Bakteriyolojide Hayvan Modelleri- K›sa Derleme
Ömer KÜÇÜKBASMACI(*)
(*)‹stanbul Üniversitesi, Deneysel T›p Araflt›rma Enstitüsü, Çapa, ‹stanbul
ÖZET
Hayvan modelleri günümüzde antimikrobiyal maddelerin denenmesi, bakteri virülans›n›n belirlenmesi, patojenite çal›flmala-r› gibi birçok konuda halen yayg›n olarak kullan›lmaktad›r. Bu k›sa derlemede bakteriyolojide kullan›lan hayvan modelleri incelenmifltir.
Anahtar kelimeler: Hayvan modelleri, deneysel infeksiyon, bakteriyoloji
SUMMARY
Animal Models in Bacteriology - Mini review
Today animal models have been used for many purposes including antimicrobial agents, bacterial virulence and pathogeni-city studies. In this article we have reviewed the animal models in bacteriology.
Key words: Animal models, experimental infection, bacteriology
G‹R‹fi
Hayvanlar 19. yüzy›l ortalar›ndan itibaren hastal›kla-r›n bulaflma yollahastal›kla-r›n›n ve patogenezlerinin anlafl›l-mas› için kullan›lmaktad›r. Günümüzde ise hayvan-lar antimikrobiyal maddelerinin denenmesi, bakteri-sidal etkinliklerinin, postantibiyotik etkilerinin (PA-E) ölçülmesi, mikroorganizmalar›n virülans faktörle-rinin konakta ve infeksiyondaki rolü gibi birçok farkl› amaçla kullan›lmaktad›r.
Hayvan modellerini; tarama modelleri, bir veya bir-den fazla parametrelerin incelendi¤i modeller, ex vi-vo modeller ve ileri düzeyde tan›mlay›c› modeller olarak s›n›fland›rmak mümkündür. 1) Tarama mo-delleri yeni bilefliklerin antibakteriyel etkilerini sap-tamak için kullan›lan temel testlerdir. Ölüm/sa¤ka-l›m gibi son noktalar belirlenerek PD50 (koruyucu doz), ED50(etkili doz) gibi de¤erlerin kolay ve h›zl› saptanabildi¤i modellerdir. 2) Bir veya birden fazla parametrelerin incelendi¤i modeller ise organlardaki bakteri say›lar› veya immunolojik parametreler gibi baz› özelliklerin saptand›¤› basit yöntemlerdir. Bu modellerle herhangi bir etki ile son nokta aras›nda uyumu veya infeksiyon sürecinde birçok farkl› para-metreyi çal›flmak mümkündür. 3) Ex vivo
yön-temler ise yabanc› cisim infeksiyonlar› gibi insanlar-daki özel problemleri taklit eden yöntemlerdir. 4) ‹leri düzeyde tan›mlay›c› modeller insanlardaki in-feksiyonu mümkün oldu¤u kadar iyi yans›tmaya ça-l›flan modellerdir. Antibakteriyellerin testlerinde ve ayr›nt›l› bakteriyel patogenez çal›flmalar›nda kullan›-l›r. Hayvanlar tüm deney süresince monitörize edilir (1).
