Başlık: 1952-1969 YILLARI ARASINDA KLİNİĞİMİZE GETİRİLEN HAYVANLARIN DOĞUM ve JİNEKOLOJİK HASTALIKLARININ GENEL ANALİZİYazar(lar):ERK, HüseyinCilt: 17 Sayı: 4 DOI: 10.1501/Vetfak_0000001648 Yayın Tarihi: 1970 PDF

A. O. Veteriner Fakültesi Doğum B. ve Jinekoloji Kürsüsü Prof Dr. Hüseyin Erk

1952-1969 YILLARI ARASINDA KLİNİGİMİZE GETİRİLEN

HAYVANLARıN DOGUM ve JİNEKOLOJİK HASTALIKLARININ GENEL ANALİZİ

Hüseyin Erk'

Zusaınnıenfassung

Celalettin Akkayan"

"Allgenıeine Ana1yse der geburtshilflichen und gynaekolo-gischen Krankheiten der Haustieren, die in unsere Klinik

zwischen 1952-1969 Jahren gebra.cht wurden."

Es wurden dieVerteilungen dcr Krank.heiten dcr in unserer Klinik binnen 18Jahren, also ab dcr Begrunduııgder Klinik bis zum Ende des Jahres 1969 (1952-1969) untersuehten und behandclten Tiere (Kühe, Katzen, Hündinnen, Geflüge1, kleine Wiederkaeuer, Einhuf tiere und Wasserbüffel) geprüft. In dieser Zeit sind insgesamt 17916 Tiere untersueht und behandelt worden, von denen bildeten die Mehrzahl Kühe mit 73.01 % (13081), dann folgen Katzen mit 12.68 % (2282), Hündinnen mit 5.59 % (1003), Geflügcl U.a. mit 3.28 % (588), Schafe-Ziegen mit 2.29 % (412), Einhuftiere mit 2.22 % (409) und sehliesslich Wasserbüffe! mit 0.78 % (141). Die Kühe, die zur Klinik gebracht wurden, haben in diesen 18Jahren cine 300 %ige Erhöhung gezeigt. Die Kühe sind meistens für die Traechtigke-itsuntersuchung (44.98 %) und dann der Reihe nach für die Behandlung der Mastiten (16.09 %), der Metriten (9.55 %) und dcr Schwergeburten (2.55 %)gebracht worden. Bei den Katzen bildeten 49.47 %der Faelle Ovarecktomie, 24.01 % Schwergeburten. Bei den Hündinnen lagen 24.92 %der Faelle Ovarecktomie vor. Bei den kleinen Wiederkauern hat man am meistens die Schwergeburten (26.21 %) festgestelt. Die Einhuftiere wurden am meistm für die Schwangerschaftsuntersuchung (43.52 %), dann für die Vaginakrank-heiten (14.67 %) und für die Schwergeburten (10.02 %) gebracht. Bei Wasserbü/Tel lagen die Faelle folgendermassen: Traechtigkeitsuntersuchungen 27.66%, Prolapsus Vaginae 26.44 %, Schwergcburten 14.89%. Wie es bei den Kühen und kıCinen Wiederkaeuern ist, wurden die sciben Kaiserschnitt am Wasserbü/Tel ausgeführt.

, A.Ü. Veteriner Fakültesi Doğum B. ve Jinekoloji K. Profesörü, Ankara-Türkiye. " A.Ü. Veteriner Fakültesi Doğum B. ve jinekoloji K. Doçenti, Ankara-Türkiye.

Doğum ve Jinekolojik Hastalıklar

Özet

501

Kliniğimizde, kuruluşundan 1969 sonuna kadar (1952-1969) 18yıllık süre içinde, muayene ve te~avi edilen hayvanların (inek, kedi, köpek, kanatlı, küçük ruminant, tektır-naklı ve manda) yıllara ve hastalıklara dağılışı incelenmiştir. Bu süre içinde toplam olarak 17916 vaka gelmiş, bunun %73.01 (13081) gibi büyük bir çoğunluğunu inek, %12.68 (2 282)ni kedi, %5.59 (1.003) nu köpek, %3.28 (588) ni kanatlı v.s., %2.29 (412) nu ko-yun-keçi, %2.22 (409) ni tektırnaklı, %0.78 (141)ni mandalar teşkil etmiştir. Kliniğe getirilen inek sayısı bu 18 yıllık süre içinde yüzde üçyüz bir artış göstermiştir. lnekler ençok gebelik muayenesi için (%44.98) ,sonra sırasıyla mastitis (% 16.04), metritis (%9.55), güç doğum (%2.55) v.s. nedenleriyle getirilmişlcrdir. Kedilerde vakaların %49.47 ni ovaricck-tomie, %24.01 ni güç doğumlar, köpeklerde ise vakaların %24.92 ni ovarieektomie ope-rasyonları teşkil etmiştir. Küçük ruminantlarda en fazla rastlanılan patolojik durum güç doğumlar (%26.21) olmuştur. Tektırnaklılar kliniğimixe en ziyade gebelik muayenesi için (%43.52), vagina arızaları (% 14.67) ve güç doğumlar (% 10.02)nedeniyle, mandalar ise gebelik muayenesi için (%27.66), prolapsus vaginae (%26.44), güç doğum (%14.89) sebep-leriyle getirilmişlerdir. lnek ve küçük ruminantlarda olduğu gibi, mandalarda da seetio eaesarea yapılmıştır.

Giriş

Bağımsız bir kürsü olarak çalı~maya ba~ladığımız

ı

952 yılından bu yana arşivlerimizden faydalanarak kliniğimize getirilen hasta hay-van türlerini ve hastalıkları incelemeyi, gerek ekonomik gerekse öğ-retim yönünden faydalı olur dü~üncesiyle uygun gördük. Buna benzer yayınlar memleketİmizde ve yabancı ülkelerde de yapılmaktadır (I,

3, 4, 5).

Yabancı ülkeler veteriner fakültelerinde

ı

900 yıllarında bağımsız kürsü olarak çalı~maya ba~lıyan doğum-jinekoloji kürsüleri bizde an-cak

ı

952 yılında bağımsızlığına kavu~abilmi~tir.

ı

952 yılından önce ~irurji içersinde öğretilen bu bran~, bağımsız hale geçtikten sonra da uzun bir süre ~irurji kl;n'kler; içinde çalı~malarına devam etmi~ ve ancak

ı

965 yılında bugünkü kürsü ve klinik binalarına yerle~ebilmi~-tir. Az sayıdaki elemanlarıyla klinik ve öğretim i~lerini çağd~ düzeye çıkarabilme çabaları harcıyan kürsü, ara~tırma ve yayın faaliyetlerini de aksatmamaya gayret etmi~tir (2).

Materyal ve Metod

ı

952 yılı ba~ından

ı

969 yılı sonuna kadar A.Ü. Veteriner Fakül-tesi doğum ve jinekoloji kliniğinde muayene ve tedavi edilen hayvan-lar materyalimizi te~kil etmi~tir. Bunhayvan-ların türlere ve yılhayvan-lara gö~e da-ğılımı, her türde ortaya çıkan hastalıkların durumu incelenmi~tir.

