Başlık: FOR\1ALDEHIT ETKEN MADDE EsASıNA DAYANAN VE HAYVAN BARıNAKLARıNDA SÜREKU KURt: DEZEl"FEKSi\'ONOA UYGLN KATI. DEZENFEKTAN iLAÇ ŞEKİLLERİ ÜZERİ~E ARAŞTlRMAYazar(lar):DEMET, Ömer Cilt: 37 Sayı: 3 DOI: 10.1501/Vetfak_0000001323 Yayın Tarihi: 1990 PDF

A. U. Vet. Fak. Derg. 37(3): 561 -573,

ı

990

FOR\1ALDEHIT ETKEN MADDE EsASıNA DAYANAN VE HAYVAN BARıNAKLARıNDA SÜREKU KURt: DEZEl"FEKSi\'ONOA UYGLN KATI.

DEZENFEKTAN iLAÇ ŞEKİLLERİ ÜZERİ~E ARAŞTlRMA~AR*

Ömer Demet'"

*

A ~Iudy on the drug forms of solid disinfectanls on the basis of formaldehydeiqredient whieh are suiıahlc for conlinu[)us disinfertion in harns

Summary:

Iıı this resem'elı we have studied j()rmaldehyde

aııd

IJolymers haviııg good germicide e.ffeet os wel1 as coııtinuous disinfectioıı

dıareeter.

111

developiııg of pharmaceutical

size l'arious physical

and

chel11icol chaııges

sueh

os forl11aldehyde ~ paraforl11aldehyde

were

tokeli as the moiıı criterio.

The iııgredielıt of developed pharmaceutical

size was

paraformal-dehyde. it wasproducedfi'om

37

%formaldehyde

solution. Formaldehyde

solution ıvas stocked for

i

O days ot the temparoture of 8

=+

5

'c.

Then

ıvhite polymer form

below ıvas filtered,

(iried aııd made iııto powdeı'.

The pharmaceutieal

form

containiııg

38

%

paroformaldehyde

were

cOl1lbusted iıı order to start the /umigatioıı process.

Antibacteriel

e/fect of phamıaceticol

form

ıvas tested

011

the

sur-foces

of vorious moterials

suelı as ylastics,

paper, glass, aliminium,

and d(lferellt oreas sudı as laboratory, poultry houses, stables. In the

tests microorganisms important j(H the aııimal health ).j:ereused. Befo/;e

fil/1ıigotiolı al1 the areas were preclemıed ond closed firmly.

Fumigatioıı

contact

time was nıade

iıı

d(ffereııt periods.

Area temporature

and

humidity

ıvere recorded.

/11

011 tests, paraformaldehyde

were used

between 0.7-

ı

.2 grom / m

3.

it was observed that al1 of the

microor-ganisms tested were kil1ed.

During oııe year observation ()/ pharmaceutical forms an)! change

ıvas not seen iıı their physical structures.

/n the tests, tablet.\' \Ilith' 3

*

Bu çalışma aynı adiı doktora tezinden özetlenmiştir.

562 _{Ö. DEMET}

and

6

months were utilized. Heneeforth their effieaey as well as enduranee

were determined.

Özet: Bu çalışmada, güçlü dezenfekwn

etkisinin yanında, sürelik

kuru dezenfeksiyona

uygun fiziksel

ve kimyasal

özelliklere sahip

for-maldehit

ve polimerleri

üzerinde

duruldu.

FarmasiJ"tik ilaç şeklinin

oluşturulmasmda formaldehit

+t

paraformaldehit

fiziksel

ve kimyasal

değişikleri esas almdı.

Farmasötik

şeklin etken maddesi paraformaldehit,

%

3Tlik

fOl-maldehit

çözeltisinden

elde edildi: Formaldehit

çiJ"zeltisi 8~:

5

ü

C'dE

10 gün süreyle bekletildi.

Altta

oluşan beyaz po/imer

tortu süzüldü,

kurutuldu ve toz şekline geiirildi. Bundan

%

38 paralormaldehit

içeren

ilaç şekli

hazırlandı.

Hazırlanan

şekil

yakma

suretiyle fumigasyon

tarzmda ku/lanlldl.

Farmasötik

şeklin

antibakteriyel

etkinlik

testi

çeşitli

malzeme

yüzeyleri ve farklı alanlarda

yapıldı.

Dezenfeksiyon

yüzeyleri olarak

plastik,

kağıt,

tahta,

cam

ve aliminyum

gibi günlük

hayatta

çok

kullanılan malzemeler seçildi. Laboratuvar,

kümes, sığır ahm ve koyun

ağılı test alanı

olarak

kullanıldı.

Antibakteriyel

etkinlik

testlerinde

hayvan

sağlığı açısından

önem

taşıyan

mikroorganizmalar

dikkate

alındı.

Fumigasyon

kontakt

zamanı

farklı sürelerde

tutuldu.

Fumi-gasyondan

önce

test alanlarının

ön

temiz\('me

işlemleri

yapılarak

kapalılıkları

kontrol

edildi.

Alan

ısıiarı

ve nemlilikleri

belirlendi.

Testlerde yaklaşık

0.7-1.2

gram / m

3

miktarlarında

paraformaldehit

kullanıldı. Teste tabi tutulan tüm mikroorganizmalarm

öldüğü görüldü.

Farmasötik

şeklin bir yıl süreyle bekletilmesi

sonucunda

fiziksel

yapısında

bir değişikliğin

olmadığı

görüldü.

