ÇOCUK ‹HMAL‹NE BA⁄LI ÖLÜM OLGULARI
Child deaths due to neglect
Ifl›l PAK‹fi
1, Nesime YAYCI
2, Elif GÜNÇE
1, Sefa ÇEL‹K
3, Cem UYSAL
2,
Mustafa KARAP‹RL‹
2Pakifl I, Yayc› N, Günçe E, Çelik S, Uysal C, Karapirli M. Çocuk ihmaline ba¤l› ölüm olgular›. Adli T›p Bülteni 2008;13(2):82-87 Çocuk ihmali veya pasif çocuk istismar›; çocu¤un ana
ihti-yaçlar›n›n sa¤lanmas›ndaki yetersizlik ya da çocuk bak›m›n›n çocu¤a zarar verecek flekilde göz ard› edilmesi olarak tan›mla-nabilir. ‹hmal çocuk istismar›nda en s›k görülen form olmas›na ra¤men, istismara göre daha az tan› konulmaktad›r. ‹hmal ol-gular›n›n yarg›ya yans›mas› da daha az say›dad›r. ‹hmalin tespit edilmesi ve tan›s›n›n konulmas› daha zor oldu¤u için mortali-tesi de daha az gibi görünmektedir.
Çal›flmada Adli T›p Kurumu Morg ‹htisas Dairesi’nde otop-sileri yap›lan 2 ay-3 yafl aras› 4 olgu olay yeri incelemesi, öykü, postmortem iç ve d›fl muayene, mikroskobik incelemeler eflli-¤inde çocuk ihmali ve istismar› aç›s›ndan de¤erlendirilmifltir. Olgular›n 3’ünde boy ve kilo, ‹stanbul T›p Fakültesi’nce orta-ya konan büyüme persentillerine göre düflük bulunmufltur. Yi-ne 3 olguda geYi-nel hijyen kötü ve turgor tonus azalm›flt›r.
‹hmal ya da istismar flüphesi olan olgularda; olay yeri, olgu-nun hikayesi, medikal hikaye, aile hikayesinin kritik önemi vard›r. Postmortem inceleme; ayr›nt›l› d›fl ve iç muayene, uy-gun mikroskopik örnekleme ve yard›mc› testleri içermelidir.
Anahtar kelimeler:Çocuk, ihmal, ölüm, istismar SUMMARY
Child neglect or passive child abuse can be defined as failure to provide for the child’s basic needs or disregard to care which results in serious harm. Although neglect is the most common form of child abuse, it is rarely diagnosed properly. The number
of neglect cases referred to the judicial system is limited, as well. Since neglect cases are not identified and diagnosed easily, their mortality rates seem to be low. On the basis of venue, history, postmortem external and internal as well as microscopical exa-minations 4 cases between 2 months and 3 years of age, autopsi-ed at the Council of Forensic Mautopsi-edicine Morgue Department we-re evaluated we-regarding child abuse and neglect. In thwe-ree of the ca-ses, height and weight was found lower than the growth percen-tiles established by Istanbul Medical Faculty. In three cases gene-ral hygiene was poor and turgor tonus was diminished.
Description of the venue; case, family and medical history are of critical importance in cases claimed to be neglect or abu-se. Postmortem examination should include detailed external and internal examinations, appropriate microscopical sampling and supportive tests.
Key words: Child, neglect, death, abuse
G‹R‹fi
Çocuk istismar›, 0-18 yafl grubundaki çocu¤un kendisi-ne bakmakla yükümlü kifli veya kifliler taraf›ndan zarar verici olan kaza d›fl› ve önlenebilir bir davran›fla maruz kalmas›d›r. Çocuk ihmali ise çocu¤a bakmakla yükümlü kiflinin bu yükümlülü¤ünü yerine getirmemesi çocu¤un fiziksel ya da duygusal olarak ihmal edilmesi olarak tan›m-lanmaktad›r. ‹hmalin tan›s› fiziksel ve cinsel istismara 1 Adli T›p Kurumu, ‹stanbul
2 Marmara Üniversitesi, Marmara T›p Fakültesi, Adli T›p Anabilim Dal›, ‹stanbul 3 Yüksek Sa¤l›k fiuras›, Ankara
Gelifl tarihi: 18.12.2007 Kabul tarihi: 26.04.2008
göre çok daha soyut oldu¤u için zor olmaktad›r. Çocu-¤un ana ihtiyaçlar›n›n sa¤lanmas›ndaki yetersizlik ya da çocuk bak›m›n›n çocu¤a zarar verecek flekilde gözard› edilmesi olarak da tan›mlanan ihmal; fiziksel ve duygusal olarak iki grupta incelenebilir. Fiziksel ihmale ba¤l› bul-gular›n saptamas› daha kolayken, duygusal ihmale ba¤l› bulgular›n saptanmas› daha zordur. Ço¤u zaman bu ih-mal tipleri birbirinden ay›rt edilemezler. Örne¤in terk edilen bir bebek hem duygusal hem de fiziksel ihmale u¤-ram›flt›r (1-5).
