirriillmmeessii:: Hastalar›n tümüne servikal vertebra hastal›klar› ile iliflkili dizabiliteyi ölçen birkaç yöntem-den biri olan Boyun Dizabilite ‹ndeksi (BD‹) uyguland›. Bu indeks Oswestry bel a¤r›s› dizabilite sorgulamas›n›n modifiye edilmifl fleklidir. Bu formda toplam 10 bafll›k bulunmaktad›r. Bunlar›n 5 nesi Oswestry dizabilite sorgulanmas›ndan al›nm›flt›r. Di¤er 5 ta-nesi ise doktor, hasta ve literatür derlemelerinin önerilerinden tan›mlanm›flt›r. Bu bafll›klar a¤r›n›n yo¤unlu¤u, kiflisel bak›m, kal-d›rma, okuma, bafl a¤r›lar›, konsantrasyon, çal›flma, araba kullan-ma, uyukullan-ma, dinlenme aktivitesidir. Her bir bafll›k 0’dan (dizabilite yok) 5’e (tam dizabilite) kadar skorlanm›flt›r. Total skor 0 (dizabi-lite yok) ile 50 (total dizabi(dizabi-lite) aras›ndad›r. Bu indeksin hasta ta-raf›ndan doldurulmas› maksimum 5 dakikad›r (11). Skorun artma-s› ile dizabilite artmakta, azalmaartma-s› ile dizabilite azalmaktad›r.
Tüm istatistikler için anlaml›l›k s›n›r› p<0,05 olarak seçildi. A¤r›, disabilite, spinal mobilite de¤erleri aras›ndaki iliflki
Spear-R
Reessiimm 11:: FFlleekkssiiyyoonn ppoozziissyyoonnddaa dduurraann hhaassttaa üüzzeerriinnddee CCRROOMM aalle e--t
tiinniinn fflleekkssiiyyoonn--eekkssttaannssiiyyoonnuu ddee¤¤eerrlleennddiirreenn iinnkklliinnoommeettrreessii.. D
Daahhiill eettmmee kkrriitteerrlleerrii:: 1) 20-60 yafl 2) Erkek ve kad›n
3) Alt› aydan fazla süren boyun a¤r›s› 4) Boyun a¤r›s›n›n en belirgin yak›nma olmas› D
D››flflllaammaa kkrriitteerrlleerrii::
1) Son 6 ayda travma sonras› ortaya ç›kan boyun a¤r›s› (whiplash yaralanmas›)
2) Boyun a¤r›s› yak›nmas› ile birlikte travma hikayesi 3) Servikal travma hikayesi
4) Servikal radikülopati ve/veya miyelopati bulgular› 5) Servikal omurgay› tutan inflamatuar artrit 6) Servikal omurgay› tutan tümör ya da enfeksiyon 7) Vertebrobaziller arter yetmezli¤i
8) Nörolojik hastal›k (multipl skleroz, Parkinson hastal›¤›, siringomiyeli)
9) Omurgay› tutan konjenital anomaliler 10) Sistemik hastal›klar (diabetes mellitus gibi) 11) Omuz patolojisi (tendinit, bursit, kapsulit)
TTaabblloo 11:: SSaa¤¤ vvee ssooll aalltt eekkssttrreemmiitteeddee OOAA’’ll›› hhaassttaa vvee kkoonnttrrooll ggrru u--ppllaarr››nnddaa OOMMAAHH ddee¤¤eerrlleerrii..
Türk Fiz T›p Rehab Derg 2005;51(4):127-130 Turk J Phys Med Rehab 2005;51(4):127-130 Y›ld›z ve ark.
Spinal Mobilite, A¤r› ve Özürlülük
128
man korelasyon testi ile araflt›r›ld›. Verilerin analizinde, MINITAB paket program› (SOO64 Minitab Release13) (Lisans no: wcp 1331.00197) kullan›ld›.
S
So
on
nu
uç
çlla
ar
r
Hastalar›n yafl, cinsiyet ve hastal›k sürelerini içeren demog-rafik özellikleri Tablo 2’de gösterilmifltir.
Olgular›n a¤r› fliddeti ile a¤r› süresi, BD‹ skoru, EHA ile olan iliflkisi araflt›r›ld›. A¤r› fliddeti artt›kça fleksiyon (r=-0,27, p<0,05) azal›rken BD‹ skorunun (r=0,69, p<0,001) artt›¤› belirlendi.
Olgular›n BD‹ yüzdesi ile yafl, a¤r› fliddeti, a¤r› süresi ve EHA'lar aras›ndaki iliflki araflt›r›ld›. Boyun dizabilite indeksi ile fleksiyon (r=-0,51, p<0,001), sola lateral rotasyon (r=-0,26, p<0,01), a¤r› fliddeti (r=0,69, p<0,001) aras›nda iliflki saptand›. A¤r› süresi ve yafl aras›nda iliflki saptanmad› (p>0,05).
