Ankiıra Ünıv Vet Fak Derg 46,263-267,1999
IBR-IPV VİRUS ENFEKSİYONUNUN KONTROL VE
ERADİKASYONU
İbrahim BURGU/
Seval BİLGE DA GALp2
Control aııd eradieatioıı of JBR-JPV virus iııfeetioıı
Summary: IBR-IPV which is an economically important infection is caused
by Bovine Herpesvirus 1. belonging to the subfamily (~lthe alphaheıpesvirinae
or
the family
oL heıpesviridae,
BHV1 causes symptoms
such as rhinotracheitis,
balanoposthitis and vulvovaginitis in caıtle and abortus in pregnants,
7here is a latem,} ol the virus after primw'y inlectian, [atent inlected animals
may spread virus without showing any clinical signs and this makes an obstacle
about controlling or the inlection. However vaccination studies which weren 't able
to be successfull in controlling and eradicating BHV 1 inlectian, marka
vaccines
are giving expectations about it, Theyare
usedfor
the purpose ol mntmlling
and
eradicating the BHV1,
Key words: IBR/IPV, Eradication. Marka
vaccines
Özet: Ekonomik yönden önemli bir enleksiyon olan IBR-IPV in etkeni Bovine
Herpesvirus i (BHV
1).herpesviridae familyasının
alphaherpesvirinae
alt grubuna
ait bir virusdur, BHV-l sığırlarda rhinotracheitis,
balanoposthitis,
vulvovaginitis
gibi semptomlara
ve gebe hayvanlarda abOl.tlara neden olmaktadır, Primer BHVl
enfeksiyonunun
ardmdan
virusun
latentli[!,i söz. konusudur,
[atent
enrekte
hayvanlar,
klinik belirti göstermeksiz.in
virusu saçabilmekte
ve bu nedenle de
enleksiyonun kontrol altma almmasmda önemli bir engel olu,çturmaktadır, Bugüne
kadar BHV i enleksiyonunun
kontrolünde
ve eradikasyonunda
başarılı olamayan
a,l'dama ç:a/ı,ı'malarında umut verici bir geli,ı'me olarak gündeme
giren marker
a,çılar, BHV i 'in eradikasyonu amacıyla kullanılmaya başlanmıştır,
Anahtar kelimeler: IBR/IPV, Eradikasyon, Marker A,çılar,
Giriş
Jn{ectious Bovine Rhinotracheitis-Jnfectious Pustular Yulvovaginitis (IBR-JPY) enfeksiyonu, i886 yılından bu yana bilinmekte ve sığır yetiştİriciliğinde ekonomik açıdan önemli bir enfeksiyon olma niteliğini ko-rumaktadır (3 I, 37),
BHY i tarafından meydana getirilen IBR-JPYenfeksiyonu genelde solunum (26, 37) ve
genital kanala (22, 29) lokalize olmakla bir-likte, konjuktivitis, enteritis, mastitis, dermatitis ve tırnakarası bölgede lezyonlar da oluş-turabilmektedir (3, 37), BHYI in oluşturduğu bu semptomlar sonucunda gcnç hayvanlarda ycmden yararlanma gücünün azalması ve ölüm-ler, crgin hayvanlarda ağırlık kaybı, süt ve-riminde düşme, fötal letalite ve abortlar ne-deniyle yetiştİricilikte önemli kayıplarla karşılaşılmaktadır (4,22,26,29),
i Prof Dr, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Viroloji Anabilim Dalı 2 Dr., Ankara Ünıversitesi Veteriner Fakültesi Viroloji Anabilim Dalı
2M
Herpesviruslar primer enfeksiyonun ar-dımian bölgesel ganglion hücrelerinde latent durumda kalahilmektedir (31,37). Latent virus, çeşitli stres faktörlerinin etkisi ile reaktive ola-rak sinir yoluyla replikasyonun gerçekleşeceği ımıkozal yüzeylere taşınmakta ve huradan sa-çılmaya devam etmektedir (2, 24). Enfeksiyonu hir kez geçiren hayvan klinik belirti gös-termeksizin de yaşam boyu virus taşıyıeısı ve saçıcısı olarak sürüde enfeksiyon kaynağı rolü uynayabilmektedir. Bu durum ise enfeksiyonun kontrol altına alınmasında önemli hir engel oluşturmaktadır ( 31, 37).