ABD’de ilgili kurumlara yans›yan çocuk olgular›n ya-r›s›n›n ihmal kökenli oluflu olay›n yayg›n ve ciddi boyut-larda oldu¤unu göstermektedir (1). Ülkemizde çocuk ih-malini s›kl›¤› ve niteli¤ine iliflkin yeterli çal›flma bulun-mamaktad›r. ‹hmal, fiziksel istismardan daha s›k görül-mesine karfl›n ölüm ya da ciddi bir yaralanma ile sonuç-lanmad›¤› sürece göz ard› edilmektedir (2). ‹hmal olgula-r›n› say›s› oldukça yüksek olmas›na ra¤men fiziksel istis-mar daha öncelikli olarak araflt›r›lm›flt›r (6,7). ‹hmal be-lirlenmesi ve tan› konulmas›nda güçlük nedeni ile yete-rince rapor edilmedi¤inden mortalitesi de daha az gibi görünmektedir (2,8). Almanya ve Japonya’daki sonuçla-r› karfl›laflt›ran bir çal›flmada ölümcül çocuk ihmali olgu-lar›n›n fiziksel istismara göre daha az say›da oldu¤u bil-dirilmifltir (9).
‹hmal ya da istismar flüphesi olan olgularda; olay yeri, olay›n olufl flekli, t›bbi öykü ve aile öyküsünün kritik öne-mi vard›r. Bu olgularda prenatal bak›m›n olmay›fl›, evde ebe yard›m› olmadan do¤um, düflük sosyoekonomik dü-zey, annede alkol kullan›m› s›k görülen bulgulard›r (7).
Postmortem inceleme de di¤er incelemeler kadar önemlidir. Postmortem inceleme; ayr›nt›l› d›fl ve iç mu-ayene, uygun mikroskopik örnekleme ve yard›mc› test-leri içermelidir (6). Yard›mc› testler aras›nda radyolojik incelemeler, toksikoloji, mikrobiolojik incelemeler, me-tabolik ve genetik incelemeler say›labilir (6,10,11). An-cak tüm bu incelemeler eksiksiz yap›ld›¤›nda ölüm nede-ni ve orjinede-ni hakk›nda bilgi sahibi olunabilir (6).
Çal›flmada Adli T›p Kurumu Morg ‹htisas Dairesi’nde otopsileri yap›lan 4 olgu olay yeri incelemesi, öykü, postmortem iç ve d›fl muayene, mikroskobik incelemeler eflli¤inde çocuk ihmali aç›s›ndan de¤erlendirilmifltir.
Olgu 1
53cm boyunda 3600 g 1,5 ayl›k k›z bebe¤in annesinden al›nan öyküsünde; annenin hasta oldu¤u, paralar›
olma-d›¤›ndan çocu¤a bakamad›¤›, çocu¤un beflikten düfltü¤ü ve acil servise baflvurdu¤u, oradan Devlet hastanesine gö-türüldü¤ü 3 gün tedavi gördü¤ü ve hastanede öldü¤ü ka-y›tl›d›r.
Hastane muayene formunda; a¤›r derecede dehidratas-yon, sa¤ maksiller bölgede 5 cm çapl› eski ekimoz, her iki göz kapa¤›nda s›yr›k, burun ve dudakta krutlar, sol kulak çevresinde de¤iflik yafllarda ekimozlar (Resim 1), sa¤ diz kapa¤› ve sol diz kapa¤› iç bölümde ekimoz, sak-rum üst k›s›m ve her iki gluteal bölgede lezyon, her iki topukta yüzeyel doku kayb› oldu¤u tariflenmifltir.