Testlerde

3 ve 6 aylık

tabletler

kullanıldı.

Böylece tabletin

dayanıklılık

ve etkinliği

belir-lenmiş oldu.

Giriş

Hayvan barınaklarında,

hastalıkların

kontrol

altına alınabilmesi

için dezenfeksiyon

işlemİne sık sık başvurulur.

Bu amaçla,

dezenfek-tan adı verilen çok sayıda kimyasal maddelerden

yararlanılmaktadır.

Bunlar

arasında

fenol, kreozol,

hipokloritler,

kalsiyum ,oksit, kireç

suyu,

bakır

sülfat,

civa

klörür,

kuvaterner

amonyum

bileşikleri,

etilen oksit, organik

iyot kombinasyonları

ve formaldehit

gibi

mad-deler bulunur (3, 18, 32).

FORMALDEı-ıiT ESASıNA DAYANAN DEZENFEKTAN İLAÇ ŞEKİLLERİ 563

Formaldehit,

çözelti ve gaz şeklinde kullanılabilen

mantar,

aside

dayanıklı

bakteriler,

sporlar

ve virusler dahil bütün mikroorganizma

çeşitleri üzerine öldürücü

etki yapan,

güçlü ve geniş spektrumlu

bir

jermisit

olup

etkinlik

yönünden

güvenilir

bir dezenfektandır

(6, 7,

23, 35). Gaz şeklinde olan saf formaldehit

adi ısıda tutulamadığı

için

genellikle

formalin

adı altında

%

37-40'lık

sulu çözeltisi

şeklinde

muh(lJaza

edilir.

Düşük

ısıda

saklandığında,

zamanla

polimerize

olarak

altta

beyaz bir çökelti

oluşturur.

En çok bilinen polimerize

formaldehi!

şekli paraformaldehittir.

Paraformaldehit

k1ırakteristik

formaldehit

kokusunda

beyaz toz şeklinde bir maddedir.

Ticari

para-formaldehidin

%

93-99'u

formaldehit,

geriye kalanı

sudur.

100 oC

ve yukarı

ısı derecelerinde

formaldehit

_,

gazına

döner.

Formaldehit,

parafinler

hariç hemen

tüm kimyasal

maddelerle

reaksiyona

girer.

Amonyak

formaldehiti

nötralize

eder (12, 17, 19, 21).

Dezenfeksiyon

işleminde

forma.ldehit

bakterisit,

virusit,

fun-gusit,

prezervatif,

detoksikant

ve deodorant

etkinlik

sağlar (i, 5,

26, 28, 36). Dezenfeksiyonda

optimum

etkinin

%

60 nemli ortamda

gaz durumunda

oluştuğu

belirtilmekted~r (15, 18, 29).

Son zamanlarda

paraformaldehidin

ısısal işlemi ile fumigasyon

tarzında

kullanımı

yaygınlaşmaktadır

(3, 4, i i, 25, 27, 37, 38, 40).

Fumigasyon

esasına dayanan

dezenfeksiyon

seçenekleri

başlıca dört

grupta

toplanmaktadır.

Bunlar

paraforrrialdehitin

doğrudan

ısıtıl-ması, formalinin

kaynatılarak

buharlaştmlması,

formalın-potasyum

permanganat

karışımı

ve formlalinin

aerosol

halinde

kullanımı

şek-lindedir.

Tüm bu uygulamalardan

birim alanda

en fazla gaz

yoğun-luğu

oluşturlarak,

en güçlü

etkiyi

sağlamak

amaçlanmaktadlI.

Bu

seçenekler arasında

Lo

m

3

lük bir alanda 3 saatlik bir süre içerisinde

en fazla gaz yoğunluğu

paraformaldehitin

ısıtılması ile elde edilmiştir

(30). Ortamda

hissedilebilir

formaldehit

ko ku düzeyi

0.8

ppm'dir

(10).

Paraformaldehidin

ısıtılması

ile formaldehit

gazı

oluşturmak

ekonomik

olduğu

kadar

uygulama

kolaylığı

da sağlamaktadır

(14).

Paraformaldehit

ile ilgili çalışmalarda

(8, 13, 14, 16, 19, 24, 31, 34,

36) paraformaldehidin

özellikle, kapalı alanların,

kuluçka

makinaları

ve yumurtaların

dezenfcksiyonunda

kullanılabilecek

uygun

bir

de-zenfektan

olduğu beliı tilmekttdir.

Bazı dezcnfektanların

farklı ısı ortamlarında

etkinlikleri

üzerİne

yapılan

çalışmalarda

(26, 35) Salmoneıla

anatum,

Bruceıla

abortus,

564

_ö.

_DEMET

Erysipelotrix

rhusiopathae, Strepıococcus

agalactiae, Lisleria

1110IlOCY-logenes,

Aehromobaeter

ssp.,

Yersiııia pseudotuherculosis,

Laeloba-dılus,

Myeobaeterium

avium

ve New castle

virusune karşı etkileri -22 ve 22°C arasında incelenmiştir.

%

5'lik fenol içeren dezenfektan-ların bütün ısı derecelerinde

Myco!Jacıeriul11 aviımı

h,~ı iç tüm mikro-organizmaları 30 dcıkika içerisınde öldürdüğü; formık ası" i lol,tmin ve kireç suyunun

%

5'lik çÖL.eltilerinin düşük ısı derecelerinde etki-lerinin azaldığı,

%

4'lük faı maldehit çözeltisinin -

ı

o

üC'ye yakın derecede etkisinin azaldığı, -IOvC'den (l.şağıııa ise etkisiı olduğu görülmüştür.

