Hatıraların muzipliği

Hâtıraların mûzipliği

bize hayat bo­

yunca türlü o- yuclar oynar. Bu mûziplikiâr da­ ha çocukluğu­ muzda ba -

-aagH»

digii'•' .ur şehre ayadan geçtikten s »m« hiç döndüğümü«

oldu Bilmem, hiç merak

edip de - imini iken sofaların­ da ve odalarında a ıayıcı fişeği gi­ bi dolaştığınız, bahçesinde cirit oynadığınız eski evi, büyüyünce, hattâ biraz dn yaşlanınca gidip tekrar gördünüa mü? Kolay itiraf

etmiyeceksiniz. amma mutlaka

hayâl kırıklığına uğramışsınız- dır.

O eski evden hayâlinizde hiçbir ölçüye sığmayan hâtıralar kal­ mıştır. O sofaları hâfızamzda durmamacasına genişletmiş, o du­ varları kale bedeni gibi yük- seltmişsinizdir. Bahçe, ocaksız bu­ caksız bir park olmuştur. Hele ağaçlar! O zamanlar tepelerine bakmak için başınızı kaldırırken

boynunuzda duyduğunuz ağrı,

sizde onların minare boyunda ol­ duğu Vehmini yaratmıştır.

Ama, aradan yıllar geçtikten sonra, aynı evi ziyaret edin: aynı şehre bir uğrayın. Hayâlinizdeki evle şehrin yıkanınca çeken bir kuma? gibi büzüldüğünü, sizi evvelâ hayrete, sonra da esefe düşüren bir ölçüde küçüldüğünü ve daraldığını görürsünüz. Ço­ cuk hafızamıza kaydedilen ha­ yâller, bizimle beraber büyümüş, asıllarının boyunu kat kat aş­ mıştır. Onları yeniden realite ile karşılaştırdığımız zaman, arada­ ki fark bize hüzün verecek ka­ dar büyüktür.

Ama delikanlılıkta hafızamı­ zın kaydettiği hâtıralar da var­ dır. Onlar da, aksine, hep asala­ rından daha küçük çapta olur. O çağda yabancı şehirlere git­ mişsek, binaların ve meydanların

bizde kalan hayâlleri, âdeta

minyatüneşir. Hâfızamızm o de­ virden kalan bütün muhteviyatı.

Yazan -.

P rof. Sabrl Esad Siyavuşgil

bir sıra basık ve ezik hayâldir

kİ,1 olgunluk t«kr/r

aSît-lariyle karşıla tırınca. nam! olup thr gerçeği olc ığu tib i germedi­ ğimiz için kendi kendimiz# kı­ zarız. Sanki inad edercesine me­ safeleri daraltmış, renkleri < do­ nuklaştırmış. hacimleri ufaltmı­ şız'/". O çağda herşey emelleri­ mizin boyuna nisbetle bize güdük geldiği için olacak, hâfızamızda kalan dünya, öyle bir oyuncak dünyadır ki, aslı ile aradaki farka,

kendi kendimize biraz gülüm­

seyerek bakarız. Ama, emin o-

lun, bu gülümsemeye, zamanla

tabiî buutları içine sığmış olan o engin delikanlılık emellerimizi bir an için anmanın buruk lezze­ ti de karışır. kayıpla rı- mâzimize doğru uzanır, tâ çocukluğumuzun sınırlarına kadar _ dayanır.

Hâfı-za çökünce, çatısından çökmeğe bW ar, bodrum katma kadar y

ı-Olgunluk çağında hafızamızın defterine yazdığımız hâtıralar, geıçi asıllanna pek uygundur, fakat onlarda da, birazçık olsun, heyecan çeşnisi bulunmaz. Gali­ ba etrafımıza hep fotoğraf gözüy­ le bakarız, kafamıza his tarafı­ nı s o y d u ğ u m u « l u ı y â i k ı i yerleş­ tiririz. Hâfızamızm çekmeceleri o çağda daha çok kroki ve ra­

kamla dolmağa başlar. Renk,

koku, heyecan ürperişleri ile, ancak sığıntı kabilinden içimize sızabilir.

