Müsahabe:Hava edebiyatı etrafında

H ikâye, rom an v e­ ya tiy a tro m u h a rriri, m u h ay y ele sin in y a ra t tığ ı h esapsız m a h lû k ­ la rın h er b irin i b a ş­ k a b ir ru h ve m izaçta, d u y g u ve m uhakem e­ si, m izaç ve ah lâk ı ta ­ m am en a y rı b ir ş e ­ kil ve s u re tte olarak ta sv ir ed eb ilir. M ab- lû k a tın ın b â z ıla rm a kendi, ru h u n u , k en d i d ü şü n c e le rin i, h a tta kendi h a y a tın ın m a­ c e raların ı h ed iy e e t­ m eğe sa lâ h iy e tli o ld u ­ ğu gibi, h a y a tta r a s t­ lad ığ ı şey leri y a h u t d o ğ ru d a n d o ğ ru y a m u h a y y e le sin in icat e t­ tiğ i eşhas ve v ak ay ii de ta sv ir ve h ik âyede serbest, h u lâsa bu üç yoldan h a n g isin i is­ terse onu seçm ekte h ü rd ü r. Ç ü nkü h ay ali zengin ve kalem i ve-

lû t b ir m u h a rririn y ü zlere ve h a ttâ b in lere v arab ilecek m ah lû k atı a ra s ın ­ da, en tem iz b ir aşkın itir a f ı k a rş ı­ sında al g e lin c ik le r k ad a r k ızaracak beyaz b â k ire le r o lduğu gibi, g ü n a h la ­ rın ın say ısın ı h atırla m a k ta n âciz geç­ kin ve h a ris k a d ın la r; tek m il h a y a tı­ nı u ğ u rla rın a v a k fe ttik le ri e v lâ tla rın ­ dan son g ü n le rin d e g ö rm ed ik leri ha­ k a re t kalm am ış babalar gibi, k e n d ile ­ rin i evleninceye k adar ebeveynlerine, e v len d ik ten sonra ze v celerin e ve ih ­ tiy a rla y ın c a ço c u k la rın a ve to r u n la r ı ­ na b e sle ttire re k tek m il ö m ü rlerin i m u tla k b ir işsiz lik için d e geçirm eği pek tab iî b ir k e y fiy e t sayan kim se­ le r; h ay at k ita p la rın ın hiç b ir y a p r a ­ ğ ında en u fa k b ir leke bulm ak g ay ri kabil pâk y ü z le r k ad a r en k a h re d ic i vicdan az ap ların ın da işley ip dele- m iyeceği levis ve denaet z ırh la rile k alp leri ö rtü lm ü ş şa h ısla r b u lu n u r. H albuki, aksi olsa, yani m u h a rrir m ut laka kendi h ay a t ve âlem ine m ensup in san lard a n bahse m ecbur bulunsa, b ir k a tili yaşatm ak is tiy e n m u h a rri­ rin behem ehal b ir canı olup se n e le r­ ce h ap ish an e lerd e y atm ış b ulunm ası icap ederdi, ve b ir g ü n a h k â r k ad ın ın m acerasını anlatm ak im tiy az ı da, bu

h ay y e le si ne k ad a r ve lû t ve fey y az o lu r­ sa olsun, g ö rd ü k ­ lerin d e n h asıl e d e ­ ceği v u k u fu ve r u ­ hu n a gelecek h e­ yecanı h a y a lin in d e ­ lâlet ve im d ad ile bulam az. Y ani, g e­ rek h a k ik î ve g e­ rek şairan e yazm ak için İçtim aî ve fe n ­ nî b ir m eseleyi t a ­ m ik eden b ir âlim g i ­ bi ilk önce te tk ik a tta bulunm ası ve v esik a­ lar cem etm esi lâzım ­ dır. Gerçi, m u h a rririn h ak ik atle tem as e ttik ­ çe h a y a lle rin in ş iir ve b ek â re tin d e n m ahrum d ü ştü ğ ü , ve h a k ik a tin hiç b ir zam an hayal k ad a r g ü zel olam ıya- cağı, ve b in aen aley h h a k ik a tte n ne derece uzak k a lın ılırs a o k a­ d ar bed ay ile dolu b ir âlem y a ra tıla c a ğ ı ta rz ın d a b ir id d ia m e v c u ttu r. F a k a t bu m u h ak k ak ki tem b ellerin u y d u rd u k la rı b ir naza­ riy e d ir. B izza t k e n d ile rin d e n d u y ­ m u ştu m : H âm it B ey efen d i (D u h te ri H in d u ) y u daha H in d is ta n ı gö rm e­ den y azm ışlar. L âk in bu p iy esi Bom- bay d ak i ik am etleri esn a sın d a vücu- de g etirse le rd i, e se rle ri arasın d a b el­ ki ikin ci safa da geçm em iş olan (D u h te ri H in d u ), acaba în g ilte re d e k i uzun ik am etleri esnasında y a z d ık la rı ve içinde L o n d ra h a y a tın ı h a rik u lâ d e bir k u d re tle g ö s te rd ik le ri (F in te n ) y ü k ­ se k liğ in d e b ir şaheser olmaz m ı idi? E sasen h er y az ısın d a en g in ve m uam ­ m a ve te z a tla rla dolu, bâzan da Hi~ m alaya k ad a r y ü k sek ru h u n u te re n ­ nüm eden A bdülhak H â m itte n is te ­ m eğe cesaret edem iyeceğim iz ve bu­ na lüzum da g ö rm iyeceğim iz ş e f le ri, deha ile hiç b ir m ünasebeti bulunm ı- yan m u h a rrirle rd e n elb ette talep e d e ­ riz.