Bebe¤in otopsisinde; d›fl muayenede, sa¤ göz çevresin-de ve sol üst göz kapa¤› d›fl k›s›mda ekimoz, saçl› çevresin-deriçevresin-de, sol oksipito temporal bölgede 8x4 cm boyutlar›nda eki-moz, sol yanakta l cm uzunlu¤unda s›yr›k, iç muayene-de; kafa kubbe kemikleri sa¤lam, oksipital her iki tempo-ral ve parietal bölgelerde 0,5 cm kal›nl›k gösteren yay-g›n subdural kanama, sol frontalde 0,5 cm çap›nda fokal bir subaraknoidal kanama, mikroskobik de¤erlendirme-de; karaci¤erde diffüz ya¤lanma (Resim 2), beyinde fokal subaraknoidal kanama, beyincikte subaraknoidal kana-ma, durada kanama tespit edilmifltir. Ölüm nedeni; künt kafa travmas›na ba¤l› kafa içi de¤iflimler ve komplikas-yonlar› olarak rapor edilmifltir.
Olgu 2
50 cm boyunda 2600 g a¤›rl›¤›nda 1 ayl›k evde ölen er-kek bebe¤in annesinin ifadesinde; bebe¤in do¤du¤unda zay›f oldu¤u, kendisinin sütü gelmemeye bafllay›nca be-be¤e pirinç unu vermeye bafllad›¤› ancak gün geçtikçe za-y›flad›¤›, paras›zl›ktan dolay› bebe¤i doktora götüreme-di¤i çocu¤una doktorun vergötüreme-di¤i a¤›z yaras› için su gibi ilaçtan baflka ilaç vermedi¤i, çocu¤una elinden geldi¤i ka-dar bakt›¤› kay›tl›d›r. Hastane kay›tlar›na göre; bebek 3200 gr do¤mufltur.
Bebe¤in otopsisinde d›fl muayenede; turgor tonus ileri derecede azalm›fl, gö¤üste kaburgalar, bafl bölgesinde ise kafatas› kemikleri d›flardan izlenebilir halde (Resim 3), el ve ayak t›rnaklar› en az 15 günlük uzunlukta ve t›rnak yataklar› kirli, iç muayenede her iki akci¤er k›vam›nda sertleflme, kesitlerinde yer yer alacal› ve ödemli görü-nüm ile mikroskobik incelemede tüm iç organlarda a¤›r hiperemi tespit edilmifltir. Mide ve barsaklar›n histopa-tolojik incelemesinde malabsorbsiyon yönünde bulgu saptanmam›flt›r. Ölüm nedeni belirlenemedi olarak ra-por edilmifltir.
Olgu 3
59 cm boyunda 5100 g a¤›rl›¤›nda 4 ayl›k k›z bebe¤in ailesinden al›nan öyküsünde; beflikte ölü bulundu¤u ka-y›tl›d›r. Bebe¤in otopsisinde d›fl muayenede her iki glu-tea iç kenar›, tüm perine, her iki uyluk ve kruris arka yüz ve iç yanlar›n› tamamen kaplayan piflik benzeri ve yer yer epidermisin ortadan kalkt›¤› lezyonlar (Resim 4), el ve ayak t›rnaklar›nda ileri derecede uzun ve kirli görü-nüm saptanm›flt›r. Radyolojik incelemede kemiklerde travmatik lezyon saptanmam›fl, kafatas› kemik yap›n›n incelenmesinde her iki temporal ve parietal kemikte ileri derecede incelme yumuflama ve basmakla pinpon topu bulgusu görülmüfltür. Tüm kotlarda kostokondral bilefl-kede tespih tanesi fleklinde nodüler lezyonlar, mikrosko-bik incelemede; akci¤erlerde erken dönem pnömoni, ti-musta atrofi, barsaklarda villus yap›lar›n›n seçilebiliyor, kemiklerdeki histopatolojik bulgular D vitamini eksikli-¤i ile uyumlu, beyinde polimikrogri saptanm›flt›r. Ölüm nedeni akci¤er enfeksiyonu olarak rapor edilmifltir.
