• Sonuç bulunamadı

View of Kadınlarda Mastektominin Psikososyal Etkileri

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "View of Kadınlarda Mastektominin Psikososyal Etkileri"

Copied!
6
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

KADINLARDA MASTEKTOMøNøN PSøKOSOSYAL ETKøLERø

Dr. Ayúe Okanlı

Özet: Kadının sa÷lı÷ını tehdit eden, a÷rılı vücut de÷iúkenli÷i yaratan önemli hastalıklardan biride meme kanseridir Ülkemizde meme kanseri kadınlar arasında di÷er kanser türlerine göre birinci sırada yer almaktadır. Son verilere göre Türkiye de meme kanseri oranı % 24.10 olarak belirlenmiútir.4 kadınlarda çok yaygın olarak görülen meme kanseri , kadının kimli÷i için büyük

önem taúıyan memenin de kaybına yol açmaktadır. Bu kadar önemli olan bedenin bir bölümünün kaybedilmesi kadında önemli ruhsal sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Mastektomi olmuú kadın kendini eksik, özürlü, cinsel yönden yetersiz ve yalnız olarak algılayabilir.Mastektomi sonrası en sık karúılaúılan sorunlar anksiyete , depresyon, kızgınlık , suçluluk, korku ve sosyal izolasyondur. Bu nedenle mastektomi sonrası kadınlara sa÷lık ekibi üyeleri tarafından profesyonel boyutta destek sa÷lanmalıdır.

Anahtar Kelimeler: mastektomi, ruhsal problemler

1. GøRøù ve AMAÇ

Tarihin her döneminde kadının var oluúu çevresiyle iletiúimi, üretkenli÷i ve cinselli÷i açısından bedeni büyük önem taúımıútır. Bu kadar önemli olan bedenin bir bölümünün kaybedilmesi kadında sa÷lı÷ı ile ilgili bir takım sorunların ortaya çıkmasına neden olabilir. Kadının sa÷lı÷ını tehdit eden, a÷rılı vücut de÷iúkenli÷i yaratan önemli hastalıklardan biride meme kanseridir Ülkemizde meme kanseri kadınlar arasında di÷er kanser türlerine göre birinci sırada yer almaktadır. Son verilere göre Türkiye de meme kanseri oranı % 24.10 olarak belirlenmiútir.1-4

(2)

Çeúitli toplumlarda oldu÷u gibi ülkemizde de kadının memesi; kadınlı÷ı cinselli÷i, estetik görünümü, bebe÷in beslenmesini, sevgiyi ve annelik duygularını ifade etmektedir. Bu nedenle kadınlar memelerini kaybetme fikrine katlanamamakta ve bunun sonucunda psikolojik yönden úiddetli sorunlar yaúamaktadırlar. 3,5,6

2. MASTEKTOMø SONRASI KADININ GEÇøRDøöø DÖNEMLER

Meme kanseri tanısı almıú bir kadın kendisini duruma ba÷lı bir kriz dönemi içinde bulur. Bu psikolojik krizin yo÷unlu÷u ve süresi de÷iúmekle beraber, tüm hastalar böyle bir krizin tüm dönemlerinden veya bir kısmından geçecektir. Bu dönemler kısaca úunlardır:5,6

2.1.ùok Dönemi:

Bu dönen birkaç saniyeden birkaç güne kadar sürebilir. ùok döneminde hasta kendisine açıklanan gerçe÷e belli bir mesafeden bakar ve ne olup bitti÷ini anlayamaz. Hastanın iç dünyası tam bir kargaúa halindedir.Bu dönemde bazı hastalar inkar, bastırma gibi savunma mekanizmaları kullanırlar.

2.2. Reaksiyon Dönemi:

Reaksiyon dönemi úoktan bir yada birkaç ay sonrasını içerir.

Mastektominin gerçekleúti÷i sıralara rastlayan bu dönemde hasta, durumu bütün ciddiyeti ile kavradı÷ında, hastalı÷ı ve buna eúlik eden duyguları ile meúgul olacaktır. Bu dönemde kadında kanserden kurtulmanın verdi÷i mutluluk duygularının yanı sıra; kadınlı÷ın kaybı, özürlü ve úekli bozuk bir bedene sahip olmanın yarattı÷ı olumsuz duygular geliúebilir.

2.3.Onarım Dönemi:

ùoktan daha sonraki yılları içine alır. Bu dönemde hastaları meme kaybı ve kanser düúünceleriyle daha az ilgilendikleri görülür. Artık günlük yaúamlarında ve evlerindeki iúleri sürdürmede veya meslekle ilgili çalıúmalarda daha aktif hale gelmiúlerdir.