Olgular›n yafl› ile boyun EHA’lar›n›n iliflkisi incelendi. Yafl ile fleksiyon, ekstansiyon, sa¤a lateral fleksiyon, sola lateral fleksi-yon ve sola lateral rotasfleksi-yonun azald›¤› saptand› (Tablo 3).
T
Ta
ar
rtt››fl
flm
ma
a
‹nsanl›¤›n karfl›laflt›¤› en eski ve en yayg›n kas-iskelet siste-mi sorunlar›ndan biri olan ve günümüzde kronik a¤r› s›ralama-s›nda bel a¤r›lar›ndan sonra ikinci s›ray› oluflturan boyun a¤r›s›, genel populasyonda her üç kifliden birinde yaflam›n bir döne-minde çeflitli nedenlere ba¤l› olarak geliflebilmektedir (12).
Cote ve ark. (13) kronik boyun a¤r›s› fliddeti ve dizabiletenin yaflla azald›¤›n› ve yüksek dizabiliteli boyun a¤r›s›n›n kad›nlarda daha çok oldu¤unu tespit etmifltir. Çal›flma grubumuzun ço¤u kad›n olgulardan oluflmakla birlikte yaflla kronik boyun a¤r›s› fliddeti ve BD‹ aras›nda istatistiksel iliflki yoktu.
Servikal bölgede spinal mobilite ve dizabiliteyi inceleyen Türk populasyonuna ait yay›n bulunamad›. Evcik ve Sonel’in (14) kronik mekanik bel a¤r›l› olgularda yapt›klar› çal›flmada, dizabi-lite sorgulamalar› ile klinik a¤r› aras›nda anlaml› bir iliflki olmak-la beraber, spinal mobilite ile aras›nda iliflki saptamam›flt›r. Ayr›-ca hastalar› de¤erlendirmede fizik muayenenin yan›nda dizabi-lite sorgulamas›n›n yap›lmas›n›n hastan›n durumunu belirleme-de yard›mc› olaca¤›n› belirtmifltir. Bizim çal›flmam›zda ise BD‹ ile a¤r› fliddeti, fleksiyon, sola rotasyon aras›nda istatistiksel iliflki vard›. Evcik ve Sonel kronik mekanik bel a¤r›l› hastalarda lom-ber bölgeyi de¤erlendirerek dizabilite sorgulamas› ile spinal
mobilitenin iliflkili olmad›¤›n› ifade ederek genel bir kan›ya var-m›fllard›r. Fakat bizim çal›flmam›zda boyun dizabilitesinin a¤r› ile iliflkisinin yan›nda servikal mobilite ile de iliflkisi vard›. Burada iki çal›flmadan ortaya ç›kan; dizabilite sorgulamalar›n›n servikal ve lomber bölgelerde spinal mobiliteler ile farkl› iliflkiler içinde ola-bilece¤idir. Her iki omurga sisteminin biyomekanik, kinematik ve çeflitli ekstrensek faktörlerinin incelenmesi bu farkl›l›¤› yaratan etmenleri ortaya ç›karabilir.
Pietrobon ve ark. (15) boyun a¤r›s› ve fonksiyon bozuklu¤u-nu de¤erlendiren 5 ölçe¤in kullan›ld›¤›n›, bu ölçeklerin 3’ünde (BD‹, Boyun Fonksiyonel Dizabilite Skala, Northwick Park Skala) kullan›lan terimlerin psikometrik ve yap›sal aç›dan benzer oldu-¤unu ifade etmifltir. Ayr›ca, bu ölçekler içerisinde sadece BD‹’nin de¤iflik çal›flma populasyonlar›nda geçerlili¤inin do¤ruland›¤›n› belirtmifltir. Marchiori ve Henderson (16) a¤r› fliddetinin say›sal ifadesi olan VAS ile BD‹ aras›nda pozitif iliflki tespit etmifltir. Biz-de 10 bafll›k alt›nda a¤r› ile iliflkili günlük yaflam aktivitelerinBiz-de- aktivitelerinde-ki k›s›tl›l›klar› de¤erlendiren BD‹’yi çal›flmam›zda kulland›k. Bo-yun dizabilete indeksi ile a¤r› fliddeti, fleksiyon ve sola lateral rotasyon aras›nda iliflki saptad›k. Evcik ve Sonel’in (14) kronik bel a¤r›l› olgularda dizabilite düzeyini belirlemek için a¤r› diza-bilite indeksi ve Oswestry dizadiza-bilite sorgulamas› kullanm›flt›r. Bi-zim çal›flmam›zda kulland›¤›m›z BD‹ Oswestry bel a¤r›s› dizabili-te sorgulamas›n›n modifiye edilmifl fleklidir. Çal›flmam›z›n bir ek-sikli¤i bu indeksin ülkemize geçerlilik ve güvenirlik çal›flmas›n›n olmamas›d›r. Ancak Oswestry dizabilite indeksi ülkemizde bir çok çal›flmaya konu olmufltur.
Hole ve ark. (9) yapt›klar› çal›flmada; 1-CROM aletinin geçer-lili¤i ve güvenirgeçer-lili¤i, 2-yafl ve cinsiyetin servikal CROM alet de-¤erlerine etkisi araflt›r›lm›flt›r. Araflt›rman›n sonucunda CROM aletinin güvenirlili¤i ve geçerlili¤i özellikle boyun fleksiyon, eks-tansiyon ve lateral fleksiyon hareketlerinde onaylam›fl, servikal EHA’n›n yaflla azald›¤› ve cinsiyetin EHA üzerine belirgin etkisi-nin olmad›¤›n› destekler bulgular elde edilmifltir. Di¤er taraftan McClure ve ark. (17) servikal hareketleri kad›n ve erkeklerde kar-fl›laflt›rmak için yapt›klar› kadavra çal›flmas›nda, kad›nlarda ha-reketlili¤in daha fazla oldu¤unu belirtmifltir. Bizim çal›flmam›zda ilk defa Türk toplumunda kronik boyun a¤r›l› hastalarda yap›lan CROM aleti ile ölçümlerde; yafl ile fleksiyon, ekstansiyon, sa¤a lateral fleksiyon, sola lateral fleksiyon, sola lateral rotasyonun azald›¤› ve cinsiyetin EHA’lar üzerine etkisinin olmad›¤› saptan-d›. Olgulara ait servikal EHA’n›n Türk toplumuna ait sa¤l›kl› bi-reylerin EHA de¤erleri olmad›¤›ndan karfl›laflt›ramad›k. Bu nok-tadan yola ç›karak klini¤imizde sa¤l›kl› bireylerde servikal EHA’lar› tespit etmek için ayr› bir çal›flma yap›lmaktad›r.
O¤uz ve ark. (18) VK‹ artmas› ile olgular›n EHA de¤erlerinin azald›¤›n›, aksi durumda ise EHA’n›n artt›¤›n› bulmufltur. Bizim çal›flmam›zda da VK‹ de¤erleri artarken ekstansiyon, sa¤a late-ral rotasyon ve sola latelate-ral rotasyon azalmakta idi.
Hermann ve Reese (6) çal›flmalar›n› “patolojinin yetersizlik-lere, yetersizliklerin fonksiyonel k›s›tl›l›klara, fonksiyonel k›s›tl›-l›klar›nda dizabiliteye yol açt›¤›” teorisi ile boyun a¤r›l› hastalar-da bu üç durumun iliflkisini incelemek için kurgulam›fllard›r. Ye-tersizli¤i, boyun EHA'lar›n› CROM aleti, servikal fleksör ve eks-tansör kas güçlerini dinamometre ile ölçerek de¤erlendirmifltir. Fonksiyonel k›s›tl›l›¤›, kombine spinal hareket ve kald›rma testi ile ölçmüfltür. Dizabiliteyi ise BD‹ ve SF-36 ile incelemifltir. Her üç durumun birbiri ile iliflkisi oldu¤unu ve en yüksek iliflkinin yeter-sizlik ölçümleri ile fonksiyonel k›s›tl›l›k ölçümleri aras›nda oldu-¤unu bildirilmifltir.
Kronik boyun a¤r›s›n› de¤erlendirmek için a¤r›, spinal mobilite ve dizabiliteyi ölçen yöntemlerinin kullan›lmas›n›n teflhis, tedavi ve tedavinin takibinde yararl› klinik belirteçler oldu¤u kanaatindeyiz. T
Tüümm hhaassttaallaarr KaKadd››nn EErrkkeekk Y
Yaaflfl ((yy››ll)) 45,48±8,83 45,73±8,17 44,42±11,42 B Booyy ((ccmm)) 163,53±6,34 161,93±5,17 170,37±6,42 A A¤¤››rrll››kk ((kkgg)) 74,15±9,63 72,83±9,05 79,79±10,22 V VKK‹‹ ((kkgg//mm22 )) 27,74±3,41 27,81±3,52 27,47±2,93 A
A¤¤rr›› ssüürreessii ((aayy)) 41,25±40,93 43,10±42,93 33,37±30,71 TTaabblloo 22:: HHaassttaallaarr››nn yyaaflfl,, bbooyy,, aa¤¤››rrll››kk,, VVKK‹‹ vvee aa¤¤rr›› ssüürreessii ddee¤¤eerrlleerrii..
