Fluoren Sübstitüe Benzokinon Türevlerinin Sentezi

(1)

ĐSTANBUL TEKNĐK ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ

YÜKSEK LĐSANS TEZĐ Hüseyin AKBULUT

Anabilim Dalı : Kimya Programı : Kimya

OCAK 2011

(2)

(3)

OCAK 2011

ĐSTANBUL TEKNĐK ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ

YÜKSEK LĐSANS TEZĐ Hüseyin AKBULUT

(509081247)

Tezin Enstitüye Verildiği Tarih : 17 Aralık 2010 Tezin Savunulduğu Tarih : 28 Ocak 2010

Tez Danışmanı : Diğer Jüri Üyeleri :

Yrd. Doç.Dr. Barış YÜCEL (ĐTÜ) Prof. Dr. Turan ÖZTÜRK (ĐTÜ) Yrd. Doç. Dr. Fatih ALGI (ÇOMU)

(4)

(5)

iii

(6)

(7)

v ÖNSÖZ

Bu çalışmada siklobütendion ve benzosiklobütendion yapı taşlarının 2-lityo ve 2,7-dilityo fluoren bileşikleriyle gerçekleştirilen tepkimeleriyle çeşitli Florene sübstitüe benzokinon türevlerinin sentezi etkin ve “bölgesel seçicilik” (regioselectivity) sağlayan bir yöntemle gerçekleştirilmiştir.

Çalışmalarımda bilgi ve tecrübeleriyle her zaman yanımda oldukları için başta Yrd.Doç.Dr. Barış YÜCEL’e, Prof.Dr. Turan ÖZTÜRK ve ekibine, Prof.Dr. Ozan Şanlı ŞENTÜRK ve ekibine ve ĐTÜ Kimya Bölümündeki diğer saygıdeğer hocalarıma minnettarım. Ayrıca değerli çalışma arkadaşlarım Hüseyin SÖYLEMEZ, Bahar ŞANLI, Yavuz ÖZDEMĐR, Samet YUVAYAPAN, Tolgahan TEKGÜL başta olmak üzere, benimle aynı dönemde lisansüstü eğitim alan bütün arkadaşlarıma ve tüm ĐTÜ Kimya Bölümü çalışanlarına, hizmetlilerine teşekkürü bir borç bilmekteyim.

“Đlim önderdir, ilim sığınaktır, ilim en güzel sermayedir, ilim mağrifetin aşısıdır, ilim cehaletin katilidir. Đlim zenginlerin ziyneti, fakirlerin zenginliğidir.”

“Akıl gibi zenginlik, bilgisizlik gibi yoksulluk, edep gibi miras, danışmak gibi arka olmaz.”

“Alim ölü olsa bile diridir, cahil diri olsa bile ölüdür.” “Bilgi ile dirilen ölmez.” ( Hz. Ali ).

(8)

(9)

vii ĐÇĐNDEKĐLER Sayfa ÖNSÖZ ... v ĐÇĐNDEKĐLER ... vii KISALTMALAR ... ix ŞEKĐL LĐSTESĐ ... xi ÖZET ... xiii SUMMARY ... xv 1. GĐRĐŞ ... 1 2. SONUÇ VE DEĞERLENDĐRME ... 11

2.1 Başlangıç Maddeleri Floren ve Siklobütendion Türevlerinin Sentezi ... 11

2.2 Floren ve Siklobütendion Türevlerinin Sentezi ... 13

3. DENEYSEL BÖLÜM ... 19

3.1 Genel Bilgiler ... 19

3.2 Benzosiklobütendion Türevlerinin (25 ve 54) Sentezi ... 20

3.2.1 3-(9,9-dibutil-9H-fluoren-2-il)-4-izopropoksi-siklobüt-3-en- 1,2-dion (25) ... 20

3.2.2 Benzosiklobütendion (54) ... 21

3.3 Fluoren Sübstitüe Benzokinon Türevlerinin Sentezi ... 22

3.3.1 Floren sübstitüe benzokinon 49 (BK) ... 22

3.3.2 Floren sübstitüe benzokinon 55 (BK) ... 23

3.3.3 Floren sübstitüe benzokinon (57)... 24

KAYNAKLAR ... 29

EKLER ... 33

(10)

(11)

ix KISALTMALAR °C : Santigrat derece δ : kimyasal kayma d : dublet (spektrum) dk : dakika FT : fourier transform Eq : oran g : gram h : saat Hz : hertz IR : infrared i-Pr : isopropil

J : Kimyasal kayma sabiti m : multiplet (spektrum)

Me : Metil

mL : mililitre

MHz : megahertz

mmol : milimol

NMR : nükleer manyetik rezonans ppm : milyonda bir

q : quartet (spektrum) Rf : alıkonma faktörü s : singlet (spektrum) t : triplet (spektrum) n-BuLi : Butil lityum

Dansyl : 5-(dimethylamino)naphthalene-1-sulfonyl chloride BODIPY : boron-dipyrromethene

(12)

(13)

xi ŞEKĐL LĐSTESĐ

Sayfa

Şekil 1.1 : Benzokinon, naftakinon antrakinon ve polisiklik kinon yapıları ... 1

Şekil 1.2 : Renklendirici özellikleri olan bazı naftakinon ve antrakinon bileşikleri ... 2

Şekil 1.3 : Hidrokinonun yükseltgenme reaksiyonu ... 2

Şekil 1.4 : Bir antibiyotik olan diazokinomisinin hava ile yükseltgenme yoluyla sentezi ... 3

Şekil 1.5 : Biyolojik aktivite gösteren bazı kinon yapıları ... 3

Şekil 1.6 : Antrasenil sübstitüe benzodifuran kinon (17, BFQ-A) yapısı ... 5

Şekil 1.7 : Benzokinon ve BODIPY yapılarını içeren floresans moleküler anahtarlar ... 5

Şekil 1.8 : Floresans özelliği kontrol edilebilen moleküler anahtarların sentezi için yapılan bir çalışma ... 6

Şekil 1.9 : Siklobütendion türevleri (24, 25) ... 6

Şekil 1.10 : Diizopropil skuvarat [(24) 3,4-diizopropoksisiklobüt-3-en-1,2-dion] başlangıç maddesinin kare asidinden (27) sentezi [15] ... 7

Şekil 1.11 : Siklobütendion türevlerinden başlanılarak elde edilen çeşitli heterosiklik ve karbosiklik yapılar ... 8

Şekil 1.12 : Siklobütendion türevlerinin (40, 42 ve 43) organolityum bileşikleri aracılığıyla hazırlanışı... 8

Şekil 1.13 : 4-hidroksi-2-siklobütenon türevlerinden (44) çeşitli kinonların (48) eldesi. (a) Elektrosiklik halka açılımı, (b) 6π elektrosiklik halka kapanması, (c) Enolizasyon, (d) Oksidasyon ... 9

Şekil 1.14 : Fluoren sübstitüe benzokinon (B) türevlerinin sentez metodu ... 10

Şekil 2.1 : Benzosiklobütendion türevlerinin (24 ve 25) sentezi ... 11

Şekil 2.2 : Siklobütendion grubunu içeren başlangıç maddesinin (54) sentezi ... 12

Şekil 2.3 : Fluorene Sübstitüe Benzokinon Türevlerinin [49 (BK), 55 (BK) çizgisel] sentezi ... 14

Şekil 2.4 : Fluoren substitüe benzokinon türevi’nin [55(BK), çizgisel] kristal yapısı... 15

Şekil 2.5 : Floren substitüe benzokinon türevlerinin [57 ve 58] sentezi ... 16

Şekil 2.6 : Floren substitüe benzokinon türevi (60) sentezi ... 17

Şekil A-1 : Siklobütendion (49) için 1H-NMR spektrumu ... 35

Şekil A-2 : Siklobütendion (49) için 13C-NMR spektrumu ... 36

Şekil A-3 : Siklobütendion (49) için IR spektrumu ... 37

Şekil A-4 : Siklobütendion (49) için HRMS analizi ... 38

Şekil A-6 : Siklobütendion (25) için 13C-NMR spektrumu ... 40

(14)

xii

Şekil A-12 : Siklobütendion (54) için Ms (APCI) analizi... 46

Şekil A-14 : Floren sübstitüe benzokinon 49 (BK) için 1H-NMR spektrumu ... 48

Şekil A-15 : Floren sübstitüe benzokinon 49 (BK) için 13C-NMR spektrumu ... 49

Şekil A-16 : Floren sübstitüe benzokinon 49 (BK) için DEPT NMR analizi ... 50

Şekil A-17 : Floren sübstitüe benzokinon 49 (BK) için IR spektrumu... 51

Şekil A-18 : Floren sübstitüe benzokinon 49 (BK) için HRMS analizi ... 52

Şekil A-19 : Floren sübstitüe benzokinon 55 (BK) için 1H-NMR spektrumu ... 53

Şekil A-20 : Floren sübstitüe benzokinon 55 (BK) için 13C-NMR spektrumu ... 54

Şekil A-21 : Floren sübstitüe benzokinon 55 (BK) için IR spektrumu... 55

Şekil A-22 : Floren sübstitüe benzokinon 55 (BK) için HRMS analizi ... 56

Şekil A-23 : Floren sübstitüe benzokinon (57) için 1H-NMR spektrumu ... 57

Şekil A-24 : Floren sübstitüe benzokinon (57) için 13C-NMR spektrumu... 58

Şekil A-25 : Floren sübstitüe benzokinon (57) için IR spektrumu ... 59

Şekil A-26 : Floren sübstitüe benzokinon (57) için Ms (APCI) analizi ... 60

Şekil A-27 : Floren sübstitüe benzokinon (57) için HRMS analizi ... 61

Şekil A-31 : Floren sübstitüe benzokinon (58) için Ms (APCI) analizi ... 65

Şekil A-34 : Floren sübstitüe benzokinon (60) için DEPT analizi... 68

(15)