Hayvan barınaklarının formaldehit ile funıugasyonunda ortamın sıcaklığının 7.5-25

oC

arasında olması ile etkinin en iyi sağlanacağı

öne sürülmektedir (18). Öteyandan paraformaldehidin ısıtılması ile

elde edilen gazın düşük nemlilikte de etkili olması hayvan barınakların-da kuııanılması için tercih sebebi olmaktadı r (18, 20, 30).

Salmoneıla

wircllOlV

ile doğalolarak kontamine olmuş kanatlı

yemlerinde metil bromür ve formaldehidin funıigasyon etkinliği

üzerine yapılan çalışmalarda (9, 39) metil bromür daha etkin bulun-muştur. Bunun yanında formaldehit gazının yüzeysel dezenfeksiyon için daha uygun olduğu belirtilmektedir (8).

Stelmacher ve ark (34), paraformaldehidin ısıtılması ilc elde edilen formaldehit gazının değişik sürelerde etkinliği üzerine yaptıkları araştırmada, 22 m3'lük bir alanda

ı27 gram

paraformaldehidin kul-lanılması ile 6 saatlik bir fumigasyon sonucunda teste tabi tutulan

tüm mikroorganizmaların

(Salmonella

ssp., Staphylococcus

aureus,

Eseheriehia eoli, Lisıeria,

Yersinia, Bruceıla

ve

Mycolmcıeriul11 s!JjJ)

öldüğünü bildirektedirler. Yine aynı çalışma kapsamında 78X22X90 cm 'lik bir alanda 15, 30, 60 dakikalık sürelerde yapılan etkinlik test-lerinde ise, 30 ve 60 dakikalık sürelerde tam bir etkinlik görülürken,

i

5 dakikada istenen etkinin sağlamımadığı belirtilmektedir. Ayrıca

bu çalışmada odaların dezenfeksiyonu için yaklaşık

ı

gram / m3

paraformaldehit öngörülmektedir.

Taylor ve ark (36), farklı hacimdeki odalar ve yüzeyler kullanılarak paraformaldehidin etkinliğini belirlemeye yönelik çalışmalarında, dakikada 20 gram paraformaldehidi gaz fazımı dönüştüren ısı ayarlı jeneratörler kullanmışlardır. Çalışmanın bakteriyel test bölümü iki

laboratuvar (i 3 i mı için i379 gram ve 64 m3 için 36.75 gram para-formaldehit), büyük bir oda da (1920 m'\ için 20165 gram parafor-maldehit) yapılmış olup tam bir etkinlik sağlanmıştır.

FORMALOEHİT ESA~ıNA DAYANAN OrZEKFEKTAN İLAÇ ŞEKİl LERİ 5üS

Formaldehit etken madde es~sına dayanan farmasötik şekiller

ve paraformaldehit tabletleri gerek küçük odaların (3 i), gerekse daha geniş alanların dezenfeksiyonunda kullanılmakw.dır (2). Bu tip

farma-sotik şekillerin oluşturulmasında tablet hazırlama teknikiri esas

alınmaktadır (3,22,24,31,33,41).

Bu çalışmada, tavuk kümesIeri başta olmak üzere çeşitli hayvan

barınakları, yem depohm, değişik amaçla kullanılacak kapalı

alan-ların, kuluçk<J.hHnelerin, çiftlik ekipmanlarının dezenfeksiyonuna

im-kan verecek, formaldehit etken madde esasına dayanan dezenfektan

ve dezenfeksiyon şeklinin belirlenmesi amaçlanmaktadır.

Materyal ve Metot

Bu çalışmada, ilaç farmasötik şeklinin belirlenmesi ve antibakteri-yel etkinlik testinin yapılması şeklinde olmak üzere iki aşamda yapıldı.

Araç ve Gereçler

Değirmen

Pres Pres kalıp

i mm'lik elek gözeıwkli,

70 ton basınç kapasiteli ve ısı ayarlı. İç boyutları 3.5 X 5X

ı9 cm,

metal.

Kimyasal Maddeler

Polimerize formaldehit (Parafornıaldehit)

%

37'lik yerli ticarİ foımaldehitten elde edildi. Soğuk bir ortamda (8 --:~5

cc)

20 litre

for-maldehit LO gün süreyle bekletildi. Altta oluşan polimerize beyaz

tortu süzülerek alındı. Sodyum sülfat konınu5 desikatörde suyu alın-dıktan sonra değirmend<: öğütülcrek toz şekline getirildi. Yeniden desikatöre alınarak iyice kuruması sağlandı.

Katı parafin (Marek): Erime derecesi 68-ne'c, sert.

Balınumu: Eri me derecesi 62--66,5

oc.

Farmasoıik

Şeklin

HaZl/'lanması

Farmasötik şekil paraformaldehit 266 gram, parafin 100 gram,

yonca unu 234 gram, nişasta 100 gram olarak formüle edildi. Yonca

unu ve nişasta. homojen bir şekilde iyice karıştırılarak 90°C ısıya ayarlı bir su h,ımamı üzerine konmuş küvetc aktarıldı. Granül şeklinde bu-lunan parafin (veya balmumu) ilave edilerek karıştırmaya dev,ıın edidiL.