Tarihçe
‹n vitro kültür flartlar› gelifltirilmeden önce deney hayvanlar› çeflitli infeksiyon ajanlar›n›n saptanmas› ve kültürü için kullan›lm›flt›r. 1870-1880 y›llar› ara-s›nda bozuk kalp kapakç›klar›n›n endokardite neden olabilece¤i tavflanlarda gösterilmifltir. 20. yüzy›l›n erken döneminde ise patogenezi anlamak için kulla-n›lan baz› boyalar›n antibakteriyel etkileri olabilece-¤i gösterilmifltir. 1909 y›l›nda Paul Ehrlich böyle bir arsenik bilefli¤i olan Salvarsan›n tavflanlarda anti-bakteriyel etkisini göstermifltir. 1911 y›l›nda bir ki-nin bilefli¤i olan optokiki-nin antipnömokok etkisi fare-lerde yap›lan deneylerle kan›tlanm›flt›r (1,2). Antimikrobiyal kemoterapi tarihinde iki temel kilo-metre tafl› direkt hayvanlarla yap›lan çal›flmalarla iliflkilidir. Birincisi farelerdeki pnömokok
infeksiyo-nunun, in vitro etkisiz bir sulfonamid bilefli¤i olan (Prontosil) ile tedavi edilmesidir (3). Bu bulufl sismik bakteriyel infeksiyonlar›n çeflitli bilefliklerle te-davi edilebilece¤ini göstermesi ayr›ca in vivo testle-rin antimikrobiyal madde araflt›rmalar›n›n ayr›lmaz bir parças› oldu¤unu ortaya koymas› bak›m›ndan çok önemlidir. ‹kinci kilometre tafl› ise penisilindir. Fle-ming penisilini bulduktan sonra mikroorganizmalar› tan›mlamak, ay›rmak bazen de lokal antiseptik ola-rak kullanm›fl, bu bilefli¤in sistemik olaola-rak da etkili olabilece¤ini düflünmemifltir. Florey ve Chain’in tav-siyesiyle penisilin önce saflaflt›r›lm›fl ard›ndan mü-kemmel tedavi etkinli¤i önce farelerde sonra insan-larda gösterilerek kullan›lm›flt›r (4,5). Deney hay-van-lar›yla yap›lan bu çok de¤erli çal›flmalar bize yepyeni bir ça¤ olan antibiyotik ça¤›n›n kap›lar›n› açm›flt›r.
Hayvan modelleri
1960’dan beri 1000’den fazla hayvan modeli deney-sel infeksiyon çal›flmalar› için tan›mlanm›flt›r. Her biri kendi içerisinde bir antibiyoti¤in gelifltirilmesi, tedavi stratejilerinin belirlenmesi, infeksiyon patoge-nezini ayd›nlatma gibi çeflitli amaçlar tafl›maktad›r.
‹nfeksiyon tekni¤i Hastal›¤a neden olan mikroorganizma, girifl yolu, vücutta yay›l›m›
Doku tutulumu, hastal›¤›n fliddeti, seyri ve süresi
Tedaviye duyarl›l›k
Basit
‹nsanlardakiyle ayn› ya da benzer
Önceden tahmin edilebilir, tekrarlanabilir, kolayca analiz edilebilir Ölçülebilir, tekrarlanabilir Tablo 1. ‹deal bir deneysel infeksiyon modelinin sahip olmas› gereken özellikler (Kaynak 5’ten al›nm›flt›r).
Bakteriyel infeksiyonlar›n yan›s›ra parazitik, miko-tik ve viral infeksiyonlar da tarif edilmifltir (6,7).‹de-al deneysel infeksiyonlar mikroorganizman›n insan-da oluflturdu¤u infeksiyonu taklit etmelidir, ayr›ca o infeksiyonun tedavisi için kullan›mda olan veya ye-ni gelifltirilen antibiyotiklerin tedavi etkinlikleriye-ni saptamak için de kullan›labilmelidir. Örnek bir de-neysel infeksiyon modeli, konak ve mikroorganizma iliflkisini araflt›rmak için uygun olmal›d›r (Tablo 1). Günümüze kadar gelifltirilen baz› deneysel infeksi-yon modelleri bu kriterlerin ço¤una sahiptir. Örne¤in tavflan veya s›çanlarda endokardit, immunsuprese kobay veya köpeklerde pnömoni, tavflan veya s›çan-larda osteomiyelit, s›çans›çan-larda çeflitli üriner sistem
in-Model ad›
Fare koruma/ Fare peritonit modeli
Fare/s›çan peritonit modeli çekal ligasyon ile
‹ntraabdominal abse Fare peritonit yabanc› cisim modeli
Fare bald›r infeksiyon modeli Fare bald›r dikifl modeli Deneysel osteomiyelit Deneysel artrit
Enterik patojenler için hayvan modeli
Deneysel pnömoni modeli Deneysel endokardit modeli Deneysel üriner sistem infeksiyon Modeli Deneysel menenjit modeli Otitis media modeli
‹nfeksiyon tipi/bölgesi Sepsis/peritonit Sepsis/peritonit Abdominal abse Periton bofllu¤u yabanc› cisim Kas Cerrahi kas infeksiyonu Osteomiyelit Artrit Gastrointestinal infeksiyon Akut veya kronik pnömoni Endokardit Üriner sistem Menenjit Otitis media Hayvan(lar) Fare Fare/s›çan Fare/s›çan Fare Fare Fare
S›çan, tavflan, köpek vb. Fare, hamster, s›çan vb. Çok çeflitli
Fare, s›çan, tavflan, kobay, köpek vb. Tavflan vb. Fare, s›çan vb. S›çan, tavflan Çinçilya, gerbil Bakteri Çok çeflitli Fare ba¤›rsak floras› Çeflitli Gram negatif-anaerop Stafilokok Çok çeflitli Çok çeflitli Çok çeflitli Streptokok, Borrelia burgdorferi, S. aureus vb. Shigella sonnei, S.flexneri, Enterotoksik E.coli, Campylobacter jejuni v.b. S.pneumoniae, Legionella spp., M.pneumoniae Streptokok, Enterokok, Stafilokok E.coli S.pneumoniae, H.influenzae, N.meningitidis S.pneumoniae, P.aeruginosa, M.catarrhalis Yorumlar (Kaynaklar)
Kolay, çabuk uygulanabilir, inokulum önemli, tedavi ve profilaksi çal›flmalar› için uygundur (8,9).