xiii

FLOREN SÜBSTĐTÜE BENZOKĐNON TÜREVLERĐNĐN SENTEZĐ ÖZET

Bu çalışmada 4-fluorenil-4-hidroksi-siklobütenonların floren substitüe benzokinon türevlerine olan termal yeniden düzenlenme reaksiyonları tanımlandı. Diizopropil skuvarat (3,4-diizopropoksi-3-siklobüten-1,2-dion) ve floren sübstitüe siklobütenon [3-(9,9-dibutyl-fluoren-yl)-4-izopropoksi-3-siklobüten-1,dion] türevleri ile 2-lityo-9,9-dibütil-floren’in tepkimeleri öncelikle 4-florenil-4-hidroksi-siklobütenon ara ürünlerini vermektedir. Bu ara ürün 4-hidroksi-siklobütenon türevlerinin p-ksilen içinde havaya açık biçimde kaynatılması sonucunda hedeflenen kinonlar üretilmektedir. Bu yolla termal düzenlenme reaksiyonunun ürünü olan floren substitüe hidrokinon türevleri reaksiyon ortamında doğrudan karşılık gelen kinon türevlerine yükseltgenmektedir. Yapısal olarak daha kompleks benzokinon türevlerinin sentezi 2,7-dilityo-9,9-dibütil-floren’in kullanımıyla sağlandı. Đki ekivalent diizopropil skuvarat ve floren sübstitüe siklobütenon türevlerinin 2,7-dilityo-9,9-dibütil-floren ile tepkimeleri sonucu oluşan 4-florenil-4-hidroksi-siklobütenon ara ürünlerinin ısıtılması sonucu florene birleşik benzokinonlardan oluşan çizgisel geometrideki karmaşık yapılar sentezlendi. Bu sonuçlar 4-florenil-4-hidroksi-siklobütenonların elektrosiklik halka kapanma reaksiyonunun regio-seçici bir biçimde gerçekleştiğini göstermektedir. Bundan başka florene birleşik benzokinon yapıları bir floren köprüsü ile birleştirilerek birbirine konjuge floren ve benzokinon gruplarını içeren bir molekül sentezlendi. Sentezlenen yapılar floresans yok edici etkisi bilinen benzokinon gruplarını içermesine karşın floresans özellik sergilemektedirler. Üretilen floren substitüe benzokinon yapıları elektrokimyasal floresans moleküler anahtarlar olarak kullanılma potansiyeline sahiptirler. Çünkü elektrokimyasal olarak benzokinon gruplarının indirgenmesi durumunda yapıların floresans şiddetlerinde bir artışın olması kuvvetli olasılıktır.

(16)

(17)

xv

SYNTHESIS OF FLUORENE SUBSTITUTED BENZOQUINONE DERIVATIVES

SUMMARY

In this study, the thermal rearrangement of 4-fluorenyl-4-hydroxycyclobutenones to fluorene annelated benzoquinone derivatives was described. The reaction of diisopropyl squarate (3,4-diisopropoxy-3-cyclobutene-1,2-dione) and a fluorenyl substituted cyclobutenedione [3-(9,9-dibutyl-fluoren-2-yl)-4-isopropoxy-3-cyclobutene-1,2-dione] with 2-lithio-9,9-dibutyl-fluorene gave 4-fluorenyl-4-hydroxycyclobutenone derivatives which were heated in p-xylene at reflux open to the air to yield quinones. By this way, primary products of the thermal rearrangement, fluorene-annelated hydroquinones, were in situ oxidized to the corresponding quinones in moderate overall yields. Structural complexity of the benzoquinone derivatives was increased by employing 2,7-dilithio-9,9-dibutyl-fluorene. Treatment of two equivalents diisopropyl squarate and the fluorenyl substituted cyclobutenedione with 2,7-dilithio-9,9-dibutyl-fluorene and subsequent heating of initially formed 4-fluorenyl-4-hydroxycylobutenones gave fluorene-annelated benzoquinones in linear geometry. These results imply that the electrocyclic ring closure of 4-fluorenyl-4-hydroxycylobutenones proceeds in a regioselective fashion. In addition, the fluorene-annaleted benzoquinone structures are attached to each other with a fluorene bridge to achieve a highly conjugated molecule involving fluorene and benzoquinone repeating units. Although these molecules have well-known fluorescence quencher quinone units, they display fluorescence. These compounds have potential usage as redox-fluorescence switches since it is expected that the electrochemical reduction of the quinone units provides an increase in fluorescence intensities.

(18)

(19)

1 1. GĐRĐŞ

Kinonlar birbirini izleyen çifte bağlardan ve ekzosiklik karbonil gruplarından oluşan konjuge yapılar olarak tanımlanabilirler. Kinonların en basit üyeleri 1,4-benzokinon ve 1,2-benzokinon yapılarıdır. Bu en basit üyelere benzene halkalarının katılmasıyla grubun daha yüksek üyeleri ve polisiklik kinon yapıları ortaya çıkmaktadır (Şekil 1.1).

Şekil 1.1 : Benzokinon, naftakinon, antrakinon ve polisiklik kinon yapıları. Kinonlar doğada sıkça rastlanan ve geniş bir renk spektrumuna sahip organik bileşiklerdir. Eski adıyla alizarin (1,2-dihydroxyanthraquinone) (6) antik Yunan ve Mısır uygarlıklarında pamuk giysileri kırmızının çeşitli tonlarına boyamak için kullanıldı ve bu ilk bilinen kinon türevleri yüzyıllar boyunca boyayıcı maddelerin temelini oluşturdu [1] ( Şekil 1.2).

Kinon ailesinden olan naftakinonlar ve antrakinonlar doğada yaygın renklendirici maddelerdir. Juglon (5-hydroxy-1,4-naphthalenedione) (7) olarak bilinen kinon türevi ceviz kabuklarına renk verirken, lavson (2-hydroxynaphthalene-1,4-dione) (8) saça kırmızı renk veren hint kınasında bulunur. Antrakinon grubun giren karminik asit (7-α-D-Glucopyranosyl-9,10-dihydro-3,5,6,8-tetrahydroxy-1-methyl-9, 10- dioxoanthracenecarboxylic acid) (9) kırmızı böceğin (Coccus cacti L.) öğütülmesiyle elde edilir ve gıda ve kozmetik boyası olarak kırmızı renk için kullanılır [2] (Şekil 1.2).

(20)

2

Şekil 1.2 : Renklendirici özellikleri olan bazı naftakinon ve antrakinon bileşikleri. Kinonlar çoğunlukla fenol bileşiklerinde benzen halkasındaki çift bağların eliminasyonu ve hidroksil gruplarının ketona yükseltgenmesiyle oluşan bileşiklerdir. Genellikle sarı renkli ve keskin kokuludurlar, kısmi olarak buhar fazında bulunabilirler ve yükseltgeme özelliğine sahiptirler.

Hidrokinon türevlerinin yükseltgenme işlemi Fremy tuzu (Potasyum nitrosodyumsülfat) ya da gümüş nitrat, gümüş oksit, manganez oksit gibi ılıman yükseltgenlerle yapılabilir. Bu yükseltgenler hidrokinonun bir elektron çifti (2e-) ve iki proton çıkarmasını sağlar. Reaksiyon tersinirdir ve kolaylıkla gerçekleşir [3] (Şekil 1.3).

Şekil 1.3 : Hidrokinonun yükseltgenme reaksiyonu.

Hidrokinonlar yükseltgenme için uygun şekilde aktive edilirse hava ile yükseltgenebilirler. Buna bir örnek Kelly ve ekibinin yapmış oldukları diazakinomisin B’nın (12) kısa sentezi verilebilir. Bu çalışmada diazakinomisin A (11) havaya açık bir balonda belli bir süre bekletilmesiyle yaklaşık %95 verimle yükseltgenme reaksiyonu meydana gelmekte ve bir antibiyotik olan diazakinomisin B (12) elde edilmektedir [4,5] (Şekil 1.4).

(21)

3

Şekil 1.4 : Bir antibiyotik olan diazokinomisinin hava ile yükseltgenme yoluyla sentezi.

Kinonlar doğada özellikle bitkiler, mantarlar ve bakteriler olmak üzere pek çok canlının yapısında bulunmaktadırlar. Canlı organizmalardan izole edilen çeşitli kinon yapılarının, antibakteriyel, antiviral, antitümör, fungitoksik gibi oldukça geniş spektrumlu biyolojik aktivite gösterdikleri saptanmıştır. Şekil 1.5 de çeşitli canlılardan izole edilmiş biyolojik aktiviteye sahip kinon yapılarından örnekler verilmiştir.

Şekil 1.5 : Biyolojik aktivite gösteren bazı kinon yapıları.

Thysanone (13) antiviral etkiye , mitomycin (14) antitümör etkiye , daunomycin (15) antikanser etkiye, (+)-hatomarubigin B3 (16) ise anti bakteriyel etkiye sahip kinon yapılarıdır [6-11].

Kinonlar, kuvvetli elektron çekme özellikleri ve iyi bilinen elektrokimyasal davranışları dolayısıyla, elektron verici yapılarla (örneğin, ferrosen) doğrudan ya da bazı ara gruplar (doymamış organik yapılar) aracılığıyla birleştirilerek elektron transfer sistemleri oluşturulur [12-18]. Kinonlar iyi elektron çekici yapılar olmaları nedeniyle, kovalent biçimde bağlı oldukları floroforlar için etkin fluoresans

söndü-N OH O N O Prn OH Prn air N H O O N O H Prn O Prn H H diazaquinomycin A (11) diazaquinomycn B (12)

(22)

4

rücüdürler (fluorescence quancher). Moleküliçi elektron transferi, yani; uyarılmış florofor grubundan elektron çekici kinon yapısına elektron aktarımı floresans söndürücü etki oluşturmaktadır.

Öte yandan kinonun elektrokimyasal ve kimyasal yöntemlerle indirgenmesiyle elde edilebilen dianionik ve hidrokinon yapıları floresans söndürücü etki göstermemektedir. Bu yapılara elektrokimyasal yöntemlerle dönüşümlü biçimde ulaşılabilmesi ise elektrokimyasal etki ile çalıştırılabilen floresans aç/kapa anahtar sistemleri (electrochemical on/off fluorescent switch) için kinonları uygun bileşenler yapmaktadır [19-23]. Optik ve elektronik özellikleri bir dış etkiyle (elektrokimyasal, fotokimyasal) dönüşümlü biçimde değiştirilebilen bu tür moleküler anahtarlar biolojik ve kimyasal sensörler olarak, ya da çeşitli moleküler cihazlarda sinyal güçlendirici (signal amplification), moleküler hafıza ve supap (molecular memories, molecular valves) olarak uygulanma potansiyeli taşımaktadırlar [24-27]. Bundan dolayı kinonların özellikle florofor ya da kromofor gruplarla birlikte oluşturdukları sistemler ilgi çekicidir.

Literatürde kinonların yer aldığı çeşitli floresans moleküler anahtar sistemler sayıları az olmakla beraber bilinmektedir [19-23]. Bu sistemlerde kinon yapıları ya direk olarak ya da bir ara grup aracılığıyla (spacer) değişik floroforla bağlanmaktadır. Daha sonra sisteme yapılan elektrokimyasal ya da kimyasal bir etki ile sistemin floresans özelliklerindeki değişim incelenmektedir. Moleküler anahtar sistem kinon yapısını taşıdığı sürece içerdiği kuvvetli florofor grubuna rağmen floresans aktivite göstermemektedir. Bu durum, elektron çekici kinon grubunun floroforun uyarılmış “singlet state” floresansını moleküliçi elektron transferi yoluyla deaktive etmesine bağlanmaktadır. Elektrokimyasal ya da kimyasal etki ile kinon yapılarından floresans söndürücü etkisi olmayan hidrokinon ya da hidrokinon dianion yapılarına dönüşümlü şekilde geçilebilmektedir. Örneğin, antrasenil sübstitüe benzodifuran kinon (17, BFQ-A) yapısı floresans aktiviteye sahip değilken elektrokimyasal olarak dönüşümlü biçimde fluoresan radikal anion (BFQ-A•−) ve dianion (BFQ-A2−) yapılarına indirgenebildiği gösterilmiştir (Şekil 1.6) [19].