•

/

566 _{Ö. nfMET}

Daha sonra karışım kurutularak toz haline getirildi. Paraformaldehit

katılarak formülasyon oluşturuldu. Doze edilmiş karışım naylon

torbalara alındı. Böylece ikişerli altı grup olmak üzere i2 adet for-mülasyon pres etmeye hazır hale getirildi. Pres bir saat önceden açılarak 100"C'e gelmesi sağlandı. Kalıp prese takılarak 20 dakika süreyle ısı-tıldıktan sonra, önceden hazırlanmış formülasyon içeriği kalıba dö-küldü. 10 dakikalık bir bekleme süresinden sonra 70 tonluk basınç uygulandı. Tabletin iyice şekillenmesi için 5 dakika beklendi. Şekil-lenen tablet kalıptan çıkartılarak naylon torbaya alındı.

Pamfin dört grupta, balmumu ise iki grupta denendi. Grup

formülasyonlarında parafin 50, 100. 150 ve 200 gra.m; balmlJmu 100

ve 150 gram miktarlarında k ullanıldı. Böylece hazırlanan grupların yakma, yanma ve fumigasyon özellikleri belirlenip ön formülasyon oluşturulduktan sonra i3 adet daha tablet hazırlanarak antibakteriyel etkinlik testleri yapıldı.

Antibakteriyel

Etkinlik

Testi

Bakteriyel test organizmaları:

S'aimol/ella galliııarum

(l. 24 x iO bakteri / ml),

Salmol/ella aborlus ovis

(I .3 x iO bakteri / m\),

Evelıericlıia

eoli

0.78 (2.97 x iO bakteri / ml),

Pseudomonas aereogosa

(4.54 x

ıO

bakteri / ml),

Proteus I'ulgaris

(2.85 x 10 bakteri / ml),

Sıaplıylococcus

aureus

(I. 62 x 10 bakteri / ml) bakteri suşları Etlik Hayvan Hasta-lıkları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü'nden sağlandı.

Her bir bakteri suşu ayrı ayrı 50 ml Triptic Soy Broth (TSB,

oxoid) buyyonda 3rC etüvde 24 saat üretildikten sonra J / 10 ve

katları şeklinde steril fizyolojik tuzlu su (FTS) ile 10, 10 ve 10 dilüs-yonları hazırlandı. Yeniden 37 °C'de bir gece inkübe edilerek m\'-deki bakteri sayıları tespit edildi. Bu esnada dilüsyonları yapılmış kültürler buzdolabında tutuldu.

Test işlemleri benzer çalışmalarda (30,34,36) kullanılan yöntemler esas alınarak farklı alanlarda ve malzeme yüzeyleri üzerinde yapıldı. Antibakteriyel etkinlik testi ilk önce plastik, alimİnyum, cam tahta, filtre kağıdı, yağlı boyalı yüzey ve besi agarlı petri kutulan üzerinde uygulandıktan sonra laboratuvar, kümes, ahır ve koyun ağılı olmak üzeri farklı alanlarda yapıldı.

Fumigasyondan önce dezenfekte edilecek alanların ön temizleme işlemleri tamamlandıktan sonra, test süresince hava akımının önlenmesi için havalandırma sistemleri, kapi ve pencere aralıkları bez ve pamuk

FORMALDEHİT ESASıNA DAYANAN DEZEi'JfFKTAN İLAC ~EKiLLı::Rİ 567

tamponlarla

iyice kapatıldı.

Böylece dezenfeksiyon

süresince dışarıya

gaz sızması önlmmiş oldu. Bakterilerle

kontamine

edilecek yerler

ta-ban, duvar ve tavan esas alınarak belirlendi. Belirlenen yerlerde her bir

bakterİ için ayrı test bölgesi sınırlandırıldı.

Test bölgesi olarak

dezen-fek te edilecek ::ı.lanın duvarları,

tahta plakalar

ve petri kutuları

kul-lanıldı. Önceden belirlenen bu bölgeler ve petri kutuları

i

'er ml bakteri

süspansiyonu

ile kontramine

edildi, bir saat kuruma süresinden sonra,

steril

fizyolojik

tuzlu

su ilc nemlendirilmiş

sıvaplarla

bakterilerin

canlılıklarını

kontrol

etmek

amacıyla

fumigasyondan

hemen

önce

kontrol

svapları

alındı. Ortamın

ısısı ve nemliliği belirlendi.

Dezen-fekte edilecek alanın hacmine göre etken madde doza edildikten sonra

fumigasyon

başlatıldı.

Fumigasyondan

sonra

kontramine

edilmiş

test bölgelerinden

svaplar alınarak TSA ve kanlı agara ekimler yapıldı.

3rC etüvde 48 saat sürEyle inkübe edildikıen

sonra, fumigasyondan

önceki ve sonraki grupların

değerlendirilmesi

yapıldı.

Bulgular

Farmasötik

şeklin

hazırlanmasında

kullanılan

eksipient

mad-delerden

balmumu

yeterli sertliği sağlıyamadığından,

tabletin

b.lıp-tan çıkarılırken

dağıldığı

görüldü.

Yanıcılığı

sağlayıcı

ajan

olarak

denenen

alkol uçucu olması nedeniyle

tabletin

sürekli yanıcılığında

etkin bulunmadı.

Formülasyonda

kullanılan

katı ve sert özeııikteki

parafin gerek tabıetin şekil alması ve sertliğinin sağlanmasında,

gerekse

yakma,

yanma

ve fumugasyonda

etkili bulundu.

Farmasötik

şeklin

hazırlanması

aşamasında

en uygun pres ısısı

ıoo°c

olarak tespit edildi.

Daha

yüksek

ısıIarda

paraformaldehidin

az da

olsa

formaldehit

gazına

dönüştüğü

görüldü.

Formülasyonda

belirtilen

100 gramlık

parafin uygun miktar olarak saptandı.

Parafin 50 gram konulduğunda

farmasotik

şeklin fumigasyonu

tam<Jmıyla sağlanamadı.

Daha

fazla

miktarlarda

ise yanma işleminin hızlı bir şekilde geliştiği ve

dezenfek-siyon sonrasında

yüzeylerin parafinlc

bir film tabakası

şeklinde

kap-landığı görüldü.

Eksipient

maddenin

hazırlanmasında

yonca

unu hem kolayca

yanıcı olması hem de istenildiğinde

bolca bulunan

ucuz bir madde

olması

nedeniyle

uygun

bulundu.

Nişasta

inert

bir

maddedir.

Bu

maddenin formülasyonda

önemli bir fonksiyona

sahip olmadığı ancak

tabletin

şekil alması ve formulasyon

içeriğinin homojen

bi r şekilde

karışmasında

yararı görüld ü.

Ö. DEMET

Tablet stabilitesinin saptanması amacıyla bir yıl süreyle bek-!etilme denemesi sonucunda ta.bletlerin yaısını korud uğu, fiziksel yapısında bir değişiklimin olmadığı görüldü. Antibakteriyel etkinlik ve 6 aylık tabletler kullanıldı. Test işlemleri beş ayrı alanda yapıldı. Test I, çeşitli malzeme yüzeyleri kullanılarak 2 m~ lük test kabi-ninde yapıldı. Birbuçuk saatlik fumigasyon kontakt süresinden sonra

gerek petrilerden, gerekse kontamine yüzeylerden alınan sıvap

ör-neklerinde b,ı,ktcriyd üremenin olmadığı görüldü (Tablo

J).

Tablo i Farnıasotik ~eklin çeşitli Illateryal YÜLeyleri ÜLerindeki deLenfeksiyon etkinliği

0/4 0/ 12 Fuıııigasyon

i

sonrası sıvap örnekleri

i

23 oC i ı:umi~asyon i i üncesi sıvap

i

_~ate_?~l_ .~~~~~_ n_e_Ill__1 Bakteri (k~n~ .~i) ---i _~~kl_~_ Plastik Slophylo('()cClls oııreııs !

i .62 x 10'"

i

Salıııoııe//o gO/lilıl/rulıı ()reıııe ( . ) 1/4 x 10" Lscherichio co/i 4 4~x iO" Cam

.!

Alinıünyum i Yağlı boyalı ! yüzey ! Filtre kağıdı Agar I'seııılolll(i//(/S l/er('gllllO.H! 2.97xI0" 0/4 0/8 0/2 b: Kontanıİne YÜLey sayısı

c : Bakteri sayısı

" . Test 2 ın' lük kabinde yapılmı~ olup. 2.4 g paraformaldt:lıit kullaııılnıl~tır.

Test 2. genel amaçlı uygulama laboratuvarında, test 3, içerisinde

i

.5 metre yüksekliğinde dört adet padok şeklinde küçük adacıklar

ve çiftlik malzemeleri bulunan koyun ağılı nda; test 4, tavuk

kü-mcsinde ve test 5 ise sığır ahırında yapıldı. Fumigasyon kontakt süre-leri, test 2 ve test 4'de akşamdan sabaha. test 3'de 3.5 saat ve test

5'dc 6 saat tutuldu. Fumigasyondan hemen sonra kontamine

yüzey-lerden alınarak mikrobiyolojik ekimleri yapılan sıvap örneklerinde hiç bir bakterİnin üremediği görüldü (Tablo 2).

Tartı~ma ve Sonuç

Formalddıit, dezenfeksiyon işleminde ilk önce çözelti şeklinde

kullanılmıştır. Ancak irritan etkisi nedeniyle uygulamadaki

zor-luklar, konsantre çözeltinin korrosif etkiye sahip olması gibi sakın-calarından dolayı paratiktc kullanımı sıııırlı kalmıştır.

Dezenfeksiy-FORMALDFHiT ESASıNA DAYANAN DEZFKFEKTAN iLA( SFKillERi ~(i<)

Tablo 2. Farmasotik şeklin farklı alanlarda dezenfeksiyon etkinliği.

iDezenfe-k-SiYOn-,-p'--forni~;Tdelill~I.ISI

(,cT"

Test mikro: iFUmigaSYOn-bılCesi-. -Fumigasyon-son- -i : Lab:l:i~var -"ı~~tarı (gra~_L ~:~ 5 organi~~a~~~_ ~ı_v~~_~~~ekleri ;rası s;;: 5:rııekıeril

i90 m' " 136 /:. 54-581

ı

.2.3.4 'i ürerne (-.)

i

g,' ~~

Kümes

!---: --

1-5~loi--.--- i---~---!

o

/24 i

i

254

i

u

i

1.2.3.4.5.6.

i

üreme (+) i o/ 18

i

380 m' i 1% 54-58! O' 12 '

Koyun ağılı "- 6=8-'1 -

i---

---ü ~

22

---I

i80

i

o "i .2.3.4.5.6 i iıı'eme (--'-) O! 12

2:

111:'

.---1%

:~~6511

__ --- -

-I

L---

---1---

~/:7

266 1.2,3.4.5.6 iireme (-i-) , oj 16

__ ~~_!~

o

%

68-_7_0_"_.____ i _0_/_'_2_

a: (i) Staphylococcus aureus (I" 62 x iO). (3) Salmoneıla gallinaruın (i.24 x 10). (5) Salmonell" abortus o'!is (1.32 :ot ım. b: Kontamine tahta plaka yüzeyi d: Kontaminc besi agarlı petri

(2) Escherichia coli 0.78 (2.97 xiO).

(4) Pseudomonas aerogunosa (4.54 x 10), (6) Proteııs vulgaris (2.85 x 10). Kons,' mL.

<:: Kontamine duva:' yüzeyi e: HakIeri sayısı

yonda tavan ve benzeri yerlerin de dezenfekte edilmesi gerektiği

düşü-nülürse, hem uygulama yönünden hem de bu alanlarda etkinin

sağ-lanmasında güçlüklerk karşılaşılır. Bu nedenle forınaldehidin gaz

şeklinde kullanılması yaygınlaşmaktadır (ı9, 36).

Formaldehit gaz üretimi çeşitli yollarla yapllmaktC!.dır. Bunların

başında, formalin-potasyum permanganaı kombinasyonu ve

para-formaldehidin ısıtılması gelir. Son zamanlarda paraformaldehit etken

madde esasına dayanan tabletler de bu amaçla kullanılmaktadır (2,

31). Potasyum permanganat pahalı bir maddedir. Hacimli alanların

dezenfeksiyonunda fazla miktarda harcanmaktadır. Bu nedenle bu

yöntemle daha küçük alanların dezenfeksiyonu yapılmakıdır.

For-malin-potasyum permanganat karışımı sonucu oluşan formaldehiı

gazı, paraformaldehitin ısııılması ile elde edilen gaz kadar kuru

olmadığından, yeterince yükselememesi nedeniyle yüksek tavanh ve

geniş alanlarda yeterli bir etkinin sağlıyamamaktadır (2, i

ı,

18). Diğer bir metot, paraformaldehidin doğrudan ısıtılması yoluyla gaz elde edilmesidir. Bugün için en çok kul1anılan metotlardan birisi

;,ill

rı.

DEMET

jeneratörler yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle hacimli alanlarda dezen-feksiyon yeterince sağlanamamaktadır. Taylor ve ark (36) yaptıkları bir çalışmada 1920 mJ lük alan için 20165 gram (10.5

gL

mJ), 64 m' alan için 675 gram (10.5

gL

m3) ve 62°m3 alan için de 330 gram (5.3

gL

nı3) paraformaldehit kullanmışlardır. Stelmacher ve ark (34)

ise 22 m3 lük bir alan için

ı27 gram

(5.7 g

i

mJ) paraformaldehit kullanmışlardır. Oysa çalışmaların1lZda antibakteriyel etkinlik test-leri için tüm <ılanlarda yaklaşık 0.7- i .2 g

i

mJ oranında paraformd-dehit kullanılmıştr. TaItor ve ark (36) yukarıda bahsedilen çalışmada

i920 mJ lük alanda paraformaldehiti formaldehite dönüştürmek

için i8 adet ısıtıcı kl1llanmışlardır. Bu yöntemlerle kısa sürede çok fazla paraformaldehit gaz şekline dönüştüğü için hacimli alanlarda

normal dozda etken maddenin yeterli gelmediği görülmektedir. Bu

nedenle fumigasyon süresi kısalmaktadır. Formaldehidin etkisi yavaş gelişitğinde büyük alanlarda jermler üzerinde yeterli konsantrasyonda

bir kontak.t sağlanamamaktadır. Sonuçta dezenfeksiyonun

sağlana-bilmesi için daha fazla ertken maddeye gerek duyulmaktadır. (sıtıcı-lar elektrikle çalıştığı için, istenen her yerde jeneratör sistemi kurula-mamaktadır. Elektrik kesilmelerinde fumigasyon durmaktadır. Çalış-mamız sonu,cunda oluşturulan farmasötik şekil ise yakma suretiyle kullanılır ve fumigasyonu uzun süre devam eder. Dolayısıyla formal-dehitin etkisi tümüyle sağlanmış olur.

Materyaı yüzeyleri dezenfeksiyonunda 2 m3 lük bir hacim için

2 4 gram paraformaldehid kullanılmıştır. Bu doz küç;ük odaların

dezenfeksiyonu için önerilen (34) miktarı uygunluk gösterir. Bu

testtc ortamın ısısı 23°e, nemlilik ise

%

53 oranındadır. Formalin -potasyum permanganat gibi klasik uygulamalarla ortam nemliliğinin

%

60 düzeyinde tutulmeısı gerektiği ileri sürülürken (i, 29) çeşitli kaynaklarda (18, 30) paraformaldehitin ısıtılması ile elde edilen gazın, daha düşük nemlilikte de etkili olduğu bildirilmektedir. Çalışmamızda farklı nemlilik te yapılan testlerin sonucu da bu görüşleri doğrular niteliktedir.

Tablo 2'de farmasötik şeklin farklı alanlarda dezenfeksiyon etkin-liği gösterilmiştir. Gerek laboratuvarda gerf:kse diğer alanlarda

kul-lanılan parafcrmaldehit miktarının daha önceki çalışmalarda (18,

30, 36) !<ullanılan miktarlardan düşük olduğu görülmektedir. Yine aynı tabloda görülen ısı ve nemlilik hava durumu gözetilerek

belir-lenmiştir. Böylece farmasotik şeklin pratikte farklı ortamlarda ve

FORMALDEHİT ESASıNA DAYANAN DEZENFEKTAN iı AÇ ŞEKİLLERİ 571

26) da formaldehitin farklı ısı derecelerinde etkili olduğu kaydedil-mektedir.

Bu çalışma ile kümesle! başta olmak üzere çeşitli hayvan barınak-ları, yem depoları, değişik amaçla kullanılacak kapalı odaların

de-nnfeksiyonu sağlıyacak uygun bir dezenfektan ilaç şeklinin

bdir-lenmiş olduğu kanısına varılmıştır.

Kaynaklar

I. Arkland N.R., Hinton, M.R., Denmeade, K.R. Controlled. Formaldehyde fıımigatioıı system. Applied aııd Eııriramentol. Microbiology 39, 3. 480-487 . .Igeo.

ı.

Anon. Formaster /CheıııiCilI Prodllets Zootechnic Disilı/eClallts. 29100 Piacenza / Jtaly.

3. Ansarı, A.A. Microbial. Activities of dil/erent disiııfectants 011 comn:eıı poultry pat-hogeııes. Poultı.y .Sciel1ce. 61,

ı.

1984.

4. Asas, A.N eıI' posibilities 0/ disit(/ecting poııltry hoııses. Veterinareski Urhiv 4'1, G,

323-328, 1977.

5. Beuche, V., Reuschel, G., Kauer, J. Occıırence of udder disease in dry COIl'Sin relation to the Ireqııeııce of cleanilig aııd disiııleatioıı 01 groııp preııs. MIı. Vet. Med. 39, 17, 582, 58:'. J984.

G. Booth, N.H., McD'mal<\, L.E. '!eteıin;,ry Plwmıac%gy aııd T/ıerapeutics. Fifth Ed. The lowa State

u

niversiıy press / Ames USA, ı9S2.

7. Brander,

G.c.,

Pugh, D.M., Bywater, R.J. Veteriııary App/ied pharmaeology aııd Therapeuties. Fourt Ed. Balleire Tindalı London, 1932.

8. 8raswell, J.R., Spiner, D.R., Horman, R.K. Adsorbıioıı ()f j(Jrma/dehyde by rarioııs s",.faces dııring easeolts decOnfaminotion. Applied Microbiology. O, 5, 765-769,

1970.

9. Carmi, Y., Ashbell, G. Disin(ection of po/ıry manııre by ./iltııif/atiOl' methy/ bitmiide. Wmld's PouIt,y Sciel1ce Journal. 34.

ı,

6S-6S, 1978.

10. Casteli, S.W., Vernon, R.J., Balıey, KM. Toxicology and Hıızards. Veteril1ary and J-Iuman Toxieology. "'9, I, °1-33, 1987•

ll. Dietz, P., Böhın, R., Strauch, D. Experimentaıle IIntersltchııngelı zıır lI'irksamkeit Itnd materia!ı'ertraeglichkeit ran /orma/dehydgas sowie aeroso/en der peressigsııeııre Itnd des wasserstoflperoxides. Zbl. Vet. Med. B, 27, 268-279, 1980.

12. Erdik, E. Dene/Orgaııik Kimya. Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Organik kimya araştırma enstitüsü Yayınları No. I, 1978.

13. Evans, M., Dingle, J.G. Efficiency of lortlııı/delıyde fıımigation on three of Iımchery incııbator. Australian Vcterinary Journal. 49. 7, 354-357, 1973.

ı4. Fiser, A. Efficianey ol p fodnnıı/delıyde j(ıam for tlıe continııetl disir((ection of po/try Iifter and tlrietl pig .1'/11")'. Vet. Med., 24, ı, 37-47, 1979.

:i72 Ö. DEMET

ıs. FnI~cr, Cand May~, A. The !Iferek Veıeıiııaıy II'(IIII/{,'Iof diagııcsis. ıhemp-" aııd disease IıleJ.'emiolı aııd m//lml iiı, ıhe Veıeıiııariıııı. Sixtlı Fd. Merclı and Co. Ine. Ralı"'ay

N ..I.. USA. 1986.

16 funıtıı, K. and Sato, S. Ejteeı 0lformalt1ehl'de 011disiııkclioıı affilıeıed air ımder

posi-ıil'e pressııre Iype ho lise. Poultry science 55. 6. 2295-2.299. 1976.

17. Gcgcnava, S. V.N elllmliaııioıı of fimııaldehyde lI'ith (1I110ııia iıı ael'lisd disiııf(>(fioıı

ol Illitchiııg eggs. Problemy Veterinarnoi Sanilarii. 57. 90-92. 19677.

18. Hoffstad, M.S., ealnrk, n.w., Helınbolrl. Cr., Ilrid, W.M., Yoder, RW. {)isacı'e

ot poııltry. S?re//lh Fd. loııa State Uni\ersitö r.ress! Ames LSA. 19711.

19. Hütnrr, B. E'perimeııı:d j(mııııldehyde gıs oj IlI.'lchilı.l; rggs. Tierarzt\. Uıı.sclıaıı. 28, i. ;C-/6. 1973.

20 lde, P.R. The seıısilirit)' 01.1'01111.'ariaıı J.'irııses to foım aldehl'dc liııı:iı:alioıı. Canadian Journal of Comparative Medicine. 43. i. 711-216. 1979.

21. IZı-;ii, E. Geııel \'1.' Eııdüstıiyel Farll1asotik Tekııoloji I. Ankara Üniversitesi fczacılık Fakültesi Yayınları No. 52. 1983.

