Hayat
Ansiklopedisi
inci cuzu
çıktı
İSTA N B U L — ı
Dokuzuncu sene: No. 3099
™ 8,ra' ” mik*"p *aıSi.crJ’
f rt
Telefon: Başmuharrir: 22360, Tahrir mfidC İlân sahifelerimiz herkese açıktır.— Cumhurlyetfte neşrettirilecek ili
Gazi - Klod Farer mülâkatı
M. Klod Farer İzmit’te Gazi Hz. ne
nasıl mülâki olmuş ve ne söylemişti?
Tarihî bir resim: İzmit kasrm ın bahçesinde M. Klod F arer şerefine ▼ erilen ziyafetten bir intiba
[G azi Hz. nin sağlarında M. K lod Farer, Büyük Millet Meclisi hüküm etinin İstanbul’d a mümessilliğini yapan Hâm it Bey, şimdiki V arşova m aslahatgüzarı ve M. Klod Farer’in m ihm andarı Ercüment Ekrem Bey, M. Klod TT.,— ı--- i . «mrlilci L ondra Büyük Elçimiz Münir Bey, yanında Kemal Salih Bey, Cevat A bbas B e y ...]
Gazi’nin İzmit nutku
rtirk
milletinin 922 baharında içinde
bulunduğu hakikî vaziyet...
[ A ş a ğ ıd a k i n u tu k , 922 b a h a rın * d a İ z m it k a srın ın b a h çesin d e M . K lo d F arer ş e r e fin e v e rilen bir ça y z iy a fe tin d e v e b ü y ü k bir h a lk k ü t lesi h u z u r u n d a G a zi H a z r e tle r i ta ra fın d a n irtica len sö y le n m iştir. İs * tik lâ l ta rih im izin â b id e le rin d e n biri sa y ıla c a k olan m ü h im n u tu k , o sıra d a işgal a ltın d a olan İsta n b u l’
d a m a tb u a t ta ra fın d a n n eşred ilc - m e m işti. B u n u tu k ta T ü r k m ille tin in o z a m a n iç in d e b u lu n d u ğ u h a k ik î v a z iy e t v u z u h ve sa ra h a tle iza h e- dilm iştir.']
« E fe n d iler;
w«* Tİîi-Vîtc hailem in
p e k k ıy m e tta r b ir d o stu o la n Mösyö K lod F a r e r ’i ş u ra d a d a ire i samimi* y e tim iz d e g ö rm e k te n m ü te h a ssıl h is siy atım ı a le n e n iz h a r etm e ğ i b ir va z ife a d d e d e rim .
A ziz ve m u h te re m d o stu m u z M ös yö K old F a r e r ; z a tı n e c ib a n e n iz i b ir k ıy ısın d a o lsa b ile h ü r ve m ü sta k il y a şıy a n T ü rk iy e to p ra k la r ın d a k a bul e tm e k le p e k m e s ru r ve p e k b a h tiy a rım . B u s ü rü rü m ş a h sî o ld u ğ u k a d a r şam il ve u m u m id ir. M u h te - re m m is a firim iz ; em in o la b ilirsin iz k i b u d a k ik a d a şu İzm it k ö r fe z in - d e n ta K a rs k a le s in e , B a h risiy a h se-
? ! K ân u n u e v v e l 1 9 3 ? '
azi - Klod Far er mülakatı
(Birinci sahifederı mn.'balt)
v a h îlin d e n A ra b is ta n v a h a la rın a k a d a r m illetim izin k a lb i, k ıy m etli d o s tu m u z a k a rşı ayni hissi m u h a b b e t ▼e ta k d ir ile d a re b a n e tm e k te d ir.
E fe n d ile r; M ösyö K lod F a r e r T ü rk iy e ’n in h a k ik a te n ve cid d e n d o stu o ld u ğ u n u p e k b a riz b ir s u re t
te isb a t e tm iş tir. M em lek etim iz m ü h lik d a k ik a la r y a ş a rk e n , m ille - tim iz z u lü m le re m a ru z b u lu n u rk e n , d ü n y a n ın b ü tü n a d a le ts iz lik le ri ü z e rim iz e h ü c u m e d e rk e n b u zulm e k a rş ı s e m a la ra y ü k selen u lv î b ir ses, İn sa n î b ir ş a d a işitiliy o rd u . O » ad a n ın sah ib i h u z u ru n d a b u lu n d u ğ u - m u z a z iz d o stu m u z M ösyö K lod F a - r e r ’d ir.
