İnce Barsak Hastalıkları ve Tedavisi
Dr. Figen Ön kaya*
î n c e B a r s a k A n a to m is i
S indirim k a n a lın ın pilor ve çekum a ra sın d a k alan kısm ına ince barsak segm entleri denir. Bu b ö lü m d e:
1. D u ed en u m 2. J e ju n u m
3. İle u m b u lu n m a k ta d ır.
în c e barsak segm entlerinin u z u n lu ğ u kesin o lara k bilinm em ekted ir. O topsi ve an a to m i incelem elerine göre (5-10,40 m etre) a ra sın d a değiş m ekte o rta la m a 7,25 m etre k a b u l edilm ektedir.
D u e d e n u m u z u n lu ğ u (20-30 cm) k a d a rd ır. J e ju n u m ve ileum u z u n lu ğ u ise değişiktir.
Bir in san d a besin m ad d elerin in ab so rpsiy onunun olabilm esi için rezeksiyondan sonra ince barsak segm entinin % 50 sinin insan v ü c u d u n d a kalm ası şarttır. E ğer rezeksiyondan sonra 1 /3 segm ent bırakılırsa in sa n d a ağır beslenm e bozu k luk ları m ey d a n a gelir.
Duedenum: Pilor d a n son ra treitz lig am en tine k a d a r o lan kısm ına
bu ad verilm iştir. İn ce barsağ ın en geniş kısm ı olup, çapı 3-5 cm . k a d a r d ır ve pank reasın başını sarar. 4 kısm ı vard ır.
a) Bulbus D u edeni b) V ertik al kısım c) H orizo n tal kısım. d) A ssendan (çıkan) kısım
Jejunum ve İleum: D u e d e n u m d an sonra geriye k alan ince barsak
segm entlerinin ilk 2 /5 kısm ını je ju n u m 3 /5 kısm ını ise ileum teşkil eder.
1 6 6 B E SL E N M E V E D İY E T D E R G İS İ
İkisi a rasın d a kesin b ir sınır yoktur. Y alnız je jü n u m b ira z d a h a geniş ve d a h a vaskülerdir ve Payer plakları je jü n u m d a n a d ird ir.
İle u m u n son kısmı çekum un m edial y ü zü n e açılır ve je ju n u m - ileum p erito n kıvrıntısı olan m ezenter ile k a rın a rk a d u v a rın a yapışır.
İn c e B a r sa k H is t o lo j is i
in ce barsak d u v arı dıştan içe d oğru 4 ta b a k a d a n y ap ılm ıştır 1. S ero za-(P erito ndan ib arettir)
2. K as katı (T ü nica m uscularis). B uda 2 kısım dır. a. L o n g u tü din al (dışta)
b. Sirküler (içte)
3. Subm ukoza (Bağ d okusundan yapılm ıştır. K e rc k rin g p ililerini desdekler. M eissner plexusü b u ra d a b u lu n u r.
4. M ukoza, Subm okokozadan m üskülaris m u k o za ile ay rılır ve lam ina pro pria içte b u lu n u r. B uda barsak v illuslarının çatısını teşkil eder. L am ina p ro p ria n m d a iç y ü zü n ü epitel tab ak ası k a p la r.
Y ani m ukozada a) M uscularis m ukoza b) L am in a pro p ria
c) Epitel tab a k a la rı b u lu n u r.
İnce barsak m ukozasının en önem li fonksiyonu a b so rb siy o n d u r. in ce barsak fonksiyonel ünitesi, villuslardır. V illu slar d u o d e n u m ve je jü n u m d a çok fazla sayıda ve sık o larak b u lu n u rla r. Ile u m d a sayıları
azalır ve boyları küçülür.
V illuslann boyları 0,5-1,5 m m a ra sın d a değişir ve d a h a önce belirtildiği gibi üzeri epitel tabakası ile ö rtü lü d ü r. G ene villusların lenf, kan dam arları, kapiller ağı, b azal m em b ran ı ve b a ğ d okusu v a rd ır.
V illuslar arasında lieberkühn krip tleri v a rd ır. İn c e b a rsa k epiteli esas itibariyle uzun silindiririk hü crelerd en y ap ılıd ır. B u n la r a ra sın d a G oblet hücreleri, A rgentaffin hücreleri ve P a n e th hücreleri b u lu n u r.
Silindirik epitel hücrelerinin serbest k e n a rla rın d a ince dikey p ro to p - lazm ik çıkıntılar b u lu n ur. B un lara M ikrovillus d en ir. Bir h ü c re d e aşağı yukarı 1000 tane m ikrovillus b u lu n u r. Bu M ikro villu sları taşıy an
İn c e b a r s a k h a s t a l i k l a r i v e t e d a v i s i 1 6 7
epitel hücresinin k e n a rın a (B rushborder) denir. Bu y a p ıla r ince
b arsak m ukozasının abso rpsiy o n un u a rtıra c a k b ir a ra ç sayılabilirler.
G oblet h ü creleri m üküs, a rg e n taflm h ü creler serotonin salgısı
y a p a rla r. P a n e th h ücreleri ise Poli sak k arit am ino asit ve p ro tein ih tiv a ederler, in c e barsak epitel h ü crelerin in h a y a t süreleri kısadır. Y ani lib erk ü n k rip tle rin d e do ğ ar, villuslerin tepesine göç eder, fonksiyon değiştirir ve tepeye gelince ölerek b arsak lü m en in e atılırlar. Bir iki gün içersinde h a y a t süreleri bitm iş olur.
K ısaca a n a to m i ve histolojisini g ö rd ü ğ ü m ü z ince barsak ların fizyolojik fonksiyonlarını b ilm ed en m alabsorbsiyon konusu ta m olarak
anlaşılam ıyacaktır.
în c e B a r s a k F iz y o lo jis i
in c e b a rsak ların 3 fonksiyonu v ard ır.
1. M o tilite: K im u su n ilerlem esini tem in etm ek 2. S in d irim : Sekresyon
3. A bsorpsiyon
M otilite: in c e b a rsa k larm 3 tü rlü m o tor aktivitesi v ard ır.
a) V illuslerin kasılm ası
b) Segm entasyon (P a n d ü l hareket) c) P eristaltik h a re k e t (Puropülsüyon)
Sindirim: Besinlerin sindirilm e işi m id ede başlar ve ince b a rsa k lard a
devam eder Bu iş için birçok enzim ler v a rd ır. B u nların b ir kısmı pankreas ta ra fın d a n salgılanır ve k an al vasıtasıyla d u o d e n u m a dökülür. Bir kısmı ise ince b arsak m ukozasında h a z ırla n ır ve h ü crelerin yard ım ıy la sindirim işini görür.
Absorbsiyon: Y iyeceklerin absorb siy on u nd a önem li 4 m ekanizm a
v ard ır.
1. Passif difüzyon (absorbsiyon)
2. A ktif tra sp o rt (difüzyon absorbsiyon) 3. K olaylaştırılm ış difüzyon
4. Pinositoz
Başlıca besin m ad d elerin in absorbsiyon şekli:
Şeker: sadece m onosakkarit h alin d e absorbe olur. M ek anizm aları a k tif ta ra n sp o rt şeklindedir.
1 6 8 B E S L E N M E V E D İY E T D E R G İS İ
L ip id le r: L ip itlerin absorpsiyonu h a k k ın d a b u g ü n bile b ilg ilerim iz kesin değildir. Y ağ asitlerin in % 70’i lipaz enzim i ile serbest h a le geçerek absorbe o lu rlar. % 30’u gliserit h a lin d e ab so rb e edilirler.
P ro te in le r: h em en h em en ta m a m e n am in o a sit şeklinde a b so rb e o lu rlar. Su ve elektrolitler de a k tif ve p a sif ta ra n s p o rt ile geçerler.
Y a ğ la r: k a rb o n h id ra tla r, p ro te in ve d e m ir ince b a rsa ğ ın ü st kıs m ın d a absorbe o lu rlar. île u m d a az o lara k ab so rb e edilirler. B 12 v ita m in i ve safra tu zla rı ile u m d a n ab so rb e o lu rlar.
Böylece kısaca ince b arsak fizyolojisine d e ğ in d ik d e n so n ra m a la b s o rb - siyon bo zu k lu k ların d an söz edeceğiz.
în c e B a r s a k h a s t a lık la r ı
K linikte ince b arsak h astalık ları m alabsorb siy on sen d ro m u o la ra k ta n ım lanır. Bu hastalık tab lo su n d a başlıca a n o rm a llik ince b a rs a k ta d ır, ve son z a m a n la ra k a d a r klinik o lara k steato ren in , y a n i g a ita d a n o rm a ld e n aşırı yağın b ulunm ası o larak ta n ım la n ırd ı. H a ta lı sin d irim , gecikm iş veya hızlanm ış absorbsiyon a n o rm a l d e p o la n m a m e y d a n a g e tireb ilir.
Başlıca 2 tip i b u lu n u r:
I M a l d i g a s t i o n : K a ra ciğ e r, g astrik, p a n k re a tik n e d e n le rle m eydana gelen tab lo d u r. S ebepleri:
1. M ide disfonksiyonu 2. H ep ato bilier h astalıklar 3. P an kreatik yetm ezlik
4. în te stin a l sekresyondaki yetm ezlik.
II. I n c e B a r s a k B o z u k l u k l a r ı : în c e b a rs a k ta k i o rg a n ik
veya fonksiyonal bozukluklar neticesi m e y d a n a gelen d u r u m d u r . Sebepleri:
1. în te stin a l m o tilitede değişiklik a) T ra n sit z a m a n ın kısalm ası
b) în te stin a l flo ra değişikliği ve stazı 2. A bsorpsiyon yüzeyinin azalm ası
a) Rezeksiyon
İN C E B A RSA K H A S T A L IK L A R I V E T E D A V İS İ 1 6 9
3. G astro in testin al m u k o zan ın p rim e r veya sekonder h astalık ları: a) R eg ion al enteritis
b) İla ç tedavisi (N eom ycin) c) R adyosyon tedavisi d) P a raz itik h astalık lar e) D eri h astalık ları f) A m yloidozis g) VVhipple hastalığı h) Pernisiyöz an em i ı) L enfatik obstriksiyon
4. İn te stin a l m u k o zan ın m etobolik defektleri a) Ç ölyak hastalığı
b) N o tro p ik al sprue c) T ro p ik a l sprue
d) P rotein kaybı y a p a n g astro en tero p ati e) A m ino asit tra n s p o rtu n d a defekt
1. H a rtn u p h astalığı
2. “Blue d ia p e r” S endrom u. 3. C ystinuria
4. A m ino asitler ve diğerlerindeki m alabsorbsiyon f) K a rb o n h id ra tla rın m alabsorbsiyonu
g) A B etalipopro tein em ia 5. H yperabsorpsiyon sendrom ları
a) P ank reastak i o lay lar 1. H em akrom otozis 2. VVilson hastalığı 3. D hypervitam inosis 4. H ypertiro id izim
6. E ndo k rin hastalıklarıyla b e ra b e r olan m alabsorbsiyonlar 1. A d ren al yetm ezliği
2. H y p o p aro tiro id izm 3. H y potyro id izm 4. C arsinoid S endrom u
1 7 0 B E SL E N M E V E D İY E T D E R G İS İ 7. V itam in ve intestinal absorpsiyon
1. V itam in B 2. V itam in C 3. V itam in D
8. K ad rio vasküler h astalık larla b e ra b e r m alabso rb siyon . 9. K arışık T ip
H a s ta lık la r ın K lin ik S e m p to m la r ı v e B u lg u la r ı
Başlangıç sem ptom ları sinsi o larak başlay an , m alab so rp siy o n lu h a s ta ların klinik tablosu son devrelerde veya h astalığ ın ilerlem iş d e v re lerin d e belirgindir.
Progressif kilo kaybı, g a ita d a yağ atılım ın ın a rtm ası son ucu kolorik bozukluğu o rtay a çıkar. G aita g ö rü n ü m ü m üküslü, h acim li, k ö p ü k lü ve pis kokuludur. D em ir yetm ezliği kan tab lo su n d a belirlenir. H em ato p o ezis- de bu tab lo d a yetersizdir ve eritrositin y aşam a ö m rü kısalm ıştır.
P rotein yetm ezliği d a h a çok serum a lb u m in azalm ası ile g ö sterile bilir. Adele zayıflığı ve adele dokusu n un kaybı olur. Ö d e m , asit m e y d a n a gelir. K em ik y apım ındaki bozu lm a ile osteoporoz m e y d a n a gelebilir. K a n am a fenom eni hy p o pro tein em ia’yı d ü ş ü n d ü rü r ve v ita m in K n ın absorpsiyon bozukluğuna bağlıdır. A m enore olab ilir ve b u d a ö n lıy p o fiz horm anlarının y apım ındaki azalm a ile ilgilidir. P ro te in sentezin d ek i bozukluğu aksettirir.
T etan i ve osteom alasi de kalsiyum m etab o lizm asın d ak i ab so rpsiy on bozukluğunun b ir delilidir.
H yporotenem ia, hypokalcem ia, h y p o m ag nesem ia g ö rü lü r. O r ta derecede veya şiddetli olarak suda eriyen v ita m in yetersizlikleri (B 12 niacin, riboflavin, vitam in B6, th iam in gibi) ile glossitis, stom atitis, cheliosis, periferal nöritis olur. A ve C v itam in i eksikliğine a it y etersizlik ler de aşikardır.
B ütün b u sem ptom ların h er m alabsorpsiyon se n d ro m u n d a b irlik te olması gerekmez. F ak at az veya çok b u lu n a b ilir veya la b o ra tu a r b u lg u su olarak tesbit edilebilir.
İntestinal molabsorpsiyonun laboratuar görünümü: K lin ik te şü ph e edilen
m alabsorpsiyonların la b o ra tu a r tetkikleri ile katileştirilm esi g erekir. S e r u m d a k i T e s t l e r :
A. K aroten seviyesi 60 M /100 mİ den düşük B. Serum Alkalen seviyesi 4,0 gm ./lOO mİ de d üşük C. K alsiyum mg. /100 mİ de düşük
İN C E B A RSAK H A S T A L IK L A R I V E T E D A V İS İ 1 7 1
Bu testler içinde v ita m in B 12 seviyesi ve serum k a ro te n seviyesinin tayini en iyilerdir.
B a l a n s Ç a l ı ş m a l a r ı : Bu testler d irek t m alabsorpsiyon testleridir.
Gaitada Yağ Tayini: B u n u n için şüpheli h a s ta la ra g ü nlük 100 mg.
yağ verilir ve b u n a 3 g ü n m ü d d etle dev am edilir. Bir veya 3 g ü n g aita to p lan ır. N o rm ald e 24 sa atte 7 gr. a ltın d a g a ita d a yağ v a rd ır. B unun ü zerinde olursa şüpheli k a b u l edilir. Y ağ b alans çalışm aları R a d ıy o a k tif yöntem lerle de y ap ılabilir. Bu esn ad a g aitay ı İn d ig o k a rm in boyası ile b o y am ak gerekm ektedir. N o rm ald e fekal R a d iy o ak tiv ite çok d a h a kıym etlidir.
Fekal Nitrojen: N itro jen çalışm aları için diyet g ünlü k 100 gr.
p ro tein ih tiv a etm elidir. Fekal n itro jen % 14 d en aşağı o lm alıd ır veya 3 gr. ü zerin d e ise p atolo jik tir. F a k a t ta m d ik k atli b ir n itro jen balans çalışm ası y ap ılam az. Bu d a gene ra d y o a k tif o lara k tem in edilebilir. B un d a in trav en ö z o larak ra d y o a k tif m atery el verilir. C 51 ile işaretlen miş insan alb u m in i veya I 131 ile işaretlenm iş a lb u m in enjekte edilir.
Fekal Karbonhidrat: K a rb o n h id ra t çalışm aların a pek güvenilm ez,
çünkü k a rb o n h id ra tla r b ak teriy al ferm an taso n la red ü k te olup H 20 ve C 0 2 p a rç a la n ırla r. Bu 3 g ru p m ad d e n in d e (k a rb o n h id ra t, p ro tein, yağ) absorpsiyon testi şeklinde in d irek t testleri b u lu n m a k ta d ır.
Vitamin A Tolerans Testi: Y ağ ab sarp siy o n u n u n d u ru m u n u ölçm ek
için v itam in A toleran s testi en iyi m eto d la rd a n b irid ir. M alabsorpsi- y o n lar ve K a ra ciğ e r h a sta lık ların d a b o zu lu r. T est için h astay a 50 cc. p erc o m o rp h u m verilir ve 5-7 saat sonra, k an alın arak , serum V itam in A seviyesi tay in edilir.
Karbonhidrat Tolerans Testi: E n eski ve en iyi bilinen b ir testte Glikoz
tolerans testidir. F a k a t b azen n o rm allerd ed e düz b ir glikoz tolerans eğrisi elde edilebilir.
B unun için D-xylose testi yapılır, Aç b ir h astay a 250 mİ. su içinde 25 m g. verilir ve tek ra r 250 mİ su içirilir. N o rm alde bu testte 4-5 saatlik p e riy o tta id ra rd a o rta la m a 7.0 gm atılm ası lazım dır. E ğer kron ik b ö b rek yetm ezliği varsa test bozuk olur. M ix ödem de gene yanlış netice m ey d a n a gelir triotoksikoz ise aksi netice verir.
Vitamin B 12 ve Folik Asit Tolerans testi: Bu iki test d a h a aşağıda
değineceğim iz m alapsorbsiyon h a stalık ların d a çok m ü h im d ir. V itam in B 12 absorpsiyonu için m idede intrinsik faktöre ihtiyaç v a rd ır ve absorbe olduğu yer başlıca ileum dur.
Bu v ita m in in absorpsiyon k u su ru pernisiyöz tip te a n e m iy e seb ep olur. İn trin sik faktör yokluğ u n a sebep o lan ilerlem iş g a strik k a n se r v e to ta l g astrektom ili v ak ’a la rd a d a B 12 eksikliği m ey d e n a gelir. F a k a t b u iki tab lo y u ayırabilm ek m ü m k ü n d ü r. İn trin sik fak tö r ilavesi ile d ü z e le c e k olursa gastrik faktörlere bağlıdır. T ek n ik o lara k v ita m in B 12 r a d y o a k tif k o b a lt ile işaretlenir.
Schilling Testi: K o b a lt syan o ko b alam ın a ğ ız d a n v e rilir. B u n u ta k i
b en in tram ü sk ü ller 1000 m gr B 12 v erilir. N o rm a l kim selerd e 24 s a a tte v itam in B 12 id ra rd a o rta la m a 1 /3 o ra n ın d a ve in trin sik fa k tö r ila v e siyle düzelip düzelm ediği k o ntro l edilir.
Folik Asit testi: Şahsa 5 m gr. folik asit enjeksiyon ile v e rilir ve 48
saat sonra d a ağızdan 5 m gr. folik asit ilave edilir. 24 sa atlik id r a r to p la n ır J e ju n u m d a n absorbe edilen folik asit d a h a çok je ju n u m u n h a s ta lığ ı olan regionel enteritiste de b ozulur. D iğer tip m ala b so rp siy o n se n d ro m - ların p ank reatik yetm ezlik, g astrektom iler de b o zu lm az, m a la b s o rp s iy o n için teşhis m eto d larm d an in te rn a l m u k o za biopsiside m e v c u ttu r.
Bu m etodd a en kesin ve en güvenilir b ir ta n ı y o lu d u r. C eliac h a s ta lığ ı nontropikal sprue, tro pik al sprue, acantosiz, vvhipple h a sta lığ ı için ta n ı koydurucu olacaktır, fak at p a n k re a tik steato relerd e je ju n a l d iv ertü k ü lo sis- de, regional erteritisde, neom ycin veya ilaç steatoresisde, s k le ro d e rm a d a , post gastraktom i sen d ro m ların d a m ikroskopik b u lg u la r n o rm a l o la c a k tır.
X R a y B u l g u l a r ı : R ö n tg e n ç a lışm a la rın d a b u h a s ta lık g r u p ları için m üm k ü n d ü r. R ö n tg en d e d irek t ince b a rsa k b u lg u la rı, k e m ik lezyonlarıdır ki b u n la r in d irek t b u lg u la r k a b u l ed ilir.
D i ğ e r B u l g u l a r : L u m en d e genişlem e, h y p o m o tilite fla k ü la s - yon, segmentasyon m ayi m ik ta rın d a a rtm a m e y d a n a g elir ve d a h a çok ileum da görülür K em iklerde dem inerilizasyon n eticesin d e o ste o m ia lac ie veya osteoporoz m eyd an a gelir ve k a n d a C a, P, a lk a len fosfataz d e ğ i şiklikleri o rtay a çıkar.
G a str o e n te s tin a l M u k o z a n ın P r im e r v e S e k o n d e r H a s t a l ık l a r ı:
İnce barsağın geniş b ir kısm ını tu ta n h a sta lık la rd a n re g io n a l e n te ritis, tüberküloz, enterokolitis, radyosyon en teritis, ly m p h o m a , ilâç d eğ işik lik leri, p arazitik enfestasyonlar, d eri h a sta lık ları (n a d ire n sk le ro d e rm a ) am yloid, w hipple hastalığı, intestinal m alab so rp siy o n y a p a r.
Bu hastalıklar ince barsak m ukozasını b ü y ü k h a s a ra u ğ ra tır. J e ju - n um villuslerinde parsiyel atrofi, en flam asy o n, sirk ü lasy o n b o z u k lu ğ u anorm al m etabolitlerin d epolanm ası ile b u lg u la r o rta y a çık ar. B u h a s ta lıkların erken safhasında teşhis koym ak o ld u k ça z o rd u r. K lin ik b u lg u la r o rtaya çıkarsa la b o ra tu a r bu lg u ları ile desteklem ek d a h a k o la y d ır.
İN C E B A RSA K H A S T A L IK L A R I V E T E D A V İS İ 1 7 3
T a m ta n ıd a biraz önce bahsettiğim iz gibi biopsi veya c e rra h i explo- rasyon ile ko n ab ilir. Son z a m a n la rd a “ îd io p a tik ste a to re ” ad ın d a k i b ir g ru p h astalık to p lan m ıştır. D a h a so n ra: T ro p ik a l sprue, n o n tro p ik al sp ru e diye iki g ru p ta to p lan m ıştır. B u n lar p rim e r m alabsorpisyon hastalık ları diye ta n ım la n ırla r.
Nontropikal suprue:
1. Ç ocukluk çağ ın d a g örülen Çölyak hastalığı 2. Erişkin çağ ın d a olan h astalık lar
3. Id iy o p a tik steato re diye ayrılabilir.
B ü tü n b u g ru p ta o lan özellikle h a sta ların glutensiz d iet ile düzelm esi d ir. Bu n ed en le de “G lü ten e n te ro p a ti” si diye de a d la n d ırılırla r. Bu h asta lığ ın etiyopato gen ezin de b u ğ d a y ve ç a v d a rd a b u lu n a n b ir pro tein ta ra fın d a n o rta y a çıkan in testinal reaksiyon olarak k a b u l edilm iştir. B ildiğim iz gibi b u ğ d a y d a b u lu n a n besin m ad d elerin i genel olarak 6 g ru p ta toplarız. 1. Y ağ 2. N işasta 3. P ro tein 4. K a b a lif 5. K ü l (T o p la m m adenleri) 6. Bazı B v itam inleri
P ro te in kısm ıda ikiye ayrılabilir. 1. S u d a eriyen kısım % 10
2. S u d a erim eyen kısım % 90 (glüten)
B üyük kısm ını glü ten m ey d an a getirm iş olur. G lüten ise alkolde eriyen ve alkolde erim eyen 2 kısım dan m ey d a n a gelir.
A lkolde eriyen gliad in % 45, alkolde erim eyen glüten in % 45 tir. Y a p ıla n a ra ştırm a la r gliad in fraksiyonunun z a ra rlı o ld u ğ u n u gösterir. G liad in m olekül ağırlığı az, ısıya dayanıklı, ü ltra filtra b l, p eptik ve trip tik sindirim e dirençlidir. F a k a t n o rm al bağırsak m ukozasındaki enzim ler gliad in i p a rç a la rla r.
E tyolojisinden sahbettiğim iz bu h astalık ta kllinik sem ptom lar özet lenecek o lursa:
1. K onstitüsyonel bo zukluklardır. B unların başlıcaları, yorgu n luk,
1 7 4 B E S L E N M E V E D İY E T D E R G İS İ
2. D iy a re : % 60 - 80 h a s ta d a b u lu n u r. D efekasyon sayısı d eğ işik tir. % 20 v a k ’a d a d a diy are b u lu n m a y a b ilir.
3. D iğer S em p to m lar: N orolojik b u lg u la r, te ta n i, k a n a m a ve k e m ik b u lg u la rı olur. H a s ta la rd a ; saçlard a a ğ a rm a , k ılla rd a a z a lm a , d e rid e pigm entasyon, çom ak p a rm a k , ateş olabilir.
S em tom ları özetleyen b ir h astalık ta ta n ı için y u k a rd a b e lirtile n m e- to d la r u y g ulanır ve tedaviye geçilir.
Çölyak Hastalığı: Ç o cu k lard a ve gen çlerde g ö rü le n m ala b so rb siy o n
tab lo su d u r. N a d ire n adölesans ve d a h a ileri y aşlar d a d a g ö rü le b ilir. E ti- yolojisinde gene bu ğ d ay ın glüteni ro l o y n a m a k ta d ır.
Bu hastalığın a k tif kronik ve la te n t fo rm ları v a rd ır ve A ,B ,0 + R h k a n g ru p la rın d a d a h a çok ra p o r edilm iştir. G lü te n in Ç ö ly ak h a s ta lığ ın daki biyokim yasal m ek an izm a ve sensitivitesi ta m a n la şılm a m ıştır. S o n senelerde im m ünolojik b ir m ek an izm an ın rol o y n a d ığ ı ileri s ü rü lm ü şd ü r.
M ikroskopik b u lg u la r je ju n u m d a d a h a ço k tu r. în te s tin a l v illu sle rd e küntleşm e m eyd an a gelir. M uk o zal b o rd e r’d a dejen erasy o n , p riz m a tik epitelin k übo id al şekle dönm esi, lam in a p ro p riy a d a öd em , h ü c re in filt- rasyonu olur. în te stin a l m ukoza h ü c re lerin d e enzim y e tm e zlik le ri o lu r. M esela A T P ’ase aktivitesi yok veya azalm ıştır. Y a ğ a b so rsiy o n u n d a k i bozukluk, şilom ikron form asy o n un d a b ozu k lu k ve in tra c e llu le r trig lise rit sentezinde yetersizlikle izah edilebilecektir.
K linik olarak bu h astalık ta diyareli g a ita tip ik m a la b so rp siy o n ta b lo - sundadır. K a rın d a şişkinlik ve zay ıfla m a v a rd ır.
Tropikal Suprue:
Etyolojisi bilinm eyen, ateşsiz, kron ik ve a ta k la r h a lin d e se y re d e n bir m alabsorbsiyon hastalığıdır. K linik y ö n d e n d iy are , ste a to re , d e ri bozukluğu ile karak terized ir. Ö zellikle bazı tro p ik ve s u p tro p ik b ö lg e le rd e endem iktir.
K linik T a b lo : H astalığ ın b u lu n d u ğ u s a fh a la rd a değişik o la ra k b u lun ur. Sinsi olarak başlayabilir, iştahsızlık, y o rg u n lu k , kilo k a y b ı,ish a l başlar. D iyare sayısı azdır. D iğer m alab so rpsiy on b u lg u la rı d a m e y d a n a gelmeye başlar. M esela cilt b u lg u ları, a ğ ız d a lezy o n lar, a n e m i g ibi. Z a yıflam a gittikçe belirgin b ir d u ru m alır.
L a b o ra tu v a r b u lg u la rın d a y u k a rd a k i ta b lo y u d esteklediğ i z a m a n tedavi ön p la n d a yer alır. B u n u n için de abso rpsiyon b o z u k lu ğ u neticesi eksik olan elem entler d ışard an verilir.
Folik asit, v itam in BIZ an tib iy otik gibi b u n u n d ışın d a n o n trr o p ik a l suprue d a bahsettiğim iz glutensiz d iet b u d u r u m d a rol o y n a m a z .
İN C E B A R SA K H A S T A L IK L A R I V E T E D A V İS İ 1 7 5
K A Y N A K L A R
1. P oulson, M . : G astroenterologic M edicine. P h iladelphia, 1969.
2. G ıeen , R .A . a n d W altaeger, E .E .: T h e Clinical Behavior of S prue, G astroenterology. 38, 399. 1960.
3. R u ffin , J .M . a n d T y o r, M .D .: S teatored in A dults. J . A m erican M ed. Ass 172, 2060, 1960.
4. Samloff, S .M ., Davis, J .S ., a n d Schenk, E .A .: A Clinical an d H istochem ical S tudy o f C cliac Disease Before a n d after a G lüten F ree Diet, G astroenterology. 47, 7, 1964.
