t
Mahımıd Şevket Paş^
sûikasdi
©
smanlı tarihinde öldiirü* len son Sadrazam, mer hum Mahmud Şevket Pa şadır. 11 haziran 1913 te Beyazıdda bir ihtilâl grupu tarafın dan tabanca ile vurulmuştur. İçinde yaşadığımız bu hâdiseye aid hatıra larımı yazmak vazifemdir.Ben genç bir kâtib olarak Evkaf Nezaretinde idim. Evkaf Nezareti Çemberlitaşta Muallimler Birliği o- lan binanın arkasındaki Sadcddin Paşa konağında idi. Öğle üzeri hâdi seyi duyduk.
— Mahmud Şevket Paşayı vur muşlar..
Tabii her taraf karıştı. Hükümet, daireleri tatil etti. Zannederim örfî idare dc ilân edildi.
Şurası muhakkaktır ki. hükümet, Mahmud Şevket Paşaya bir suikasd tertib edildiğini biliyordu. Hükümet değil İstanbulda. hemen herkes bu na benzer bir hareket yapılacağını ağızdan ağıza duymuştu.
Ben bu haberi alır almaz, Üsküdar- daki evimize dönmek üzere daireden çıktım., fakat yolda, şimdiki Vilâyet binasının karşısındaki Tomruk dai resinde «Babıâliye baskuı teşebbü sü» sebebile mevkuf bulunan Satvet Lûtfi, Çerkeş Haşan (Gazetemizde hâtıraları çıkan Haşan Amca) ve ar kadaşlarını görmeğe gittim ve Sad razamın öldürüldüğü haberini b e j/ verdim.
Oradan vnpurla Üskiidara geçtim.. Balaban, İııırahor yolile Doğancılara geldiğim zaman birisini tanıdığım iki sivil memur yolumu kestiler.
— Biraz gclirmislniz! dediler. Beni alıp şimdi yıkılmış olan Mutasarrıflık dairesinde müteferrika komiserliğine ^götürdüler. Merhum babamı ve Sadi ¡Kıza merhum, Salâhaddüı Yargı mer- fhum, eski İstanbul Müddeiumumisi 1 Kenan gibi arkadaşları orada bul
dum. Bizi Salacak iskelesinden bir motüre koydular. Sirkeciye çıkardı lar. Oradan polis muhafazası altın da şimdi Cumhuriyet matbaası olan
binadaki polis kısmı siyasî müdür lüğüne şevkettiler., oradan da Üni versitenin şimdi galiba Botanik Ens titüsü olan binanın yerindeki Bekir- ağa bölüğüne gönderdiler.. Bizim tev- Kifimiz o zaman İttihadeılann teılib 1 ettikleri her semtteki muhaliflerin ı listeleri üzerine yapılmıştı,
j Mahmud Şevket Paşa sûikasdi çok | Iıesablı yapılmıştı. Paşanın Harbiye Nezaretinden çıkıp Babıâliye geliş saati hcsablanmış. Tam o saatte oto mobilinin önüne bir cenaze çıkarıl mış.. araba durunca, suikasdçiler içe riye ateş ederek kendisini ve yave rini öldürmüşlerdi. Eğer son kurşunu atan Topal Tevfik gecikmese ve sa katlığı yüzünden takibcıietin gözü ne ilişmeseydi, suikasdçilerin hiç de ğilse bir kısmının karması mümkün dü. Nitekim suikasdçilerin otomo bilini idare eden şoför Abduırahman kaçmıştır. (Sonradan Şerif Pgşaya damad olmuştu.)
Suikasdçiler, işin içinde methaldar olduğu iddia edilen damad Salih Pa şa da dahil olduğu halde hemen di- vamharbde muhakeme ve ak tunda idam edildi. Sultan Rcşr.*.. . Saöb Paşayı kurtarmak hususundaki ri.a- inrıııı İttihadcılar dinlememişlerdi.
Hakikat şudur ki İttihadcılar ve bilhassa İstanbulini asayişini elinde tutan Merkez Kumandanı Cemal Bey (Bahriye Nazın Cemal Paşa) Mah - mud Şevket Paşar.m öldürüleceğini biliyordu. Nitekim bir iki gün evvel bu tarihî vak’ayı Radyoda anlatan Halûk Şehsüvaroğlu arkadaşımız, Cemal Beyin Mahmud Şevket Paşa ya bu tehlikeyi haber verdiğini, fa kat Paşanın tevekkül gösterdiğini söyledi. Ama, İttihadcılar, Paşanın muhafazası için hiçbir tedbir alma dıkları gibi suikasd tertibine dahil birisi tarafından vak’adan iki gün ev vel Cemal Beye vâki ihbardan fay dalanarak suikasdçiler! tutmamışlar dır. Buna mukabil, vak'adaıı fayda lanarak ileri gelen muhalifleri sür gün etmişlerdir ki: bunların sııikasd- le zerre kadar alâkalan yoktu. Nite kim benim gibi daha birçoklarının ismini bile sormadıkları halde SH -
nnbda bir müddet tuttuktan sonra elimize:
«Mahmud Şevket Paşanın katli do- layısiie Divanıharb-i Örfice Sinnba sürülmüş olanlardan Burlınncddin Efendinin muhakeme neticesinde bqraet ettiğine» dair birer vesika verdiler. İstanbufa döndük., ben tek rar Evkaftaki işime başladım.. Evkaf Nazırı Hayri Efendi (Suad Hayri Beyin pederi) beni çağırttı.
— Oğlum, sen çocuksun! Sakın po litikaya karışma! Bak insanın başına neler gelir. Sonra ezilirsin! diye na sihat ettiydi. Mahmud Şevket Paşa nın ölmiiş olmasına İttihadeılann içinde müteessir olanlar vardı; «Ce miyet» olarak hiç de gayrinıemııun değildiler. Çiinki, merhum Sadrazam İttlhadeılara pek boyun eğmezdi. Zaten İltihad ve Terakki, ancak Mnhmud Şevket Paşadan sonra ida reyi ve hükümeti tam olarak ele al mıştır.
B. FEI.EK
