TÜRKÇE EĞİTİMİ ÜZERİNE
Doç. Dr. Cahit KAVCAR*
M illî Eğitim B akan lığı Okul öncesi ve Tem el Eğitim Genel M ü dürlüğü ile Hizm et İçi Eğitim D airesi B aşkan lığ ın ca, ço k yerinde bir uygulam a olarak, 1983 yaz aylarında üç ayrı yerde, ilkokul ve temel eğitim öğretm enlerinin katıldığı T ürkçe K ursları düzenlendi. B un lar dan biri 18 T e m m u z-5 A ğ u sto s günleri arasında İstanbul'da, öteki ikisi de 8 - 26 A ğ u sto s günleri arasın da A yvalık ve T e kird ağ ’da y a p ıl dı. Her kursa 150 öğretm enin katılm ası, böylece toplam 450 ilkokul ve tem eleğitim öğretim inin bu yaz hizmet içi eğitim den geçm esi am açlanıyordu. Bu kursların olum lu bir yanı da, O ku lö n cesi ve T e m eleğitim Genel M üdürlüğü ile Hizm et İçi Eğitim D airesi B aşkan lığ ı elem anlarının o rtaklaşa çalışm aları sonucu gerçekleşm esiydi.
A y v a lık ’taki T ürkçe Kursuna öğretim üyesi olarak ben de katıl dım ve izlenim lerim i kısa ca anlatm ak istiyorum . Öteki öğretim üye leri, A n kara Ü niversitesi Eğitim Bilim leri Fakültesinden Doç Dr. Eni- se Kantem ir ve Dr. Ferhan Oğuzkan, M illî Eğitim B akan lığı Y ayım lar Genel M üdür B aşyard ım cısı Nurettin Ergen, G azi Ü niversitesi G a zi Eğitim Fakültesinden Y üksel A tasoy ile Y ücel Şişm an'dı.
Bu kursun öğretim üyeleri olarak biz, İstanbul ve Tekirdağ ku rs ları öğretim üyelerinin bir kıscm ının da katılm asıyla, 13 M a yıs 1983 günü. Hizm et İçi Eğitim D airesinde bir toplantı yapm ıştık. Orada, 150’şer k işilik büyük grupların dörder şubeye ayrılm ası kararlaştırıl- aı. A yrıca, öğretim üyeleri olarak kendi aram ızda konu ve işbölüm ü yaptık, kurs program ı buna göre düzenlendi.
A yvalık Kursunun b aşlangıcında barınm a ve yem ek gibi beklen m edik sorunlar çıkm akla birlikte, gerek Kurs Y ö n e ticisi C avit Gür- s o y ’un, gerekse bu kurs için gelen B akan lık m üşavir m üfettişi Sabri K ırlı’nın yoğun ilgi ve çab aları sonucu, sorunlar kısa zam anda ç ö züldü. Ve üç haftalık kurs, ilgili ve görevli hemen herkesin büyük bir
* Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi öğretim Üyesi.
görev bilinci, uyumlu ve titiz çalışm aları içinde, tam bir düzen ve disiplin içinde sürdü. K ursiyer öğretm enler de saygı, terbiye ve dü zene uyma yönünden çok iyiydiler.
Kursun Amacı
S ö z konusu kursun temel am acı şuydu : Türkçenin düzgün ve etkili bir biçim de öğretilm esini, beceriye ve kullanım a dönük olarak eğitim ini sağlam ak. Ö ğretm enleri daha verim li kılm ak, onların T ü rk çe eğitim inde k a rşıla ştıkla rı genel ve özel sorunlara çözüm aram ak, öğretm enlere yol gösterm ek ve yardım cı olmak.
Bu temel am aca ulaşm ak için derslerde işlenen b aşlıca konu lar da ş u n la r d ı: İlkokuma ve yazma, sözlü ve yazılı anlatım , d ilb ilg i si, imlâ, serbest okum a (çocuk yayınları). Bu konulardan ilkokum a ve yazm a’yı iki öğretim üyesi, ötekilerin her birini bir öğretim üye si üstlenm işti. Fakat bu arada bütün öğretim üyelerince, dil eğitim iy le am açlanan dört temel beceri (dinleme, konuşm a, okuma, yazma) üzerinde duruldu. Öğretm enlerin Türkçe eğitim i konusunda k a rş ı laştıkları ve kendilerince çözüm arad ıkları sorunlar dile getirildi, en uygun çözüm yolları arandı, ö ze llikle deneyim (tecrübe) alışverişi yapıldı. Bu arada genç öğretm enler, daha kıdem lilerden yararlanm a fırsatı buldular.
Kursun Yararları
Adı geçen kursa yurdum uzun birçok ilinden tem eleğitim ve ilk okul öğretm enlerim iz katıldı. Çoğunluğu, Adıyam an, Bingöl, Bitlis.
Muş, Siirt, S iv a s ve Tunceli illerim izde ça lışa n la r oluşturuyordu. Bu arada A nkara'dan katılan lar da vardı. K ursiyerler çok kısa bir z a manda hem birbirleriyle, hem de yönetim, öğretim ve denetim kad ro suyla kaynaştılar. Böylece, gerçek anlam da ve çok yönlü bir '«eği tim ailesi» oluştu. Birbirinin izini kaybetm iş olan eski arkadaşların orada karşılaşm aları ise, kursa ayrı bir renk katıyordu.
Bu tür hizm et içi eğitim kurslarının birçok yararı vardır. B u n la rın b a şlıca la rı şöyle sıralanabilir:
1. Bilgi tazeleme, unutulanları hatırlam a. 2. Yeni b ilgiler edinm e ve eksikleri giderme.
3. K arşılaşıla n sorunları gündem e getirme, bunlara çözüm ler arama.
4. M e sle kta şlar arasında iletişim ve etkileşim kurma, bilgi ve deneyim aktarım ı sağlam a.
5. Dinlenme 14
Sayılan bu yararların hepsinin, söz konusu kursta büyük ö lçü de g erçekleştiğini söyleyebiliriz. Program , çalışm a günlerinde s a bahları altı sa at ders, öğleden sonraları ise dinlenm e şeklinde yürü tüldü. Kuşkusuz, her şeyin en iyisinin yapıldığı ileri sürülem ez. Bun ların da daha iyisi, daha yararlısı elbette yapılabilir, çok daha iyi bir hazırlıkla, beklenen verim daha da artabiliir. Am a her şeye karşın bu kurs, öğretm enlerim iz açısın dan çok yararlı olmuş, am acına bü yük ölçüde ulaşm ıştır. Nitekim sonlara doğru kursiyerler de aynı g ö rüşü sık sık belirttiler. Gerek düzenlenen «veda g e c e s in d e , gerekse kapanış toplantısında, kursun yararlarını vurguladılar. S osyalleşm e ve so sya l ilişk ile r bakım ından da kurs çok yararlı oldu. Hemen her kesin katıldığı Veda G ecesi, yurdum uzun çeşitli yerlerinden se rg ile nen kültür değerlerim iz ve renkli tab lo lar da bunu a çık ç a kanıtladı. Bu arada, hafta sonlarında çok yararlı çevre gezileri yapıldı. K ursiyer öğretm enlerim iz toplu olarak Akçay, İzmir, Efes, Kuşadası, Bergam a gibi önem li yerleri gördüler, dinlendiler. Yeri gelm işken, kurs yönetici yardım cısı Sevim S a ğ d ıç ’ın da kursiyerlerle çok iyi bir diyalog kurduğunu, önemli görevler yaptığını belirtm ek gerekir.
Kursun sonuna doğru bir sınav yapıldı. Öğretim üyeleri o rta k laşa olarak toplam 50 test sorusu hazırlam ış, so ru la r teksir e d ilm iş ti ve her soru iki puan değerindeydi. Bu sınava, kursa katılıp da s ı nava girm e hakkını elde eden 134 kursiyer girdi. Bunlardan 125’i s ı navı başararak, kapanış töreninde «kurs başarı belgesi» aldı, ilk üç sırayı a lan lar ilan edilip kutlandı. Dokuz kursiyer ise başarılı olam a dı. A n cak konuya çeşitli açılard an bakınca, b a şarısız olanların, ö ğ retim üyelerini ve ilgilileri uzun süre düşündürdüğünü belirtm ek g e rekir.
Ö neriler
B irço k bakım dan yararı çok a çık olan bu tür kursların daha ya rarlı ve daha verim li olabilm esi için kısaca şunlar önerilebilir:
1. Türkçe kursunun, o lan aklar elverdiği ölçüde daha çok sa y ı da açılm ası.
2. Bu kursların, yalnızca yaz aylarında değil, öğretim yılı iç in de ve özellikle şubat tatilinde de açılm a yolunun düşünülm esi.
3. Aynı zam anda, aynı kurs m erkezinde birden çok kurs a ç ıl maması.
4. B elli okulların kurs ve sem iner m erkezi olarak iyice örgüt lenm esi, Aydın O rtaklar Öğretm en Lisesi gibi çok uygun okullardan da kurs için yararlanılm ası.
5. K urs m erkezlerinde görevlendirilecek kim selerin iyi s e ç il mesi.
6. K urs için seçilen öğretim üyelerinin kurstan önce, ilgili c}ai- relerin tem silcilerinin de katılm asıyla bir araya gelm eleri. İş bölümü, hazırlık, temel ilkelerin belirlenm esi ve kursun verimi açısın d a n böy le bir toplantı şarttır. Öğretm enlerin kuram sal bilgiden çok; e k sik le rini giderici, çalışm aların d a kendilerine yol gö sterici ve özellikle karşılaşm akta oldukları soru n lara pratik çözüm ler getirici bir Türkçe kursu istedikleri sürekli gözönünde tutulm alıdır.
7. Kursa katılaca k öğretm enlerin yanında bulundurm aları g e reken belgeleri getirm elerinin sağlanm ası, böylece, yolluk için «ra y iç değer» gibi konularda belediye gibi kurum lara gitm elerinin ö n lenmesi.
8. Ö ze llikle ço k önem li ve duyarlı bir konu olan T ü rkçe k u rsla rında, kurs başarı belgesi verm ek yerine, yap ıla cak sınavda k u rsi yerlerin tam not olan 100 üzerinden aldığı puan bildirilm eli, puanlar, kursun sonunda en yüksekten en düşüğe doğru sırala n arak bir üste halinde aşılm alıdır. B öylece hem kursun ciddiyeti sağlanır, hem k u r siyerler kendi durum ları hakkında bilgi edinir, hem de belge yüzün den d oğacak moral çöküntüsü ve heves kırılm ası gibi durum ların önüne geçilir. H iç sın av yapılm asa ya da herkese başarı belgesi verilse, kursun ciddiyeti kalmaz. Bu öneri g e rçeklik kazanırsa, kursiyerlerin sınav başarı durumu özlük d osyalarına işlen ir ve b a şa rılı öğretm enler ilerde hem değerlendirilir, hem de bu tür program larda onlardan yararlanılabilir.