502 Hüseyin Erk • Celalettin Akkayan

Sonuçlar

On sekiz yıllık süre içersinde kliniğimizde muayene ve tedavisi yapılan hayvanların türleri ve yıllara dağılışı "tablo 1"de görülmekte-dir. Toplam 17 916 vakanın

%

73.01 (13 081) ni inek,

%

12.68 (2282) ni kedi,

%

5.59 (ı. 003) nu köpek,

%

3.28 (588) ni kanatlı v.s.,

%

2.29 (412) nu koyun~keçi,

%

2.22 (409) ni tektırnaklı,

%

0.78 (141) ni mandalar teşkil etmektedir. Görüldüğü üzere hastalarımızIn

%

73.01 gibi büyük çoğunluğunu inekler teşkil etmekte ve bu canlının iktisadi önemini belirgin bir şekilde ortaya koymaktadır. Bunu kedi ve köpek gibi süs hayvanları izlemekte, diğerleri ise oldukça az bir

oram kapsamaktadır. 43 57 32 46 2B

:21

43 5B 64 5B 72 B4 59 BI 95 65 3B 1003 520 606 666 710 75B 641 934 BB3 B7B 7B3 B20 1053 1162 1442 1651 , 1629 1405 1375 i 17916 i iToplam

ı

ı

i

i

i

i 3 12 2 6 2 4 2 3 3 6 B 5 15 16 15 IB 14

ı

7 i 141

I

Tek IMan-Tırnak- da \ lı

i

i II 21 23 34 35 15 36 34 14 2B LO 35 30 17 16 23 17 10 i 409 TABLO: i Kanaı-

i

Kü-lı çük v.b.

i

Rumi-nant LO i 19 24 i 12 20 14 19 14 13 17 27 24 19 9 16 20 25 14 2B

i

14 21 14 34' 40 40 26 52 45 66 4B 4B 23 73

ı

2B 53 31 i 5BB i 412 i

Kö-i

pek i 7B 65 B7 60 79 74 94 BI i 135 132 156 IB7 201 176 175 197 174 i 131 i 22B2 i

i

Kedi

ı

i

ı

356 415 4BB 531 5B4 457 734 6B6 629 511 553 6BO 766 1077 1250 1225 1034 1105 130BI lnck 1952 1953 1954 1955 1956 1957 195B 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 196B 1969 iG. Toplam i. İnek

İneklcrin yıllara ve hastalıklara dağılışını gösteren 2 numaralı tablonun incelenmesinden de kolayca anlaşılacağı gibi birinci sırayı

"gebelik muayenesi" almaktadır, 5834 vaka ile tümün

%

44.98 ni kap-samaktadır. İlk yıllarda kliniğimizde gebelik teşhisIeri genellikle vagi-nal inspeksiyonla yapılmakta idi, bu nedenle çoğu kez teşhis şüpheli kalıyor ve vakanın birkaç defa kliniğe getirilmesi zorunluğu doğuyor-du. Bugün kliniğimizde ineklerİn gebelik muayeneleri, diğer ülkelerde olduğu gibi, rektal palpasyonla yapılmakta ve gebeliğin 45 inci gü-nünden itibaren rahat ve kesin teşhis konmaktadır. Tablodan, gebelik muayenesi için getirilen ineklerin ilk yıllara oranla son yıllarda üç kat

TABLO: 2 ~ -< ,..:ı ~ o E-< i,

i

i

o

i

I.~

._.0 i ~ 1.£ t ~ i ,5

ı:a

ı~

i

,g

i"

~ i ~ ~

1-0

~ ".- " I"

1;; Et; S S....:

ol ıc.;-

'J

C)~

~ ~B ~ ~~

I ~

i ~

i

Ls

i~ i -'- iN o \ c:: ~ - .- o

i ~

1'E

ı ~

i~

g

lt!' I..:: LE i;:; ;.::, i ~ i ~ i ~

i

E i

.~ ı

e-

ol t;. t; c:: ci i ~ ,~ .~ ~ !~~

i

o ~

icı:: i o ı0.c o;, i ~ i .:: E

i

ı

--g

~

ı

ol G 1-8

g

i 5 i ~ - ~ i ol

I'''::

I

E

-o 2 c:: \8_{;;-; 0}g

i ~ ~

_{;>< çG}

- ı -

i 4

ı -

i 19

ı

3

ı -

ı -

i -

ı - [

i i i i 6 i i

ı

18 i 358 i - i - i 9

ı -

i 30 i 5

ı -

J -

ı -

i - i 96 i 19 ! 5 i 18

ı

415 i _ i - i 15 i 2 i 23 i 2 i - i 2 1 - i ii

ı

123 i 31l

ı -

i 29 i 4118 i - i2 i 25 i 3 i 46 i 2 i - \ 4 i - i -

ı

107

ı

23 i - i 31 i 531 i - i - i 9 i 5 i 62

ı

i

ı -

i 4 i - i i i 99 i 14

ı - ı

37 i 584

ı

- ı

i i 3

ı

3 i 51 i i i - 1 - i -

ı - ı

89 i 14

ı - ı

21 i 457 i 5 i - i 12 i il i 33 i 10 i - i 4 i - i - i 103 i 115i 5 i 59 i 734 i 6

ı

3 i 17 i 4 i Sıl i 7 i 1 i 5 i - i i i 124 i 27

ı

2 i 50 i 680 i 4

ı

1 i 19

ı

1 i 44 i 18 i i i 4 i - i i i i67 i 17

ı

3 i 23 i 620 i

- ı-ı

16 i -

ı

44 i 31l i i \ 3 i -

ı

3 i 78 i 14 i 3 i 31 i 511 i 2 i - i 18 i 4 i 58 i 32 i 5 i 2 i - i -

ı

66

ı

30 i - i 12 i 553 i

- ı -

i 15 i 4

ı

57 i 41

ı

2

ı

i i -

ı

i i 93 i 40 i i i 19 i 6110 ! i i - i 32 i - i 63

ı

35

ı

4 i 1 ı - i 2 i 94 i 40 i - i 30 i 766 i _i - i 30 i 13 i 105 i i i 3 i 5

ı -

i 6 i 209

ı

41 i - i 27 i 1077 i _ i - i 19 i 15

ı

102 i 28 i - i 7 i 1 i - i 201 i 36

ı -

ı

55 i 1250 i 1 i - i 34 i 14 i 127 i 78

ı

i i 7 i i i 2 J 125 i 19 i 2 i 25 i 1225 i _ i - i 26 i 5 i 71l i 83 i - i 1 i - i 1 i 136 i 13 i - i 9 i 1034 i i -

ı - ı

32 i 6 i 90 i 71 i i i 6 i - i 1 i 115 i 17

ı

3 i 33

ı

i i05 i

ı

19 i 7 \335 i 87 i 1090 i 161

ı

19 i 56 [2 \ 30 i 2106 1493 i 25 [518 i 130811

E

i

&

c::

i.~

;; ~ ~ ::: o S " . _.- i ..2 ;~ ~ t [po.