Olgu 4
96 cm. boyunda, 13 kg a¤›rl›¤›nda, 3 yafl›nda k›z çocu-¤u, öyküsünde: evde yaln›z bafl›na ve kap›s› kapal› olarak b›rak›lm›fl ve yanarak ölmüfltür. Otopsisinde, d›fl muaye-nede; yüzün sa¤ yar›s›nda, gö¤üste, bat›nda, s›rt›n bir k›s-m›nda, üst ekstremiteler iç yüzde, alt ekstremiteler ön yüzde k›smen cilt rengini koruyor, bunun d›fl›nda her yer 2-3. derece ve karbonizasyon derecesinde yan›k (Re-sim 5), yan›k ile sa¤lam cilt aras›nda hiperemik hat, yu-muflak doku ve kemikler a盤a ç›km›fl, üst ve alt ekstre-mitelerde fleksiyon kontraktürü, saçlarda tütsülenme, sol frontotemporoparietalde 9x10 cm.lik alanda saçl›
Resim 2. Karaci¤erde difüz ya¤lanma (HEx400) (Olgu 1) Resim 3. Kaburgalar›n ve kafatas› kemiklerinin d›flar›dan izlenebilir hali (Olgu 2)
derinin yan›k, kafatas› kemi¤i a盤a ç›km›fl, perine bölge-si yand›¤›ndan anal ve vaginal de¤erlendirme yok, iç mu-ayenede beyinde ›s›ya ba¤l› de¤ifliklikler ve hiperemi, her iki akci¤er yüzey ve kesitlerinde yo¤un hiperemi, trakea-da ana bronfllara katrakea-dar uzanan yo¤un is görülmüfltür. Ya-p›lan toksikolojik analizde kan karboksihemoglobin dü-zeyi % 35,4. Ölüm nedeni: yan›k ve karbonmonoksit (CO) zehirlenmesi olarak rapor edilmifltir.
Olgulara ait klinik ve postmortem bulgular Tablo 1’de özetlenmifltir.
TARTIfiMA
‹hmal çocuk istismar›nda en s›k görülen form olan ih-mal çocuk mortalitesine seyrek olarak yol açmaktad›r. Ancak yine de ölüme yol açabilece¤inden adli t›p prati-¤inde çocuk ölümlerinin araflt›r›lmas›nda ay›r›c› tan›ya al›nmal›d›r (6,10,12). Bu çal›flmada ölümle sonuçlanm›fl dört ihmal olgusu de¤erlendirilmifltir. 1 ve 2 no’lu olgu-lar›n öyküsünde aileler ekonomik yetersizlikler nedeni ile çocu¤a bakamad›klar›n› bildirmektedir. 3 no’lu olgu-da befli¤inde ölü bulunma öyküsü, kötü hijyen, büyüme gerili¤i saptanm›flt›r. 4 no’lu olguda ise 3 yafl›ndaki çocu-¤un evde yaln›z b›rak›lmas› sonucu yanarak öldü¤ü bil-dirilmektedir.
Organik nedeni olmayan büyüme gerili¤i fiziksel ihma-lin en somut göstergesidir. ‹hmalden flüphelenilen olgular-da çocu¤un beslenme durumu ve hijyen de¤erlendirilmeli-dir. Genel hijyen de¤erlendirilirken cilt temizli¤i, difl geli-flimi, oral hijyen ve piflikler incelenmelidir. Çocu¤un bo-yu ve kilosu standart büyüme grafiklerine göre de¤erlen-dirilmelidir (13). ‹stanbul T›p Fakültesi’nin Türkiye po-pulasyonuna uygun büyüme persentillerine göre 1 no’lu olgu %25 persentilde 2 ve 3 nolu olgular ise %10 persentil-dedir. 1, 2 ve 3 nolu olgularda yayg›n piflikler, el ve ayak t›rnaklar›nda uzun ve kirli görünüm saptanm›flt›r.
Su kayb› ve elektrolit düzensizlikleri beklenmedik ölümlere yol açabilmektedir. Bunun sonucu olarak göz-lerde ve fontanelgöz-lerde çökme, mukoza ve deride kuruluk görülmektedir. 1 ve 3 nolu olgularda bu bulgular› aç›kça izlemekteyiz.