B ü tü n bu ta fs ilâ t ile e tra fın d a d ö ­ nüp d o laştığ ım m evzu, v ak tile b ir başka m usahabem de de m eşgul o ld u ­ ğum ta y y a re ed eb iy atı, hava e d e b iy a ­ tı h ak k ın d a bâzı m ü ta le a la rın arzı ve te m e n n ile rin ifa d e sid ir. T ü rk iy e

-Müsahabe :

Hava edebiyatı

etrafında

Nakit Sırrı

g ü n ah m edarı m aişeti olan b a h tsız ­ la ra ve hiç değ ilse öm rü tam am en bu m u h itte geçen ahlâk d ü şk ü n lerin e a it b ir hak ve im tiy az olurdu. A ncak şu v ar ki, rom an veya p iy e sin in k a h ra ­ m anına b ir k a til fili irtik â p e ttirip onu m ahkûm e ttird ik te n sonra h a p is­ hanede g eçireceğ i öm rü de uzu n u- zu n an latıp g ö stere cek olan m u h a r­ rir, adliye k o rid o rla rın d a ve m ah k e­ me salo n ların d a dolaşm akla, is tin ta k ve hüküm an la rın d a h âk im lerin , m az­ n u n la rın ve sam ilerin a rz e ttik le ri m an zaraları u zu n uzun te tk ik etm ek ­ le, ve h ap ish an e leri gezip m ahkûm ­ la rın g e ç ird ik le ri h ay a t h ak k ın d a a- zamî derecede m alûm at ve vesaik to p lam ak la m ü k e lle ftir.

B u z a h m e tle rin hiç b irin e k a t­ lanm adan yazarsa, vücude g etire ceğ i ese rin h a k ik a tle alâkası olm ıyacağı gibi, h a ra re t ve belâgati de nak ıs k a­ laca k tır. Ç ünkü, bir m u h a rririn m

u-494

J B W ÍW / / / / .yi**

J -

nin en ücra köşelerin e k ad a r g iren bu m ecm ua in tiş a ra b aşlıy alı böyle b ir ed e b iy a tın teessü s ve in k işa fın a b ü y ü k b ir ehem m iyet v e rd iğ i ve bu h u su sta cidden g a y re t g ö ste rd iğ i hal de, bu ed e b iy ata m alik o lduğum uzu id d iad an m aalesef uzak b u lu n m ak ­ tay ız. A n la tıla n vaka ve h âd isen in şekil ve m ah iy etin e göre asker, avu­ kat, m ü lk iy e m em uru veya tü c c a r olm asında da hiç b ir m a h z u r bulun- m ıyan esas şa h ısla rd a n b irin i k a rile ­ re ta y y a re c i sıfa tile ta k d im eder e t­ mez, z a n n e d iliy o r ki, a r tık hikâye (H a v a E d e b iy a tı) h u d u tla rın d a n iç e ­ ri g irm ek h a k k ın ı k az an m ıştır. T ay y are h ik â y e le rin in ta y y a re c ilik le alâ­ ka ve m ü n a s e b e tle rin in daim a bu derecede lafz ı ve z o ra k i olm ad ığ ın ı teslim etm ekle b erab er, bu v adideki h ik ây ele rd en d im ağ ım d a hiç silinm i- yecek b ir iz b ıra k m ış o lan ın ı h a tırlı- yam ıyorum . M akinesi bozulm uş tay- yaresile, b ir lahza so n ra bin parça olacağı k a y a la r ü stü n e ü rk ü n ç bir su re tte in en ta y y a re c in in o kayalar- a bakan g ö zlerin d ek i v a k u r b e k le y iş, saa tle rd en b eri b u lu tla r m ın tak asın - dan sıy rılıp geçm eğe çalışan b ir ta y ­ y arecin in g ö zlerin d ek i, k ay a la r k a ­ dar se rt azim ve in a t; g ü n eşin s a ç tı­ ğı ziy ala r a ltın d a ilah i b ir g elin in p a rıltıla rın a b ü rü n ü p u y u y a n denize g ö k lerd en bakan ta y y a re c i g ö z le rin ­ deki m e ftu n iy e t ve m e sti; d ah a hiç