~ ~ l'e;G

i ~

::ı15 0

s z

i

ı

i .- i i ~ .~ i " M "' l..a

i

ol

a

l:: b g. 8

i

E

o tl ~ ,ı:t ~ ~

I

i ol i ; _ıM.5

i

I ~

i ol sı

ı .~

=

c. .-:= •••• ~ 1-ı LLO

LO

t)

>

ı:t ~ 167 ! - i 15 i 6 i 6 i - i - i-=- i -

ı-165 1 7 i 39 i 4

ı

i5 i i 1 - i - i i i i IIL2 i 3 i 18 i 2 i 29 i 8 i i i -

ı-ı

-201 i 3 i 23 i 3 i 42 i 7 i 3 i - i i

1-244 i 5 i 27 i LO i 51l i 5 i 2 i - i - 'I 177 i i i LOi 5 i 71 i 9 i - 1 i i - 1-241 , 5

ı

25 i 5 i 133 i 4 i i i 2 i 3 1-277 i 4 i 26 i 17 i 91

ı

5 i 6 i i i 2

ı

2 197

ı

2 i 23 i 13

ı

88 i - i - i 2 - r i 222 i 3 i 12 i 3' 36 i 3 i - i i -

ı-245 [ i i 4

ı

14 i 59 i -- i i i - -

ı-300 i 3

ı

18

ı

14 i 60 i 4

ı

2 i 5 - 1-376 i 4 i 6

ı

il i 67 i 3 i - i - -

ı-493 i i i 26 j 13 i 95 i 7 i 2 i - --

1-619 i - i 36 i 21 i 101 i 9 i - i - - ,-619 i i i 16 i 33 i i 12 i 6 i 2 [ - -

1-539 i 3

ı

15 i 27

ı

83 i 121 i i - - i 2 i 620 i - i 6 i 25 i i04 i 5 i - i - - i-i 51134 i 46 1345 1223 i 1250 i 88

ı

21 i 12 7

ı

7 oj

i;:

_ ol ~ 1

1

ol :;;i

"

"

i E i'" i ~

ı

2

ı]

1

"

"

o

i> 1952 1953 1954 1955 1956 19.~7 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 Toplam İnek

504 Hüseyin Erk • Celalettin Akkayan

bir artış gösterdiği kolayca anlaşılır. İlk yıllarda aynı vakaların birkaç defa gelmek zorunda kalmış olabilecekleri dikkate alınırsa bu artışın daha da fazla olduğu sonucuna kolayca varabiliriz. Yem fiatIarının artması, bakım şartIarının ağırlaşması her inekten her yıl bir yavru almayı biraz daha zorunlu kılmakta, dolayısıyla hayvan sahiplerini gebe olmıyan ineklerini tedavi ettirmeye veya kasaplık yapmıya zor-lamaktadır. Bu neden ve gebeIiğin kliniğimizde kesin olarak teşhis edilebilmesi, gebeIik muayenesi vakalarının artmasına sebep olmak-tadır kanısındayız.

İkinci sırayı

%

ı

6.09 ile mastitisler almaktadır. Yalnız burada he-men belirtmek yerinde olur ki, mastitisli bir inek ortalama bir hafta hergün kliniğimize tedavi için getirilir. Bu durumda aynı hasta 5-6

defa gelmek suretiyle vaka sayısını suni olarak arttırmış olmaktadır. Retentio secundinarum ve metritis vakalarında da bugüne kadar böy-le tekrarlardan kaçınamadık. Her hastaya bir kart usulünü uygulı-yabildiğimiz zaman bu pürüzü önlemiş olacağız. Mastitis tedavilerin-den pek yüz güldürücü sonuçlar da alamamaktayız. Bunun en önemli nedeni vakanın kliniğimize geç getirilmesi, çoğu kez süt pıhtılaştıktan ve meme bezlerinde anatomo-patolojik bozukluklar şekillendikten sonra başvurulmasıdır. Bunun yanında süratii bakteriyolojik yokla-malar ve rezistem testieri yaptıramayışımız tedavileri olumsuz yönde etkiliyen faktörler oluyor. Kliniğimizde süt muayeneIeri Strip Cupp, İndikatorpappier, Brom Tymeul Blue, Brom Creosol Purpel, White Side Test, California Mastit Test vasıtalarıyla yapılmakta, hasta me-meler piyasada bulunan Sulvetil-Es, Pan Terramycin Mastit Tüp, Efurazin peniciIIin geI ve cristal penicillin+streptomycin ile tedavi edilmektedir. Bütün bunlara rağmen, klinik tecrübeIerimize dayana-rak "mastitis probleminde esas, tedavi değil profilaksidir" görüşümüzü tekrarlıyacağız.

MemeIerdeki yara ve fistüIler, bütün ineklerin

%

3. 76 nı, memedeki diğer bozukluklar

%

3.96 sını teşkil etmektedir. Yaralar geneI yaralar gibi, fistüIIer de dikişle tedavi edilmiş ve iyi sonuçlar alınmıştır. Me-medeki diğer bozukluklar, meme ödemi, konjessiyonu, çatIakları, tıkanmaları V.s. yi kapsamaktadır. İnek memelerinde 25 vakada tü-mör bulunmuş fakat histopatolojik muayeneleri yaptırılmamıştır. İnek genital organlarındaki tümör sayısı ise 7 olarak tespit edilmiştir.

İneklerdeki hastalıkların

%

9.55iyle üçüncü sırayı metritisler alır. Akut metritislerde antibiotik oblet, kronik endometritislerde kateterk antibiotik tedavilerinden iyi sonuçlar alınmakta ve ineklerin fertili-teleri sağlanmaktadır.

.---_.

-_._---Doğum ve Jinekolojik Hastalıklar 505 Retentio secundinarum vakaları bütün ineklerin % 8.33 nü tqkil etmektedirler. Büyük bir çoğunlukla yavru atmalardan sonra ~ekille-nen retentio secundinarum'lar, güç ve hatta normal doğumlardan sonra da ortaya çıkabilmektedirler. Tedaviye rağmen hemen daima metritisle sonlanmaktadırlar, tedavileri de bir hayli uzun zaman al-maktadır. Retentio secundinarum'lar da mastitisler gibi, klinikçileri tedirgin eden lezyonlardandır. Yavru atma sonu retentio secundina-rum ~ekillenmi~ ineklerin bazılarından yapılan serolojik yoklamalarda

37 "Brucellosis" müspet çıkmı~tır. Bütün yavru atan ve retentio se-cundinarumlu vakaların brucelIosis yönünden yoklamalarının yapıl-ması halinde bu sayının artacağı kanısındayız.

"Genital organ muayenesi" ba~lığı altında, kızgınlık kontrolu, inatçı gebe kalarnama vakaları, genital kanalın herhangibir bölümün-de bozukluk bulunup bulunmadığı v.s. gibi muayeneleri topladık. Bu bölüm bütün ineklerin %3.52 ni kapsamaktadır. Muayenler rektal ve vaginal yolla yapılmakta, ~erektiği hallerde bakteriyolojik muaye-neye ba~vurulmaktadır.

Bütün inek hastalıklarının %2.63 nü kapsayan "vaginadaki bozuk-luklar" adı altında vagina yaraları, vaginitisler, vagina kanarnaları V.s. gibi bozuklukları topladık.

İneklerdeki arızaların %2.55 iyle dokuzuncu sırada yer alan "güç doğum"lar senenin her mevsiminde olmakla beraber hilhassa ~ubat-nisan arasında çok fazla ortaya çıkmaktadır. Doğuma güçlük özellik-le yavruya ait sebeplerden ileri gelmektedir. Bizim vakalarımızda güç doğum sebeplerini ~öyle sıralıyabiliriz: gcli~ ve vaziyet bozukluğu

33, ba~tan 133, bacaklardan 58, acaibat 14,iri yavru 16 olmak üzere toplam 254vaka (bütün güç doğumların % 75.8 i) yavruya ait güç do-ğumlar. Anaya ait güç doğum sebepleri ise: pelvis darlığı 7, cervix spazmı 23, tortio uterie. 13 ve uterus kontraksiyonlarının yetersizliği iOolmak üzere toplam 53 adettir. Bu arada bilhassa ilk yıllarda kayıt-ların düzenli olmaması nedeniyle sebebi tesbit edilemeyen 28 güç-doğum vakasının bulunduğunu da kaydetmek gerekir. Bu güç doğum-lara müdahale a~ağıdaki tarzda yapılmı~tır: yavrunun hatalı durumu-nu dÜ4eltme 179,embryotomie 53,ekstraksiyon forse40,sectio caesarea