E fe n d ile r; in s a n la r a d e tle rin i, a h lâ k la rın ı, h isle rin i, te m a y ü lle rin i, h a tt a fik irle rin i ten m iy e ve te rb iy e d e için d en ç ık tığ ı v e içinde v e tiştiğ i h e y e ti ıçtim aiy en in te m a y ü lâ tı u " m u m iy esin d en k u r tu la m a z la r . F a - k a t b a z ı b ü y ü k h ilk a tle r v a r d ır k i o n la r y a ln ız m en su p o ld u k la rı h e » y e ti içtim aiy ey e k a rş ı d eğ il, b ü tü n in sa n iy e te k a rş ı k a lp le rin i v e ru h - l a n n ı ay n i h a ld e t u ta r la r . îş te M ös yö K lot F a r e r b u b ü y ü k in sa n la rd a n b irid ir. D o stu m u z u n b u n d a n b a ş k a d a b ir h u su siy e ti v a rd ır. K en d i p e k n e c ip o lan , h ü rriy e t ve istik lâ li b ü tü n d ü n y a y a ta n ıtm a k için k a n la r d ö * k e n , in k ılâ p la r y a p a n b ü y ü k b ir m il le tin g ü z id e evi â ti a rın d a n d ır. T ü r k iy e ile ve T ü rk iy e h a lk ı ile b u k a d a r k a lb i a lâ k a la r a m a lik o la n b ir z a tın T ü rk iy e ’yi b u g ü n y a şa d ığ ı e- lem lı d a k ik a la r ın d a y a k in d e n ziy a r e t e tm e k istem esin e z a te n in tiz a r o lu n u rd u . D o stu m u z b u d a k ik a y ı p e k g ü z e l ta k d ir etm iş ve h a k ik a te n ü m it ve in tiz a r e d ild iğ i g ib i ts ta n “ b u l’d a n s o n ra b u ra y a g e lm e k z a h m e tin i ih tiy a r b u y u rm u ş tu r. D ostu * m u z u n İs ta n b u l’d a g e ç ird iğ i beş, on g ü n z a r f ın d a h a s ıl e ttiğ i in tib a a tı bilm em . F a k a t İsta n b u l’d a h e n ü z d ü ş m a n la rın s ü n g ü le ri ve te h d itle ri a ltın d a y a şıy a n o z a v allı, o b e d b a h t v a ta n d a ş la rım ız ın k a lp le rin d e k i h ic r a n l a r a e lb e tte te m a s e tm iştir. B ir T ü rk d o stu için b u te m a s ın h a sıl e - deceğ i in tib a a tın p e k elim v e d e rt- n a k o la c a ğ ın ı k a b u l e tm e k lâ z ım d ır.
O
muhitte senelerden
,asırlar-
'<
danberi hu zavallı milletin tali
hini elinde tutmuş ve onun mu-
kadderatile oynamış ve sonunda
kendisini terkedivermiş bir takım
bedbahtların bulunması da elem
li bir şeydir. Eğer dostumuz Klod
Farer seyahatlerine İstanbul’da
hitam verselerdi, bu seyahati na
tamam kalmış addetmek zarurî
olurdu. Türkiye’nin bugünkü ha
kikî manzarasını görmek için
böyle esaret altında bulunan de
ğil, hürriyetini muhafaza etmek
le bahtiyar olan bir muhite gel
mek lâzım geliyordu.
E fe n d ile r; T ü rk iy e h a lk ı a sırla r- d a n b e ri h ü r ve m ü sta k il y aşam ış ve istik lâ li b îr lâz im e i h a y a tiy e te lâ k k i etm iş b ir k a v m in k a h ra m a n ev - l â t la n d ı r . Bu m ille t istik lâ lsiz y a ş a m am ıştır, y a şıy a m a z ve y a şam ıy a *
ç a k tır. F a k a t bu m illetin ta lih in i e l le rin e a la n b ir ta k ım in sa n la r k e y fî v e m ü ste b id a n e sui id a re le rd e , on u n h a y a tın ı im h a y a k a ste tm iş d ü şm a n la r ın ic ra d a n h â li k a lm a d ığ ı n ü fu z v e te s ira t ile a d e ta o n u şa şırtm ış - ta rd ı. M illetim iz istik lâ lin e v u ru la n d a r b e le r ve m ev c u d iy etin d e a ç ıla n r a h n e le r k a rş ıs ın d a göz y a ş la n d ö k ü y o rd u . D o stu ile d ü şm an m ı te f r ik e d e m iy ec e k b ir h a le g e tirilm işti. Bu m a n z a ra k a rş ıs ın d a elim d ü şü n c e - le r e m ü s ta ğ ra k k a lm ıştı. İşte m ille tim iz in bu h a li istiğ ra k ın ı, son b ir d a rb e i im h â k â r v u rm a k fırs a tın ı b e k liy e n d ü ş m a n la n m ız vesile itti h a z e tti ve anı lâz ım ın h u lû l e ttiğ in e z a h ip o ld u la r. K a r a r v e rild i, h a re k e t b a ş la d ı, a r tık m a s k e le r a tıld ı. T ü r k iy e p a rç a la n a c a k , T ü rk iy e h a lk ı e- sir, sefil ve p e riş a n e d ile ce k ti. M a k su t b u idi.
Bu g ay ei z a lim a n e y e vasıl o lm ak için h a tır ve h a y a le gelm iyen h e r tü r lü te d b ire m ü ra c a a t e d ild i ve b a h u su s G a rb in b a z ı h ü k ü m e tle ri, b a z ı ric a li siyasiyesi b u n u n böyle o l m a sın d a ıs r a r e d iy o rd u ve el’an e- diyor. Bu ta rz ı h a re k e tle rin i, bu ıs- r a r l a n n ı c ih a n n a z a r ın d a m a z u r g ö ste rm e k ve h a tta k e n d i m ille tle - rin in g ö z ü n d e n g izle m e k için tev es sül e tm e d ik le ri te d b ir k a lm a d ı. H e r tü rlü m ü fte riy a tı ic a tta n d a h a ko - Iay b ir şey o la m a z d ı. Ç ün k ü T ü rk ’ le r v a h şid ir, z a lim d ir, ic a b a tı m e - d en iyey i a z h ve k a b u le g a y ri müs- te ittir , ta r z ın d a e sase n v a h şile rin , e sasen zalim ve m ü ste v lile rin h a k sız ic a t e ttik le ri b ir fo rm ü lü te re n n ü m e d e re k e fk â rı um um iyeyi iğ fa le k a lk ış tıla r ve b u te şe b b ü sle rin d e m u v a ffa k o la c a k la rın ı z a n n e ttile r.
B a şk a te d b ire te v e ssü le lü zu m g ö rm ü y o rla rd ı; çü n k ü T ü rk iy e ’nin k a b iliy e ti h a y a tiy e d e n ta m a m ile m a h ru m o ld u ğ u n u fa rz e d iy o rla rd ı. Bu z a n ta rın d a ta m a m e n a ld a n m ış
-Tardır. Bu m u h a k k a k tır . F ilh a k ik a d im a ğ la rı b ir ta k ım h issiy a tı ih ti - ra s k a ra n e n ın te lâ tü m g â h ı o la n k im se le rin te lâ k k ıle rile ve b ir ta k ım b a tıl z a n la r ile h a k ik a ti te b d il ve h a k kı itfa e tm e k m ü m k ü n d e ğ ild ir. B u g ü n e k a d a r k â in a tta b u n a im k ân b u lu n m a m ıştır. B ü tü n b u fe c a y id e n so n ra m ille tle rin v ic d a n la rın a m ü - r a c a a t o lu n u rs a şü p h e etm e m k i n e cip ve h a k ik a te n m e d e n î o la n m il - le tle r 1- bu siy a siy e tç ile rin ic ra a tı z a lim a n e le rin i te l’in v e ta k b ih e t • in e k te d irle r. H e n ü z m ü te r e d d it gö r ü n e n le r v a rs a b en o n la rı d a m a z u r g ö rü y o ru m . Ç ü n k ü T ü rk iy e h a k - k ın d a h e r g ü n ic a t ed ile n m ü fte ri - y a tın m a h iy e ti asliy esm i a n la m a ğ a g en e o d e v le t a d a m la rın ın m evcu - d iy eti m a n id ir. E fe n d ile r; T ü rk iy e h a lk ın ın b ü tü n f a k r u z a ru r e tin e ra ğ m e n , gizli v ey a a ş ik â r d ü şm a n e lle rile b u g ü n içine a tılm ış b u lu n d u ğ u g iriv e n in b ü tü n d e h ş e tin e ra ğ m e n ü ç se n e d e n b e ri m u k a d d e ra tın ı e lin e a la r a k id are ! h ü k ü m e tte g ö ste rd iğ i k a b iliy e t ve k u d r e t, şu g ö rd ü ğ ü n ü z ç o c u k la rı ( h a z ır o la n m e k te p ç o c u k la rın a işa r e t e d e re k ) m ü n e v v e r ve v a ta n a l â y ık y e tiş tirm e k için u m u ru m a a r if te g ö s te rd iğ i k a b iliy e t m em le k e tim iz in h e m e n k a m ile n h a li m u h a s a r a d a b u lu n m a s ın a ra ğ m e n m u h a fa z a ! m ev - c u d iy e t için a sıl o ld u ğ u n a k a n i b u lu n d u ğ u u m u ru ik tısa d iy e n m ta n z i m in d e g ö s te rd iğ i k a b iliy e t, ş a r k ta v e g a r p ta m u v a ffa k iy e ti te v a li e d e n ve e d e c e ğ in d e k im se n in ş ü p h e e t - m em esi lâ z ım g e le n m u n ta z a m yp m u a z z a m o r d u la r te ş k ilin d e g ö s te r d iğ i en b ü y ü k k a b iliy e t v e k u d r e t d ü ş m a n la rım ız m ik in ci n o k ta i n a - z a r la r ın d a d a , y a n i b u m ille tin k a b iliy e ti h a y a tiy e d e n m a h ru m o ld u - ğ u h a k k m d a k i z a n la rm d a d a n e k a d a r a ld a n d ık la rın ı is b a ta k â f i d e lâ il d e ğ il m id ir? F a k a t e fe n d ile r; G a r b in b a z ı z a lim ve h a k ik a ti g ö s te r ” m e m ek için g ö z le rin i k a p ıy a n siy a se tç ile ri b u h a k ik a t k a rş ıs ın d a b a ş ç e v irm e k istiy o r; n e c ip F ra n sız m il le tin in b u h a k ik a ti id r a k te g ö s te r - d iğ i y ü k se k m isali g ö rm e k iste m i “ yo r.
Efendiler; varlığını idrak et -
miş olan, hürriyet ile esaret far
-kını takdir eden, ölümü esarete
tercih eyliyen ve buna her gün
filen isbat edegelen bir milleti
behemehal imha arzuyu zalima <
■
nesine düşmek kadar .dünyada
vahşet tasavvur olunur mu?
D ü şm a n la rım ız m a k s a tla rın a b e h e m e h a l vâsıl o lm a k için h e r gün yeni v e sile le r ic a t .e tm e k te d irle r. Ç ün k ü b u n la r b e h e m e h a l T ü rk iy e ’ yi b a ş ta n n ih a y e te k a d a r h a re b a z a - r a ç ev irm ek , b u r a d a y a şıy a n m asum h a lk ı k a d ın ve ç o c u k la rın a k a d a r en v a h şi işk e n c e le rle , e n g a y riin sa - n î te c a v ü z le rle k a tle ttir m e k istiy o r
la r . B u nu n için b ir ta r a f t a n m u k a d des to p ra k la r ım ız a s a ld ırd ık la rı k u v v e tle rin idam e! v a h şe tin i te m in e ç a lışıy o rla r, b ir ta r a f t a n d a T ü r k ’ü n a s a le t ve m asu m iy e tin i id ra k â s a n n ı g ö ste rm e ğ e b a şlıy a n m ille tle rin e f
k â rın ı teşviş e d e c e k b in tü rlü if tir a ve e ra c if ic a t e d iy o rla r. Bu p e k m a h ira n e b ir ta k tik (ta c tiq u e ) tir. B unu a s k e r le r çok k u lla n d ık la rı için b ilirim . F a k a t b u n u a s k e rle r m u h a re b e m e y d a n ın d a d ü şm a n a k a r şı k u lla n ır la r . D ü şm a n a k a rşı d iy o ru m . H a lb u k i g a rb in b a z ı ric a li sî- y asiyesi, b a z ı h ü k ü m e tle ri bu n u k e n d ile rin e d ost z a n n e d e n le ri, k e n d ile rin i in sa n iy e tp e rv e r, a d a le tp e r - v e r z a n n e d e n le ri, k e n d ile rin i am ili su lh ve sü k û n te lâ k k i e y liy e n le ri iş gal ve iğ fa l e tm e k için k u lla n ıy o rla r.
Efendiler; düşmanlarımız Türkiye- n in h ıris tiy a n la ra z u lm e ttiğ in i, y a lan c ı b ir Y av el’in iftira n a m e s in i ileri s ü re re k c ih a n ı m e d e n iy e tin e fk â rın ı d u ç a rı teşev vü ş e tm e k istiy o rla r. T ü rk iy e ’nin d a v a sın d a k i k u d siy e ti, T ü rk iy e ’n in h a k k ın ı teslim e m ü te - m ay ii o la n la rın n o k ta i n a z a rın ı b a ş k a c ih e te te v c ih e ç a lışıy o rla r. B ütün bu m ü d d e iy a t b ir sü rü k iz io ve i f tir a d a n ib a re ttir. B a şk a tü rlü d e o- Iam az. Y eni T ü rk iy e d e v le tin in id a re m es’u liv e tin i d e ru h te etm iş o la n T ü rk iy e B üy ük M illet M eclisi b ü tü n ic ra a tın d a n ta r ih e ve m d ee n iv ete k a rş ı h e s a p v e rm e k te b ir a n te r e d d ü t e tm e z. Ç ünkü bu h e s a p ta alnı a k o la r a k ta m a m e n m u z a ffe r ç ık a - c a ğ ın d a şü p h esi y o k tu r. F a k a t ge - çen sene İn eb o lu ’yu, beş on gün ev vel de S am sun’u b o m b a rd ım a n e d e re k a y a k l a tm a k ü z e re d ü şm a n la - rın teşk il, te ç h iz ve teşvik e ttik le ri a n a sırı m u z ırra n m m ü lâ h a z a tı as - k e riy e y e tâ b i tu tu lm a s ın d a b ir k a b a h a t v a rs a o k a b a h a tin fa ille rin i T ü rk iy e ’de. A n k a r a ’d a değ il A tin a ’ d a ve b e lk i d a h a b ü v ü k b ir p a y i - t a h t t a a ra m a k lâ z ım d ır.
Ş u rasını k a t ’î o la ra k b e y an e d e - rim ki T ü rk iy e B üy ük M illet M ec - isi h ü k ü m e ti m ille tte n a ld ığ ı en m eş r u s a lâ h iy e tle rle d e v le tin m ev c u d i y e t ve istik lâ lin i m u h a fa z a ve tem in için, h e r m ü sta k il m ille t ve d e v le t için m eşru o la n h a k la rın ı, sa lâ h i - y e tle rin i h ip e rv a istim al e d e r ve
e-d e c e k tir. G a rb in b a z ı h ü k ü m e tle ri T ü rk iy e ile h a li m u h a s a m a d a n ç ık m a k iste m e d iğ i ve T ü rk iy e ’nin m ü b a re k to p r a k la r ın a s a ld ırd ığ ı d ü ş - m a n ı ta k v iy e ve te şv ik te n f e r a g a te r a z ı o lm a d ığ ı h a ld e g û y a d ü n y a n ın en b ita r a f h ü k ü m e ti im iş gibi m em le k e tim iz için d e z a b itle rin i d o la ş - tır m a k su re tile ta h k ik a t icrasın ı ileri sü rü y o r. Ş ay an ı te e s s ü ftü r k i d iğ e r h ü k ü m e tle ri d e b u te şe b b ü se te ş rik y o lla rın ı b u la b iliy o r. D ü n y a d a b u n