Klinik peritoniti taklit eder, patofizyoloji ve antibiyotik çal›flmalar› için uygundur (10).
Jelatin kapsül, fibrin p›ht›lar› veya fekal peletlerle abse oluflturulmas› (11).
Uygulamas› kolay, k›sa anesteziye ihtiyaç duyulmakta, tedavi ve profilaksi çal›flmalar› için uygundur (12).
Kolay, nötropeniye ihtiyaç duyulabilir (13).
Uygulamas› kolay, dikifller kullan›lmadan önce bakterilerle inoküle edilir. Patofizyoloji ve antibiyotik çal›flmalar› için uygundur (14). Deneyime ve cerrahi tecrübeye ihtiyaç duyulmakta, patofizyoloji ve antibiyotik çal›flmalar› için uygundur (15).
‹.V. uygulan›mdan sonra akut veya kronik artrit, radyasyon gibi immunmodülasyonlara ihtiyaç duyulmaktad›r (16). De¤iflik hayvan türlerinde farkl› bakterilerle özel patofizyoloji, immunite ve tedavi çal›flmalar› için uygundur (17). ‹nhalasyon veya transtrakeal/intratrakeal inokülasyon, anestezi alt›nda. Genellikle immunsupresyona (siklofosfamid, etanol) ihtiyaç duyulmaktad›r (18).
Kalp kapa¤›n›n bakteri inokülasyonundan önce hasarlanmas› gerekir, patofizyoloji ve antibiyotik çal›flmalar› için uygundur (19,20). Hematojen veya asendan yolla infeksiyon sa¤lan›r, patofizyoloji, antibiyotik çal›flmalar› için uygundur (21).
‹ntrasisternal inokülasyon veya yeni do¤mufl s›çanlarda intranazal, oral ve intraperitoneal sonras› bakteremiye ba¤l› olarak, patofizyoloji ve antibiyotik çal›flmalar› için uygundur (22-24). Direkt transkütanöz inokülasyon veya nazal inokülasyon (25).
feksiyonu ve tavflanlarda menenjit modelleri baflar›l› deneysel infeksiyon modelleri olarak say›labilir. Tablo 2’de s›kl›kla kullan›lan yöntemler ve hangi hayvanlarda yap›ld›¤› verilmifltir. Bunlar›n yan›s›ra Mycobacterium tuberculosis, Mycobacterium lepra-e, Burkholderia pseudomalle-i (melpseudomalle-idpseudomalle-iyoz), Chlamydpseudomalle-ia pneumonpseudomalle-iae (ateroskleroz) gibi baz› infeksiyonlar özel deney hayvanlar› ve çok özel laboratuvar flartlar› gerektirmektedir. Tüm mo-dellerde outbred veya inbred hayvanlar kullan›labile-ce¤i gibi hayvanlar immün bask›lanm›fl, cerrahi ola-rak müdahale edilmifl ya da genetik manüple edilmifl olabilirler. Hayvan modellerinde bakteri virülans› ve/veya konak duyarl›l›¤›n› de¤ifltirmekte kullan›lan belli bafll› yöntemler tablo 3’de verilmifltir (1,5).