19,ilaçla müdahale 1i, müdahele ~ekli kaydedilmemi~ 33. Bu 335güç doğum vakasında 132(%39.5) yavru ölmü~ ve 18 (% 5.3) ana kesime gönderilmi~tir. Vakalar kliniğc çoğu kez yavru öldükten ve hatta ana-nın durumu tehlikeye girdikten sonra getirilmektedir. Pek azı hariç, hemen hepsine sahipleri tarafından müdahele edilip sonuç alınamadığı hallerde kliniğe ba~vurulmaktadır. Bu nedenle yavru ölümü yüksek bir orana varmaktadır. Müdahelelerimizden 19 adedi sectio caesarea

506 _{Hüseyin Erk • Celalettin Akkayan}

şeklinde olmuştur. Bu operasyonun ilk endikasyonu ana ve yavrunun hayatını kurtarmaya yönelmiş olmasına rağmen, yavrusu ölmüş va-kalarda da anayı kurtarmak için bazan operasyon yapmak zorunluğu hasıl olmuştur. Vandeplassche (6) de bu tarzda sectio caesarea'lar yapmak zorunda kaldığını bildirmektedir. Veteriner hekimlikte an. tibiotiklerin yaygın olarak kullanılmaya başlanmasıyla, özellikle son yirmi yılda ineklerde sectio cesarea oldukça geniş tatbik sahası bul. muştur. Kliniğimizde yapılan bu operasyon adedi az olmasına rağmen, memleketimizde pratisyen veterinerler tarafından da yapılabileceği kanısındayız. Bilhassa ananın genel durumunun iyi olduğu hallerde combelen ve paravertebral anestezi ile yapılan operasyonlar oldukça yüz güldürücü sonuçlar verir.

Güç doğumlarla ilgili olarak "yavru atma" ları da hemen burada incelemek uygun olur. Yavru atmalar %0.66 oranında ortaya çıkmış-lardır. Yavru atmalarda genital kanal doğum için tam hazırlanama-dığından yavrunun kendiliğinden çıkması çoğu kez mümkün olama-makta ve kliniğimize getirilen vakalara müdahale güç doğum müda-halesi şeklinde olmaktadır. Şu halde bu vakaları da bir nevi güç do-ğum kabul edebiliriz. Yavru atmaların sebepleri üzerinde bir analiz yapmak mümkün olmamıştır.

Vaka sayısına göre on ve on birinci sıraları prolapsus vaginae (% 1.70) ve prolapsus uterie (% 0.67) almaktadırlar. Klasik tedavi-lerinden daima başarılı sonuçlar alınmaktadır, özellikle gebe inekler-deki prolapsus vaginanın pelvis dikişiyle tedavisi doğumu mümkün kılan iyi sonuçlar verir.

Dana humması (56) ve diğer metabolizma hastalıkları (2), birkaç iyice gecikmiş vaka hariç, kalsiyum tedavisine cevap vermişler ve her zaman söylendiği gibi veteriner hekimliğin yüz akı olmuşlardır.

Vulva bozuklukları (46), fizyolojik ve patolojik metrorrhagia (2 ı), puerperal enfeksiyon (ı 9), nymphomania (ı 9), pyometra (ı 2), genital organlarda tümör (7) görülen diğer hastalıklardır. Vulvadan bir papillom ve bir hyalinize fibrom, vaginadan yumruk büyüklüğün-de bir fibrolypom ekstirpe edilmiş, diğerleri ya tedavi edilmemiş veya histo-patolojik muayeneleri yapılmamıştır. Burada şu hususu da be-lirtmek uygun olur. Kürsü elemanları günün ve gecenin her saatinde, kliniğe getirilemeyen güç doğum ve diğer jinekolojik vakalara sahip-lerinin isteği üzerine gitmekte ve gerekli müdahaleleri yapmaktadırlar. Bu vakaların kesin olarak sayıları ve çeşitleri kaydedilmemekle bcraber yukarıda sözü edilen rakamları önemli derccede arttırabilecek mik-tarlara ulaştıklarını söyliyebiliriz.

.-,- -"-'~~."'~"-...

--Doğum ve Jinekolojik Hastalıklar

II. Kedi

507

Süs hayvaru olan kediler sayıca, incklerden sonra kliniğimize cnçok getirilen hayvanlardır. Tablo 3 de kedilerin yıllara dağılışı in-celendiği zaman hasta sayısında tcdrici bir artış dikkati çeker. Kedi-lerde vakaların %49.47 ni ovariecktomie operasyonları kapsamaktadır. Kİiniğimizde bu operasyon sol ve sağ fossa paralumbalis'ten (daha çok soldan) 1-2 cm lik bir ensizyon yardımıyla yapılmaktadır. Önceleri sadece ovariumların ekstirpasyonu şeklinde yapılan bu operasyon, daha sonraları uterus'un da alınmasıyla ovario-hysterecktomie şeklin-de yapılmaya başlanmıştır. Bu suretle operasyondan sonra meydana g-elebilecek metritis veya pyometra'dan sakınılmak öngörülmüştür. Derideki operasyon yarası da tek bir catgut dikişle kapatıldığı için, hayvan sahipleri dikişleri aldırmak zahmetinden kurtulmuş olmak-tadırlar.

Kedilerde çokluk itibariyle ikinci sırayı,

%

24.01 oranıyla güç do-ğumlar almaktadır. Güç doğurnlara bazan ilaçla, fakat daha ziyade operasyonla müdahale edilmektedir. Genellikle hayvan sahipleri ke-dilerinden yavru istemedikleri için müdahele bir sectio caesarea değil, bir ovario-hysterectomie şeklinde yapılmaktadır.

Kedi vakalarında

%

13.80 oranla operasyon yaralan üçüncü sırada yer almaktadır. Bu grupta genellikle dikişleri almmak için gelen has-talarla, dikişlerini açmış olan hastalar bulunur.

Metrorrhagia (% 1.59) ve metritis (01.) 1.40) vakalarmda ilaçla teda-viye öncelik verilmesine rağmen, pyometra (% 1.22) vakalarındaki gibi, çoğu kez rasyonel tedavileri operatif müdaheleyi gerektirmektedir.

Genital organlarda herhangibir bozukluk bulunup bulunmadığı kontroluna getirilen kediler

%

1.59 ve gebclik muayenesine getirilenler

%

1.27 oranlarına ulaşmaktadırlar.

Vagina (15) ve vulvadaki (2) bozukluklar pek önemli bir durum göstermemektedirler. Kedilerin memelerindeki bozukluklar da olduk-ça az ortaya çıkmıştır. Memelerde 5 ve genital organlarda 2 adet. tümör tespit edilmiştir. İstenmeyen erkekle çiftleşen iki vakada yavru olmaması için gereken tedavi yapılmıştır. Bu arada 7 prolapsus uterie, 2 prolapsus vaginae, 1 hernia uteri, 2 retentio secundinarum, 2 ek-lampsia vakası tespit edilmiş, köpeklerde tespit edilen "hayali gebelik" kedilerde hiç görülmemiştir.

m.