Bir başka çalışmada ise benzokinon ve florofor BODIPY gruplarını içeren yapıların (18, BD-PHQ ve 19, BD-Q) floresans özelliklerinin yine elektrokimyasal yöntemle kontrolünün sağlanabileceği gösterilmiştir.

(23)

5

Şekil 1.6 : Antrasenil sübstitüe benzodifuran kinon (17, BFQ-A) yapısı. Ayrıca bu yapıların hücre zarının (lipid membrane) taklit edildiği bir ortamda peroksit ve sodyum askorbit gibi oksitleme ve indirgeme ajanlarının tespiti için kullanılabileceği saptanmıştır (Şekil 1.7) [20].

Şekil 1.7 : Benzokinon ve BODIPY yapılarını içeren fluoresans moleküler anahtarlar.

Benzer şekilde floresans “dansyl” yapısı redoks aktif 2-kloronaftakinon ve fenil karbazolkinon yapılarına ara gruplar aracılığıyla (piperazin ve NH-köprüsü) bağlanarak kimyasal ya da elektrokimyasal yöntemlerle floresans özellikleri kontrol edilebilen moleküler anahtarlar sentezlenmiştir (20 ve 21). Kinon grupları indirgeme ajanı NaBH4 varlığında hidrokinonlara (22 ve 23) dönüşerek floresans söndürücü etkilerini yitirmekte ve moleküler anahtar açık (“on”) konumuna gelmektedir. Hidrokinon grupları tekrar oksitlendiğinde ise moleküler anahtar yeniden (“off”) konumuna geçmektedir. Moleküler anahtarın aç/kapa konumlarına geçmesi aynı zamanda elektrokimyasal olarak da sağlanabilmektedir (Şekil 1.8) [21-22]. Bu çalışmada gerçekleştirilen fluoren sübstitüe kinon türevleri siklobütendion temelli bir sentez yöntemi ile üretilmiştir [28]. Çalışmada kullanılan gerilimli

(24)

6

siklobütendiom yapıları (örneğin 24 ve 25) literatürde bilinen etkin bir yöntemle floren sübstitüe kinon türevlerine dönüştürülmektedir.

Şekil 1.8 : Floresans özelliği kontrol edilebilen möleküler anahtarların sentezi için yapılan bir çalışma.

Şekil 1.9 : Siklobütendion türevleri (24, 25).

Siklobütendion türevleri (örneğin 24 ve 25) dilimize ‘kare asidi’ olarak çevirebildiğimiz “squaric acid” (27) maddesinin çeşitli alkoller ile kondenzasyonu yoluyla üretilebilmektedir. Özellikle izopropil alkol ile olan reaksiyonuyla meydana gelen diizopropil skuvarat [(24)3,4-diizopropoksisiklobüt-3-en-1,2-dion] maddesi

(25)

7

diğer türevlerin aksine rahatlıkla katı olarak elde edilerek kullanım kolaylığı sağlamaktadır (Şekil 1.10).

Kare asidi okzokarbonik (oxocarbonic), diprotik (pKa1 = 0.52, pKa2 = 3.48) bir organik asittir. Kare asidinin çeşitli siğillerin tedavisinde etken madde olarak kullanılmasının yanı sıra, gerilimli özel yapısından dolayı sentetik organik kimyada önemli bir yapı taşı olarak yer almaktadır.Kare asidi gerek organik solventlerdeki düşük çözünürlüğü gerek özel aromatik kararlılığı nedeniyle sentez çalışmalarında doğrudan kullanılmamaktadır. Buna karşın kare asidinden elde edilen ester türevleri (siklobütendion türevleri) esas başlangıç maddesini oluşturmaktadır. Çeşitli siklobütendion türevlerinden yola çıkılarak ağırlıklı hidrokinon (31, 33) ve kinon türevleri (28, 30 ve 37) olmak üzere farklı heterosiklik ve karbosiklik yapılar da (örneğin, 29, 32 ve 34-36) üretilmiştir (Şekil 1.11) [28-40]. Bu yapılan çalışmaların büyük çoğunluğunun amacı biyolojik aktivite gösteren moleküllerin ya da doğal ürünlerin sentezi olmuştur [28-40].

Şekil 1.10 : Diizopropil skuvarat [(24) 3,4-diizopropoksisiklobüt-3-en-1,2-dion] başlangıç maddesinin kare asidinden (27) sentezi [41].

Siklobütendion’lar vinilik ester içeren yapılar olarak düşünebilir ve iki aşamalı bir yöntemle türevlendirilebilirler. Siklobütendionlar organolityum bileşikleriyle tepkimeye sokularak önce daha reaktif olan 1,2-katılma ürünleri yani sübstitue 4-hidroksi-2-siklobütenon’lar (38, 39, 41) elde edilir ve daha sonra bu ürünlerin asit ortamında hidroliziyle farklı sübstituentlere sahip yeni siklobütendion türevleri sentezlenir (40, 42 ve 43 gibi), (Şekil 1.12) [42-43].

Şekil 1.11’de gösterilen ve siklobütendion türevlerinden elde edilen moleküller, en temel biçimde siklobüten halkasının halka genişlemesine uğramasıyla oluşmuşlardır. Siklobütenin gerilimli yapısı çeşitli yöntemler sayesinde beşli, altılı hatta sekizli karbosiklik ya da heterosiklik halka sistemlerinin sentezlenmesini olanaklı kılmaktadır [28-40]. Siklobütendion türevlerinden yola çıkılarak çeşitli kinon türevlerinin sentezlenmesinin literatürde sıkça uygulanan ve oldukça iyi bilinen bir yöntem olduğu yukarıda belirtilmişti ve bu proje altında yapılan çalışma kinon

(26)

8

türevlerinin sentezini içerdiğinden siklobütendion türevlerinden halka genişlemesiyle çeşitli kinonların oluşumu ileride ayrıntılı açıklanmaktadır.

Şekil 1.11 : Siklobütendion türevlerinden başlanılarak elde edilen çeşitli heterosiklik ve karbosiklik yapılar.

Şekil 1.12 : Siklobütendion türevlerinin (40, 42 ve 43) organolityum bileşikleri aracılığıyla hazırlanışı.

Daha önce belirtildiği gibi çeşitli siklobütendion türevleri organolityum bileşikleriyle tepkimeye girerek daha reaktif 4-hidroksi-2-siklobütenon türevlerini (örneğin 38, 39,

(27)

9

41), (Şekil 1.12) üretebilmektedir. Aril, heteroaril ya da alkenil organolityum bileşikleri kullanılarak elde edilen 4-hidroksi-2-siklobütenon türevleri iki aşamada çok farklı kinon yapılarını verebilmektedir [36-40]. Şekil 1.13’de 4-hidroksi-2-siklobütenon türevlerinden (44) çeşitli substitüentlere sahip kinonların (48) oluşum mekanizması ayrıntılı bir biçimde gösterilmiştir. Siklobütenon türevleri ısıtılınca önce elektrosiklik halka açılımı şekil 1.13 (a) ve hemen ardından 6π elektrosiklik halka kapanması şekil 1.13 (b) ve enolizasyon şekil 1.13 (c) sonucunda kinol türevlerini (47) üretirler. Elde edilen kinollerin oksidasyonu ise yüksek verimlerde kinonları (48) şekil 1.13 (d) oluşturur [36-40].

O R1 R2 _OH O OH R1 R2 O OH R2 R1 OH OH R2 R1 O O R2 R1 44 45 46 47 48 [Ox.] Z Z Z Z Z Z = O, S, NR, N CH, HC CH (a) (b) (c) (d)

Şekil 1.13 : 4-hidroksi-2-siklobütenon türevlerinden (44) çeşitli kinonların (48)

eldesi. (a) Elektrosiklik halka açılımı, (b) 6π elektrosiklik halka ka- panması, (c) Enolizasyon, (d) Oksidasyon.

Bu çalışmada değişik sübstituentlere sahip siklobütendion türevleri (örneğin 24 ve 25, Şekil 1.9) ve florenden yola çıkılarak floresans özellik gösteren, yüksek π-konjugasyonu içeren fluoren sübstitüe ve fluorene birleşik benzokinon türevleri sentezlenmiştir.

Siklobütendion türevlerinin sentezi kare asidi (squaric acid) (27) olarak tanınan bir dikarboksilik asitten yola çıkılarak bilinen literatür yöntemleriyle gerçekleştirilmiştir

(28)

10

[41-43]. Daha sonra siklobütendionlar 2-lityofloren türeviyle tepkimeye sokularak öncelikle reaktif 1,2-katılma ürünleri yani 4-florenil-4-hidroksi-2-siklobütenon’lar (A) üretilmektedir.

Üretilen bu floren sübstitüe siklobütenon türevleri (A) izole edilmeden doğrudan p-ksilen içinde kaynatılarak istenilen benzokinon (B) yapılarına ulaşılmaktadır. Elde edilen moleküller redoks aktif bir merkez (benzokinon) ve florofor grubu (floren) içermelerinden dolayı elektrokimyasal floresans anahtarlar olarak kullanılma potansiyeline sahiptir (Şekil 1.14).

(29)

11 2. SONUÇ VE DEĞERLENDĐRME

2.1 Başlangıç Maddeleri Floren ve Siklobütendion Türevlerinin Sentezi

Başlangıç maddeleri 2-bromo-9,9-dibütil-floren (50) ve siklobütendion türevleri (24) ve (25) bilinen literatür yöntemlerinden yola çıkılarak sentezlendi [41-43, 45]. Kare asidinin (Squaric acid) (27), benzen-izopropil alkol azeotropu içinde üç gün kaynatılmasıyla diizopropil siklobütendion (24) yapı taşı %86 verimle üretildi [41] (Şekil 2.1).

Şekil 2.1: Benzosiklobütendion türevlerinin (24 ve 25) sentezi.

Satın alınan 2-bromofloren’in (49), 9 pozisyonundaki asidik hidrojenlerin faz transfer ajanı tetrabütilammonyum bromür (TBAB) eşliğinde butil gruplarıyla değiştirilmesiyle 2-bromo-9,9-dibütil-floren (50) %98 gibi yüksek bir verimle elde

(30)

12

edildi [45]. Daha sonra bu bileşiğin −78 oC sıcaklıkta nBuLi ile lityumlanmasıyla oluşturulan ara ürün 48, diizopropil siklobütendion (24) ile yine −78 oC sıcaklıkta tepkimeye sokularak öncelikle alkol 49, %86 verimle sentezlendi. Bu alkolün (49) katalitik oranda HCl ile hidrolizi sonucu floren sübstitue siklobütendion türevi (25) üretildi (Şekil 2.1). O i-PrO O Bu Bu Br Bu Bu Br H H Li Bu Bu 1) TBAB % 50 NaOH (aq) 60oC, 30 dak. 2) n-BuBr 60oC, 16 saat n-BuLi, THF 1) 52, THF - 78oC, 3 saat sonra, % 10 NH₄Cl HCl, CH₂Cl₂ 20oC, 30 dak. 52 50 51 (% 85) - 78oC, 1 saat i-PrO O O Br O i-PrO O i-PrO 24 O i-PrO i-PrO HO OH O Oi-Pr Oi-Pr Br Li Bu Bu 53 54 (% 83)

Şekil 2.2 : Siklobütendion grubunu içeren başlangıç maddesinin (54) sentezi.

Floren köprülü çift siklobütendion grubunu içeren başlangıç maddesi (54), diizopropil skuvarat’ın (24) 2,7-dilityo-9,9-dibütil-fluoren (52) ile THF içinde − 78 o

C sıcaklıkta gerçekleştirilen tepkimesiyle üretildi. 2,7-Dilityo-9,9-dibütil-fluoren (52), 2,7-dibromo-9,9-dibütil-floren’in (51) n-BuLi ile reaksiyonu sonucunda oluşturularak doğrudan bir ‘canula’ yardımıyla − 78 oC sıcaklıktaki diizopropil

(31)

13

skuvarat (24) çözeltisi içine aktarıldı [46]. Elde edilen yeni karışıma − 78 oC sıcaklıkta 3 saat sonra NH4Cl çözeltisi eklenerek tepkime sonlandırıldı. Çözeltiden su fazı ayrıldıktan sonra organik kısım yoğunlaştırılarak tepkime sonucu oluşan araürün dialkol yapısını (53) içeren ham karışım elde edildi. Bu karışım doğrudan CH2Cl2 içinde çözülerek ve 3, 4 damla konsantre HCl ilavesiyle oda sıcaklığında hidroliz edildi. Đstenilen başlangıç maddesi siklobütendion (54), kolon kromatografisi ile saflaştırılarak toplam % 83 verimle sentezlendi (Şekil 2.2).

2.2 Florene Sübstitüe Benzokinon Türevlerinin Sentezi

Başlangıç maddeleri 2-bromo-9,9-dibütil-floren (50) ve siklobütendion türevleri (24) ve (25) yeterli miktarlarda üretildikten sonra fluoren içeren benzokinon türevlerinin [49 (BK), 55 (BK)] sentezine geçildi. Bu kinonların sentezinde izlenen temel yol; öncelikle siklobütendion türevlerinin (24 ve 25) 2-lityo-9,9-dibütil-floren (48) ile tepkimeye sokulmasıyla 4-hidroksi-2-siklobütenon türevlerini (49 ve 55) oluşturmaktır. Daha sonra bu alkollerin yüksek sıcaklıkta yeniden düzenlenmesiyle (thermal rearrangement) floren sübstitue benzokinonlar [49 (BK), 55 (BK)] çizgisel olarak adlandırdığımız geometride elde edilmişlerdir. Amaçlanan benzokinon yapılarına ulaşmak için 4-hidroksi-2-siklobütenon türevlerinin (49 ve 55) izole edilmesine gerek olmadığı anlaşılmıştır. 2-Lityo-9,9-dibütil-fluoren (48) − 78 oC sıcaklıkta, THF içerisinde bulunan siklobütendion türevleri (24 ve 25) üzerine aktarılmasıyla oluşan karışım aynı sıcaklıkta 3 saat karıştırıldı ve karışıma yine − 78 o

C sıcaklıkta NH4Cl çözeltisi eklenerek tepkimeler sonlandırıldıktan sonra organik faz alınarak yoğunlaştırıldı. Elde edilen 4-hidroksi-2-siklobütenon yapılarını (49 ve 55) içeren ham karışım bir saflaştırma işlemi olmaksızın doğrudan p-ksilen içinde çözülüp havaya açık bir biçimde ısıtıldı. Böylece çizgisel geometrideki floren sübstitue benzokinonlar [49 (BK), 55 (BK)] sırasıyla %68 ve %67 verimlerle sentezlendiler (Şekil 2.3).

(32)

14

Şekil 2.3 : Florene Sübstitüe Benzokinon Türevlerinin [49(BK), 55(BK), çizgisel] sentezi.

Öte yandan diğer olası ürünler olan açısal geometrideki benzokinon regioizomerlerine [49(BK), 55(BK), açısal] rastlanılmamıştır. Teorik olarak, siklobütendion türevleri (24 ve 25) elektrosiklik halka açılmasından sonra iki farklı biçimde, fluorenin 1-posizyonundan ya da 3-posizyonundan olmak üzere halka

(33)

15

kapanmasına uğrayabilirler ve bu da iki farklı regioizomerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Sadece çizgisel geometride benzokinon yapılarının [49(BK), 55(BK), çizgisel] oluşması, keten fonksiyonel grubunu içeren ara yapıda (49A1 ya da 55A1) yalnızca florenin 3-pozisyonundan elektrosiklik halka kapanmasının gerçekleştiğini göstermektedir (Şekil 2.3).

Ara ürün 4-hidroksi-2-siklobütenon yapılarının (49 ve 55) izole edilmemesi ve kaynatma işleminin havaya açık biçimde yapılarak termal düzenlenmenin ürünü olan hidrokinon yapılarının [49(HK), 55(HK), çizgisel] doğrudan yükseltilmesiyle hedeflenen floren sübstitue benzokinonlar [49(BK), 55(BK), çizgisel] daha az zamanda, daha ucuza ve daha yüksek verimle üretildi. Sentezlenen benzokinonların [49(BK), 55(BK), çizgisel] yapıları 1H, 13C ve DEPT NMR, kütle ve IR spektrumlarıyla kanıtlandı. Bundan başka benzokinon 55 (BK)’nin kristal yapısı X-ray kristal yapı analiziyle (Şekil 2.4) ayrıntılı şekilde belirlendi.

Şekil 2.4 : Floren substitüe benzokinon türevi’nin [55(BK), çizgisel] kristal yapısı.

Siklobütendion türevleri (24 ve 25) ile 2,7-dilityo-9,9-dibütil-floren’nin (52) tepkimesiyle florene birleşik iki benzokinon grubundan oluşan yapılar 57 ve 58 sırasıyla %68 ve %54 toplam verimle sentezlendi. 2,7-Dibromo-9,9-dibütil-floren’in (51) n-BuLi ile reaksiyonu sonucunda oluşturulan 2,7-dilityo-9,9-dibütil-floren (52), doğrudan bir ‘canula’ yardımıyla − 78 oC sıcaklıktaki siklobütendion (24 ya da 25) çözeltisi içine aktarıldı. Elde edilen yeni karışım − 78 oC sıcaklıkta 3 saat karıştırıldıktan sonra karışıma NH4Cl çözeltisi eklenerek tepkime sonlandırıldı. Çözeltiden su fazı ayrıldıktan sonra organik kısım yoğunlaştırılarak tepkime sonucu oluşan araürün dialkol yapısını (53 ya da 56) içeren ham karışım elde edildi. Bu ham

(34)

16

karışımlar p-ksilen içinde çözülerek havaya açık şekilde geri soğutucu altında kaynatıldı. Daha sonra p-ksilen döner buharlaştırıcıda uçuruldu ve geriye kalan ham karışımdan kolon kromatografisiyle florene birleşik iki benzokinon grubundan oluşan yapılar (57) ve (58) izole edildi. 1H ve 13C NMR spektrumlarıyla yapıların çizgisel geometriye sahip olduğu belirlendi (Şekil 2.5).

O O i-PrO R Bu Bu O i-PrO R O 2) NH4Cl (aq) 1) 52, THF 3 h, -78oC 24: R = i-PrO Bu Bu 25: R = hava, 165oC p-ksilen O R i-PrO HO OH O R Oi-Pr Bu Bu O O R Oi-Pr 53: R = i-PrO Bu Bu 56: R = 57: R = i-PrO Bu Bu 58: R = (% 68) (% 54)

Şekil 2.5 : Floren substitüe benzokinon türevlerinin [57 ve 58] sentezi. Elde edilen sonuçları geliştirmek ve daha farklı konjuge floren ve benzokinon gruplarını içeren bir yapı üretebilmek için daha önce sentezlenen floren köprüsüyle birbirine bağlı iki siklobütendion grubunu içeren başlangıç maddesi (54) kullanıldı. Bu başlangıç maddesinin (54) 2-lityo-9,9-dibütil-fluoren (48) ile − 78 oC sıcaklıkta gerçekleştirilen tepkimesi sonucunda bir fluoren köprüsüyle birbirlerine bağlı 4-florenil-4-hidroksi-2-siklobütenon türevlerini içeren yapı (59) elde edildi.

(35)

17 2) NH₄Cl (aq) 1) 48, THF 3 h, -78oC hava, 165oC p-ksilen O i-PrO O Bu Bu i-PrO O O 54 O i-PrO Bu Bu i-PrO O HO Bu Bu OH Bu Bu Oi-Pr O O Bu Bu Bu Bu Bu Bu O O i-PrO 59 60 (% 40)

Şekil 2.6 : Floren substitüe benzokinon türevi (60)’in sentezi.

Bu ara ürünün yine izole edilmeden p-ksilen içinde çözülerek havaya açık biçimde ısıtılması sonucunda bir fluoren köprüsüyle birbirine bağlı fluorene birleşik benzokinon ikilisini içeren hedef yapı (60) toplam %40 verimle sentezlendi (Şekil 20). Bu sayede basitten karmaşığa benzokinon ve floren yapılarını taşıyan toplam 5 farklı molekül üretildi.

Özellikleri iyi bilinen elektroaktif bir merkez olan benzokinon grubunu ve bu merkeze farklı biçimlerde bağlanan kuvvetli bir florofor olan floren gruplarını içeren bu moleküllerin elektrokimyasal fluoresans anahtarlar olarak bir potansiyel taşıdıklarını öngörmekteyiz.