Hastalığın kontrolünde etkin önlem alın-ması için, Avrupa ülkeleri tarafından yapılan çağrı birçok ülkenin eradikasyon programını kahul etmesini sağlamıştır. Özellikle İsviçre, Danimarka, Finlandiya gibi IBR virus negatif ülkeler bu çağrıyı desteklemektedirler (8).
IBR kontrolünde genel strateji, ekonomik kayıpların ve salgınıarın önlenmesi ile sığır po-pulasyonlarında saha virusu sirkülasyonunun indirgenmesidir (16).
Bu çerçevede BHY i enfcksiyonuyla mü-cadelede öncelikle enfekte sürülerin be-lirlenmesi gerekmektedir. Bu amaçla her yıl, alıı aylıktan büyük hayvanlar IBR-IPY an-tikurlarının varlığı yönünden test edilmelidir (1, 15, 36). IBR-IPY enfeksiyonuyla mücadelede haşarılı olan Danimarka ve İsviçre gibi ül-kelerde kontrol sonucunda seropozitif hay-vanlar kesilmekte ve ülkelerarası ticarette ke-sinlikle scropozitif olanlar ülkeye sokulmamak-tadır (I, 30, 34, 36).
Sürüye yeni hayvan alınırken seronegatif olanların tercih edilmesi önemli bir konudur (1 1,30). Çünkü her BHYI(+) inek, virusun po-tansiyel taşıyıcısı olarak düşünülmelidir (9). Tohumlama istasyonlarında bulunan seropozitif boğaların da kesinlikle tohumlamadan çı-karılması önerilmektedir. Yirus dondurulmuş spermada yıllarca enfcksiyözitesini ko-rLıyahileceğinden, enfekte olduğu saptanan bo-ğalara ait spermalar kesinlikle tohumlamada kullanılmamalıdır (I I).
Enfeksiyonun yüksek oranda varolduğu ül-kelerde IBR enfeksiyo~nun kontrolünde virus
LBURGLi. S.B.DAGALP
sirkülasyonunu en aza indirgemek için hay-vanların aşılanması üzerinde dunılmaktadır (20,
30,34).
IBR-IPY enfeksiyonunun kontrolünde gü-nümüzde yaygın olarak kullanılan aşılar 2 grup halinde incelenebilir:
ı.
İnaktif veya ölü virus aşıları 2. Modifiye canlı virus aşılarıİnaktif (ölü) virus aşıları: Hazırlanması zor olan inaktif aşılarla aşılamanın başarıya ulaşması için, sürüde bulunan tüm hayvanların IBR-IPY semptomları göstermemesi ge-rekmektedir (30). İlk aşılamadan 2 hafta sonra aşılama tekrarlanmalı ve her altı ayda bir aşı-lama yinelenmelidir (29, 34). Düzenli aşılama olduğu sürece hastalığın klinik görüniimünün şiddeti indirgenebilmekte (28), ancak saha vi-rusu ile enfeksiyon, virusun latentliği ve re-aktivasyonu engellenememektedir (19,29, 36). İnaktif virus aşılan gebe hayvanlarda rahatça kullanılabilse de, inaktif aşılarla sağlanan im-munitenin yetersiz olduğu belirtilmektedir (34). Buna karşın Pospisil ve ark. (28) klinik hul-gular gelişmeden önce inaktif IBR aşısının uy-gulandığı durumlarda intrauterin enfeksiyonun ve ineklerde hastalık semptomlarının en-gellendiğini bildirmektedirler.
Modifiye canlı virus aşıları: İnt-ramuscular yada intranasal yollarla uygulanan bu tip aşılar, hızlı ve uzun süreli hir immunite sağlarlar (23). Canlı virus aşılannın el1 hüyük dezavantaj ı aşı virusunun latent kalahilmesi (14, 34) ve aşılamadan sonra da değişik pc-riyotlarla virusun saçılahilmesi (5, 13, 25) ola-rak gösterilmektedir. Bunun dışında gehelere uygulanması ve aşılı hayvanlar ilc gehelerin teması sonucunda abortlara neden olduğu hi-linmektedir
(21,23, 36 ).