Köpek

Tablo 4'ün incelenmesinden, her yıl kliniğe getirilen köpeklerin sayısında önemli bir değişme olmadığı görülür. Kedilerin bu süre

zar-•

TABLO: 3 1952 _i 3 _{i- i} i [- i - i - i 3 i - [- i- _i i i 26 i - _i - _{i -} i- _{i 43 i - i i i - i} -i- i- i 78 i 1953 _{i - [- i 2}

ı -

_{i 4 i 2}

ı

_{2 i - i -} i-i i i 17 i - [

-, ı-

_{i- i} 35 i - [ i i -

ı-

_{i ı}

_ı-

_i 65 i 1954

ı

i

ı -

_i 5

ı - ı

4 i 3 i - , - [- i- _{i -} [223 [ - _i - [ - i - _i 32 i 15 i - i i _i 1 [ 2 i -. j 87 i 195,) _{i - i - i}

- ı -

_{i - - !} 5 i 3 i - i -

ı -

i ii i -

ı

- i - _{i - i} 24 i 15

ı

i

ı

1 _{i -}

ı -

ı-

_i 60 i 1956 _i - [- _i

- ı -

_{i 4} i _{2 i i i - [- i -}

ı-

ı

_{27 i} -i -- i- i - i 31 i 12 i i i- i 1 i - [- _i 79 i 1957 [ - i -

ı - ı -

i - i --

ı -

i - i -

ı -

i i [ 20 1 - _i - _{L- i - i} 4G i 6 i - i i i - _l-

ı -

_i 74 i 1958 [ - i - i [ _{i - i i} 1 i - i i i - i - i32 i -- [ _{i- i -}

ı

23 i 31 i 4 i -

ı

i i - i i _i 94 i 1959 _i

- ı -

_{i - [- i -}

ı -

_{j 10 i i i} -i i i 30 1- [ - I. [- _{i 25 i 15 i -}

ı - ı -

_i-

l-ı

81 i 1960

,

2 _{i - i} - I. i i [ - i 2 i ı i - i - i- i 36 i i _i 2 _{i - i- i 32 i 52 i 6 i - i -}

_1-,

_i -i 135 i 1961

ı

_{4 i - i-} - _i 1 i 2 i - _i i i 2 i - i - i - i 25 i - i i i - [-

ı

59 i 33 [ 4 i - _{i -} i - _{i- i 132}

ı

1962

ı

_{- [-- i} - i - _{[ 3 i 2 i 4 i --}

ı

_i

ı.,

_{i 15 i} -i 3 i - _{i - i} 80 i 17 i i i - i- i-

ı -- ı

156

ı

1963 _i 2

ı -

i - i - i 3 i - i 2 i i - i - i - i 39 i i _i 8 i -

1-

[ 102 i 24 i 5 i .-

[-- ı-

ı -

_{i 187}

ı

1964 [ 3 i - i - i - [ i i - i -

ı

rı i - i- i - [ 32 i -

ı

7 _{i -}

ı -

_{i i 19 i 25 i 8}

ı -

_{i - L-}

ı-i 201 i 1965 _i 5 i - i 5 _{i - i 4 i i 5 i i i - i- i - i36}

ı -

_i - _{i - i- i 93 [ 19 i 3}

ı

_{5 i - I,} i- i 176 i 1966 _i ;) i _{ı i i i i i} i

ı

1-131-[-1- i 38 i - _i ı i -- i 2

ı

88 i 28 i 2 i i i 3 i- i -

ı

175 i 1967 _i - _{i -}

ı

_{- i - i - i - i 2 i 2 i - i": i- i 40 i - [ 4}

ı-

_i -i 123 i 13 i ii

ı '.

i- _{i 1 i i}

ı

_{197 i} 1968 _i 3 _i i

ı

i i - _i i i - [ - i i i - i- i - i43

ı -

[ 4 i 2 [- i 100

ı

5 i 12 [ - [ i [ - _{i- i} 174 i 1969 _i i _{i -}

ı

- i -- [ 4 i - i - i 4 i - i i i - i 28 i - i 4 i - i- _i 74

ı ;)

i 9 i - _{i- i i i- i 131 i} Toplam [ 29 _i 2 i 15 i 2 i 32 i 7 i 36 [ 281 i

ı

2 i 4 1548 [ 2 i 34 i2 i 2

ı

1129 1315 i 69 i 9 _i 7 i 5 i 2 i 2282 i

I

₅

'"

~

i

_~c:~

i

_- i _.::~

i

i

i

i

:::1o

i

ı::ı

i

k ı::o

i i

,....:.r;;....

".

o -J:.a E ~ ~ .~ CJ .D

I

~' [~ .

~

'E

i,~

,::;;j

i

i

3

~C

ı

i'~ ~] [; ~ ~ ~ ::ı ...• .•.•. ı-. t.o ~ ,... <l) t:D c:: C ~ ro ...•

Kedi E

i

2

'"

i

i:

! ~ ~

5 .g i >~

i ~

i,:;

~

i.~ i ~

ı

g

2,

i >- .~ ~;;: ~ i

i == ..cı ~ v) :f)

i

(i; t: tl cf! -;:30i: ~ c 1-;:; ~ .~,. o.. t ~. ... ın 0i: ı 1-0"':'; l-i

i

I

<i £'lE ~ 'C: ~:::

'a.~

~

E 'o o: E .;;:.-

i

"i E

ı'j;;

r:!

•..

..!:1

ıo ~

i

ıo

"

"3 p...

!.ı::ı ..:::' ~ - - - ~

g

...

0:... •.• u" i ~ :::ı i o: '" OJ.:;; [OL 'J I" "" '" O:'::l o: E - o

'-l ::ı i ~ p ~ 8 OJ >. (,,) v o C ::1 ~ '-: r.; ~ ~ (.; ~ ::- a. ?~...:ı: ~ v'~ <J ~ ..¥

/ cı

i

> i > ~ ~

i

p... ~ p... ı::r:

cı

E [Z

c

i;ı::~i

cı.,

Z E

i ~

c

i

o

i~ ~ ~ ~ 2 ~

i~~i ~ i

i - i 13 i - i - i i i i i i i i i - I 14 I - i - i - i 6 i 18 i -1- i ii i i i - 1-

ı

8 I 41-I - i 13 i 5

ı - ı

i i 3 i 3 i 3 ! - I LO i 4 i - i - i - i -- i -i -- i 13

ı

9 i - i - i - i i

ı

-- 1-1913111-1112]-i i i 6 , 5 i - i 3 i - i i -i -- i LO i 3 I {) i - i - i i I -1-191611 1-1-1-1-I i i 13 i 9 i - i i i - i 3 i --i - i 21

ı

II i - i i i - 1 - i-i ~

ı

17 i 7 i 2 i 1 i i

ı -

i -i 1 i 13 i LO i - i i i 1 i - i -i - i 21 i 5 i - i - i - i 4 i 2 i 2 i 24 i 12

ı

i I - i - i 3 i -i i i 19 i 2 I 1 i - I ı I 6 i --i - i 14 i 2 i - i -

ı -

i 2 i -i 6

ı

250 [94 [ 12 i 9 i 22

ı

48 i 6 - i - I i i --i ii i - I - i - I i i 8 i - i - 1 41211111 -1-1-121-171-121 i 1 -

ı-ı

-

i 3 i - i - i - I - i 2 i - I - i 11-[31-12131-111-131-121 21-12111 -111--111113[-121 81.-151-1 i 1-1-1-1-1 II-III - i - I 5 i 2 i 7 i - i - i i i 3 121 - I 3 i 21-141-14[-1-12[11213[51 i i i i LO i - i i i 2 i - i i i -- i 3 i 2 i 13 i - i - i 14 i - i 14 i 2 ['O i 1 ['O

ı

3 i 2 i 3 i - i -- i 7

ı -

i LO I --i i i - i - i 3 i - i 4 i 8 I - i 3 I - i 3 i 6 I.. [ 3 i - i 5 i - i 3 i :) i o' i 15 i -

ı

5 i 3 ['O i ı i - i 3 i 5 i i i i -1313111 11-1-111-191-121 7 I 2

ı

ı I - i 7

ı

3

ı

i i - i - I 10 [ :.. i 4 i 2 i 2 i 5 i - i 3 i 3 I - 1 2 I - i 7 i - i 18 i --1 .. 1-1-12161-121-191-191 i 2 i - [ 2 i - i - i -I - I i i - I 5 i 1 i 3 i i 43 I LO i 81 i 5 i 74 i 29 i 2 '19 I 6 [1l5 [ 13 i 85

ı

Köpek

i

i

i

1952 i 1953 i 1954 i 1955 i 1956 i 1957 i 1958 i 1959 i 1960 fI96ı jI962

ı

1963 i 1964 i 1965 i 1966 i 1967 i 1968 i 1969 i Toplam

.~ i

j

i

" i...,

_{>- "} g ~ i ~ S ~ i ~ .ı::ı

ı

ol -_u ol_{:> ._}ı:: .ı::ı - LLO (.; :::: :oJ

cı

> i> 4 i i ~

2"T"=

3T"=

rı=

rı=

rı=

4Tl

3f=

6j""""= -i

-'-ı

4Tl 4T3

ı3T'=

l2T2

zr=

4T=

rı=

66"T9 i ol i S

ı

ı .~

~ ı ~

i .~

:> i

ı"

~

'"_{:: i} "'..ı:: or. "i ....

g. l:g

i

fr

i

2

ô tJ ô t)

~ ı ~ ~

? TABLO: 4

I'

i i i. i.

I'

3 i i i~

i ~

II

iı:: i S i 12 S

i

5 i i ...,

ı

i.~ i'" I" ı "i ı:

ı

ı ;.::

ı

I

t; ~ 'g> S I'" ~ :: ol]

~ ~ ~ .,. ;. ~'E ~ i

g

i.~

LI .~

I•.. .- j::; c< "c ı: ;s.-

i ~

s-g E Ocı:: E c..r ~ Oc ~ ~";;; ('j ~

;.-.. QJ ~ :0 o :;::3 V iLJ::: ~ Q) - ~

I~I:::

GE1ZI'" ~ ",~.IZS ~ ::: -

1-- ı1--

- ı-

ı-=-ı=

~--r=

-

1--

1-=-ı=

=-rı

-2-1-1

4T

-2-'-1 -I

-1--=-ı=

=-ı=

9T'=

'3"T'=

ST

2613

i

i ~

i .:< i t;;

i ~

i;

I ~

_oc"

i ~

_'"r:: I"''':>

i

0-L

o

o

i

I~

_'0' Ö ~ i

~ i

. '"

....

1.-v . vi

~.;

~ ••••• >- ~ I. ı

ı~

ı~

i]

i]

~ I:g )~

~

,5:a

-

" c,;.... v "'d s..:

gJı

g

5.!ı

~] ?

~:B

~ < ....ı ~

~ i

43 i 57j 32 i 461 2ıli 401 40\ 431 58j 64 i 58j 721 '84 i 59 i 8lj 95 i 65 i i 38 i fIOÖ3L

510 Hüseyin Erk. Celalettin Akkayan

fında iki misline yakın bir artış göstermeleri yanında köpeklerde böyle bir artış olmayışı, kedinin daha az külfedi bir süs hayvanı oluşu kadar dini inanışlara da atfedilebilir. Kedilerde olduğu gibi köpeklerde de ovariecktomie operasyonu (%24.92) birinci sırada yer almaktadır. Kö-pekierde de operasyon genelljkle fossa paralumbaljs'ler, pek nadir hallerde linea alba yoluyla yapılmakta ve yine kedilerde olduğu gibi "oavrio-hysterecktomie" tercih edilmektedir. Deriye de, kedilerdeki gibi, ço~u kez catgut ilc dikjş konmaktadır.

Gerek ovarjecktomie gerek diğer operatif müdahalelerden sonra dikiş alınması veya açılan dikişlerin yenilenmesi için getirjlen hasta-ların teşkil ettiği "operasyon yaraları" grubu %9.37 gibi bir oranda ortaya çıkmıştır.

Köpeklerdeki üçüncü sırayı

%

8.47 oranları ile güç doğumlar ve genital organ muayenesj paylaşmaktadırlar. Güç doğumlara jlaçla ve operasyonla ınüdahale edilmekte, operasyon damızhk olarak kul-lanılacaklarda sectio cacsarca, diğerlerinde ovario-hysterecktomje şeklinde yapılmaktadır. Genital organ muayeneleri, ya genital ka-nalda şüphelenilen bir bozukluğun aranması veya jnfertilite yönünden kontrol için yapılmaktadır.

Köpeklerde metiritis vakalarına

%

8.0i oranında rastlanmakta, ilaçla tedavilerden müspet sonuçlar alınabilmektedir. Fakat kanaa .. timiz odur ki, damızhk olmıyacak hastalarda en kesin tedavi, pyomet-ralarda (%2.89) olduğu gibi total ovario-hysterecktomie'dir.

çoğu fizyol~jik olmak üzere, fizyolojik ve patolojik metrorrhagia'-Iı hastalar

%

7.37 gibi bir oranda ortaya çıkmıştır.

Gebelik muayenesi için getirilen köpekler %6.58 oranındadır. Ge-bclik muayenesi genelljkle karın duvarından palpasyonla yapılmakta, bazı hallerde radyografiden istifade edilmektedir. Fakat hemen şunu belirtelim ki, köpekler karın kaslarını çok kastıklarından karın duva-rından yavrunun hissedilmesi çok güç olacağı, röntgenle teşhis de ancak gebeli~in 52 nci gününden sonra yapılabileceği için fazla pratik önemi haiz olamıyacağından, köpeklere bir relaksan verildikten sonra karından palpasyon yapmak en uygun metoddur.

Meme tümörleri, kedilerden daha fazla ortaya çıkmıştır (%4.78). Genital organlardaki tümörler ise (%

ı

.89) yine kedilerdekinden daha yüksek orandadır. Meme yaraları %2.29 oranında, mastitis ve diğer meme bozuklukları ise oldukça az (6) sayıda görülmüşlerdir. Vagi-nadaki bozukluklar %4.38, retentio secundinarum

%

1.29 oranlarında, prolapsus vaginae

ı

O, prolapsus uterie 5, hernia uterie 2, cklampsia 3, kedide hjç rasthyamadığımız "hayalj gebelik" ise 3 adet olarak ortaya çıkmışlardır.

Doğum ve Jinekolojik Hastalıklar Sıl

iV. Kanatlı ve Diğerleri

Bütün hastaların %3.28 (588) ni kapsıyan bu grup sayı itibariyle genel sıralamamızda dördüncü sırayı almaktadır (Tablo 1). Bu grup-taki hastalarm hemen hepsini tavuklar teşkil etmekte, yumurtahya-mama vakaları da büyük çoğunlukta bulunmaktadır. Bu arada pro-lapsus kloake ve diğer lezyonlar da gözlemlerirniz arasında yer almak-tadır. Ayrıca bu gruba kanarya, tavşan, hindi v.s. gibi hayvanlar ve örneğin ovariecktomie yapılmış bir maymun da dahildir.