İhtiyarlıkta, hâfızamızm klişe camları artık yavaş yavaş hassa­ siyetlerini kaybeder. Hâdiselerin ve insanların birer hâtıra halin­

de şuurumuza nakşedilebilmesi

için, idrâkimizin önünde uzun uzun ve sık sık poz vermeleri lâ­ zımdır. İlk görüşte zihnimizde kalan intiba, gayet silik olur. İd­ râk objektifimiz bir hayli yorul- malı ki, hâtıra mümkün mertebe net olsun.

Fakat bir de •unutma, çağma ayak basarsak, evvelâ en son nak­ şettiğimiz hâtıraları kaybederiz.

kılmadan önçe de, ölüm gelir ve iıerşeyf sil!p süpürür.

Hâtıralarımızla asılları arasın­ da çağlara göre değişen benzer­ lik nisbetlerinden başka, ruh ya­ pımıza göre de farklı münasebet­ ler vardır. Kimi insan, hafızasına istif ettiği hayâlleri, hiç bozma­ dan, uzun müddet saklar. Bunlar

da idrâkler, hemen asıllanna

uygun birer hayâl hâline ge­ çer. Öyle ki. gözlerini yumunca, size vaktiyle görmüş oldukları bir sahneyi bütün teferruatiyle tas­ vir ederler. Hele bazıları vardır, bunlann hâfızası, fotoğraf ca­ mından farksızdır. Fakat öyleleri de vardır ki, daha idrâk ânında, kendi hafıza camlarına göre ha­ yâller edinirler. Bu camlarda ise, realiteyi yeni baştan şekillendir­ me hassası vardır. Hiçbir idrâk, olduğu gibi dıştan içe aktarılmaz, şuurun kapısında mutlaka az çok tebdili kıyafet ederek içeriye gi­ rer.

Hele aradan zaman geçti mi, ruhi kimyamız, bu zaten asılla-

rına uygun olmayan hayâlleri

kendine hâs birtakım asidlerle büsbütün değiştirir ve iç bünye­ mize sindirir. Bazılarında öyle o- lur ki, geçmiş bir v a k a ile onun hâtırası birbirini tutmayan iki ayrı macerâdır. Böylelerinin bir de mahkeme huzurunda şahitlik ettiklerini tasavvur edin. Bütün iyi niyetlerine ve mâsumiyetleri- ne rağmen, olup biteni nasıl alla­ yıp pullayacaklarını pekâlâ tah­ min edebilirsiniz.

Ama insanların çoğunda hâfı- za. bu tip hayâller kaydeder ve saklar. Aslına elifi elifine uygun hâtıralar yaşatan hâfızalar, nâ­ dirdir. Fotoğraf objektifliği pek azımıza vergidir.

Fakat buna mukabil, hayâlleri ruh yapımıza sindiren hâfızalar. onlara muhakkak his buudunu da katarlar. Böylelerinde hiçbir çeh­ re veya vak’a hâtırası yoktur ki. canlandığı zaman hassasiyeti de uyandırmasın. Bu. âdeta ilk id­ râk ânının, birazçık sönük olarak yeniden yaşanmasıdır. Karşısında vaktiyle sevinç duyulmuş olan bir hâdise, hatırlandığı zaman, o se­ vinç surdinli olarak tekrar tadı­ lır.

Hâtıraların türlü muzipliklerine rağmen kendimizi, dünü ve bu­ günü şaşırmadan ve karıştırma­ dan nasıl yaşıyoruz, zaman ve hâ­ diseler içinde kolaylık]? nasıl yöneliyoruz?

Bu da. bizi başka ayrılıklardan ayırd eden insanlığımızın sırrı olsa gerek!

İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi