PORTE AKADEMİK Müzik ve Dans Araştırmaları Dergisi/
Journal of Music and Dance Studies
Bahar / Spring 2018 Sayı / Volume: 17 Uluslararası Hakemli Süreli Yayın/ International Periodical
İTÜ TMDK Adına Sahibi/Registered Adnan Koç Genel Yayın Yönetmeni/ Executive Director Songül Karahasanoğlu Konuk Editör/ Guest Editor Ozan Baysal Editör / Editor Eray Cömert Günay Koçhan Flower Teknik Yönetmen/Technique Director Eray Cömert Yayın Kurulu / Editorial Board Belma Oğul Kurtişoğlu Eray Cömert Gonca Girgin Gözde Çolakoğlu Sarı Günay Koçhan Flower Ozan Baysal Songül Karahasanoğlu
Hakem Kurulu/Referees Ahmet Altınel
Arda Eden Ayşe Diriker Sipahi Belma Oğul Kurtişoğlu Burak Tamer
Cihan Işıkhan Deniz Tunçer Dilhan Konan Elif Damla Yavuz Fırat Kutluk Gonca Girgin Gökhan Deneç Günay Koçhan Flower İlke Boran
Merve Eken Küçükaksoy Oğuz Usman Onur Türkmen Ortaç Aydınoğlu Öcal Özbilgin Paul Whitehead Sertaç Kakı Sevilay Çınar
Şirin Karadeniz Güney Taylan Özdemir
Yazışma Adresi / Contact
İTÜ TMDK
İdari Bina, Maçka Kampüsü, 34657 Telefon: +90 212 248 90 87 Dahili: 119 Fax: +90 212 240 27 50
E-mail: porteakademik@itu.edu.tr Web: http://porteakademik.itu.edu.tr
Kapak ve İç Tasarım/Cover and Graphic Design
Cenkler Matbaacılık Amb. San. Tic. Ltd. Şti.
Baskı/Print Cenkler Matbaacılık www.cenkler.com PRINT ISSN : 2146-2453 ONLINE ISSN : 2619-9688 Bahar 2018
3
İÇİNDEKİLER/CONTENTS
Önsöz
5
Ozan BAYSAL
1980’lerden Günümüze Performans Pratiğinin Dönüşümü ve Etkileri:
Bağlama Çalgısında El İle (Tezenesiz) Çalma Tekniği 7
Faruk ÇALIŞKAN
Learning To Play Loud: A Study On Young Turkish Metal Performers
32
Hale Fulya ÇELİKEL
Leopold Godowsky’nin Frédéric Chopin’in Etütleri Üzerine
49
Yazdığı Etütlerin Yazım Tekniklerine Göre Orijinalleriyle
Örnekli Karşılaştırılması
Sıtkı Kandemir BASMACIOĞLU
Greap: An Interactive System for Gestural Manipulation of
64
Sonic Material Using a Leap Motion Device
Konstantinos VASILAKOS
Borrowing Tools From Video Game Industry To Create A
79
Virtual Reality Music Instrument: VRMine
Ozan SARIER, Can KARADOĞAN
Akordiyon ve Benzeri Armonikaların
90
Tarihsel Gelişimi Üzerine Bir İnceleme
Rauf KERİMOV
Musical Censorship and Repression in The Union of Soviet Composers:
106
Khrennikov Period
Zehra Ezgi KARA, Jülide GÜNDÜZ
ÇEVİRİYAZI:
Dârülelhân’in İstikbali
118
Mahmut Ragıp GAZİMİHAL
SPRING 2018
5
VOLUME 17
ÖNSÖZ
Ozan BAYSAL
Porte Akademik Müzik ve Dans Araştırmaları Dergisi’nin okumakta olduğunuz 17. Sayısı tarihsel incelemelerden müzik analizine, alan araştırmalarından enstrüman tasarımlarına kadar, müzikolojinin farklı alt alanlarında hazırlanmış yedi makale içeriyor.
Faruk Çalışkan “1980’lerden Günümüze Performans Pratiğinin Dönüşümü ve Etkileri: Bağlama Çalgısında El ile (Tezenesiz) Çalma Tekniği” başlıklı çalışmasında, bağlamanın kentli bir kimlik kazanma sürecine değinirken, icracıların bireysellik arayışlarında el ile çalma tekniğine -icra ve gösterim açısından- nasıl şekil verdiklerini inceliyor. Çalışkan; beste, düzenleme, notasyon ve icraya yansıyan bu dönüşümleri aynı zamanda kendi tasarladığı “Dönüşüm Çemberi” modeli ile değerlendiriyor.
Hale Fulya Çelikel’in “Learning To Play Loud: A Study On Young Turkish Metal Performers” adlı makalesi, Türkiye’deki genç metal müzisyenlerinin, başta müzik eğitimi olmak üzere, müzisyen olma süreçleri hakkında yazarın yaptığı “çevrimiçi” alan araştırması sonuçlarını sunuyor. Çalışma, netnografi yöntemini kullanışı ve sanal ortamlardan topladığı muhtelif bilgilerle, içinde yaşadığımız dönemi not etmesi açısından gelecekte referans çalışmalar arasında yer alma potansiyeli taşıyor.
Dergimizin bu sayısındaki makalelerden ikisi ses-işleme ve bilişim teknolojileri kullanılarak üretilen iki farklı müzikal enstrüman tasarımı hakkında… Konstantinos Vasilakos, “Greap: An Interactive System for Gestural Manipulation of Sonic Material Using a Leap Motion Device” makalesi ile canlı performanslarda beden hareketlerini müzikal materyallere dönüştürmek için tasarladığı Greap arayüzünü ve bu arayüz yardımıyla bestelediği çalışmasını; Ozan Sarıer ve Can Karadoğan ise, “Borrowing Tools From Video Game Industry To Create A Virtual Reality Music Instrument: Vrmine” başlıklı çalışmaları ile Vrmine adlı sanal enstrümanlarını tanıtıyor. Her iki makalede de Leon Theremin’in 1920’lerde icat ettiği enstrümandaki fikirsel temelin günümüz teknolojileri ve farklı yaklaşımlar kullanılarak ulaşabileceği çeşitli müzikal açılımları görmek mümkün.
“Akordiyon ve Benzeri Armonikaların Tarihsel Gelişimi Üzerine Bir İnceleme” başlıklı makalesi ile Rauf Kerimov, armonika enstrüman ailesine tarihsel ve teknik açıdan yaklaşımı ile bu alanda yazılmış Türkçe kaynaklara katkı sağlayacağını düşündüğümüz nitelikte bir çalışma sunuyor.
Sıtkı Kandemir Basmacıoğlu, “Leopold Godowsky’nin Frédéric Chopin’in Etütleri Üzerine Yazdığı Etütlerin Yazım Tekniklerine Göre Orijinalleriyle Örnekli Karşılaştırılması” başlıklı makalesi ile Polonya asıllı Amerikalı bestecinin beş farklı yeniden yazım tekniğini irdeleyerek “asıl” ve “taklit” arasında karşılaştırmalı analizler sunuyor. Çalışma aynı zamanda, bu karşılaştırmalar üzerinden Godowsky’nin gerek piyano gerekse besteleme tekniği üzerinde önemli değerlendirmeler içeriyor. Zehra Ezgi Kara ve Jülide Gündüz 1930’lu yıllardan itibaren Sovyetler Birliği’nde resmi estetik olarak kabul edilen “sosyalist gerçekçilik”in, Sovyet bestecileri ve müzikleri üzerindeki
SAYI 17
yansımalarını “Musical Censorship And Repression In The Union of Soviet Composers: Khrennikov Period” başlıklı çalışmalarında, Tikhon Khrennikov dönemindeki müzik politikaları ve 1948 ile 1979 tarihli kararnameleri çerçevesinden inceliyor. Çalışma, “gerçeği” tasvir etmeyen şairin şehirden “kovulması” gerektiği savının, kendi ideolojisi dışında bir gerçeklik kabul etmeyen devlet mekanizmaları tarafından desteklendiğinde ulaştığı baskıcı boyutları ve bunun olumsuz etkilerini Khrennikov dönemi örneği ile ele almakta…
Porte Akademik’in bu sayısında bir de çeviriyazı var. Celal Volkan Kaya, Mahmut Ragıp Gazimihal’in 1924 yılında Berlin’deki Stern Konservatuarı’nda öğrenciyken Akşam gazetesine gönderdiği yazılarından birininin çeviriyazısını ve sadeleştirilmiş metnini ilgilileriyle buluşturmakta… Gazimihal makalede, Dârülelhân’a öğrenci kabulünde izlenmesi gereken yolu Avrupa’daki gözlemlerinden yola çıkarak anlatmakta…
Bu sayının yayınlanma süreci sırasında bilim dünyası gündeminin önemli başlıklarından biri “yağmacı/sömürgeci” dergicilik (predatory journalism) konusu idi. İnternet teknolojilerinin gelişmesine paralel olarak genişleyen e-dergi alanı ve akademi üzerinde gitgide artan üretim baskısı birlikteliğinden çıkan sonuçlardan biri de her geçen gün daha fazla karşılaştığımız ve bazıları ücretsiz olarak, bazıları ise belirli bir ücret karşılığında, “hızlı bir hakem süreci” ile tez zamanda “uluslararası” (ve “disiplinlerarası”) yayınlar vadeden dergiler. Pek tabii ki yazarlar çalışmalarının çabuk bir zamanda yayınlanmasını, herkesin ulaşabileceği açık ve ücretsiz erişime sahip olmasını ve bu sayede geniş bir yayılıma sahip olmayı daha tercih edilebilir bulabiliyor. Ancak bu tercih, uzun dönemde bilim dünyası adına riskler de barındırıyor. Zira nasıl bir hakem değerlendirme sürecinden geçtiği belli olmayan, bazılarında gerek kullanılan kaynak, bilgi ve yöntemlerde gerekse ulaşılan sonuçlarda ciddi sıkıntılar taşıdığı gözlemlenen bu yayınlar, bir yandan veri tabanlarını niteliksiz araştırmalarla “şişiriyor”; bir yandan da bilginin “gerçekliği”ni kirletiyor. Bu durumun en büyük mağdurları ise; ilk olarak, bilgi arayışındaki okuyucular; ikinci olarak da, okuyucular arasında gitgide kötü bir üne sahip olmaya başlayan bu “yağmacı” dergilerde gerçekten titiz bir çalışma ile yayın yapmış samimi araştırmacılar... Başka bir deyişle, bilimin “hızlı” ilerlemesi adına yaptığımız bazı tercihlerle, bilim insanları olarak istemeden de olsa zararı en çok kendi kendimize verebiliyoruz.
Porte Akademik, yayın hayatındaki 8. yılına akademik dergiciliğinin içinde bulunduğu bu atmosferde giriyor. Bu yüzden her aşamasını titizlikle ele aldığımız yayınlanma sürecinin uzayabildiği durumları dergimize çalışmalarını gönderen araştırmacıların anlayışla karşılamalarını bekliyoruz.