Hayvan modellerinin rutin ve araflt›rma amaçl› kullan›mlar›
Bakterilerin klonlanmas› ve çeflitli antijenik yap›la-r›n in vitro olarak elde edilebilmesi deney hayvanla-r›n›n rutin amaçla kullan›m› çok azalt-m›flsa da gü-nümüzde Treponema pallidum gibi kültürü mümkün olmayan bakterilerin pasajlar› için hayvanlar labora-tuvarda halen kullan›lmaktad›r. Çeflitli hayvanlar ge-nellikle tavflanlar halen çeflitli bakterilere karfl› anti-kor üretilmesinde rutin olarak kullan›lmaktad›r (Sal-monella, pnömokok ba¤›fl›k serumlar›)(1).
Hayvan modellerinin araflt›rma amaçl› kullan›m›
ge-nellikle befl amaç tafl›maktad›r: 1) Bakteri ve hasta-l›klar aras›ndaki iliflkileri ortaya ç›karmak, 2) Hasta-l›klar›n patofizyolojisini ve immun cevab› daha iyi anlamak, 3) De¤iflik antimikrobiyal maddelerin et-kinliklerini, güvenilirliklerini ve farkl› tedavi yön-temlerini karfl›laflt›rmak, 4)Profilaksi çal›flmalar›, 5) Afl› gelifltirmek.
1) Bakterilerle hastal›klar aras›ndaki olas› yeni iliflki-leri ortaya koymak için kullan›lan hayvan modeliliflki-leri- modelleri-ne örmodelleri-nek olarak aterosklerozda ömodelleri-nemli bir rolü oldu-¤u düflünülen C. pneumoniae (26) ve kronik gastrit ve malignitelerle iliflkili Helicobacter pylori’yi ör-nek verebiliriz (27).
2) Çeflitli deneysel infeksiyon modelleriyle yap›lan çal›flmalar (23,28) menenjit gibi birçok hastal›¤›n patogenezini anlafl›lmas›na yard›mc› olmufllard›r. Ayr›ca bakterilerin morfolojik yap›lar›, aderans özel-likleri, sitokinler gibi bir çok konunun ayd›nlat›lma-s›nda önemli rol oynam›fllard›r. Çeflitli endokardit, pnömoni, abdominal infeksiyon modellerinde hasta-l›¤›n patofizyolojisi d›fl›nda tedavi seçenekleri de ça-l›fl›lm›flt›r (1,23,27,29).
3) Günümüzde bakterilerde görülen direnç yeni anti-biyotiklerin gelifltirilmesini zorunlu k›lmaktad›r. Hayvan modelleri antibiyotiklerin etkinliklerinin, toksisitelerinin araflt›r›lmas›nda kullan›lmalar›n›n yan›s›ra o bilefli¤in farmakokinetik çal›flmalar›nda da kullan›lmaktad›r. Bir antibiyoti¤in optimal dozunun, doz aral›klar›n›n ve tedavi kombinasyonlar›n›n sap-tanmas›nda da hayvan modelleri önem tafl›maktad›r. Örne¤in penisiline duyarl›l›¤› azalm›fl pnömokoklar-la oluflturupnömokoklar-lan pnömoni ve otitis media modellerinde böyle bir infeksiyonun yinede uzun t>mik sa¤layan bir beta laktam antibiyotikle tedavi edilebildi¤i gös-terilmifltir(30,31). Genellikle iyi planlanm›fl deney-sel infeksiyon çal›flmalar›n›n ivmesiyle, bu tedavi protokolleri klinik çal›flmalarda da kullan›lmaya bafl-lanm›flt›r ve baflar›l› sonuçlar al›nm›flt›r. Bazen de bu modeller insanlarda görülen sonuçlar›n aç›klamas›-na, do¤rulanmas›na yard›mc› olmufllard›r.
Yeni bir antimikrobiyal maddenin gelifltirilmesinin, en az›ndan erken bir safhas›nda deney hayvanlar› kullan›lmaktad›r. Bu tip çal›flmalar özellikle yeni bilefli¤in toksik etkilerini, antimikrobiyal
etkinli-Madde/mekanizma Kemoterapötikler Radyasyon Alkol (akut/kronik) Kobra venon faktör Karbon tetraklorid Steroidler Streptozotosin Yabanc› cisimler Musin (mide enzimi) Serum (otolog) Açl›k + antibiyotikler Çeflitli cerrahiler Genetik manipülasyonlar
Tahmini etki flekli/yol açt›klar› tablo ‹mmunsupresyon ‹mmunsupresyon ‹mmunsupresyon Bozulmufl fagositoz Karaci¤er sirozu ‹mmunsupresyon Diabetes mellitus Biofilmler
Bozulmufl makrofaj aktivitesi ‹mmunmodülasyon Bozulmufl ba¤›rsak ekolojisi Bozulan sistemler, yap›lar v.b. ‹mmun yetmezlik/çeflitli hastal›klar v.b. Tablo 3. Bakteri virulans›/konak duyarl›l›¤›n› de¤ifltiren maddeler veya tedavi protokolleri (Kaynak 1‘den al›nm›flt›r).
tolere edilebilirli¤inin insanlarda denenmesinden hemen önceki basamakt›r. Ayr›ca deneysel infek-siyon modellerinde istatistiksel olarak anlaml› sa-y›da hayvanla çal›flmak mümkündür, ço¤u zaman sonuçlar tekrarlanabilir ve de¤iflik bireysel etkiler gözlemlenerek, farkl› paramet-relerle çal›flmak mümkündür. Öte yandan en iyi deneysel infeksi-yon modelinin bile bir tak›m k›s›tlamalar içerdi¤i unutulmamal›d›r (5).
Kuflkusuz insanlar› etkileyen tüm infeksiyon has-tal›klar› için hayvan modeli bulunmamaktad›r. ‹deale yak›n kimi modelde bile hastal›¤›n seyri ve semptomlar› çok farkl› olabilmektedir. Deneysel infeksiyon ile u¤raflan kifliler günümüzde mikro-organizmalar›n virülans faktörleri gibi birçok farkl› özelliklerinin yan›s›ra kona¤›n indüklenen immünitesi, immünolojik reak-siyonlar, hastal›¤a efllik eden patolojik de¤ifliklikler, antimikrobiyal maddelerin doku, serum düzeyleri ve tedavi etkinlik-leri gibi birçok alanda çal›flmaktad›rlar. Tüm bu ça-l›flmalarda, deneysel infeksiyon gitgide daha iyi ta-n›mlanm›fl mikroorganizma ve daha iyi tata-n›mlanm›fl konak (deney hayvan›) aras›nda gerçekleflmektedir. ‹nfeksiyon hastal›¤› ile o hastal›¤›n hayvan modeli aras›ndaki benzer ve benzemeyen yönler bize türler aras›ndaki çeflitlilik ve belki de infeksiyon hastal›k-lar› tarihiyle ilgili ipuçhastal›k-lar› vermektedir (35). ‹nsan haklar› kadar hayvan haklar›n›n da güncel ol-du¤u bu günlerde deneysel infeksiyon modelleri t›b-ba dolay›s›yla dünyaya ne kadar büyük katk›lar da bulunmufl olursa olsun, yap›lacak tüm çal›flmalar bi-limsel bir amaca hizmet etmeli ve Russell-Burch ta-raf›ndan “3R” (replacement, reduction, refinement) olarak özetlenen ve hayvanla yap›lan çal›flmalar›n yerine geçebilecek yeni yöntemlerin gelifltirilmesi, deney hayvan›n›n mümkün olan en az say›da kulla-n›lmas› ve deney hayvanlar› için koflullar›n iyileflti-rilmesi, rahat ettirilmesi olarak aç›klayabilece¤imiz kurallar do¤rultusunda planlanmal› ve yap›lmal›-d›r.
KAYNAKLAR
1. Knudsen JD, Frimφdt-Moller N: Animal Models in Bacteriology.”Schmidt A, Weber OF (eds): Animal models in Infectiology”, p1, Contrib Microbiol, Basel, Karger (2001).
2. Morganroth J, Levy R: Chemotherapie der
Pneuomo-¤ini ölçmek amac›yla yap›lmaktad›r. Ço¤u zaman in vivo deneyler klinik çal›flmalar ve in vitro anti-biyotik duyarl›l›k sonuçlar› aras›nda ba¤lant›y› sa¤layan temel ba¤ olmaktad›rlar. Gelifltirilmekte olan bir antimikrobiyal madde için çal›flmalar›n devam edebilmesinin temel koflullar›ndan biri de o maddenin in vivo koflullardaki etkinli¤idir. De-neysel infeksiyon-larla yeni bir antimikrobiyal maddenin etkinli¤inin yan›s›ra farkl› antibiyotik-lerle kombinasyonlar›n denenmesi, antibiyoti¤in farmakodinamik özelliklerinin incelenmesi müm-kündür (7,32). Erken dönemde antibiyo-tiklerin de¤erlendirilmesinde en s›k kullan›lan temel tem in vivo hayvan modelleri olmufltur. Bu yön-temlerin en bafll›cas› da farelerle yap›lan akut sep-sis modelidir. Yöntemin kolay uygulanabilir ve ucuz olmas›, kabaca antibiyo-ti¤in in vivo etkili olup olmad›¤›n› saptamas› avantajlar›n› teflkil et-mektedir. Zamanla insanlardan farkl› olarak, bu deneysel infeksiyon modelinin çok h›zl› ölümcül olabilmesi, inokulumun sonuçlarda çok etkili ol-mas› ve tedavi rejimlerinin genelde profilaktik uygulanabilmesi gibi özellikleri yayg›n kullan›-m›n› k›s›tlam›flt›r (33,34). Bu modeller yard›m›y-la spesifik antibiyotiklerin klinik uyguyard›m›y-lan›m fle-killeri düzenlenmifltir.
4) Sütur gibi cerrahi yöntemlerde, çeflitli yabanc› cisimlerin vücuda implantasyonunda ve de¤iflik türden bakterilere karfl› antibiyotiklerle yap›lan profilaksi çal›flmalar›nda birçok de¤iflik hayvan modeli kullan›lm›flt›r (14). Deney hayvanlar›yla yap›lan çal›flmalar bize etkin bir profilaksinin hangi doz ve aral›klarla yap›lmas› gerekti¤ini ve çeflitli infeksiyon bölgelerinde o antibiyoti¤in ulaflt›¤› doku konsantrasyonu hakk›nda de¤erli bilgiler sa¤lam›flt›r (1).
5) Genellikle tüm afl›lar›n gelifltirilmesinin bir aflamas›nda deney hayvanlar› kullan›lm›flt›r. Bu çal›flmalar özellikle koruyucu nötralizan antikor üretimini veya spesifik sitotoksik etkiyi artt›rma-y› hedefleyen çal›flmalar olmufltur (1).
SONUÇ
Deneysel infeksiyon modelleri günümüzde yeni bulunan bir antibiyoti¤in (antiviral, antiparazitik veya antifungal madde de olabilir) etkinli¤ini ve
kokkeninfektionen. Berl Klin Wochenschr 48: 1560 (1911). 3. Domagk G. Ein Beitrag zur Chemotherapie der bakteri-ellen Infektionen. Deutsch Med Wschr 61:250 (1935). 4. Abraham EP. Fleming’s discovery. Rev Infect Dis 2:140 (1980).
5. Zak O, Sande M, O’Reilly T. Introduction: The role of animal models in the evaluation of new antibiotics. “ Zak O, Sande MA (eds): Handbook of Animal Models of Infec-tion” p.XXI Academic Press, New York (1999).
6. Zak O. Scope and limitations of experimental chemot-herapy. Experientia 36:479 (1980).
7. Beam TR, Gilbert DN, Kunin CM. General guidelines for the clinical evaluation of anti-infective drug products. Clin Infect Dis 15 : S5 (1992).
8. Frimodt-Moller N, Knudsen JD, Espersen F. The mouse peritonitis/sepsis model. “ Zak O, Sande MA (eds): Handbook of Animal Models of Infection” p.127 Academic Press, New York (1999).
9. Eagle H. The effect of the size rate of the inoculum and the age of the infection of the curative dose of the penicil-lin in experimental infections with streptococci, pneumo-cocci, and Treponema pallidum J Exp Med 9:280 (1949). 10. Mercer-Jones MA, Hadjiminas DJ, Heinzelmann M, Peyton JC, Cook M: Continuous antibiotic treatment for experimental abdominal sepsis: Effect on organ inflamma-tory cytokine expression and neutrophil sequestration. Br J Surg 85: 385 (1998).
11. Brook I: The role of encapsulated anaerobic bacteria in synergestic infections. FEMS Microbiol Rev 13: 65 (1994). 12. Espersen F, Frimφdt-Moller N, Corneliussen L, Ros-dahl VT, Skinhoj P: Experimental foreign body infection in mice. J Antimicrob Chemother 31: 103 (1993). 13. Gudmunsson S, Einarsson S, Erlendsdottir H, Mof-fat J, Bayer W. The postantibiotic effect of antimicrobial combinations in a neutropenic murine thigh infection mo-del. J Antimicrob Chemother 31: 177 (1993).
14. Rouben DP, Fagelman DK, Mc Coy MT, Polk HC. Enhancement of nonspecific host defense against local bac-terial challenge. Surg Forum 28: 44 (1977).
15. Cremieux AC, Carbon C. Experimental models of bo-ne and prosthetic joint infection. Clin Infect Dis 25: 1295 (1989).
16. Bremell T, Lange S, Yacoub A, Ryden C, Tarkowski A. Experimental Staphylococcus aureus arthritis in mice. Infect Immun 59: 2615 (1991).
17. Etheridge M, Houqe AT, Sack DA: Pathologic study of a rabbit model of shigellosis. Lab Animal Sci 46: 61 (1996).
18. Azoulay-Dupuis E, Vallee E, Bodos JP, Muffat-Joly M, Pocidola JJ. Prophylactic and therepeutic effect of azit-hromycin in the mouse model of pneumococcal pneumo-niae. Antimicrob Agents Chemother 35: 1024 (1991).
19. Contrepois A. Notes on the early history of infective endocarditis and the development of an experimental mo-del. Clin Infect Dis 20: 461 (1995).
20. Carbon C. Experimental endocarditis: A review of its relevance to human endocarditis. J Antimicrob Chemother 31: 71 (1993).
21. Kaijser B, Larsson P. Experimental acute phyelonep-hritis caused by enterobacteria in animals: A review. J Urol 127: 786 (1982).
22. Dacey R, Sande MA. Effect of probenecid on cereb-rospinal fluid concentratrions of penicillin and cephalospo-rin derivates. Antimicrob Agents Chemother 6: 437 (1974). 23. Scheld WM. Pathophysiological correlates in bacterial meningitis. J Infect 3:15 (1981).
24. Tauber M, Zwahlen A. Animal model for meningitis. Methods Enzymol 235: 93 (1994).
25. Giebink GS, Payne EE, Mills EL, John SK, Quie PG. Experimental otitis media due to Streptococcus pne-umoniae: Immunopathogenic response in the chinchilla. J Infect Dis 134: 595 (1976).
26. Fong IW. Value of animal models for Chlamydia pne-umoniae-related atherosclerosis. Am Heart J 138: S512 (1999).
27. Marchetti M, Arico B, Burroni D, Figura N, Rap-pouli R, Ghiara P. Development of a mouse model of He-licobacter pylori that mimics human disease. Science 267: 1655 (1995).
28. Scheld WM. Experimental animal models of bacterial meningitis. “ Zak O, Sande MA (eds): Experimental Mo-dels in Antibacterial Chemotherapy” Vol 1, p118, Acade-mic Press, London (1986).
29. Baker CC, Chaudry IJ, Gaines HO, Baue AE. Eva-luations of factors effecting mortality rate after sepsis in a murine cecal ligation and puncture model. Surgery 94: 331 (1983).
30. Klugman KP: Pneumococcal resistance to antibiotics. Clin Microbiol Rev 3: 171 (1990).
31. Craig WA, Andes D. Pharmacokinetics and pharma-codynamics of antibiotics in otitis media. Pediatr Infect Dis J 15: 255 (1996).
32. Beam TR, Gilbert DN, Kunin CM, “The European WorkingParty (eds). European Guidelines for the Clinical Evaluation of Anti-Infective Drug Products” European So-ciety of Clinical Microbiology and Infectious Diseases (1993).
33. Miller AK. In vivo evaluation of antibacterial chemot-herapeutic substances. Adv Appl Microbiol 14: 151 (1971). 34. Bergeron MG. A review of models for the therapy of experimental infections. Scand J Infect Dis 14 :189 (1978). 35. Contrepois A, Moulin AM. Early history of animal models of infection. “ Zak O, Sande MA (eds): Handbook of Animal Models of Infection” p.3 Academic Press, New York (1999).