‹hmal ve istismar s›kl›kla birbirinden ba¤›ms›z olarak ortaya ç›kan olgular de¤ildir. Bu iki olgunun etkileri de kolayl›kla birbirinden ay›rt edilemez (1). 1 no’lu olguda fiziksel istismar ihmale efllik etmektedir. Çocu¤un beflik-ten düfltü¤ü 3 gün tedavi gördü¤ü bildirilmektedir. Otop-sisinde her iki göz çevresinde, saçl› deride, sol oksipito temporal bölgede ekimoz, sol yanakta l cm uzunlu¤unda s›yr›k, saptan›rken kafa kubbe kemikleri sa¤lam bulun-mufltur. Temporoparietal bölgede yayg›n subdural kana-ma, sol frontalde subaraknoidal kanama saptanm›flt›r.
‹hmal olgular›nda geliflme gerili¤i tan›s› koyabilmek için zeminde organik hastal›k olup olmad›¤› d›fllanmal›d›r. Bu nedenle otopside makroskobik ve mikroskobik de¤erlen-dirme ayr›nt›l› yap›lmal›d›r. Özellikle malabsorbsiyon sendromlar›n›n d›fllanabilmesi için barsak örneklemeleri yap›lmal›d›r. Olgu 2’de barsaklar›n histopatolojik
incelen-Resim 4. Yer yer epidermisin ortadan kalkt›¤› deri
mesinde malabsorbsiyon yönünde bulgu (villüs atrofisi) saptanmam›flt›r. Yine kronik açl›k bulgusu olarak karaci-¤erde saptanan yayg›n ya¤lanmada di¤er metabolik hasta-l›klar (örne¤in ya¤ asidi oksidasyon defektleri) ekarte edil-melidir (2,6,14,15). Bunun için olgunun önceki t›bbi ka-y›tlar› önemlidir.1 nolu olguda saptanan karaci¤erde dif-füz ya¤lanma ihmali destekler özelliktedir.
Yüksekten düflme, ilaç ya da CO ile zehirlenme, ya-banc› cisim aspirasyonu, suda bo¤ulmalar, elektrik çarp-malar›, yan›k gibi basit önlemlerle önlenebilecek baz› ka-zalar›n ihmalden kaynakland›¤› bu nedenle çocuk istis-mar›n›n bir bilefleni olarak de¤erlendirilmesi gerekti¤i vurgulanmaktad›r. ‹hmale ba¤l› ölümlerin s›kl›kla asfik-siler, CO intoksikasyonlar›, yan›klar, elektrik çarpmala-r› olarak bildirilmektedir (16-18). 4 no’lu olguda gözle-nen yan›k ve CO intoksikasyonuna ba¤l› ölüm; 3 yafl›n-daki k›z çocu¤unun evde yaln›z bafl›na ve kapal› olarak b›rak›lmas› sonucu oluflmufltur.
A¤›r derecede ihmal ölümle sonuçlanabilmektedir. Ancak ihmale ba¤l› çocuk ölümleri do¤al bir ölüm ya da kaza olarak de¤erlendirilebilmektedir. Bu nedenle ihmal yada istismar flüphesi olan olgularda; olay yeri, olay›n olufl flekli, t›bbi öykü ve aile öyküsü ayr›nt›l› araflt›r›lma-l›, otopsi ise; ayr›nt›l› d›fl ve iç muayene, uygun mikros-kopik örnekleme ve yard›mc› testleri içermelidir. Olay yeri incelemesi özellikle kazaya ba¤l› ölümlerle do¤al ölümleri ay›rt edilmesi aç›s›ndan önemlidir. Çocu¤un t›bbi öyküsü özellikle ihmale ba¤l› geliflim gerili¤ini, or-ganik kökenli hastal›klara ba¤l› geliflim gerili¤inden ay›r-mada ve genetik ve metabolik hastal›klara yönelik arafl-t›rmaya yönlenmede önemlidir. Metabolik ve genetik
hastal›k flüphesi varsa karaci¤erde frozen incelemeler için doku örne¤i al›nmas› (metabolik hastal›klar için) gibi ek testler istenmelidir. Otopsi bu konuda deneyimli uzman-lar taraf›ndan ve oluflturulmufl yukar›daki incelemeleri içeren protokollere uygun olarak yap›lmal›d›r (1,2,19).
Yeni Türk Ceza Kanununda çocuklara yönelik suçlar-la ilgili çeflitli maddeler bulunmaktad›r. Bunsuçlar-lardan madde 232 kötü muamele’yi içermektedir. Burada “Ayn› konut-ta birlikte yaflad›¤› kiflilerden birine kötü muamelede bu-lunan kimse 2 aydan 1 y›la kadar hapis cezas› ile cezalan-d›r›l›r” denmektedir. Yine madde 96 da yer alan “eziyet” e iliflkin düzenleme Çocuk ihmali ve istismar› ve özellik-le fiziksel, cinsel duygusal olmak üzere tüm istismar tür-lerini içine alan bir maddedir. Burada fiil sistematik ola-rak belli bir süre içinde ifllenmektedir. ‹flleyen kifli hak-k›nda 2 y›ldan 5 y›la kadar a¤›r hapis cezas› öngörülmek-tedir. Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüklerin ihlali yeni bir düzenleme olan madde 233’de belirtilmifl-tir. Burada “aile hukukundan do¤an bak›m, e¤itim veya destek olma yükümlülü¤ünü yerine getirmeyen kifli, flika-yet üzerine 1 y›la kadar hapis cezas› ile cezaland›r›l›r” denmektedir. Yine ihmali davran›flla kasten öldürmeyi düzenleyen 83. madde çocuk ihmali ve istismar› aç›s›ndan önemlidir. Bu maddede ihmali davran›flla ölüme neden olan kifli hakk›nda temel ceza olarak 10 y›ldan 25 y›la ka-dar hapis cezas› öngörülmektedir. Uluslar aras› hukuk alan›nda Birleflmifl Milletler Çocuk Haklar› Sözleflmesi çocuk istismar› ve ihmalini de ele almaktad›r. Buna göre taraf devletler çocu¤un her türlü ihmal, istismar ve kötü muameleye karfl› korunmas› için, yasal, idari toplumsal, e¤itsel bütün önlemleri al›r denmektedir (20,21).
Yafl Cins Boy-kilo Klinik Hijyen Efllik eden bulgular Histopatoloji
2 ay K 56cm Beflikten düflme Kötü A¤›r dehidratasyon, Kc: Diffüz ya¤lanma
3600gr (3 gün tedavi) de¤iflik yafllarda ekimozlar Subdural hematom
(%25 persentil)
1 ay E 50 cm Kilo kayb›, Kötü Kafleksi, turgor tonusta Tüm organlarda a¤›r
2600gr beslenememe ileri derecede azalma hiperemi
(%10 persentil)
4 ay K 59cm Kilo kayb› Kötü Kostalarda tespih tanesi Bakteriyel pnömoni
5100gr görünümü, kemiklerde D vit eksikli¤i,
(%10 persentil) ileri derecede incelme Timusta atrofi
3 yafl K 96cm Evde kapal› (-) Yan›k ve CO
13kg b›rak›lma, intoksikasyonu (-)
yan›k
Yeni ceza kanununda genifl spektrumda de¤erlendiri-len çocuk ihmali ve istismar›n›n bulgular›n›n ayr›nt›l› olarak araflt›r›lmas› adaletin do¤ru ifllemesi aç›s›ndan çok önemlidir (21).
Sonuç olarak çocukta ihmalin tan›nabilirli¤inin artma-s› önleme stratejilerinin oluflturulmaartma-s›nda katk› sa¤laya-cakt›r. Bu konuda tan›nabilirli¤in artmas› hem ihmalin olufltu¤u ortamlar›n engellenebilmesi, hem de hekimler aç›s›ndan ihmale u¤rayan çocu¤un do¤ru de¤erlendiril-mesi, tedavisinin sa¤lanmas› ve hukuki sürecin bafllat›l-mas›na olanak sunacakt›r.
KAYNAKLAR
1. Polat O. ‹hmal (Ed:Polat O) Tüm Boyutlar› ile Ço-cuk ‹stismar› 1. Cilt, Seçkin Yay›nlar›, ‹stanbul, 2007: 249-264.
2. Dokgöz H, fiam B,Ersoy G, Müsellim NT. Ölümle sonuçlanan çocuk ihmali; Bir olgu sunumu. Adli T›p Bülteni 2002;7(3):105-108.
3. Kofmacher J. The Kempe Family Stress Inventory: A review. Child Abuse and Neglect 2000;24: 129-140. 4. Dubowitz H, Giardino A, Gustavan E. Child
neg-lect:guidance for pediatricians.Pediatr Rev 2000;21: 111-116.