Aynca scronegatif di-şilere uygulandığında ovarial lczyonlara neden olduğu da bildirilmektedir (35). Canlı aşıların virusun latent halde kalmasını engelleyemediği (I 9, 36) ancak antikor titresini yükselterek tek-rarlayan enfeksiyonlarda hastalığın şiddetini ve ölümleri indirgediği belirtilmektedir (34,36)IBR-JPY enfeksiyonuyla mücadele antikor pozitif hayvanlar hedef unsuru teşkil et-mektedirler. Sürüde bulunan hayvanların klasik
JBR-JPV VIRUS ENFEKSIYONUNUN KONTROL VE ERADIKASYONU 2ô5
/BR-IPV a~ılarıyla aşılanmaları durumunda, bugün kullanılan test metotları kullanılarak tes-pit edilen antikorların enfeksiyondan dolayı yada a~ılamaya hağlı olarak oluşup oluş-madıklarının ayrımı yapılamamaktadır (20, 30, ~ I). Ancak bu konuda umut verici bir geli~me olarak sunulan marker aşılar bu ayrıma olanak sağlayabileceklerdir. Marker aşılar, saha vi-rusunda bulunan hir veya birden çok antijenik proteinleri eksik yada farklı aşılar ol-duklarından saha virusu ile enfeksiyondan sonra oluşan antikor yanıtından ayrılahilen bir antikor yanıtı olu~tururlar. Böylece a~ılı ve en-fekte hayvanların ayrımı yapılahilmekte ve sü-rüde ta~ıyıcıların belirlenmesi ile c1i-minasyonuna olanak sağlanahilmektedir(3, 6, 16, 32).Deği~ik tipte marker aşılar üretilmiş ve etkinlikleri araştırılmıştır. Bu a~ılar:
mutantında gE genının çıkarılması söz ko-nusudur. Bu durumda aşılama sonrasında gE dışında tüm glikoproteinlere karşı antikor tes-pit edilehilmektedir (3).
Marker aşı olarak en çok kullanılan tip, gE negatif (-) marker aşılardır. Bu tip a~ıların en önemli avantajı, canlı ve inaktif aşıların üre-tilmesine olanak sağlamasıdır (14, 17, 18, 30, 3 I). Ayrıca gE ye karşı antikorlar, aşılanmamış hayvanlarda da saha virusuyla enfeksiyondan sonra 3 yıl kadar tespit edilebilmektedir (17). Yapılan hirçok denemeler sonrasında gEe -) marker aşıların üretilen diğer aşılara göre daha avantajlı ve BHV - i virus enfeksiyonuna karşı hayvanların korunmasında çok daha etkili ol-duğu bildirilmiştir (6, 9, 30).
1. Pozitif marker
aşılar
2. Subunİt aşılar
3.
:"Iegatil' marker
aşılar
(6, 9, 37) dır.IBR marker dikasyonunda 4 tulmaktadır (3, 33).
aşıları dönem
ile IBR era-gözönünde
tu-1.
Pozitif marker
aşılar:
Aşı virusuna hir markcl' antijen (protein) bağlanmasıyla üre-tilmiştir. Bu tür marker aşıların en önemli de-zavantajı, uygun tanı sistemleri ile yalnızca a~ı-lanmış olanların tespitine olanak sağlamasıdırnO,
3 1,37).2.
Subunit
aşılar:
Bu deyim patojenikajanların ( belirli immunolojik glikoproteinler) fragmentlerinden üretilmi~ aşıları tanımlar. Bu aşıların özelolarak saf1aştırılmış versiyonları marker a~ı1ar olarak kuııanılabilmektedir. Bu-nunla hirlikte, bu metot ile canlı aşı üretimi mümkün olamamaktadır (3, 17,30).
3.
Negatif marker
aşılar:
Virus su~larının yapısal komponentlerini kodlayan genlerin me-taholik yollarla kısmen yada tamamen Çı-karılması (deletion mutanı) esasına dayanır. Bu çıkarılan genler, virus replikasyonu için gerekli olmayan genlerdir (3, 17, 30, 3 I). Virusların genetik materyali bilindiği gibi virusların de-ği~ik özellikleri ilgili bilgi içerir. Saha vi-rusunun zarında B, C, D, E, I, H, L, G, K, M glikoproteinleri bulunmaktadır. Saha virusuyla enfeksiyondan sonra sığırların kan serumunda serolojik testlerle tespit edilebilen bu LO gli-koproteine karşı antikorlar şekillenir. Delesyon1.
dönem:
gEe -) marker aşılar ileaşı-lanması mümkün olan sürülerin, gE ELlSA ile serolojik durumunun saptanması.
2.
dönem:
Primer immunizasyon ile gEdurumunun devamlılığı ve tüm sürünün booster (6 ay sonra) aşılanması.
3.
di)nem:
gE (+) lerin sayısınınin-dirgenmesi (saha virusu ile enfekte sığırların sürlide doğal yenilenmesi şeklinde ve ekonomik olarak kabul edilirse gE (+) sığırların ay-rılması).
4.
dönem:
BHVI saha virusu negatifola-rak korunmuş sürüde aşılamanın düzenli ara-lıklarla devamlılığının sağlanması (3).
Marker aşıların kullanımında aşının klinik etkisinden çok virolojik etkisi üzerinde du-rulmuştur. Bu tip aşıların, enfektif ajanın ge-çişinde önemli ölçüde azalma sağlayarak sürü immunitesini yükselttiği bildirilmiştir (9). Ay-rıca marker aşılar, hireysel olarak hayvanların vinısa karşı duyarlılığını da cn aza in-dirmektedir (6, 9). gE (-) aşılarla yapılan aşı-lamanın cn büyük avantajı, bu amaç için ge-liştirilen anti BHV i gE blocking ELlSA sistemi
266
yardımıyla saha virusu ile enfekte hayvanların tespitine olanak sağlanmasıdır (17,27 ,33).
Türkiye'de !BR-IPV enfeksiyonunun pre-valansının araştırılmasına yönelik yapılan ça-lı~malarda (7, ıo, 12) enfeksiyonun giderek yaygınlaştığı ortaya konmuştur.
Ülkemizde marker aşılarla eradikasyondan önce kontrol programlarının düzenli olarak uy-gulanması önemlidir. Ülkeye yeni hayvan alı-mında BHV 1(-) olanların tercih edilmesi ve mümkünse hayvanlar sürüye dahil edilmeden önce kan örneklerinin alınıp merkezi Viroloji laboratuvarlarına gönderilmesi ve BHVl an-tikorları yönünden incelenmesi üzerinde du-nd malıdır. Marker aşı ilc bir eradikasyon prog-ramı hedeflendiğinde sürüde bulunan tüm hayvanlara (gebe, buzağı, seronegatif, se-ropoziti!) gEe -) canlı marker aşı uy-gulanmalıdır. Aşı uygulanan hayvanlardan, se-rolajik yaıutın gelişmesini takiben alınan kan serumu örnekleri, gE yi tespit etmek üzere ge-liştirilen gE blocking ELISA ile test edilerek
gEe -)
ve gEe +) hayvanların belirlenmesi ge-rekmektedir. gEe -) olanlar BHV 1(-), gEe +) olanlar ıse BHVl(+) olarak ni-tclendirilmcktedir. Eradikasyonda özeııikle ye-nidoğan hayvanlar (kolostrum almalarına rağ-men) aşılanarak, uzun sürede BHV 1 (-) sürülerin elde edilmesi hedef olmalıdır. gEe -) olanlara her 6 ayda bir aşılamanın yinelenmesi ve gEe +) bulunanların ise, sürüde yaşa bağımlı doğal yenilenme şeklinde ya da enfeksiyonun prevalansı düşükse ve ekonomik olarak kabul edilirse, sürüden elimine edilmesi durumunda BHVl(-) sürülerin elde edilmesinin mümkün olabileceği düşünülmektedir.Kaynaklar
Ackcrmann, M., Belak, S., Bitsch, V., Edwards, S., Moussa, A., Rockborn,G., Thiry, E. (ı990): Raund
lahı" tm IıltntUlus hovin" rhinotmeh"itislinleetious
/Justular vulvovagıııiııs virus inleetion diagnosis and
control. Vel Microbio!. 23: 361-363.