R R pp F Flleekkssiiyyoonn -0,25 0,013 E Ekkssttaannssiiyyoonn -0,39 0,000 S
Saa¤¤aa llaatteerraall fflleekkssiiyyoonn -0,28 0,005 S
Soollaa llaatteerraall fflleekkssiiyyoonn -0,36 0,000 S
Saa¤¤aa llaatteerraall rroottaassyyoonn -0,19 0,060 S
Soollaa llaatteerraall rroottaassyyoonn -0,23 0,022 TTaabblloo 33:: OOllgguullaarr››nn yyaaflfl›› iillee bbooyyuunn EEHHAA’’llaarr›› aarraass››nnddaakkii iilliiflflkkii..
Türk Fiz T›p Rehab Derg 2005;51(4):127-130 Turk J Phys Med Rehab 2005;51(4):127-130
Y›ld›z ve ark. Spinal Mobilite, A¤r› ve Özürlülük
129
K
Ka
ay
yn
na
ak
klla
ar
r
1. Suter E, McMorland G. Decrease in elbow flexor inhibition after cervi-cal spine manipulation in patients with chronic neck pain. Clin Bi-omech 2002;17(7):541-4.
2. Wlodyka-Demaille S, Poiraudeau S, Catanzariti JF, Rannou F, Ferma-nian J, Revel M. French translation and validation of 3 functional di-sability scales for neck pain. Arch Phys Med Rehabil 2002;83:376-82. 3. Özcan E, Öztürk Y, Dinçer N, Sezen K, Berker E. Kronik boyun a¤r›s›n-da akupunkturun etkinli¤i ön çal›flma. Türk Fiz T›p Rehab Derg 2003;49(6):23-7.
4. Ylinen J, Takala EP, Nykanen M, Hakkinen A, Malkia E, Pohjolainen T, et al. Active neck muscle training in the treatment of chronic neck pain in women. JAMA 2003;289(19):2509-16.
5. ‹rdesel J. Boyun a¤r›s› nedenleri ve epidemiyolojisi. In: Gökçe-Kutsal Y, ed. Boyun a¤r›s›. Ankara: Günefl Kitapevi; 2002. s. 22-41.
6. Hermann KM, Reese CS. Relationships among selected measures of impairment, functional limitation, and disability in patients with cer-vical spine disorders. Phys Ther 2001;81(3):903-14.
7. Rix GD, Bagust J. Cervicocephalic kinesthetic sensibility in patients with chronic, nontraumatic cervical spine pain. Arch Phys Med Reha-bil 2001;82(7):911-9.
8. Von Korff M, Jensen MP, Karoly P. Assessing global pain severity by self-report in clinical and health services research. Spine 2000;25(24);3140-51.
9. Hole DE, Cook JM, Bolton JE. Reliability and concurrent validity of two instruments for measuring cervical range of motion: effects of age and gender. Man Ther 1995;1(1):36-42.
10. CROM Procedure Manual, Performance Attainment Associates, Uni-versity of Minnesota 1988.
11. Schaufele MK, Boden SD. Physical function measurements in neck pain. Phys Med Rehabil Clin N Am 2003;14(3):569-88.
12. Gökçe-Kutsal Y. Editör’den. In: Gökçe-Kutsal Y, ed. Boyun a¤r›s›. Anka-ra: Günefl Kitapevi; 2002. s. 3.
13. Cote P, Cassidy JD, Carroll L. The factors associated with neck pain and its related disability in the Saskatchewan population. Spine 2000;25(9):1109–17.
14. Evcik D, Sonel B. Kronik mekanik bel a¤r›l› olgularda spinal mobilite, a¤r› ve özürlülük iliflkisinin de¤erlendirilmesi. Türk Fiz T›p Rehab Derg 2001;47(3):44-7.
15. Pietrobon R, Coeytaux RR, Carey T, Richardson WJ, DeVellis RF. Stan-dard scales for measurement of functional outcome for cervical pain or dysfunction. Spine 2002;27(5):515-22.
16. Marchiori DM, Henderson CN. A cross-sectional study correlating cer-vical radiographic degenerative findings to pain and disability. Spine 1996;21(23):2747-51.
17. McClure P, Siegler S, Nobilini R. Three-dimensional flexibility charac-teristics of the human cervical spine in vivo. Spine 1998;23(2):216-23. 18. O¤uz H, Özerbil ÖM, fiimflek ‹, Aç›kgözo¤lu S. Servikal instabilitenin dinamik radyografik incelemesi. Türk Fiz T›p Rehab Derg 1990;14(1):14-7.
Türk Fiz T›p Rehab Derg 2005;51(4):127-130 Turk J Phys Med Rehab 2005;51(4):127-130 Y›ld›z ve ark.
Spinal Mobilite, A¤r› ve Özürlülük