IL. İzgii, F. Geııç/-Eııdiisıı (I'ei Farma.ıotik TekııoloF-/1 re ilaç Saliayiiilde OAmsl iyi imalar Koııtrol Koşııl/a"ı. Fabrika re Çalrş'ma Gürcııliği. Ankara Üniversitesi [czaeılık Faki'ı1tesi yayınları No. 55. A.Ü. Rasınıevi. Ankara. 1983.

23. Kaydp, O. Rasyoııel tedavi Y,iııündeıı Tıbbi Fal'/lıııkoloji. Üçüncü baskı. Ulucan Matbaası Ankara. 1984.

24. Kıciner, U. Diewirkuııg 1'011 mchrkoll1p('//eııdcsillj'ek tioll1slııil1eln aıı/ bl/k terielle

tes-taemııle iıı den in-ritmprü/ııııg. Mh. Vet. Med .. 41.

ı

O. 325-326. 1986.

25. Kleiner, U und Kleınn, :\1'. Dcsiııfektioıı im II/borbercieh ııııter hesoııderer berüehtilı!!lıl1g eiııes redlı::iert"'1 /ill'lııııldehydciııs(lt::es. Mh. Vet. Med. <'.., 'I. 1<11-14.1. 1987. 76. Ko~~nko, A.R. D;siııfeetioıı ot/el/llıer.l' oııd doll'lI eo//lamiııatea IJ.'iilıMArek's disease

l'irlıS (ıısiııg formııldehyde'. Problemy Veterinarnoi Sanitarii. 56. 83-86. 1976.

n.

Kubicek, K. COli, rol Of ıhe e/fiClley o/ /Ill'lııoldehyde disiıı/eetioıı. Vet. Med. ;: i.

ı

i,

(,t1-61-'. 1976.

~8. Maek, H. Distribıılioıı ii!'Aujesky rirııs iıı.ıpeııt oit li'oııı OlıilııOI hOIlSill/{iıı Illaııııre,

ıı'ith re/el'llııee to ıhe disiıı/eetiııg e//ct to lime oııd j(lI'IlIoldehl'de 1111 the I'irııs iıı pig

.1'1111'1'.1'. inaugunal-Dissertation Justus liebig Universitatet. Gres,en. 157 pp. 1986.

29. Othıner,

ıe

Eııeye/obııdy ,,/ ılu~ CIıelliimI Techııolııgy. vol. 9.

30. Searlet, CM., Mathcwson, G.K. Terıııina! disiıı/'eetion o/ eol/ lul/lses by./oıııııalclehyde Iıımigolioıı. Vet. Rec. iO. I. 7-1(I. 1977.

31. SehiJlilıg, B., Wcuffen, W., Wige t, H. Ulltersııclıııııgeıı ııher deli Eiıısat:. 1'011 !'O/'{(-fOl'llulde/r)'dıablieffelı zıır keiııı.:ıılr/reimiııdel'/lııg desiıı/eklioıı. koltsteriloıiıııı Iıl1d stel'iI,lıl/bell'o/rl'llııgl'olı aer:.!ic/reıı III.ıtl'lll1lel1lorilılıı. Plıarnıa/ie 33. H. i!1., 103-104,

ı

978.

32. Sehliesscr, T. Secoııd disiııfeetııll! li.\! of ıhe G'emııııı Verıeriııory Medical Associarioıı.

FORMALDEHiT ESASıNA DAYANAN DEZEKFEKTAN İLAÇ ŞEKİLLERi S7:l

33, Schliesser, T. Lr/olrrııngeil miı dem f)VG-prü[lIIlg,\Teıjiilırelıjiir sta/desin(ektioıısmitlel. Tierartzl ijnısehau 41. R59-862. 1986.

34, Stelmacher, W" Sclmeps, M., Kiııze, G. Pora/imııoldeh)'de als desil,[ektionmitlel. Mh. Vet. Med. 30. LO. 3711374. 1975.

35. Stelmacher, W., Schweps, M., Somnitz, M. Einıvirkungeıı I'ersc!ıiedeııer temparaturen aıır desinfeklioıımitlel/o.l'ilııgeıı. Arehiv für Fxperimentalle veterinaernıedizin 27. 2, 341-347. 1972,

Vi, Taylor, A.L.. Bartıeito, M.S .. Gremilliow, G.G. Paralormoldelryde for sıırface steri. lizalion and d('(oyi/imlioıı. ,A,pplicd Microbiology.

ı

7. 4. 614-618, 1969.

.'{, Trenner, Prefo, D., Trautnel', K., Ruffle, E. Kombinat Vetapesı ein ııeues J1ocheııdes-ilitek tionmiııe/. Teirzueht 40. LO. 438-439. 1986.

3S. Trujillo, M., Undelı, K.F. N eli' fill'lJloldelryde base disiııfeatoııts. Applied Miorobio. logy, 26. I. i06-i

ı.

1973.

39, Tueker, J.E., Harry, KG., Wainmann, H.E. Tire ef(ect of lumigotiaJl witlr metlıyl bromide or forıııaldelr)'de 011ılre iıı(ectil'e0/ poltry house litler Ilatııral)' coll/amiııated ıvitır Sallıianella lI'ircholı'. British Veterinary Journal

ı

3 I. 474--484.

ı

975.

40, "'ilis, F.K. Fıımigallt,l' oııd Saııitotion : Update 011 jimıwldeh)'de, Poultry digest 42,

452--454. 19R3.

41. Ziegler, L.und Graetsch, D. /)ie bedellt/lllf{1'011 Tierpossageıı .li'ir aktivertll1!{1'011 bak.