2. Ackermann, M., Wylcr, R. (I 984): The DNA of an
IPII Straııı ol Bovine Hapesvirus-I In Sacral
Cang-//(/ Durtng Latene)' atier Intravaginal InfeetiOlI. Vet
Mıcrobıo\.. 9 '. 53- 63.
3. Aucr, S., Hcincn, E., Kretzdorn, D., Strube, W., Sehmeer, N.(I(96): New Perspeetives in the control
I.BURGU. S.B.DAGALP
(JlIBR through the use ot"marker vaeeinl's. Technica!
Report. Leverkusen.
4. Baker,.l. A., McEntee, K., Gillespie,.l. M. (1960)
Ef(ec:ts 41nfeetious Bovine Rhinotraelıeitisl Illti-'etUlus
Pustular Vulvovaginitis Virus on New!JoT/l Calves.
Corneıı Vet., 50: 156- 170.
5. Baker,.l. C, Rust, S. R., Walker, R. D. i1989)
TrallSmission ol a vaecinal straiıı ol injeetious hoviııl'
rhinotracheitis virus from intrwwsall)' l'CleC//I1I1"d
stl'-ers eommiııgled with nonvaccinated stel'l"s. Am J Vet
Res. 50 (6): 814-816.
6. Bayer AG (I996): IBR-Marka with spt'clUl reji-'rt'llct' to the: Bayovae-IBR-Marker Vivum. IBR Marker Inactivatum, Intradueed Report.
7. Bilge, S. (1996): Kan ve Süt Serumlartııda IBR-IPII
Antikorlamıın Niitraliwsyon Testi ile Sapt(//l//J(lsı ve
Süt Örneklerinden Virus Izolas)'()/ıu. Ankara Onıv
Sağ-lık Bilimleri Enstitlisli, Doktora Tezi.
8. Bosch,.l. C (1997): Bovine herpnvirus J marker
vae-cines: tools pır eradiUltiOlI") Thesis L!niversılal
L!ı-recht, Part i. pp. 2-6.
9. Bosch.J.C, I'rankena, K., Franken, P., Hage, J.,f., de .lang., M. C M., Kaashoek, M . .I., Moris-Velthuis, M. A, Noordhuizen, .I. P. T. M., Van dcr-Pocl, V. H. M., Vcrhoef, .I., Wcerdmeester, K., Zimmer, G. M., Van Oirschot, .I. T. (I 995): B()I'ilıe
herpesvirus 1 marker Vaecines Redue<' ıhe Illdıe"ne<'
of Infections. International Syınposium on IBR and
other Ruminant Herpesvirus Infeetions Absıracıs. 26-27 July 1995. Liege-Belgium.
LO. Burgu, i., Akça,Y. (1982): C"lemen D""I<'I Vr<'lml'
Çijiliği Sıj[ırlarllıda Bazı Viral t;nteksiYolılul"U Karşı
Serolojik Aru,wrmalar. Ankara Ünı\'. Vel. Fak Derg.,
29(3-4): 506-512.
1i.Burgu,
1.,
Akça,Y. (1986): Türkiye'd" SuııiTo-humlamada Kullanılan Bazı Damıılık BoiIalarda IBRI
IPV Enreksiyonu. Ankara Üniv. Vel. Fak. Derg. 33
(I): 113-121.
12..Çabalar, M. (1993): Fertilitl' Problemli Illdlerde
1:1l-feksiyiiı Boviııe Rhiııotracheitisl Elljeksiyıiz Pusıular
Vulvovaginitis (IBR-IPV) Virus ıZolasyonu ve
SI'-roepidemiyolojisi Ankara Üniv. Saglık Bilimleri
Ens-titiisli Doktora Tezi. Ankara.
13. Frederihs, G. N., Woods, S. B., Lucas, M. H., Sands,.'.
J.