V. Küçük Ruminantlar

Küçük ruminantların hastalıklara ve yıllara dağılışı tablo 5'de izlenebilir. Bunlarda güç doğumlar %26.21 oranıyla birinci sırayı işgal etmektedir. Güç doğum sebepleri: baştan 24, bacaklardan 37, yavru-nun iriliğinden 3, acaibat 4, geliş ve vaziyetten 1 olmak üzere 69'u yavruya ait, pelvis darlığı 1, cervix spazmı 25, tortio uteri 1, yetersiz uterus kontraksiyonu 4, ruptura uteri 1 olmak üzere 32 adedi anaya aittir, 7 vakada güç doğum sebebini kayıtlarımızda bulamadık. Bun-lara, yavruyu düzeltmek 52, ekstraksiyon forse 15, embryotomie 14, sectio caesarea 16 şekillerinde müdahale edilmiştir,ıı vaka için müda-hale şekli belli değildir. Yavrulardan 38 tanesi ölmüş, analardan 9 adedi mecburi kesime sevkedilmiştir. Hastalar getirildiklerinde genel-likle yavruları ölmüş bulunuyordu. Gecikmemiş vakalarda sectio caesarea, kedi ve köpeklerdeki kadar kolay ve tehlikesiz yapılır ka-naatindeyiz.

Mastitisler %21,35, meme yaraları %8.49, memedeki diğer bozuk-luklar %2.66 oranlarında ortaya çıkmışlardır. Koyun ve keçi mastitisle-rinde de tedavi, ineklerde olduğu gibi, yüz güldürücü olmaktan uzaktır. Koyunlar gebclik muayenelerine özellikle kurban bayramları yaklaştığı zamanlarda getirilmektedirler. Kliniğimizde, gebeliğin 3 üncü ayından itibaren tqhise yarıyan karından palpasyon metoduyla muayene yapılmaktadır. Gebelik muayenesi vakaları % 16.28 ora-nında ortaya çıkmıştır.

Retentio secundinarum ve genital organ nmayenesi aynı oranla (%4.61) küçük ruminant hastalıkları arasında beşinci sırayı paylaş-maktadıdar.

Prolapsus uterie %4.36, prolapsus vaginae % 1.45 oranlarında gö-rülmüştür. Her iki bozukluk da genel kaidelere göre tedavi edilmiş ve başarılı sonuçlar alınmıştır. Metritisler %2.66, vaginadaki bozukluklar

%2.66 oranlarında tespit edilmiş, 3 adet de hypocalcaemie görül-müştür.

TABLO: 5 3 T 3 T 4- i -3-1

61

i 6

ıa

15 i" "2 4-67

... i

" i

'bil :;;... ~ c: ~ -< '0

5 ~

i ~

5

N

o

~..8 [-< 2 i 19 - i 12 i i 14 - i 14 - i ı7 3 i 24 i i 9 - i 20 j14 - j14 - i 14 140 126 i 45 j4B - /23 - i 28 2 i 31 12 i 4ı2 " ;:. 3 -::; i 5 2 ı 5 7

ı

Tl

=ı

=-r

331 ol ~

i

''::

r.; ~ E ;:; " ~

~..:

i

i

i '" i '"

i ~

-i -7

n

-i

-i

6 -I

-4-ı-2

-i -i jI2 -i -2

1-6

-i -i jI2 -10-1 -i -ıı -i -4 -i -8 -i -4

1-5

l8il 7 2 4 •.. r.; • >CIL..:< Ô ~ ..:< :~ ]

i~

2 ol o~ Ö .o ~ tl E •.. " o !~ v; ,..., ci! -..::: i

-1=

14

i

i

-1=

i --i ı

n

i

-n

2

ı

-i

i

-5 2 '4 - i

i

4

i

=ı

Tl

Tl

=ı

-I

-2 -i ---I

=ı

Tl

21

41

-i -I ı - i i - i 3 - i ı 19 i 19

~

i

J

i

E ~ i "

~ i]

i

0g o . b ~ ~ 0;g E

i ~

0_ ~

i

5 " ;:ı

1°-::

<l

i

t:" o t>:;; Be ~ ~ ı:ı:: c: 0 ~

i ~

:ı:: i o,!, i~_;:; u ~ g >iii: o ,""'

I

t;-,;:ı 10

ı

i

i -i -ı -i -4--i -5 -i -6

i

i

4 -i -4--i -5 -i -5 -i -6

rıo

-i -7

rıo

rıo

rıa

-i -ıı 3 i 108 ~ o~

-e

_•..

g

" ~ 2 5 3

ı

-i

i

--i

-1--:ı

i

ı

i

1

- i

=ı

=ı

=ı

_-i-i

'61

=ı

=ı

-i -i

:ı

=ı

=ı

_-1-1

i

- i

-1-1

:ı

-ı -i 3 i i i 18 i i

I ~

ı o~

i

: i

:: i '"

cr. ._ ı:ı._~ 0-;::_•..

£

i ~

~ c: ~ i 2

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

2 -i -ı

ı

-i ---i -i -3-'

-ı

i i - i -i - i -i -

ı

3 i ii i 6 i .:: ~ ~ ::;;; ;:ı " o .o ~ ;:.

i ~

'" " c: " >-~_;:ı

I, :

"

i~

Küçük ruminanı 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964-1965 1966 1967 1968 i%9 TOPLAM

Doğum ve Jinekolojik Hastalıklar

VI. Tektırnaklılar

513

Tablo 6'da görüldüğü gibi, her yıl getirilen tektırnaklı sayısı bir-birlerine oldukça yakındır ve vakaların büyük çoğunluğunu % 43.52 oramyla gebelik muayenesi teşkil etmektedir. Kliniğimizde kısrak gebelik tqhisleri genellikle kimyasal metodlardan Karmann reak-siyonu ile yapılmakta, ~üpheli hallerde rektal palpasyana ba~vurul-maktadır.

Vaginadaki bozukluklar

%

14.67 oranında ortaya çıkmı~tır. Tektırnaklılarda güç doğumlar % 10.02 oranıyla üçüncü sırada yer alırlar. İneklerdekine kıyasla ana ve yavru için çok daha fazla hayati tehlike gösteren tektırnaklı güç doğumlarında sebepler ~öyle sıralan-maktadır: gcli~ ve vaziyet bozukluğundan 6, ba~tan 16, bacaklardan

7 olmak üzere 29'u yavrudan, cervix spazmı 1 ,yetersiz uterus kontrak-siyonu 3, uterus rupturu 1 olmak üzere 5'i anadan, 7 vakada da güç doğum sebebi kaydedilmemi~tir. Bunlara yapılan müdahaleler ise: 19 düzeitme, 7 ekstraksiyon forse, 11 embryotomie ~eklinde olmu~ ve 4 tanesinde de müdahale ~ekli kaydedilmemi~. Bu müdahalelerden 27 sinde yavru ölmü~ daha doğrusu ölmü~ halde getirilmi~, 7 vakada ise analar tclef olmu~tur. Kliniğimizde mü~ahade altında ayrıca 11 normal doğum % (2.69) da olmu~tur.

Fertilite yönünden genital organ muayenesi%6.48, metritis %3.91, vulva bozuklukları %3.91, mastitis (103.42oranlarında ortaya çıkmı~tır. Pneumo-vagina adı verilen vaginanın hava emmesi % 2.20 oranında görülmü~tür, hem infertilite sebebi olan hem de yarı~ hayvanlarının süratilli azaltan bir faktör olarak etki yapan bu bozukluk Caslick ope-rasyonuyla tedavi edilmi~ ve iyi sonuçlar alınmı~tır. Tektırnaklılar için çok tehlikeli olan prolapsus vaginae % 1.71 ve prolapsus uterie

% 0.97, nymphomania ise

%

1.22 oranlarında ortaya çıkmı~lardır. VII. Manda

Klilliğimize en az getirilen hasta nevi, hastalıklara ve yıllara da-ğılı~ı tablo 7'de gösterilen, mandalardır. Genellikle Ankara çevresi köylerinde bulunan, oldukça ha~in ve kötü huylu bu hayvanların kli-niğe az getirilme nedenleri, çevrede az bulunu~ları yanında, huysuz olduklarından sahipleri ancak çaresiz kalınca kliniğe ba~vururlar diye izah edilebilir.