(3)

2.4.Yeniden Uyum Dönemi:

Tüm di÷er dönemleri geçirdikten sonraki zamanı kapsar.Bu dönem önceki aktivite ve yeteneklere tam bir dönüú özelli÷i taúır. Hasta gerçe÷i kabullenmiú ve onunla yaúamaya alıúmıútır.1

3. MASTEKTOMø ve RUHSAL REAKSøYONLAR

Mastektomi geçiren hastalarda önde gelen ruhsal reaksiyonlar, kadınlık- çekicilik özelli÷inin kaybı ve özürlü olma duygusudur. Mastektomi kadında de÷iúik korku reaksiyonlarına yol açar.7Bunlar;

1-Herhangi bir büyük ameliyatın yaratabilece÷i anksiyete 2-Cinsel çekicilik konusunda endiúeler

3-Kiúiler arası ve cinsel iliúkilerde bozulma korkusu 4- Evlili÷in tehlikeye düúebilece÷i endiúesi

5- Ölüm korkusudur.

Ölüm korkusu her zaman açık bir úekilde ifade edilmeyip bilinç altında yer de÷iútirerek di÷er korkuların ardına gizlenebilir. Mastektomi sonrası hastalarda cinsel çekicili÷ini kaybetme duygusuna ba÷lı olumsuz duygular yaúanabilir.7

Mastektominin bir baúka yönü de, hastayı çok ola÷an dıúı bir durum olan tek bir gö÷üs ile baú baúa bırakmasıdır. Bu durum kadında çeliúkili duygulara yol açabilir. Memenin kadınlar tarafından taúıdı÷ı önem mastektomi sonrası uyumuna da yansıyacaktır. Gynllesköld memenin kadınlar tarafından taúıdı÷ı önemi úöyle belirtir;8

a) Memeler kadınlı÷ın en belirgin göstergesidir

b) Memeler kadının kadınlı÷ını ve cazibesini geliútiren bir organdır c) Memeler anneli÷in beslenme ve üremenin sembolüdür

(4)

Memenin alınmasına gösterilen psikolojik tepkilerin derecesi, kadının memeye olan duygusal yatırımı ile yakından iliúkilidir. ùayet kadın çocuklu÷undan bu yana kendini fiziksel yönleriyle algılamıú ve toplumca alımlı ve güzel bir kadın olarak kabul edilmiúse, meme kaybı bu kadın için büyük yıkım olacaktır.5,Mastektomi ve meme koruyucu tedavinin psikososyal sonuçlarını Moyer altı katagoride toplamıútır. Bu katagoriler ve içerikleri ùekil de gösterilmiútir.9,10

ùekil : Mastektomi ve Meme Koruyucu Tedavinin Psikososyal Sonuçları Olarak Kullanılan Kategoriler ve øçerikleri

Psikososyal faktör øçerik

Psikolojik uyum Depresyon,öfke,anksiyete,stres gibi duygular Evlilik iliúkileri ve cinsel uyum Evlilik doyumu ve cinsel iúlevler

Sosyal uyum Sosyal iúlevler ve grup içindeki davranıú/duygu Beden/kendilik simgesi Beden imgesi/doyumu,kendilik imgesi/doyumu Kanserle ilgili konular Kanserin yenilebilece÷i korkusu/kaygısı Genel uyum Di÷er faktörlerin bileúkesi ve yaúam kalitesi

Psikolojik Uyum

Meme kanseri bireylerin psikolojik uyumları, gördükleri tedavinin türüne göre farklılık göstermektedir. Mastektomi tekni÷i kullanılarak tedavi edilen hastaların psikolojik uyumlarının daha olumsuz oldu÷u görülmüútür. Mastektomi sonrası kadınlarda yas ve elem reaksiyonu, fiziksel ve ruhsal regresyon, suçluluk duygusu, öfke, izolasyon, eúinin kendinden so÷uyaca÷ı korkusu, aile ve arkadaúlarından uzaklaúaca÷ı korkusu ve benlik imajında olumsuz etkiler görülebilir.10-14

4.SONUÇ ve ÖNERøLER

Kadınlarda oldukça yaygın görülmeye baúlayan meme kanseri , kadınlarda korku ve kaygının yanı sıra kadınlar için çok önemli olan memenin kaybına da yol açmaktadır. Mastektomi sonrası kadınların yaúadıkları sorunların farkında olunmalı ve bireye profesyonel destek sa÷lanmalıdır.Sa÷lık ekibinin önemli bir üyesi olan hemúireler,

(5)

hastalara yalnız fiziksel bakım de÷il aynı zamanda psikososyal açıdan da destek sa÷lamalıdırlar.

KAYNAKLAR

1-Gençtürk S, Sarı F, Kutlu L, Bozkurt G, Batmaz M. Mastektomi ve histeroktomi ameliyatı olmuú bireylerin görüúlerinin incelenmesi ile ilgili bir çalıúma. Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Roche A.ù. 1998- 1999 : 346 354.

2- Elbi H. Kanserin psikolojik yönleri Türk Psikiyatri Dergisi 1991;2( 2):60-64

3 -Taylor SE, Lictmen R,Wood J, Bluming AZ, Dasik GM, Leibowitz RL. øllnes- related and treatment factors in psychological adjusment to breast cancer. Cancer 1995;55:2506-2513.

4- T.C Sa÷lık Bakanlı÷ı Kanserle Savaú Politikası ve Kanser Verileri 1995-1999 Kanser Savaú Dairesi Baúkanlı÷ı Bakanlık Yayın No:168 Ankara 2002

5- ølem AE. Total mastektomi ve koruyucu operasyon geçiren kadınlarda kaygı depresyon yaúam olaylarının kognitif kuram açısından incelenmesi. østanbul Üniversitesi. Sa÷lık Bilimleri Enstitüsü Uzmanlık Tezi 1994.

6 Öz F. Cerrahi giriúim sürecinde yaúanan psikiyatrik ve psikososyal sorunlar. Konsültasyon – Liyezon Psikiyatrisi Roch A.ù . 1998-99.

7-Anuk D. Kanser, kanserli hasta ailesi ve tedavi ekibi iletiúimi. Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Roche 1998-1999 ;syf 166-173.

8-Gynollkesd K. Psychology of Breast Ampulation Chap 19: 174-178 “Alınmıútır” ùendil G. Mastektomi geçirmiú kadınların evlilik iliúkilerinin incelenmesi

9- Moyer A. Psychological outcomes of breast cancer surgery mastectomy Health Psycholgy 1997;16(3) 284-298.

(6)

10- Do÷an M. Mastektomi ve meme koruyucu tedavinin psikososyal yönleri. Türk Psikoloji Bülteni 2000; sayı 16-17, sayfa 84-89.

11-Eriú C. Mastektomi Sonrası Ruhsal Durum østanbul Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi 1989

12-Margot E, Given B. The interaction of age, sypyms,and survival status on psysical and mental healt of patients with cancer and their families. Cancer Supplement ;1994;74(7):2071-2078.

13-Obuz RN. Mastektomi olmuú kadınlarda görülen ruhsal bozuklukların yıllara göre de÷iúimi Gazi Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Master Tezi Ankara 1993.

14 Özkan S, Turgay M. Mastektomi olgularında psikiyatrik morbitite psikososyal uyum ve kanser, organ kaybı psikopatoloji iliúkisi. Nöropsikiyatri Arúivi 1992;29(4) :207-215.

Referanslar

Benzer Belgeler

nümüze  ulaşan  antik kaynaklardan  Fırat  Nehri  üzerinde  yapılan  görüşmeler 

deler  içermektedir.  Federal  Almanya’nın  Çalışma,  Sosyal  Güvenlik,  Dışişleri 

112 Diğer taraftan Zaho’daki İngiliz siyasi hâkimi Şırnak kazasına tabi otuz kırk köyden oluşan Gel-i Goyan karyesinde bulunan kabilelerden Berikan Aşireti Reisi

ÖZDEMİR, Fatih, TD 82 Numaralı Tahrir Defterine Göre Şumnu Nahiyesi, (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2015. SAVAŞ, Saim,

Ortaya çıkan bu büyük kapasite, dünya alüminyum endüstrisinin tüm dengelerini altüst etmiş ve dünyanın en büyük üreticileri, borsada alüminyum fiyatlarının gerilemesi

Ayrıca dikim elemanlarının deneyim süreleri ve kumaş ağırlıklarının dikim hatalarına olan etkileri incelenmiştir.. Anahtar Kelimeler : Dikiş, Dikiş hataları,

Ayrıca sürtünmeli ve sürtünmesiz yüzeyler için yüzey altında meydana gelen τ yz gerilmelerinin temas konumuna bağlı olarak değişimi elde edilmiştir. Çözümlemelerden

Yarıiletken lazer malzemelerindeki atomik davranışların tasvirinde, taşıyıcıların enerji durumlarının dağılımı ve işgal edilme ihtimalleri, enerji durumları