(36)

(37)

19 3. DENEYSEL BÖLÜM

3.1 Genel Bilgiler

NMR spektrumları Bruker AM 250 (1H-NMR için 250 MHz ve 13C NMR için 62.9 MHz), a Bruker Spectrospin Avance DPX400 Ultrashield (1H-NMR için 400 MHz ve 13C NMR için 100.59 MHz), Varian Inova 600 MHz (1H-NMR için 600 MHz ve 13

C NMR için 150.0 MHz) cihazlarında kaydedildi. Kimyasal kayma δ değerleri ppm cinsinden ve etkileşme sabitleri, J, Hertz cinsinden verilmektedir. Belirtilen kısaltmalar spin-spin etkileşmelerini tanımlamak için kullanılmıştır: 1H NMR ölçümleri; s = singlet; bs = geniş singlet; d = dublet; t = triplet; q = kuvartet; m = multiplet; spt. = septet. 13C NMR ölçümleri; metil, metilen ve metin karbonları DEPT (Distortionless Enhancement by Polarization Transfer) deneyi ile bazı örnekler için belirlenmiştir ve kuvaternery karbon atomları (Cquat) olarak gösterilmiştir. IR ölçümleri NICOLET 6700 FT IR marka spektrometre cihazı ile gerçekleştirilmiştir. Belirtilen kısaltmalar pik intensitelerini tanımlamak için kullanılmıştır: s = keskin, vs = çok keskin, m = orta, w = zayıf, vw = çok zayıf. Kütle spektrumları Agilent 6890 GC (5973N Mass Selective Detector) GC/MS ve Thermo LCQ-Deca Ion Trap Mass cihazlarıyla elde edildi. CV ölçümleri Princeton Applied Research Model 2263 cihazıyla Ag/AgCl referans elektrodu ile CH2Cl2 çözücüsünde gerçekleştirildi. Kolon kromatografisi Merck Silica 60 (200−400 or 70−230 mesh) silica jelleri kullanılarak yapıldı. Satın alınan tüm kimyasallar aksi belirtilmedikçe her hangi bir saflaştırma yapılmadan doğrudan kullanıldı. THF ve diethyl ether sodyum/benzofenon ketil üzerinden damıtılarak kullanıldı. Aril bromürler; 2-bromo-9,9-dibütil-fluoren (50) [24], 2,7-dibromo-9,9-dibütil-fluoren (51) [25], diizopropil siklobütendion (24) [20], literatur prosedürlerinden yararlanılarak sentezlendi.

(38)

20

3.2 Benzosiklobütendion Türevlerinin (25 ve 54 ) Sentezi

3.2.1 3-(9,9-dibutil-9H-floren-2-il)-4-izopropoksi-siklobüt-3-en-1,2-dion (25) Azot gazı altında, -78 oC’ de THF (45 mL) içerisinde hazırlanan 2-bromo-9,9-dibütil-floren (50, 4.5 g, 0.0126 mol, 1.1 ekv.) çözeltisine, şırınga yardımı ile n-BuLi (2.5 M, hekzan çözeltisinde, 0.0174 mol, 1.38 ekv. 6.9 mL) 15 dakikada eklendi. Oluşan karışım -78 oC’ de 1 saat karıştırıldıktan sonra kannula yardımı ile -78 oC’ de azot altında THF (45 mL) içerisinde hazırlanan 3,4-diizopropoksi-3-siklobuten-1,2-dion (24, 2.25 g, 0.0114 mol, 1 ekv.) çözeltisine transfer edildi. Reaksiyon karışımı -78 o

C’ de 3 saat ve 0 oC’ de 30 dakika karıştıktan sonra yine -78 oC’ de %10 luk NH4Cl (30 ml) çözeltisi karışıma eklendi ve oda sıcaklığına gelene kadar beklendi. Karışım eter (100 ml) ile seyreltildikten sonra organik faz ayrıldı. Su fazı eter ile (2 x 50 ml) ekstraksiyon yapıldı. Ayrılan organik faz Na2SO4 ile kurutulup, filtrelendikten sonra çözeltinin çözücüsü döner buharlaştırıcı yardımı ile uzaklaştırıldı ve elde edilen sarı katı hammadde kolon kromatografi(4:1 hekzan/ etil asetat çözücüleri ile) metoduyla saflaştırılarak ara ürün alkol yapısı 49, 4-(9,9-dibütil-9H-fluoren-2-il)-4-hidroksi-2,3-diizopropoksi-siklobüt-2-enon) % 86 verimle elde edildi (4.66 g, sarı katı). Elde edilen alkol 49, 30 mL CH2Cl2 içinde çözüldü ve karışıma 5 damla konsantre HCl ilave edildi. Karışım 30 dakika döndürüldükten sonra su içine alındı ve eter (100 ml) ile seyreltildikten sonra organik faz ayrıldı. Su fazı eter ile (2 x 50 ml) ekstraksiyon yapıldı. Ayrılan organik faz Na2SO4 ile kurutulup, filtrelendikten sonra çözeltinin çözücüsü döner buharlaştırıcı yardımı ile uzaklaştırıldı ve elde edilen sarı katı hammadde kolon kromatografi (10:1 hekzan/ etil asetat çözücüleri ile) metoduyla saflaştırılarak siklobütendion yapısı 25, 3-(9,9-dibutil-9H-floren-2-il)-4-izopropoksi-siklobüt-3-en-1,2-dion % 100 verimle elde edildi (4.07 g, sarı katı).

49: 1H-NMR (400 MHz, CDCl3): δ = 0.52−0.60 (m, 4 H, 2 x CH2), 0.64 (m, 6 H, 2 x CH3), 0.98−1.06 (m, 4 H, 2 x CH2), 1.26 (d, J = 8.0 Hz, 3 H, iPrO [CH3]), 1.30 (d, J = 8.0 Hz, 3 H, iPrO [CH3]), 1.33 (d, J = 8.0Hz, 3 H, iPrO [CH3]), 1.36 (d, J = 8.0 Hz, 3 H, iPrO [CH3]), 1.90−1.96 (m, 4 H, 2 xCH2), 3.57 (bs, 1 H, OH) , 4.84 (spt, J = 8.0 Hz, 1 H, iPrO [CH]), 4.93 (spt, J = 8.0 Hz, 1 H, iPrO [CH]), 7.21−7.28 (m, 3 H, Ar), 7.41−7.45 (m, 2 H, Ar), 7.59−7.63 (m, 2 H, Ar),13 C-NMR (100.59 MHz, CDCl3): δ = 13.93 (2 x CH3), 22.51 (CH2), 22.66 (CH2), 22.85 O i-PrO i-PrO _{O H} 49 Bu Bu

(39)

21

(CH3, iPrO [CH3]), 22.87 (CH3, iPrO [CH3]), 23.09 (CH3, iPrO [CH3]), 23.12 (CH3, iPrO [CH3]), 26.00 (2 x CH2), 40.20 (CH2), 40.23 (CH2), 54.98 (Cquat), 73.47 (2 x CH, iPrO), 87.64 (Cquat), 119.71, 119.85, 120.35, 122.75, 124.71, 126.84, 127.19, 133.16, 136.87, 138.86, 140.74, 141.12, 150.82, 150.87, 184.08 (Cquat; C=O), IR (ATR): ν̃ = 2858 (s), 2926 (s), 2958 (s), 2035 (vw), 1848 (vw), 1779 (vs), 1740 (vs), 1577 (vs), 1488 (vw), 1455 (s), 1421 (s), 1390 (vs), 1322 (s), 1341 (s), 1271 (vs), 1141 (s), 901 (vs), 833 (s), 776 (vs), 790 (vs), 738 (vs), 656 (s). HRMS [TOF MS ES+]: m/z [M + Na]+ calcd. for C31H40O4Na 499.2824, found 499.2822 (-0.4 ppm), Rf : 0.54, M.P: 66-670C. 25: 1H-NMR (250 MHz, CDCl3): δ = 0.49−0.68 (m, 4 H, 2 x CH2), 0.65 (t, J = 7.3 Hz, 6 H, 2 x CH3), 0.99−1.14 (m, 4 H, 2 x CH2), 1.58 (d, J = 6.3 Hz, 3 H, iPrO [CH3]), 1.92−2.07 (m, 4 H, 2 x CH2), 5.65 (spt, J = 6.3 Hz, 1 H, iPrO [CH]), 7.38 (bs, 3 H, Ar), 7.46−7.83 (m, 2 H, Ar), 7.98−8.08 (m, 2 H, Ar), 13C-NMR (100.59 MHz, CDCl3): δ = 13.53 (2 x CH3), 22.73 (2 x CH2 ya da 2 x CH3, iPrO [CH3]), 22.80 (2 x CH2 ya da 2 x CH3, iPrO [CH3]), 25.76 (2 x CH2), 39.66 (2 x CH2), 55.10 (Cquat), 79.69 (CH, iPrO), 120.04, 120.45, 121.69, 122.89, 126.44, 126.75, 126.93, 128.47, 139.58, 145.57, 151.26, 151.56, 174.23, 191.82, 192.87, 192.96, 193.49, IR (ATR): ν̃ = 2954 (m), 2928 (m), 2858 (m), 1780 (s), 1740 (s), 1584 (s), 1488 (w), 1422 (w), 1330 (m), 1277 (w), 1095 (m), 1078 (m), 1014 (m), 900 (m), 740 (s), HRMS [TOF MS ES+]: m/z [M + Na]+ calcd. for C28H32O3Na 439.2249, found 499.2261 (2.7 ppm),Rf: 0.56, M.P: 76-770C.

3.2.2 Benzosiklobütendion (54)

Azot gazı altında, -78 oC’ de THF (40 mL) içerisinde hazırlanan 2,7-dibromo-9,9-dibütil-floren (51, 3.0 g, 0.0069 mol, 1.0 ekv.) çözeltisine, şırınga yardımı ile n-BuLi (1.6 M, hekzan çözeltisinde, 0.015 mol, 2.2 ekv. 9.5 mL) 15 dakikada eklendi. Oluşan karışım -78 oC’ de 1 saat karıştırıldı. Daha sonra kanula yardımı ile -78 oC’ de azot altında THF (60 mL) içerisinde hazırlanan 3,4-diizopropoksi-3-siklobuten-1,2-dion (24, 3.0 g, 0.015 mol, 2.2 ekv.) çözeltisine transfer edildi. Reaksiyon karışımı -78 oC’ de 3 saat karıştıktan sonra yine -78 oC’ de %10 luk NH4Cl (50 ml) çözeltisi karışıma eklendi ve oda sıcaklığına gelene kadar beklendi. Karışım eter (200 ml) ile seyreltildikten sonra organik faz ayrıldı. Su fazı eter ile (2 x 50 ml)

O

i-PrO O

Bu Bu

(40)

22

ekstraksiyon yapıldı. Elde edilen ham alkol (53), 40 mL CH2Cl2 içinde çözüldü ve karışıma 5 damla konsantre HCl ilave edildi. Karışım 30 dakika döndürüldükten sonra su içine alındı ve eter (100 ml) ile seyreltildikten sonra organik faz ayrıldı. Su fazı eter ile (2 x 50 ml) ekstraksiyon yapıldı. Ayrılan organik faz Na2SO4 ile kurutulup, filtrelendikten sonra çözeltinin çözücüsü döner buharlaştırıcı yardımı ile uzaklaştırıldı ve elde edilen sarı katı hammadde kolon kromatografi (10:1 hekzan/ etil asetat çözücüleri ile) metoduyla saflaştırılarak siklobütendion yapısı (54), toplam % 83 verimle elde edildi (3.17 g, sarı katı).

1 H-NMR (400 MHz, CDCl3): δ = 0.43−0.52 (m, 2 H, CH2), 0.58 (t, J = 8.0 Hz, 3 H, 2 x CH3), 0.97−1.06 (m, 2 H, CH2), 1.53 (d, J = 6.2 Hz, 3 H, iPrO [CH3]), 1.99−2.03 (m, 2 H, CH2), 5.58 (spt, J = 6.2 Hz, 1 H, iPrO [CH]), 7.81−7.98 (m, 2 H, Ar), 8.03 (bs, 1 H, Ar), 13

C-NMR (100.59 MHz, CDCl3): δ = 13.75 (CH3), 22.85 (CH2), 22.08 (2 x CH3, iPrO [CH3]), 25.98 (CH2), 39.68 (CH2), 55.75 (Cquat), 80.27 (CH, iPrO), 121.21, 121.94, 127.07, 127.90, 144.07, 152.50, 173.91, 192.14, 192.91, 194.02, IR (ATR): ν̃ = 2931 (w), 2854 (w), 1780 (s), 1741 (s), 1583 (s), 1466 (m), 1421 (w), 1374 (s), 1342 (s), 1330 (m), 1272 (w), 1095 (m), 1078 (m), 1014 (m), 897 (m). Ms (APCI) m/z (%): 555 (100) [M + H]+, 513 (73), 471 (20), 415 (15), 359 (9), 303 (10). HRMS [TOF MS ES+]: m/z [M + Na]+ calcd. for C35H38O6Na 577.2566, found 577.2562 (-0.7 ppm), Rf: 0.23, M.P: 208-2090C.

3.3 Floren Sübstitüe Benzokinon Türevlerinin Sentezi

3.3.1 Floren sübstitüe benzokinon 49(BK)

Azot gazı altında, -78 oC’ de THF (15 mL) içerisinde hazırlanan 2-bromo-9,9-dibütil-floren (50, 1.5 g, 0.0042 mol, 1.0 ekv.) çözeltisine, şırınga yardımı ile n-BuLi (2.5 M, hekzan çözeltisinde, 0.0058 mol, 1.38 ekv. 2.3 mL) 15 dakikada eklendi. Oluşan karışım -78 oC’ de 1 saat karıştırıldıktan sonra kannula yardımı ile -78 oC’ de azot altında THF (15 mL) içerisinde hazırlanan 3,4-diizopropoksi-3-siklobuten-1,2-dion (24, 0.75 g, 0.0038 mol, 0.9 ekv.) çözeltisine transfer edildi. Reaksiyon karışımı -78

O i-PrO O Bu Bu i-PrO O O 54

(41)

23 o

C’ de 3 saat karıştıktan sonra yine -78 oC’ de %10 luk NH4Cl (10 ml) çözeltisi karışıma eklendi ve oda sıcaklığına gelene kadar beklendi. Karışım eter (100 ml) ile seyreltildikten sonra organik faz ayrıldı. Su fazı eter ile (2 x 50 ml) ekstraksiyon yapıldı. Elde edilen ham alkol (49) karışımı, 30 mL p-ksilen içinde çözüldü ve çözelti 3 saat havaya açık biçimde geri soğutucu altında kaynatıldı. Tepkime süresinin sonunda p-ksilen döner buharlaştırıcı yardımı ile uzaklaştırıldı ve elde edilen sarı sıvı hammadde kolon kromatografi (10:1 hekzan/ etil asetat çözücüleri ile) metoduyla saflaştırılarak benzokinon yapısı 49(BK), toplam % 68 verimle elde edildi (1.22 g, kavuniçi yağ).

1 H-NMR (250 MHz, CDCl3): δ = 0.50−0.60 (m, 4 H, 2 x CH2), 0.65 (t, J = 7.3 Hz 6 H, 2 x CH3), 1.02−1.11 (m, 4 H, 2 x CH2), 1.37 (d, J = 6.2 Hz, 3 H, iPrO [CH3]), 1.38 (d, J = 6.1 Hz, 3 H, iPrO [CH3]), 1.99−2.08 (m, 4 H, 2 x CH2), 4.93−4.99 (m, 2 H, iPrO [CH]), 7.35−7.44 (m, 3 H, Ar), 7.80−7.85 (m, 1 H, Ar), 8.00 (s, 1 H, Ar), 8.37 (s, 1 H, Ar), 13C-NMR (100.59 MHz, CDCl3): δ = 13.70 (2 x CH3), 22.80 (CH3, iPrO [CH3]), 22.85 (CH3, iPrO [CH3]), 22.92 (2 x CH2), 25.96 (2 x CH2), 39.84 (2 x CH2), 55.95 (Cquat), 76.28 (CH, iPrO), 76.36 (CH, iPrO), 117.44 (CH), 120.63 (CH), 121.26 (CH), 123.09 (CH), 127.37 (CH), 129.07 (CH), 130.05 (Cquat), 131.08 (Cquat), 139.19 (Cquat), 146.67 (Cquat), 148.20 (Cquat), 148.50 (Cquat), 151.65 (Cquat), 156.49 (Cquat), 182.97 (Cquat; 2 x C=O). IR (ATR): ν̃ = 2958 (m), 2928 (m), 2858 (m), 1656 (s), 1600 (s), 1564 (m), 1465 (m), 1374 (w), 1357 (w), 1326 (m), 1280 (m), 1188 (s), 1167 (s), 1093 (s), 997 (s), 906 (m), 738 (s), Ms (70eV, ESI) m/z (%): 475 (100) [M + H]+, 459 (27),433 (12), 396 (26). HRMS [TOF MS ES+]: m/z [M + Na]+ calcd. for C31H38O4Na 497.2668, found 497.2663 (-1.0 ppm), Rf: 0.80.

3.3.2 Floren sübstitüe benzokinon 55 (BK)

Azot gazı altında, -78 oC’ de THF (15 mL) içerisinde hazırlanan 2-bromo-9,9-dibütil-floren (50, 1.13 g, 0.0032 mol, 1.0 ekv.) çözeltisine, şırınga yardımı ile n-BuLi (2.5 M, hekzan çözeltisinde, 0.0044 mol, 1.38 ekv. 1.75 mL) 15 dakikada eklendi. Oluşan karışım -78 oC’ de 1 saat karıştırıldıktan sonra kannula yardımı ile -78 oC’ de azot altında THF (15 mL) içerisinde hazırlanan 3-(9,9-dibutil-9H-floren-2-il)-4-izopropoksi-siklobüt-3-en-1,2-dion (25,1.19 g, 0.0029 mol, 0.9 ekv.) çözeltisine

O O i-PrO i-PrO B u Bu 4 9(BK)

(42)

24

transfer edildi. Reaksiyon karışımı -78 oC’ de 3 saat karıştıktan sonra yine -78 oC’ de %10 luk NH4Cl (10 ml) çözeltisi karışıma eklendi ve oda sıcaklığına gelene kadar beklendi. Karışım eter (100 ml) ile seyreltildikten sonra organik faz ayrıldı. Su fazı eter ile (2 x 50 ml) ekstraksiyon yapıldı. Elde edilen ham alkol 55 karışımı, 30 mL p-ksilen içinde çözüldü ve çözelti 3 saat havaya açık biçimde geri soğutucu altında kaynatıldı. Tepkime süresinin sonunda p-ksilen döner buharlaştırıcı yardımı ile uzaklaştırıldı ve elde edilen sarı katı hammadde kolon kromatografi (10:1 hekzan/ etil asetat çözücüleri ile) metoduyla saflaştırılarak benzokinon yapısı 55 (BK), toplam % 67 verimle elde edildi (1.33 g, kavuniçi katı).

1 H-NMR (600 MHz, CDCl3): δ = 0.54−0.60 (m, 4 H, 2 x CH2), 0.62−0.72 (m, 16 H, 2 x CH2, 4 x CH3),1.06−1.11 (m, 8 H, 4 x CH2), 1.38 (d, J = 5.9 Hz, 6 H, 2 x iPrO [CH3]), 1.97−2.00 (m, 4 H, 2 x CH2), 2.01−2.09 (m, 4 H, 2 x CH2), 4.70−4.73 (m, 1 H, iPrO [CH]), 7.33−7.42 (m, 8 H, Ar), 7.73−7.88 (m, 3 H, Ar), 8.09 (s, 1 H, Ar), 8.45 (s, 1 H, Ar), 13 C-NMR (150.83 MHz, CDCl3): δ = 13.74 (2 x CH3), 13.82 (2 x CH3), 22.69 (2 x CH2), 22.93 (2 x CH2), 23.09 (2 x CH3, iPrO [CH3]), 25.97 (2 x CH2), 26.01 (2 x CH2), 39.92 (2 x CH2), 40.21 (2 x CH2), 55.05 (Cquat), 55.92 (Cquat), 76.66 (CH, iPrO), 117.88 (CH), 118.88 (CH), 119.89 (CH), 120.48 (CH), 121.40 (CH), 122.87 (CH), 123.09 (CH), 125.47 (CH), 126.78 (CH), 127.28 (CH), 127.41 (CH), 129.18 (CH), 129.62 (CH), 129.81 (Cquat), 130.43 (Cquat), 132.19 (Cquat), 135.04 (Cquat), 139.28 (Cquat), 140.79 (Cquat), 141.31 (Cquat), 147.05 (Cquat), 149.74 (Cquat), 151.14 (Cquat), 151.72 (Cquat), 156.16 (Cquat), 156.20 (Cquat), 182.74 (Cquat; C=O), 185.29 (Cquat; C=O). IR (ATR): ν̃ = 2954 (m), 2927 (m), 2857 (m), 1662 (s), 1652 (s), 1464 (m), 1450 (m), 1374 (w), 1359 (w), 1317 (s), 1293 (m), 1280 (m), 1165 (m), 1098 (s), 1020 (m), 914 (w), 740 (s), Ms (APCI) m/z (%): 692 (100) [M]+, 651 (20). HRMS [TOF MS ES+]: m/z [M + Na]+ calcd. for C49H56O3Na 715.4127, found 715.4152 (3.5 ppm), Rf: 0.83, M.P: 165-1660C.

3.3.3 Floren sübstitüe benzokinon (57)

Azot gazı altında, -78 oC’ de THF (40 mL) içerisinde hazırlanan 2,7-dibromo-9,9-dibütil-floren (51, 3.0 g, 0.0069 mol, 1.0 ekv.) çözeltisine, şırınga yardımı ile n-BuLi

O O i-PrO Bu B u B u _Bu 55 (BK)

(43)

25

(1.6 M, hekzan çözeltisinde, 0.015 mol, 2.2 ekv. 9.5 mL) 15 dakikada eklendi. Oluşan karışım -78 oC’ de 1 saat karıştırıldıktan sonra kannula yardımı ile -78 oC’ de azot altında THF (60 mL) içerisinde hazırlanan 3,4diizopropoksi3siklobuten1,2dion (24, 3.0 g, 0.015 mol, 2.2 ekv.) çözeltisine transfer edildi. Reaksiyon karışımı -78 oC’ de 3 saat karıştıktan sonra yine -78 oC’ de %10 luk NH4Cl (50 ml) çözeltisi karışıma eklendi ve oda sıcaklığına gelene kadar beklendi. Karışım eter (200 ml) ile seyreltildikten sonra organik faz ayrıldı. Su fazı eter ile (2 x 50 ml) ekstraksiyon yapıldı. Elde edilen ham alkol (53) karışımı, 50 mL p-ksilen içinde çözüldü ve çözelti 3 saat havaya açık biçimde geri soğutucu altında kaynatıldı. Tepkime süresinin sonunda p-ksilen döner buharlaştırıcı yardımı ile uzaklaştırıldı ve elde edilen sarı katı hammadde kolon kromatografi (3:1 hekzan/ etil asetat çözücüleri ile) metoduyla saflaştırılarak benzokinon yapısı (57) toplam %68 verimle elde edildi (3.12 g, sarı katı). 1 H-NMR (600 MHz, CDCl3): δ = 0.50−0.59 (m, 2 H, CH2), 0.65 (t, J = 7.0 Hz 3 H, CH3), 1.06−1.09 (m, 2 H, CH2), 1.39 (d, J = 6.5 Hz, 3 H, iPrO [CH3]), 1.40 (d, J = 5.8 Hz, 3 H, iPrO [CH3]), 2.10−2.35 (m, 2 H, CH2), 4.95−5.03 (m, 2 H, iPrO [CH]), 8.07 (s, 1 H, Ar), 8.51 (s, 1 H, Ar), 13

C-NMR (150.83 MHz, CDCl3): δ = 13.70 (CH3), 22.82 (CH3, iPrO [CH3]), 22.85 (CH3, iPrO [CH3]), 22.86 (CH2), 26.05 (CH2), 39.68 (CH2), 56.99 (Cquat), 76.44 (CH, iPrO), 76.53 (CH, iPrO), 119.09 (CH), 120.81 (CH), 130.35 (Cquat), 131.38 (Cquat), 144.37 (Cquat), 148.42 (Cquat), 148.47 (Cquat), 157.10 (Cquat), 182.34 (Cquat; 2 x C=O), 182.70 (Cquat; 2 x C=O). IR (ATR): ν̃ = 2960 (w), 2929 (w), 2859 (w), 1655 (s), 1600 (s), 1567 (m), 1465 (w), 1374 (w), 1318 (w), 1281 (m), 1201 (s), 1163 (s), 1092 (s), 1003 (s), 974 (s), 905 (m), 734 (m), Ms (APCI) m/z (%): 671 (100) [M + H]+, 629 (11). HRMS [APCI]: m/z [M + H]+ calcd. for C41H51O8 671.3587, found 671.3605 (3.5 ppm), Rf: 0.13, M.P: 98-990C.

3.3.4 Floren sübstitüe benzokinon (58)

Azot gazı altında, -78 oC’ de THF (15 mL) içerisinde hazırlanan 2,7-dibromo-9,9-dibütil-floren (51, 0.38 g, 0.87 mmol, 1.0 ekv.) çözeltisine, şırınga yardımı ile n-BuLi (2.5 M, hekzan çözeltisinde, 2.09 mmol, 2.4 ekv. 0.82 mL) 15 dakikada

O O i-PrO i-PrO B u Bu O O Oi -P r Oi -P r 57

(44)

26

eklendi. Oluşan karışım -78 oC’ de 1 saat karıştırıldıktan sonra kannula yardımı ile -78 oC’ de azot altında THF (20 mL) içerisinde hazırlanan 3-(9,9-dibutil-9H-floren-2-il)-4-izopropoksi-siklobüt-3-en-1,2-dion (25, 0.8 g, 1.92 mmol, 2.2 ekv.) çözeltisine transfer edildi. Reaksiyon karışımı -78 oC’ de 3 saat karıştıktan sonra yine -78 oC’ de %10 luk NH4Cl (10 ml) çözeltisi karışıma eklendi ve oda sıcaklığına gelene kadar beklendi. Karışım eter (200 ml) ile seyreltildikten sonra organik faz ayrıldı. Su fazı eter ile (2 x 50 ml) ekstraksiyon yapıldı. Elde edilen ham alkol (56) karışımı, 30 mL

p-ksilen içinde çözüldü ve çözelti 3 saat havaya açık biçimde geri soğutucu altında

kaynatıldı. Tepkime süresinin sonunda p-ksilen döner buharlaştırıcı yardımı ile uzaklaştırıldı ve elde edilen sarı katı hammadde kolon kromatografi (3:1 hekzan/ etil asetat çözücüleri ile) metoduyla saflaştırılarak benzokinon yapısı (58) toplam %54 verimle elde edildi (0.52 g, kavuniçi katı).

1 H-NMR (250 MHz, CDCl3): δ = 0.58−0.72 (m, 15 H, 3 x CH2, 3 x CH3), 1.07−1.26 (m, 6 H, 3 x CH2), 1.16 (d, J = 6.0 Hz, 6 H, 2 x iPrO [CH3]), 2.06 (t, J = 7.8 Hz, 4 H, 2 x CH2), 2.17−2.27 (m, 2 H, CH2), 4.69−4.79 (m, 1 H, iPrO [CH]), 7.37−7.45 (m, 5 H, Ar), 7.75−7.82 (m, 2 H, Ar), 8.18 (s, 1 H, Ar), 8.68 (s, 1 H, Ar). 13C-NMR (62.9 MHz, CDCl3): δ = 13.71 (CH3), 13.80 (2 x CH3), 22.71 (CH3, iPrO [CH3]), 22.87 (CH2), 23.10 (2 x CH2), 26.05 (2 x CH2), 26.04 (CH2), 39.81 (CH2), 40.21 (2 x CH2), 55.10 (Cquat), 56.96 (Cquat), 76.80 (CH, iPrO), 118.96, 119.72, 119.96, 120.71, 122.90, 125.52, 126.83, 127.38, 128.89,

129.60, 131.87, 132.58, 135.36, 140.77, 141.55, 144.85, 149.84, 151.20, 156.19, 156.86, 182.54 (Cquat; C=O), 184.66 (Cquat; C=O). IR (ATR): ν̃ = 2956 (s), 2928 (vs), 2858 (s), 1663 (vs), 1563 (s), 1604 (vs), 1453 (vs), 1295 (vs), 1194 (vs), 1161 (s), 1094 (vs), 1081 (s), 1023 (vs), 904 (vs), 835 (w), 804 (vw), 735 (vs). Ms (APCI) m/z (%): 1107.8 (100) [M + H]+, Rf: 0.87, M.P: 152-1530C.

3.3.5 Floren Sübstitüe Benzokinon (60)

Azot gazı altında, -78 oC’ de THF (50 mL) içerisinde hazırlanan 2-bromo-9,9-dibütil-floren (50, 1.0 g, 0.0028 mol, 2.2 ekv.) çözeltisine, şırınga yardımı ile n-BuLi (1.6

O O i-PrO Bu Bu O O Oi -Pr Bu Bu BuB u 58

(45)

27

M, hekzan çözeltisinde, 0.0030 mol, 2.4 ekv. 1.9 mL) 15 dakikada eklendi. Oluşan karışım -78 oC’ de 1 saat karıştırıldıktan sonra kannula yardımı ile -78 oC’ de azot altında THF (55 mL) içerisinde hazırlanan benzosiklobütendion (54, 0.705 g, 0.00127 mol, 1.0 ekv.) çözeltisine transfer edildi. Reaksiyon karışımı -78 oC’ de 3 saat karıştıktan sonra yine -78 oC’ de %10 luk NH4Cl (10 ml) çözeltisi karışıma eklendi ve oda sıcaklığına gelene kadar beklendi. Karışım eter (100 ml) ile seyreltildikten sonra organik faz ayrıldı. Su fazı eter ile (2 x 50 ml) ekstraksiyon yapıldı. Elde edilen ham alkol (59) karışımı, 40 mL p-ksilen içinde çözüldü ve çözelti 2 saat havaya açık biçimde geri soğutucu altında kaynatıldı. Tepkime süresinin sonunda p-ksilen döner buharlaştırıcı yardımı ile uzaklaştırıldı ve elde edilen sarı katı hammadde kolon kromatografi (6:1 hekzan/ etil asetat çözücüleri ile) metoduyla saflaştırılarak benzokinon yapısı (60), toplam %40 verimle elde edildi (0.56 g, kırmızı katı). 1 H-NMR (250 MHz, CDCl3): δ = 0.56−0.88 (m, 15 H, 3 x CH2, 3 x CH3), 1.03−1.26 (m, 6 H, 3 x CH2), 1.17 (d, J = 6.2 Hz, 6 H, 2 x iPrO [CH3]), 2.07−2.10 (m, 6 H, 3 x CH2), 4.70−4.80 (m, 1 H, iPrO [CH]), 7.42−7.49 (m, 5 H, Ar), 7.83−7.91 (m, 2 H, Ar), 8.12 (s, 1 H, Ar), 8.48 (s, 1 H, Ar). 13

C-NMR (62.9 MHz, CDCl3): δ = 13.71 (2 x CH3), 13.84 (CH3), 22.74 (CH3, iPrO [CH3]), 22.94 (2 x CH2), 23.17 (CH2), 26.01 (2 x CH2), 26.14 (CH2), 39.92 (2 x CH2), 40.28 (CH2), 55.23 (Cquat), 55.95 (Cquat), 76.72 (CH, iPrO), 117.89 (CH), 119.15(CH), 120.52 (CH), 121.42 (CH), 123.13 (CH), 125.57 (CH), 127.43 (CH), 129.19 (CH), 129.79 (CH), 130.23 (Cquat), 130.50 (Cquat), 132.26 (Cquat), 135.03 (Cquat), 139.33 (Cquat), 141.04 (Cquat), 147.09 (Cquat), 150.27 (Cquat), 151.76 (Cquat), 156.23 (2 x Cquat), 182.73 (Cquat; C=O), 185.25 (Cquat; C=O). IR (ATR): ν̃ = 2955 (m), 2927 (m), 2858 (m), 1661 (s), 1601 (s), 1563 (w), 1465 (m), 1360 (w), 1317 (s), 1282 (s), 1241 (w), 1183 (m), 1165 (m), 1097 (s), 1020 (s), 1006 (m), 903 (m), 738 (s), Ms (APCI) m/z (%): 1108 (100) [M]+, Rf: 0.83, M.P: 143-1440C. O i - P r O O B u B u B u B u B u B u O O i- P r O 6 0

(46)

(47)

29 KAYNAKLAR

[1] Daves, G.D., 1975: The Chemistry of the Quinonoid Compounds, Journal of

Chemical Education, 52, 359-360.

[2] Fessenden, R.J., Fessenden, J.S. and Logue, M.W., 2001: Organic Chemistry,

1. Baskı, Güneş Kitabevi, 1170 s.,

[3] McMurry, J., 1999: Organic Chemistry,Brooks and Cool, Fifty Edition, 1264 s. [4] Hart, D. J., Huang, H. C., 1988: Total Synthesis of (±)-Pleurotin and (±)

Dihydropleurotin Acid, J. Am. Chem. Soc., 110, 1634-1635.

[5] Mark J.R., John H.B. and John C.S., 1988: Collision-induced dissociations of aryl-substituted alkoxide ions. Losses of dihydrogen and rearrangement processes, J. Chem. Soc., Perkin Trans.,2, 563-569. [6] Michael K.M., Stephen G.P. and Roger J.W.T., 1988: Autoxidation of

3-Hydroxyanthranilic Acid, J. Org. Chem, 53, 1486-1488.

[7] Sheo B. S., Michael G. C., Richard G. B., Jack L. S., Anne W. D. and Michael A. G., 1991: Structure of stereochemistry of thysanone: a novel human rhinovirus 3C-protease inhibitor from Thysanophora penicilloides, Tetrahedron Letters, 32, Issue: 39, 5279-5282.

[8] Lefemine, D.V., Dann, M. and Barbatschi, F., 1962: Isolation and Characterization of Mitiromycin and Other Antibiotics Produced by Streptomyces Verticillatus, J.Am.Chem.Soc., 84, 3184-3185.

[9] William D.W., Yao-Chang, X., 1988: An Organochromium-Mediated Synthesis of 11-Deoxydaunomycinone via a Tandem Benzannulation/Friedel-Crafts Double Cyclization, J. Am. Chem. Soc.,110, 2312-2314.

[10] Semmelhack, M.F., Keller, L., Sato, T., Spiess, E.J. and Wulff, W., 1985: Conjugate Addition of Acylate-Nickel Complexes to Quinone Monoketals: Formal Synthesis of the Naphthoquinone Antibiotics Nanaomycin A and Deoxy frenolicin, J. Org. Chem., 50, 5566-5574. [11] Graham B. C., David S. L. and Sally, B., 2001: Total Synthesis of

(+)-Hatomarubigin B, J. Org. Chem. 66, 7427-7431.

[12] Shunichi, F.; Yutaka, Y., Ken, O., Hiroshi, I., Yasuyuki, A. and Osamu I., 2002: Hydrogen-Bonding Dynamics in Photoinduced Electron Transfer in a Ferrocene-Quinone Linked Dyad with a Rigid Amide Spacer, J. Am. Chem. Soc., 124, 6794-6795.

[13] Shunichi, F., Ken, O., Yutaka, Y., Hiroshi, I., Yasuyuki, A. and Osamu I., 2003: Effects of Hydrogen Bonding on Metal Ion-Promoted Intramolecular Electron Transfer and Photoinduced Electron Transfer in a Ferrocene-Quinone, J. Am. Chem. Soc., 125, 1007-1013.

(48)

30

[14] Zora, M., Yucel, B., Acıkalın, S., 2003: Synthesis of ferrocenyl quinones,

Tetrahedron Letters, 44, 2237-2241.

[15] Zora, M., Kokturk, M., Eralp, T., 2006: Synthesis of 2-ferrocenylidene-4-cyclopentene-1,3-diones, Tetrahedron, 62, 10344-10351.

[16] Masaki, M., Mami, Y., Takako, F., Kohei, K., Masato, K., Kenya, K., Yoshio, K. and Hiroshi, N., 2001: Structural Conversion and Spin Separation in Bis(ferrocenylethynyl)anthraquinones Triggered by Proton-Coupled Intramolecular Electron Transfer, J. Am. Chem. Soc., 123, 12903-12904.

[17] Ian R. B., Alfonso, G. C. and Glenn, A.K., 2003: Ferrocenylanthracene polymers: the direct synthesis using ‘‘Lawesson’s Reagent’’,

Inorganic Chemistry Communications,6, 639-642.

[18] Ian, R. B., Alfonso, G. C., Glenn, A. K., Jennifer, R. A., Tobias, K., Dafydd, A. T., Mark, E. L., Thomas, G. and Simon, J. C., 2004: Ferrocenyl-substituted fluorescent anthracenes and anthraquinones,

Tetrahedron Letters,45, 467-472.

[19] Jtirg, D., Martin, B., Andreas, K. and Hubert, S., 1996: New molecular systems for functional dye-based molecular switching of luminescence, Pure & Appl. Ch., 68, 7, 1399-1404.

[20] Shinsuke, H., Ryo, K., Madoka, S., Yuji, S., Takashi, O. and Takao S.,

2008: Synthesis of Diazaheterocyclic Ring-Fused

1,2,4-Benzothiadiazine 1,1-Dioxides by a Sequential Aza-Wittig/NH-Addition Cyclization/Nucleophilic Ring-Closure Methodology with N-Alkenyl-2-carbodiimidobenzenesulfonamides as Key Intermediates, Eur. J. Org. Chem., 2075-2083.

[21] Illos, R. A., Harlev, E. and Bittner, S., 2005: A novel all-organic chemical and

electrochemical fluorescent switch, Tetrahedron Letters, 46, 8427-8430.

[22] Illos, R.A., Shamir, D., Shimon, L. J. W., Zilbermann, I. and Bittner, S., 2006: N-Dansyl-carbazoloquinone; a chemical and electrochemical fluorescent switch, Tetrahedron Letters, 47, 5543-5546.

[23] Sutovsky, Y., Likhtenshtein, G.I. and Bittner, S., 2003: Synthesis and photochemical behavior of donor–acceptor systems obtained from chloro-1,4-naphthoquinone attached to trans-aminostilbenes,

Tetrahedron, 59, 2939-2945.

[24] Françisco, M. R., Massimiliano, T., 2005: Electron and energy transfer modulation with photochromic switches, Chem. Soc. Rev., 34, 327. [25] Ben, L. F., Wolter, F. J. and Ben, de, L., 1993: Organic materials for

reversible optical data storage, Tetrahedron, 49, 8267.

[26] Masahiro, I., 2000: Photochromism: Memories and Switchess Introduction,

Chem. Rev., 100, 1683.

[27] Raquel, H., Hsian-Rong, T., Jason, W. W., J. F. S. and Jeffrey, I. Z., 2004: An Operational Supramolecular Nanovalve, J. Am. Chem. Soc., 126, 3370-3371.

(49)

31

[28] Masatomi, O., Shoji, E., 2006: Directed Synthesis of Biologically Interesting Heterocycles with Squaric Acid (3,4-Dihydroxy-3-cyclobutene-1,2-dione) Based Technology, Top. Heterocycl. Chem., 6, 1.

[29] Harold, W. M., Owen, H. W. D., 1986: Conjugated Ketenes: New Aspects of Their Synthesis and Selected Utility for the Synthesis of Phenols, Hydroquinones, and Quinones, Chem. Rev. 86, 821-830.

[30] Liebeskind, L. S., 1989: Cyclobutenediones as precursors to quinones and cyclopentenones, Tetrahedron, 45, 3053.

[31] Kool, S., Liebeskind, L. S., 1995: General Synthetic Entry to Highly-Oxygenated, Angularly-Fused Polycyclic Aromatic Compounds, J.

Am. Chem. Soc., 117, 3389-3404.

[32] Lafayette, D. F., Owen, H. W. D., and Moore, H. W., 1989: Synthesis of Isoarnebifuranone, Nanaomycin, and Deoxyfrenolicin. Structure Elucidation of Arnebifuranone, J. Am. Chem. Soc., 111, 989-995. [33] Jinsung, T., and Leo, A. P., 2000: Delineating the possibilities for

intramolecular interception of the squarate ester cascade through the use of metalated enecarbamates, Can. J. Chem., 78, 689.

[34] Zora, M,, Koyuncu, I. and Yucel, B., 2000: Reaction of 4-methoxy-4-(1-methylethenyl)-2-cyclobutenone derivatives with 2-lithiopropene and a-lithiostyrene: synthesis of eight-membered ring carbocycles,

Tetrahedron Letters, 41, 7111-7114.

[35] Liebeskind, S.L., Zhang, J., 1991: Synthesis of Quinolinequinones and 1,2,3,4-Tetrahydroquinolinequinones via Cyclobutenediones, J. Org. Chem., 56, 6379-6385.

[36] Krysan, D.J., Gurski, A. and Liebeskind, S.L., 1992: A Synthesis of Highly Substituted Aromatics through Regiocontrolled Construction of Cyclobutenones Bearing Unsaturated Substituents at the 4-Position, J.

Am. Chem. Soc., 114, 1412-1418.

[37] Moore, H.W.; Perri, S.T., 1988: General Regiospecific Synthesis of Annulated Quinones, J. Org. Chem., 53, 996-1003.

[38] Liebeskind, L.S., Iyer, I.S. and Jewell, C.F., 1986: A General, Regiospecific Synthesis of Highly Substituted Quinones, J. Org. Chem., 51, 3065-3067.

[39] Steven, T.P., Harold, W. M., 1990: Rearrangements of Cyclobutenones.

Synthesis of Benzoquinones from

4-Alkenyl-4-hydroxycyclobutenones, J. Am. Chem. Soc., 112, 1897-1905.

[40] Harrowven, D.C., Pascoe, D.D. and Ian, L. G., 2007: Thermally Induced Cyclobutenone Rearrangements and Domino Reactions, Angew.

Chem. Int. Ed. 46, 425-428.

[41] Liebeskind, L.S., Fengl, R.W., Wirtz, K.R. and Shawe, T.T., 1988: An Improved Method for the Synthesis of Substituted Cyclobutenediones,