(1982): Salety aııd effieacy ol hile aııdinactiııated infectious bavine rlıinotraeheitis vaeCllıes.
The Veterinary Record. 7: 116-122.
14. Gregersen, .I. P., Wagner, K. (I985): Pt'nistmt
hı-fection or the Cenital Tract aııd Exretioıı or the
vac-cine straiıı ajier Live Virus ImmUlıimıiolı wit/ı hovuı/' herpesvirus J (!BR-IPV Virus). Zentbl Vel Med B. 32
354-360.
15. Hostnik, P., Grom, .I.(I996): Laboratory diagııos/ics
aııd control or IBR iıırectioıı iıı SlolIl'llia. !nıerııaıiomı!
Symposiuın on IBR and other Ruminanı Herpesvını.s Infectian Abstracts, 26-27 July 1995. Liege-Belgium. 16. Kaashock, M.J., Moerman, AMadie, J., Rijscvijk,
F. A. M., Quak, .I., Gielkens, A. L.J., Van Oirschot, .I. T. (I 994): A colıvelıtiOlwlly attl'lluatl'd
glycop-IBR-IPV vIRUS ENFEKSIYONUNUN KONTROL VE ERADIKASYONU 267
roll'in E-ııeMa/lve .w'ain oL hovine herpesvirustype iis
an ejjieueious uııd su/e vaccine. Vaeeine. 12
439-444.
17. Kaashock, M. Jo, Moerman, Ao, Madie, Jo, We-crdmecster, K., Moris-Veldhuis, MoAo, Rijsewijk, Fo Ao M., Van Oirsehot, .fo To (1994): An inaelivaıed
vw.cine husl'd on u Mlycopmlein E-neMaıive slrain ol
herpl'svırus i ınduees proclive immunity and al!ow
se-roloMiwl difterenıwtion. Vaeeine . 13: 342-346.
18. Kaashoek, M. Jo, Van Oirsehot, Jo T. (1995): Early
immunily induced hy a live ME-negaıive bovine
her-pesvırus i marker vaecine. International Symposium
on !BR and oLher RuminanL Herpesvirus Infections AhstraeLs. 26-27 July 1995. Lıege-Belgium.
19. Lemaire, M., Meyer, Go, Ernst, E., Vanherreweghe, Vo, Limbourg, Bo, Pastoret, P. Po, Thirty, E. (1995):
Lalelll hOl'ine herpesvırus i in/ection in calves
pro-lee/ed hy colosıral immUlıily. The Veterinary Reeord.
15 . 70-7
ı.
20. Lcmaire, Mo, Thirty, E. (1995): Vimlogieal pro-lection (ıııempled in ca Ille hy inactivaıed in/eelious
ho-vilit' rhiııoıraeheiıis vacc ines. International
Sympo-sıuın oıı !BR aııd oLher Ruminant Herpesvirus InleeLıoııs Abstraets. 26-27 July 1995, Liege-Belgium. 21. Mc Fecly, R. Ao, Merritt, Ao M., Stearly, E. L.
(1968) Ahortioıı in dairy herd vaeeinated for
in-/eclious hovine rhinoımeheiıis. J A V M A, 153 (6) :
657-661.
22. Millcr, .fo M. (I 9(1): The e/jeets of IBR virus injection
011repmductive/imction ofeaııle. Vet. Med ..i:95-98.
23. Miller • .f. Mo, Whetstone, C. Ao, Bello, L. .lo, Law-rence, W. C. (199ı): Determination o{ abiliıy of a
ıhymıdine kiııase-neMaıive deleıimı muWnl of bovine
herpesvırus-I Lo wuse ahorliOlI in ca Ille. Am J Vet
Res. 52 (7) :i038- 1043.
24. Narita, Mo, Inui, So, Namba, K., Shimuzi, Y. (1976):
Tri;.:emiııul CU/IMliOlıiıis und EnCt'plıulitis in Call'es
Illtrwııısally Inoeuluted witlı Infeeıious Bovine
Rhi-noıraehf'ııis Virus. J Coınp Path. 86 93- !OO.
25. Nettlcton, P. F., Sharp, .lo M. (1980): Irıfeeıious
ho-l'lllf' rhiııolraeheiıis virus excretimı ({{ter vuccinaıion.
VeLerıııary Record. 107 379
26. Picrson, R. Eo, Yair, C. A. (1965): The Economic Loss Ass{)ciuıed with In/ectious Eovine Rhinotraelıeiıis
III u Duiry had J A V M A. 147 (4): 350-352.
27. Perrin, 8.. Perrin, Mo, Moussa, Ao, Couder, M.
(1996): Evuluuıimı of a commerciul gE bloeking EL/SA test /i)r delecıimı of wıtihodies Lo Infeeıious
Bo-vine Rhinoımelıeitis Virus. Vetcrinary Reeord. 138:
520.
28. Pospisil, Zo, Krejci, J., Machatkova, Mo, Zen-dulkova, D., Lany, P., Cihol, Po (1996): The Effieuey
of an inuctivaıed IBR Vuecine in ıhe preven/lon o!
Ill/-raulerine in/ectiOlI and iıs use ın u Di.\l:'llsf' Coıılrol
ProMmmme. JVct Med. 43: 15-21.
29. Sehuh, Jo (1990): Ouıhreuk olneonuwl JBR. Caıı Vet.
J .• 31:592
30. Sicbert, So (I 996): Buyovue JBR-Marka vıvum.
Bu-yovac IBR-marka Inactivatum. Teehnieal Manuaf.
31. Siebert, So , Auer, S., Hcinen, E., Kretzdorn, D., Strube, W. (1995): Marker Vaecinf's-New Op-portUlıities ./l)r IBR Colltrol. Pan i: BHV -I lııfeCLıoııs:
The Problem. Tierarztl Uınsehau. 50 : 530- 533. 32. Siehert, S., Auer, S., Heinen, E., Kretzdorn, Do,
Strube Wo (1995) Marka Vaeeines- Nf'W Op-portunies for IBR Canlrol. Part II: safcty and efficiaey
of the gE-deleted Bayavae IBR marker vacciııes. Ti-erarztl Umsehau. 50 : 582-584.
33. Siebert, So, Auer, S., Heinen, Eo, Kretıdorn, D., Strube, Wo (1995): Marker v(lcciııes-New Op-porlUnies /i)r IBR Conlrol. Part iii: RouLcs LOCoııtrol
IBR. Tierarıtl Umschau. SO: 707-713.
34. Smith, Go A., Young, P. L., RadwelI, Bo .I., Kelly, Mo A., Storie, Go .I., Farrah, C. Ao, MaUick,.I. So (I 994): Devetopmmt aııd triul or u Boviııl'
hf'r-pesvirus i-ıh)'midine kiııase deteıiOlI virus as u
va("-cine. Australian Veterinary Journal, 71 (3): 65-70.
35. Spire, Mo F., Edwards, .lo Fo, Leipold, Ho W., Cor-tese, V. So (1995): Ahseııel! urOvariolı Lesio)ls iıı ]]JR
Seroposiıive Heirers Suhsequetllly I'(lceinllled wiıh a
Modijied Live IBR Virus Vueeilw Agri-PracLice, 16
(7): 33-38.
36. Straub, 00 Co (1990): Iıı/ectimıs BoI'ine
Rhi-ııoırueh"itis. In: Diııter. Z. aııd Moriııe, B. (EdiıOl'):
Virus Infeetions of Rumiııants. EIsevier of Pııblishers. Amsterdam, pp. 71.-108.
37. Struhe, Wo, Abor, Bo, Bergle, R. Do, B1ock, W., He-inen, E., Kretzdorn, D., Rodenhaeh, Co, Schemeer, No (I(95): Saft'l)' Aspects iıı the lJf've/opmI'1I1 urmı ıhf'
Injeeıious Bovine Rhiııoırucheitis MarkN Vueciııf'.
Dev Biol Stand. Basel Karger. 84: 75-81.
Yazışma Adresi
Dr.Sevul BiIMf' DaRalp
A. Ü. Veleriııer Fukülıesi Vimlo}i Aııahilim Dalı 061 LO Dışkapı-Ankaru
