14
KÜLTÜR
kultur@cumhuriyet.com.trCumhuriyet Türkiyesi ’nin aydınlanmacılanndan Sabri Esat Siyavuşgil’irı 36. ölüm yıldönümü
Seçkinbir bilim ve sanat insanı
BÜLENT BERKOL (»)____________ Sabri Esat Siyavuşgil, Cumhuriyet
Türkiyesi’nin önde gelen aydınlanma- cılanndandır. Edebiyat, felsefe, psiko loji ve tiyatro çevirileri; şiirleri, ede biyat eleştirileri, gazete fıkraları, psi koloji yazılan ve tiyatroya yaptığı ku ramsal katkılanyla kültürümüze hizmet vermiş bulunan bu bilim ve sanat in sanımızı, ölümünün 36. yılında saygıy la anıyoruz.
Sabri Esat Siyavuşgil, 7 Kasım 1907’de İstanbul’da doğdu. Çocuklu ğu Antalya’da geçti, ilkokulu orada bi tirdi. Ortaöğrenimini Kadıköy Sulta nisi ile İstanbul Erkek Ilköğretmen Okulu ve istiklal Lisesi’nde yaptı.
1926’da girdiği İstanbul Hukuk Fa kültesi ’nden, 1928’de devlet yurtdışı sı navını kazanması nedeniyle aynldı. Gönderildiği Fransa’da Dijon ve Lyon üniversitelerinde okudu. Lyon Üniver sitesi Felsefe Bölümü’nü bitirdi. 1932’de yurda döndü ve Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü’ne stajyer felsefe öğretmeni olarak atandı.
1933 ’te İstanbul Üniversitesi Edebi yat Fakültesi eğitim ve psikoloji doçen ti, 1942’de de psikoloji profesörü olo- du. Psikoloji, eğitim bilimleri, Fransız dili ve edebiyatı kürsülerinde öğretim üyesi ve kürsü başkanı olarak çalıştı. Pedagoji Enstitüsü ile Yabancı Diller Okulu’nda müdür olarak görev yaptı. Gazetecilik Enstitüsü’nde “Halk Efkâ
rı” dersi verdi. 6 Ekim 1968’de, geçir
diği bir ameliyat sonucu öldü.
‘Odalar ve Sofalar'
Sabri Esat Siyavuşgil, yazı hayatına 1927’de Güneş ve Hayat dergilerinde yayımladığı şiirlerle başladı. Arkadaş ları Lütfü, Kenan Hulusi (Koray), Zi
ya Osman (Saba), Vasfı Mahir (Koca- türk), Cevdet Kudret (Solok), Yaşar Nabi (Nayır) ile birlikte 1928’de “Ye di Meşale” adıyla ortak bir şiir kitabı,
daha sonra da “Meşale” adıyla bir der gi çıkardılar. Sabri Esat Siyavuşgil bu nedenle Yedi Meşaleciler’den biridir.
&
*abri Esat
Siyavuşgil,
Fransızcadan
Türkçeye roman,
öykü, şiir, tiyatro ve
psikoloji yapıtlarını;
Türkçeden
Fransızcaya ise kendi
psikoloji
araştırmalarını ve
Sait Faik’in
öykülerini çevirdi.
Türkiye’de
Fransızcayı ve
Türkçeyi en iyi bilen,
konuşan, yazan ve
çevirenlerdendi.
1933 ’te tek şiir kitabı olan “Odalar ve
Sofalar”ı yayımlandı. “Senfoni” adlı şi
ir kitabını ise duyurmasına rağmen çı karmadı. Daha sonra şiirlerini Muhit ve Varlık dergilerinde yayımladı. 1936’da şiiri bıraktı. Şiiri bırakmasına rağmen roman, öykü ve şiir çevirile rini sürdürdü. Behçet Necatigil, “Eksp
resyonist bir ressam tutumuyla eşya ve görünüm tasvirlerinde yeni canlı şür- ler yazmıştır”; Mehmet Kaplan ise “...daima yeni, orijinal ve hayret verici olanı aralama” diyerek onun şiirini de
ğerlendirmektedir.
Sabri Esat Siyavuşgil, Fransızcadan Türkçeye roman, öykü, şiir, tiyatro ve psikoloji yapıtlarını; Türkçeden Fran- sızcaya ise kendi psikoloji araştırma larını ve Sait Faik’in öykülerini çevir di. Türkiye’de Fransızcayı ve Türkçe
yi en iyi bilen, konuşan, yazan ve çe virenlerdendi.
1940’ta kurulan Milli Eğitim Ba kanlığı Tercüme Bürosu’nun etkinlik lerine katılmış, çevirilerinin birçoğu M illi Eğitim Bakanlığı tarafından
“Dünya Edebiyatından Tercümeler”
dizisinde defalarca bastırılmıştır. Çe virileri bugün de aranan, nitelikli çe virilerdir.
Felsefe alanında Eflatundan “Phile-
bos” adlı diyalogu Türkçeye kazan
dırmıştır. Fransız şiirinden şu şairle rin şiirlerini çevirmiştir: Charles
d’Orleans, Francois Villon, Joachim du Belly, Paul Valery. Sabri Esat Siya
vuşgil çok sayıda roman, öykü ve ti yatro yapıtları ile tiyatro üstüne yazı lan yapıdan da Türkçeye çevirmiştir.
Andre Mouris’ten “Cephe
Sohbet-leri”, Jean Giono’dan “Tepe”, Alp- honse Daudet’den “Değirmenimden Mektuplar”, “Pazartesi Öyküleri”, Le- sage’den “Gil Blas”, Foortunat Strowsky’den “Tiyatro ve Bizler”, Vic tor Hugo’dan “Ruzy Blas”, Ander sen’den “Masallar” bunlardan bazda ndır. Tiyatro çevirileri içinde ise Ed- mond Rostand’dan çevirdiği “Cyrano de Bergerac” ayn bir yer tutar; Türki ye’de değişik yıllarda oynanan ve çok beğenilen bu yapıtın başansında Sab ri Esat Siyavuşgil’in yetkin çevirmen liğinin büyük payı vardır.
Sabri Esat Siyavuşgil bizde ilk psi koloji ve eğitim kitaplannı çevirenler dendir. Emest Mach, Jean Piaget, Alf red Binet, Albert Maiche’in çalışma- lannı Türkçeye çevirmiştir.
Sabri Esat Siyavuşgil Türkiye’de psi
koloji ile ilgili ilk araştırmalan yapan lardandır, bu alanlarda şu çalışmalan- nı yayımlamıştır: “İstanbul’da Kara
göz Karagöz’de İstanbul”, “Folklor ve Psikoloji”, “Mimiklerin Kavranılma sı Üzerine Bir Araştırma”, “Bugünün Psikolojisi İçinde Hafıza ve Hastalıkla rı”, “Psikoloji ve Edebiyat”, “Okuyu cu ve Roman”.
Fransızcaya çevirdikleri de şunlar dır: “Le problème psychologique de la
personalité üttéraire”, “Karagöz, son histoire, ses personnages, son esprit, mystique et satirique”, “L’âme turque â travers les nouvelles”, “Un point sur la carte”.
Tan ve Ulus gazetelerinde 1936- 1944 yıllan arasında edebiyat eleştiri leri yapmıştır. Behçet Necatigil, bu ya zıların kitaplaştmlmamasmı büyük ka yıp olarak nitelendirir.
Özgün katkılar
Sabri Esat Siyavuşgil’in 1948-1964 yıllan arasmda dönemin ünlü gazete lerinden Yeni Sabah’ta yayımladığı kö şe yazılan da önemlidir.
Bizde tiyatro kuramıyla ilgili ilk çe virileri yapanlardan biri de odur.
Sabri Esat Siyavuşgil, ülkemizde ilk uygulamalı psikoloji çalışmalanna da katkıda bulunm uştur. Bu katkı,
1950’lerde kurulan “İETT Psikoteknik LaboratuvarTdır. Sabri Esat Siyavuş-
gil’in; öğretim üyesi olarak eğitim bi limleri, psikoloji, Fransız dili ve ede biyatı alanlannda ve Gazetecilik Ens titüsü’nde verdiği dersler, öğrencilerin belleklerinden yıllarca silinmemiştir.
Sonuç;
Sabri Esat Siyavuşgil çalıştığı alan lara yaptığı özgün katkılanyla hep anı lacak seçkin bir bilim ve sanat insanı mızdır. Bu üretken bilim ve sanat in sanımızın çalışmaları değerlendiril meyi beklemektedir. (*)
(*) Yrd. Doç. Dr., Trakya Üniversite si Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü.
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