Bütün mandaların %27.66 sı gebclik muayenesine getirilmi~lerdir. Mandalarda da gebelik tqhisi en rasyonel olarak, aynen ineklerde olduğu gibi,. rektal palpasyonla yapılmaktadır.

ı-3 '" =-~_::; ~ ':' Gebc1ik

_.

muayenesi ---Vulva bozuklukları , Vagina bozuklukları Prolapsus vagina Metriıis ---Prolapsus ulerie MctroJ'rhagia Vulvada tümör ---Pneumo-vaigna Nymphomania Normal doğum Güç doğum Retentio seeundi-nanım Puerperal enfeksiyon Mastitis

Meme yara ve fistül-leri rvıeme tümörleri ---Mmenin dicğer bozuklukları

---Geniıa! organ mııa-yenesi TOPLAM -I -I -I

.•.

--I -I 0'>-1 •••. 1 ~1 J _ i -I -I ~I ""I -I -I -I - i - i - i -I -I

~---I

""i -IO'>--ıo:>-I -I ı-3

o

-

-

_{;:o G ;:o ;:o ;:o ;:o}

-"d <o <o <o <o <o_{o'> o'> o'> o'> o'> o'> o'> o'>} <o_{o'> o'>} <o_'-, <o <o <o <o

'"" '-', '"" '"" '"" '-',

t"" <o o:ı --ı o'> '-, .•..

"" ~ o <o o: --ı o'> '"" .•.. "" ;J> E:: o'> oı --ı-ı -....ı - ---1'0..: 1'..::...:. ~~~~oo~-....ı~~~--....ı~~~~~~~ o'> i o:> i - i -I •••• 1 -I -I -I '-', i <O-I ~I •••• 1 ""I ---1 --ıL

\'" "" '" , :ı p. '"

---Gebelik muayenesi Vul"a bozuklukları Vagina bozuklukları Prolapsus vagina Metritis

---Prnlapsus uterie .----Güç doğum Retentio secundi-narun}

---Genila! organ mua-yenesi

---Mastitis

---Meme yara ve ris-tüııeri

Memenin diğer bo-zuklukları.

---TOPLAM

---I -I 1'.:>1 -I -I --I -1-1 -I -I -I -I

---I

-I ••• 1 -I -I I'-.:lt...;--ı --1 '"'" i o o '-"I -ıL o -I ,,",I '-" v.:ıO"lO"l~v.:ı~~-~--ı ---I - i - i ---_-...--- ---""

~-~~~~~--~--I

_~-~N

---...---

--

--

-

-'- -- --- - --- ----- - --

---...---

-1--->-1 o "o <.D <.D <.D <.D <.D <.D <.D <.D <.D <.D <.D <.D <.D <.D <.D <.D <.D

1J" o"ı o"ı o"ı o"ı o"ı o"ı o"ı o: o"ı 0', _{'-', '-"} '-', '-', v' '-', _'-" 3 <.D 00 -ı o"ı _'-"

.•.

"" i'.:> o <.D 00 -ı cı '-"

.•.

""

--- --- -- --- ---SIS

516 Hüseyin Erk - Celalettin Akkayan

Mandalarda ikinci sırayı

%

26.24 oranıyla prolapsus vaginae almaktadır. Hakikaten bu arıza, diğer dişilere kıyasla mandalarda ol-dukça yüksek bir oranda ortaya çıkmaktadır. Gebe olanlarda pelvis dikişiyle tedavileri yapılmaktadır. Prolapsus vaginaya kıyasla, prolap-sus uteri

%

7.09 oranıyla oldukça az görülmekte ve bütün bozukluklar arasında, genital organ muayenesi ve meme bozukluklarıyla birlikte dördüncü sırayı paylaşmaktadır. Gerek prolapsus vaginae gcrekse prolapsus uterie tedavilerinde dikkatimizi çeken husus, mandalarda extradural spatiuma girilemernesi olmuştur. Bu nedenle tedavi hemen daima combclen yardımıyla yapılmaktadır.

Mandalarda güç doğumlar

%

14.89 oranıyla üçüncü sırayı işgal eder. Müdahelesi oldukça yorucu olan manda güç doğumlarında se-bepler şöyle sıralanır: baştan 6, bacaklardan 3, geliş ve vaziyetbozuk-luğu 3 olmak üzere 12 si yavrudan, pclvis darlığı 4, cervix spazmı 2, tortio uteri i,uterus rupturu iolmak üzere 8'i anadan, 1 adet de se-bebi belli olmıyan. Bunlara müdahele ,iO hatalı yavruyu düzeitme, 3 ekstraksiyon forse, 5 embryotomie, 3 sectio eaesarea şeklinde olmuş-tur. Yavrulardan 9'u ölmüş veya ölü olarak gelmiş, 2 ana kesime sev-kediimiştir. Sectio caesarea aynen ineklerdeki gibi yapılmıştır.

Retentio secundinarum %4'96 oranında görülmüş ve genel kaide-lere göre tedavi edilmiştif. Mandalarda dana humması ve diğer me-tabolizma hastalıkları hiç görülmemişür.

A.

O.

Veteriner Fakültesi doğum ve jinekoloji kliniği 18 yıllık süre de normal gelişmesini yapmış, bugün eleman ve tesisleriyle ye-terli bir düzeye ulaşmıştır.

Memleket ihtiyaçlarının gereği olarak kültür ırk hayvanların özellikle ineklcrin yetiştirilmeleri gün geçtikçe artan bir önem kazan-maktadır. Bu nedenle bilhassa metaboliıma hastalıkları ve bunlar yanında güç doğumlar, meme hastalıkları v.s.'nin günden güne artış göstereceği tahiidir. İneklerin kliniğe getirilme güçlüklerinin, ambulan klinik arabasıyla vatandaşın hizmetine koşarak giderilebileceği inan-cındayız.

Literatür

1- Alibaşoğlu., M., Ş., Yalçmer (1965): 1933-1961 yılları arasında Ankara ve yöresinde atlarda görülen hastalıklara toplu bir bakış, A. Ü.

Vet. Fak. Der., XII, 98-11

ı.

2- Erk, N., F., Dinçer, (1970): Türkiye'de veteriner hekimlik öğretimi ve Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi tarihi, pp. 108- 112, A. O.

Basımevi. Ankara.

Doğum ve Jinekolojik Hastalıklar 517 3- HoffDlann, W. (1958): Wandlungen in der Geburtshilfe bei Rindem,

BerI. Münch. Tieraertzl. Wschr., 71, 110-112.

4- Liess,

J.,

G. Rosenberger, E. Aehnelt (1955): 30Jahre Rin-derklinik Hannover. Dtsch. TieraertzI. Wschr. 62 397-400. 5- Panıukçu A. M., E. Ertürk (1961): 1933- 1960yılları arasında

Ankara ve yöresinde köpeklerde görülen hastalıklara toplu bir bakış A. Ü. Yet. Fak. Der. YIL 323-346.

6- Vandeplassche M. (1958): Besondahiten und Zwischenfaelle beim Kaiserschnitt am Rind BerI. Münch. TieraertzI. Wshr. 71, 114- 116. Yazı "Dergi Yazı Kuruluna" 29. 9. 1970günü gelmiştir.