— 492 nin devumı —

M akine onu id are ed e n le rin cism i ve ru h î k u s u rla rın d a n m ü te e ssir ol- m ıyacak d erecede tekem m ül e ttiğ i n isb ette sp o r sah asın d an çıkar.

H a lb u k i b ir p ilo t henüz ay n ı h a t üzerinde lo k o m o tifi id are eden m a­ k in istle rd e n ve y o lla rd a koşuşan oto ­ m obil şo fö rle rin d e n daha y ü k se k te b u lu n m ak tad ır. M a k in ist ve şo fö rü n m e z iy e tle rin i in k â r etm iy o ru z. Y alnız h erk es b ilir ki ta y y a re id are si, m ak i­ n ist ve şo fö rle rd e a ran ılm ıy ac ak d ere­ cede daha fazla şahsî m e z iy e tle r, te ­ şebbüs k u d re tle ri, m eh aret, soğ u k kan lılık icap e ttiriy o r. B u d a g ö s te rir ki ta y y a re hâlâ s p o r şe k lin d ed ir.

A yak to p u n u h a lk ta ih tira s h âline g e tire n spor, h av a cılığ ı da ih tira s hâ­ line g e tire b ilm e si için ta y y a re c ilik o rd u y a m ü n h asır kalm am alıdır.

S por m ü ş k ü lle rin in h a lli ve m ania­ la rın izalesi için en iyi b ir sahadır.

B u sahayı h a lk a ta n ıtm a k bizim en b irin c i v a z ife le rim iz d e n b irid ir. B u n u n için, h a v a c ılığ ı ve tay y arey i h alk a ve y en i nesle sev d irm ek için hava ed e b iy a tın a da çok b ü y ü k bir ehem m iyet atfe tm e m iz lâzım dır.

b ir m eslek taşın ın erişem ed iğ i y e r le r­ de uçan b ir ta y y a re c in in aşa ğ ıla ra ba­ kan g ö zlerin d ek i sü rü r ve g u r u r u .. B ü tü n bu gözleri h angi hikâyeci bize gö rm ü ş gibi a n la ttı, ve onları g ö rd ü ğ ü m ü z zannını bize v erdi ?

B ir tay y arecin in ölüm üne ağ k - yan b ir v alid en in , b ir zevcenin, bir n işan lın ın h azin m an zaraları, bunu bize k u d re tle g ö ste re b ile n le r o ld u ğ u ­ nu ta sd ik ederim . M eselâ S erv er Z i­ ya B eyin g aliba iki sene evel çıkm ış ( U ç tu ., u ç tu !) serlev h alı h ik ây esin in verd iğ i te s iri hâlâ unutm adım . F ak at oiz, hava ed e b iy atın d an , o d alard a ağ ­ laşan k a d ın la rd a n ziyade, en yü k sek d ğ la rın k a rlı b aşların d a bile te n e f­ füs ed ilem iyen sert ve f ırtın a lı b ir havanın u ğ u ltu la rın ı, ve bizim b aşla­ rım ızın o k ad a r ü stü n d e iken orada ay a k la r a ltın a serilen b u lu tla rla y ağ ­ m u rların ve yakın laşan gü n eşle y ıl­ d ız la rın ta s v irle rin i istiy o ru z.