d a n d a h a m a n tık sız , d a h a c ü r’e tk â - r a n e b ir h a re k e t ta s a v v u r ed e m iy o ru m . D ü n y a d a m ü sta k il b ir d e v le t ta s a v v u r o lu n a b ilir m i k i u m u ru d â h iliy e sin e h e n ü z d ü ş m a n sıfa tın ı h a iz o la n la rın d e ğ il, d o stu n u n d a h i m ü d a h a le s in e m ü sa m a h a e d e b ilsin ? E ğ e r o ric a li siy asiye a s ırla r d a n b e r i m ü sta k il y aşam ış, istik lâ lin tim sali olm u ş ve b u g ü n y eni b ir in tib a h ı m illî ile a z m ü im anı ve aşkı istik lâ li y ü k selm iş T ü rk iy e h a l k ın ın , T ü rk iy e d e v le tin in , istik lâ lin i ta n ım a m a k ve ta n ıtm a - m a k istiy o rla rs a biz b u n la r a k a rş ı h a y re tle m u k a b e le e d e riz ve bu r i c a lin g a fle tin e b ü tü n c ih a n ın n a - z a rı istiğ ra b ın ı d a v e t e d e riz .
Zavallı milletimiz; esir olma
ğa razı olmadığı için en bü^nik
cezaya mahkûm bulunuyor: İ -
dam... Hayır, efendiler, hayır;,
bütün cihan emin olsun kî bu
millet idama, imhaya değil ihya
ya müstahaktır, elyaktır. Türkiye
Büyük Millet Meclisi deruhte et
tiği bu vazifei tarihiveyi kemali
muvaffakiyetle ifa ediyor ve en
yüksek zaferlerle itmam ve ik -
mal edecektir.
E fe n d ile ; a z iz ve m u h te re m dos tu m u z M ösyö K lod F a r e r ’i m em le - k e tim iz in su lh ve sü k û n a m a z h a ri - y e tin d e k a b u l e tm e k le çok m ü fte h ir o la c a k tık . E ğ e r b u g ü n b u n a m u v a f f a k olm am ış b u lu n u y o rs a k bu h u s u s ta k i k a b a h a t b iz d e d e ğ ild ir. O ta k d ir d e o n a m em le k e tim iz in h e r kö şesin i g ö ste rm e k , h e r k ö şe sin d e k e m a li te v e k k ü l ve m a su m iy e tle ve f a k a t k a lb in d e b ü y ü k b ir im a n la , â li b ir hissi g u ru r ve istik lâ l ile t a r la la rın ı sü ren , k o y u n la n n ı g ü d e n v a ta n d a ş la r ı y a k ın d a n ta n ıtm a k is te rd im , o v a k it m u h te re m d o stu m u z T ü rk iy e ’yi ve T ü rk iy e h a lk ın ı d a h a çok sev ecek id i; ve bö y le b ir m il le tın istik lâ lin e ta a r r u z edeniir^-ı n e k a d a r b ih is ve n e k a d a r b iin sa f o ld u ğ u n u d a h a d e rin b ir s u re tte ta k d ir e d e ce k ti.
E fe n d ile r; sam im î d o s tla r s e v d ik le ri ta r a f ın d a n b ir işk en cey e m a h - k û m d u rla r. Bu işk en ce s e v d ik le rin in d e rtle r in i d in le m e k tir. K ıy m etli d o s tu m u z bu d a k ik a d a o v a z iy e tte b u lu n u y o r. P e k çok a rz u e d e rim k i bu acı h a k ik a tle r in m ü fessiri o lm a k ta n ise d o s tu m u z a ş e ta r e tb a h ş sö zler söyliyeyim . F a k a t b izi m a z u r g ö r - sü n ler, b iz h a y a t ve istik lâ li için m ü c a d e le e d e n ve bu k a n lı m ü ca d e le m a n z a ra s ı k a rş ıs ın d a b ü tü n cihanı m ed e n iy etin b ihis k a ld ığ ın ı g ö rm e k le d ılh u n o lan in sa n la rız .
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