5. Akço S, Aksel fi, Arman AR, Beyazova U, Da¤l› T, Dokgöz H, Gürp›nar S, ‹nan›c› MA, Oral G, Polat O, Sözen fi, fiahin F, Tekefl AT, Topuzo¤lu AY. Çocuk ‹stismar› ve ‹hmali. Unicef-Adli T›p Kuru-mu, 2003;61-67.
6. Knight LD, Collins KA. A 25-year retrospective re-view of deaths due to pediatric neglect. Am J Foren-sic Med Pathol 2005;26:221-228.
7. Fieguth A, Gunther D, Kleemann WJ, Troger HD. Lethal child neglect. Forensic Sci Int 2005;130(1): 8-12.
8. Jain AM. Emergency department evaluation of child abuse. Em Med Clinics of North America 1999;17(3):575-580.
9. Ohtsuji M, Ohshima T, Kondo T, Godoy MR, Oeh-michen M. Tödliche Kindesmibhandlung in Japan und Deutschland. Arch Kriminol 1998;202:8-16. 10. Corey TS, Collins KA. Pediatric Forensic
Patho-logy. In Stocker JT, Dehner LP, eds Pediatric Pat-hology.2nd ed. Philadelphia:Lippincott Williams Wilkins:2002:247-285.
11. Copeland AR. A case of panhypogammaglobuline-mia masquerading as child abuse. J Forensic Sci 1988;33:1493-1496.
12. Cheung KK. Identifying and documenting findings of physical child abuse and neglect. J Pediatr Healt-hcare 1999;13:142-143.
13. Neyzi O, Günöz H, Furman A, Bundak R, Gökçay G, Darendeliler F, Bafl F. Türk çocuklar›nda vucut a¤›rl›¤›, boy uzunlu¤u, bafl çevresi ve vucut kitle in-deksi referans de¤erleri. Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›k-lar› Dergisi 2008;51:1-14.
14. Collins KA, Nichols CA. A decade of pediatric ho-micide: a retrospective study at the Medical Univer-sity of South Carolina. Am J Forensic Med Pathol 1999;20(2):169-72.
15. Tanegashima A, Yamamoto H, Yada I, Fukunaga T. Estimation of stress in child neglect from thymic involution. Forensic Sci Int 1999;101(1):55-63. 16. Aksoy E, ‹nan›c› MA, Çolak B, Polat O. Çocuk
Ölümleri. 1. Adli Bilimler Kongresi 12-15 Nisan 1994 Kongre Kitab›, Çukurova T›p Fakültesi Yay›-n›, Adana 1995;233-235.
17. Fincanc› fiK, Sözen fi, Tüzün B, Ar›can N. Oyun Çocuklu¤u Ve Okul Öncesi Dönemi Ölümlerinde Ev Kazalar›n›n De¤erlendirilmesi. 8 Ulusal Adli T›p Günleri 16-20 Ekim 1995, Antalya, Poster Sunular› Kitab› Dilek Ofset, ‹stanbul 1995;5-8.
18. Collins KA, Nichols CA. A decade of pediatric ho-micide: a retrospective study at the Medical Univer-sity of South Carolina. Am J Forensic Med Pathol 1999;20(2):169-72.
19. Saka E. Adli T›p Kurumu Baflkanl›¤›nca Karara Ba¤-lanm›fl Çocuk Ölümlerinin ‘Çocuk ‹stismar› Ve ‹h-mali Aç›s›ndan’ ‹ncelenmesi. T.C Adalet Bakanl›¤› Adli T›p Kurumu Baflkanl›¤›, Uzmanl›k tezi, ‹stan-bul, 2004.
20. Gemalmaz M. Çocuk ve Genç Haklar›na ‹liflkin Ulusalüstü Belgeler, ‹stanbul Barosu Çocuk Haklar› Merkezi Yay›n›, ‹stanbul, 2002.
21. Polat O. ‹hmal (Ed:Polat O) Tüm Boyutlar› ile Ço-cuk ‹stismar› 2. Cilt, Seçkin Yay›nlar›, ‹stanbul, 2007:151-180.
‹letiflim
Uz. Dr. Ifl›l PAK‹fi
Adli T›p Kurumu, Morg ‹htisas Dairesi, Yenibosna/‹stanbul.