Yok, ben böyle b ir m ecm uanın m ü d ü rü olsam , ö m ü rle rin in h e r gün birkaç saati sem alarda geçen ta y y a ­ re cilere ve ta y y a re c iliğ e a it h ik â y e ­ le rin m u h a rrirle rin i, ta y y a re k a r a r­ g â h la rın d a kalm ağa ve ta y y a re ile hiç olm azsa sekiz on cevelan icra sın a d a­ vet eder, bu âlem in m en sû p ları ile b ir iki so h b etten h asıl olm a m alûm at sa­ y esin d e hava ed e b iy a tın a ese rler v e r­ m elerin e razı olm azdım . V e em inim ki, b a h se ttiğ im te tk ik a tı k e n d ile ri ic­ ra ed er ve bizzat sem alarda b ir h a y ­ li d o laşırlarsa , şim diye k ad a r vücuda g e tirm iş o ld u k la rı şey lerd en çok da­ ha güzel ve m ü e ssirle rin i yazm ağa m u v affak o lacak lard ır. B u te tk ik le ­ rin ve bu sem avî se y ra n la rın k a ti lü ­ zu m una o kad ar kailim ki, h ay a lim ­ de b irk aç tay y areci çe h resi ca n la n d ı­ ğı ve ta y y a re c ile r m u h itin d e geçm iş bir ik i m aceram b u lu n d u ğ u halde, bu âlem h a k k ın d a fa ra z iy a t ve m esm uat d erece sin i aşm ıyan bilgim le ta s v iri­ ne k alkacağım şeylerde sıh h a t ve i- sabet o lm ıyacağını, kâfi derecede h e­ yecan ve h a re k e t b u lu n m ıy a cağ ım d ü şü n ü y o r, kalem im i te v k if ed iy o ­ rum . B u m akale, ayni zam anda, güne­ şin, ay ın veya zu lm etin s a lta n a t s ü r­ d ü k le ri saa tle rd e b irk aç kere sem alar­ da dolaşm ak izn in i alm ak ü zere ta y ­ y are cem iy etin e tak d im ed ilm iş bir istid a d ır.

YÜKSEKLER VE BÎZ....

T e le fo n u m u n ah izesi için d en b ir ses “ V ily N euenhofen,, diyor. Pnöm a- tik b ir kam erad an ak se d e r gibi d e rin ­ den gelen bu sesin sahibi ile biraz son­ ra k arşı karşıy ay ız. H eyecanım ı y e n e ­ m iyorum . G eçm iş ve gelm işler çin- de güneşi ve y ıld ız la rın o m uhteşem avizesini el ile tu ta r gibi yakından gören bu y e r y ıld ız ın ı h a y re tle ve b i­ raz da şa şk ın lık la seyred iy o ru m . Y ıld ız la rın m ek an ın a b ir göz açıp ka- pıy acak k adar b ir zam anda çıkan 12739 m etre kah ram an ı b iraz da o â- lem için d ek i k ü m elerd en b iri s a y ıl­ maz m ıy d ı?

ik i kan at ü stü n d e insan c ü r’et ve c e sa re tin i g ökün kubbesi üzerin e y a­ zan bu in san o ğ lu n u n te k lifs iz bir ark ad aş gibi u z a ttığ ı elin i sık ark en onu daha iy i an lıy o rd u m . S porun ve hav aların bu ce n tilm en çocuğu ile a- y ak ta b ir m asa önü n d e A n k a ra n ın en güzel g u ru p la rın d a n b irin i sey red i­ yor, ta tlı b ir k ız llık için d e y o lla rın a devam eden b u lu t küm elerin e b ak ı­ yorduk.

Ş im di u fk u n bu k öşesini b ir alev gibi tu tu ş tu r a n b u lu tla r, b ir az sonra k u tu p la rın o m eşh u r buz d ağ ­ la rın ı a n d ıra n m uhteşem küm eler vü- cude g e tiriy o rla rd ı. Y er yü zü n d en binlerce m etre y ü k se k lik te h a f if bir dum an p erd esi gibi gö rü n en bu s ih ir ­ li şey leri b irç o k la rı g ö rd ü k leri k ad a r sö y lem işler ve an la tm ışla rd ır. F a k a t on iki k ilo m e tre n in ü stü n d e ve daha y u k a rıla rd a k ap k a ra b ir âlem y a ş ı­ yor. K u tu p la rın en g irilm e z y e r le ri­ ne giden, d e n iz le rin en d e rin k u y u la ­ rın a inen beşer elb ette b u ra la ra da y ü k selec ek ti.

G elm işte ve geçm işte hep başının ü stü n d e k i âlem ile m eşgul olan insan, şim di on iki k ilo m e tren in fe v k in d e ta b ia tin en am ansız k u v v ö tlerile ç a r­ p ışara k sp o r yapıy o r.

V illy N euenhofen, A pollon Sotf- cek gibi k ah ram an lar resm î rö k o r lis ­ te le rin d e m ensup o ld u k la rı m ille tin m alıd ıı. F a k a t iki k an a t ü stü n d ö e- riş tik le ri nokta, k e n d ile rin in vd m il­ le tle rin in değil, y ü k sek lere çıkan b i­ zim, h ep im izin m alıd ır.

Orhan Haydar

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi