http://stgbd.selcuk.edu.tr/stgbd Selçuk Üniversitesi
Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 26 (4): (2012) 55-59
ISSN:1309-0550
Akkaraman Koyunlarda Bazı Üreme Davranışları Ali KARABACAK1, Uğur ZÜLKADİR2, Mehmet AKÖZ1 1Selçuk Üniversitesi, Karapınar Aydoğanlar MYO, Konya/Türkiye 2Selçuk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Konya/Türkiye
(Geliş Tarihi: 20.12.2011, Kabul Tarihi: 26.09.2012) Özet
Bu çalışmada Konya ili Altınekin ilçesinde özel bir koyunculuk işletmesinde yetiştirilen Akkaraman ırkı koyunların üreme ile ilgili bazı verileri değerlendirilmiştir. Bu amaçla, koyunların doğum saatleri, ikizlik-tekizlik oranları, kuzu cinsiyeti ve ana-nın doğum sayısı incelenmiştir. Araştırmada kuzu cinsiyetinin, doğum tipinin ve anaana-nın doğum sayısıana-nın doğumların gün içindeki dağılımına ait etkileri araştırılmıştır. 2008 yılında meydana gelen doğumların % 21.85’i ikiz, % 78.15‘i tekiz olarak gerçekleşmiştir. Cinsiyet oranı % 55.46 erkek, % 44.54 dişi olarak gerçekleşmiştir. Genel olarak, kuzu doğumlarının yoğun olarak (% 30.25’i) 10:01-16:00 ve (% 27.73’ü) 04:01-10:00 saatleri arasında gerçekleştiği görülmektedir. Doğum zamanı üzerine doğum tipinin etkisi önemli (P<0.05), kuzu cinsiyeti ve ananın doğum sayısının etkisi ise önemsiz bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Akkaraman, doğum saati, cinsiyet, doğum tipi
Some Reproductive Behavior of Akkaraman Sheep
Abstract
In this study, the some reproductive data of Akkaraman sheep raised a special farm in the Altinekin province of Konya were evaluated. For this purpose, giving birth time of ewe during the day, single birth and twin birth ratio, lamb sex and number of birth of sheep were examined. In this research, the effect of lamb sex, birth type and parturition number of ewe on distribu-tion of giving birth time of ewe during the day were investigated. Single and twin birth ratios in this farm in 2008 were found as 78.15% and 21.85%, respectively. Sex ratio was found to be 55.46% male and 44.54% female, respectively. Generally, 30.25% of lambs birth occurred most intense between the hours of 10:01 to 16:00, 27.73% between the hours of 04:01 to 10:00. The effect of birth time on the time of birth during the day was significant (P <0.05), lamb sex and parturition number of ewe not significant.
Key words: Akkaraman, Birth time, Sex, Birth type
Giriş
Koyunlar evcil hayvanlar içerisinde sayı ve üretim açısından önemli bir yere sahiptir. Koyun davranışla-rının belirlenmesi yetiştirici açısından üretim, bakım ve yönetimle ilgili konularda başarı kazanmada önem-li avantajlar sağlar. Koyun yetiştiriciönem-liğinde en temel amaçlardan birisi yüksek yaşama gücü ve döl verimine sahip hayvanlar elde etmektir. Bu sebeple koyunlarda üreme davranışlarının bilinmesi ya da önceden tahmin edilebilmesi verimliliğin artırılmasında önem kazan-maktadır.
İnsanlar hayvanların verimini artırmak için çok uzun yıllardan beri sosyal davranışları seleksiyon kriteri olarak kullanmışlardır (Shacleton ve Shank, 1984). Hayvanlar çevre faktörlerindeki değişmelere uyum sağlayarak buna uygun davranışlar geliştirmek-tedirler. Bu sebeple, hayvan davranışlarını anlayabil-mek için davranışları etkileyen çevre faktörlerini ve davranışın işlevinin iyi bilinmesi gerekmektedir (De-mirören, 2002).
Ünal ve Akçapınar (1994) koyunlarda doğumların günün belirli saatlerinde kümeleştiğini, özellikle gü-nün sessiz saatlerini tercih ettiklerini bildirmektedirler.
Hudgens ve ark. (1986) Amerika Birleşik Devlet-lerinde yaptıkları bir araştırmada doğumların % 22.1’inin 03-07 saatleri arasında % 22.5’inin ise 15-19 saatleri arasında meydana geldiğini bildirmişlerdir. Alexander (1993) ise Avutralya merinoslarında yaptı-ğı çalışmada yine doğumların gün içerisinde kümeleş-tiğini bildirmiş ve kümeleşmeye sebep olan çevresel tetikleyicilerin olabileceğini ve bunların araştırılması gerektiğine işaret etmiştir.
Koyun ırklarının birçoğu mevsimsel poliöstrik hayvanlardır. Östrüs sezonu, sonbaharda başlamakta ve kışa kadar devam etmektedir. Östrüs sezonu günle-rin uzunluğu, gün ışığı miktarı ve yoğunluğu ile ilişki-lidir. Folliküler aktivite ve ovulasyon oranları sezon sonuna doğru azalırken, ırk özellikleri, besleme ve hayvanların yaşı gibi diğer faktörler östrüs siklusunun başlamasında ve siklus süresinde etkili olmaktadır. Bu
faktörlerin etkileri araştırılmasına rağmen lokal ırkla-rın ve bunlaırkla-rın melezlerinin özellikleri yeterince bi-linmemektedir (Ataman ve ark. 2009).
Bu çalışmada, Akkaraman ırkı koyunlarda doğum saatleri, ikizlik-tekizlik oranları, kuzu cinsiyeti ve ananın doğum sayısının, doğumların gün içindeki dağılımlarına etkileri incelenmiştir.
Materyal ve Yöntem
Araştırmanın hayvan materyalini Konya ili Altıne-kin ilçesinde bulunan özel bir işletmede yetiştirilen Akkaraman ırkı koyunlar oluşturmaktadır. Çalışmada, işletmede yetiştirilen 106 hayvana ait özelliklerden ananın doğum sayısı (1,3,4,5,6), doğum tipi (tekiz=1, ikiz=2), kuzuların cinsiyeti (erkek=1, dişi=2) ve do-ğumların gün içerisindeki dağılımlarına ait veriler değerlendirilmiştir.
Mer’a da otlayan koyunlar, Eylül-Ekim aylarında koç katımına tabi tutulmuş olup, Şubat-Mart aylarında doğumlar gerçekleşmiştir. Doğumların gün içerisinde-ki dağılımlarına ilişiçerisinde-kin verilerin değerlendirilmesi amacıyla, bir gün altışar saatlik 4 eşit dilime bölün-müştür. Zaman dilimleri 22:01-04:00=1, 04:01-10:00 =2, 10:01-16:00=3 ve 16:01-22:00=4 şeklinde ayar-lanmıştır.
Kuzulama döneminde ağılda barındırılan sürü, gündüz saatlerinde saat başı, gece saatlerinde iki saatte bir gözlenmiştir. Doğumda kuzuların cinsiyeti, ikizlik-tekizlik durumları, doğum yapan anaların doğum sayıları ve doğum saatleri tespit edilerek kaydedilmiş-tir. Ayrıca bu dönemde barınakta olan sürüye sabah ve akşam iki öğün olmak üzere yemleme yapılmıştır. Hayvanlara kaba yem olarak buğday samanı, kesif yem olarak arpa ezmesi, mısır ezmesi ve pamuk to-humu küspesi pancar posasına karıştırılarak verilmiş-tir.
Verilerin istatistik analizinde Minitap (14) paket programdan faydalanılarak χ2 analizi yapılmıştır.
Bulgular ve Tartışma
İşletmedeki 106 koyuna ait veriler değerlendiril-miş, kuzu doğumlarının günün farklı zamanlarına dağılımı, kuzuların cinsiyeti, koyunların doğum sayısı ve doğum tipi incelenmiş ve tablo 1’de özetlenmiştir. Buna göre, en yüksek kuzu doğum oranı (% 30.25) 3. zaman dilimine yoğunlaşırken bunu sırasıyla % 27.73, % 23.53, % 18.49 oranlarla 2., 1. ve 4. zaman dilimle-rindeki doğumlar takip etmiştir. Cinsiyet dağılımı bakımından kuzuların % 55.46‘sı erkek, % 44.54’ü dişi olmuştur. Koyunların doğum sayısı bakımından en yüksek değer 35 baş ile 3. doğumunu yapanlar olurken, en az doğum sayısı 5 baş ile 6. doğumunu yapanlarda gerçekleşmiştir. Birinci doğumunu yapan koyunlarda doğumların tamamı tekiz olurken, üçüncü, dördüncü, beşinci ve altıncı doğumlarını yapan
koyun-ların kendi grupkoyun-larındaki ikizlik oranları sırasıyla % 17.14, % 13.04, % 18.18 ve % 40 olarak gerçekleş-miştir. Ayrıca birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü doğum zamanlarındaki ikizlik oranları ise aynı sırayla % 7.69, % 6.45, % 12.50 ve % 29.41 olarak bulun-muştur. Doğum tipi incelendiğinde ise kuzuların % 78.15’i tekiz , % 21.85’i ikiz olarak doğmuştur.
Kuzu Cinsiyetinin Doğum Tipine Göre Dağılımı
Tekiz doğan kuzuların 55’i erkek, 38’i dişi olur-ken, ikiz doğan kuzulardan 11’i erkek 15 tanesi de dişi doğmuştur. Yapılan χ2 analizinde, doğum tipine göre cinsiyetin dağılımı önemsiz bulunmuştur. Kuzu cinsi-yetinin doğum tipine göre dağılımı tablo 2’de veril-miştir.
Özçalık (2010) Akkaraman ırkı koyunlarda yaptığı çalışmada ikizlik oranını % 8, cinsiyet dağılımını ise erkek ve dişi kuzular için yaklaşık % 50 olarak bil-dirmiştir. Ülker ve ark. (2004) Karakaş ve Norduz koyunlarında yaptıkları bir çalışmada ikizlik oranını %16 ve %11 olarak tespit etmişlerdir. Çolakoğlu ve Özbeyaz (1999) ise Akkaraman ve Malyaırkı koyun-larda yaptıkları çalışmada ikizlik oranını yaklaşık olarak % 29 – 43, cinsiyet dağılımını ise erkek ve dişilerde sırasıyla % 48 ve 52 olarak bildirmişlerdir. Mevcut çalışmada tespit edilen % 21.85’lik ikizlik oranı Özçalık (2010) ve Ülker ve ark. (2004)’ün de-ğerlerinden yüksek, Çolakoğlu ve Özbeyaz (1999)’ın bildirdiği değerden daha düşük bulunmuştur.
Kuzu Cinsiyetinin Doğum Zamanına Göre Dağılımı
Kuzu cinsiyetinin günün farklı zamanlarındaki da-ğılımına ilişkin yapılan χ2 testi sonuçlarına göre erkek ve dişi kuzuların doğumlarının günün farklı saatlerine dağılımı önemsiz bulunmuştur. Bununla birlikte do-ğumların % 58’i gündüz saatlerine denk gelen 2. ve 3. doğum zamanlarında gerçekleşmiştir. Kuzu cinsiyeti-nin farklı zaman dilimlerine dağılımına ait değerler tablo 3’te verilmiştir.
Erkek kuzuların 41’i (% 62.12), dişi kuzuların 28’i (% 52.80) tüm kuzuların ise yaklaşık % 58’i gündüz saatlerine denk gelen 2. ve 3. zaman aralığında doğar-ken, her iki cinsiyetteki kuzularda 1. ve 4. zaman aralığındaki akşam ve gece saatlerinde doğumlar sıra-sıyla % 37.88 ve 47.20 olarak bulunmuştur. Özçalık (2010) Akkaraman ırkı koyunlarda yaptığı çalışmada erkek kuzuların % 54.5’inin, dişilerin % 52.0’sinin, tüm kuzuların ise % 53.12’sinin 16:01 ila 04:00 saat-leri arasında (akşam ve gece saatsaat-leri) doğduğunu bil-dirmiştir. Mevcut çalışmada elde edilen oranlarla Özçalık (2010)’ın bildirdiği oranlar arasında farklılık bulunmaktadır. Ünal ve Akçapınar (1994) doğumların genellikle sessizliğin hâkim olduğu saatlerde olduğu-nu bildirmekte olup, mevcut araştırmadaki bulgular doğumların gündüz saatlerinde yoğunlaştığını göster-mektedir.
Tablo 1. Kuzu doğumlarının günün farklı zamanlarına dağılımı, cinsiyet, koyunun doğum sayısı ve doğum tipine göre kuzu oranları (%)
Doğum Zamanı Doğuran Koyun Sayısı N Doğum sayılarındaki ikizlik oranları (%) Kuzular N %
1 (22:01-04:00) 26 7.69 28 23.53 2 (04:01-10:00) 31 6.45 33 27.73 3 (10:01-16:00) 32 12.50 36 30.25 4 (16:01-22:00) 17 29.41 22 18.49 Cinsiyet (Erkek) 66 55.46 (Dişi) 53 44.54
Koyunun Doğum Sayısı
1 32 0.00 32 26.89 3 35 17.14 41 34.45 4 23 13.04 26 21.85 5 11 18.18 13 10.92 6 5 40.00 7 5.88 Doğum Tipi (Tekiz) 93 0.00 93 78.15 (İkiz) 13 100.00 26 21.85
Tablo 2. Doğum tipine göre kuzu cinsiyetinin dağılımı
Cinsiyet
Doğum Tipi
Tekiz İkiz
Toplam
Gözlenen Beklenen Gözlenen Beklenen
Erkek 55 (%59.14) 51.58 11 (%42.30) 14.42 66 (%55.46)
Dişi 38 (%40.86) 41.42 15 (%57.70) 11.58 53 (%44.54)
Toplam 93 93 26 26 119
χ2= 2.320; DF = 1; P-değeri = 0.128
Tablo 3. Kuzu cinsiyetinin günün farklı saatlerine dağılımı
Doğum Zamanı Erkek Dişi Toplam
Gözlenen Beklenen Gözlenen Beklenen
1 (22:01-04:00) 13 (%19.7) 15.53 15 (%28.3) 12.47 28 (%23.5) 2 (04:01-10:00) 20 (%30.3) 18.30 13 (%24.5) 14.70 33 (%27.7) 3 (10:01-16:00) 21 (%31.8) 19.97 15 (%28.3) 16.03 36 (%30.3) 4 (16:01-22:00) 12 (%18.2) 12.20 10 (%18.9) 9.80 22 (%18.5) Toplam 66 66 53 53 119 χ2=1.403; DF = 3; P-değeri = 0.705
Doğum Tipinin Doğum Zamanına Göre Dağılımı
Doğum tipinin farklı zamanlara dağılımına ilişkin yapılan χ2 testi sonuçlarına göre tekiz ve ikiz kuzu doğumlarının günün farklı saatlerine dağılımı istatistik olarak önemli bulunmuştur (P<0.05). Tekiz doğumlar daha çok 2. ve 4. zaman dilimine yoğunlaşırken, ikiz doğumların önemli bir kısmı 3. ve 4. zaman dilimle-rinde gerçekleşmiştir. Doğum tipinin doğum zamanla-rına göre dağılımı Tablo 4’te verilmiştir.
Araştırmada tekiz doğumların çoğu 29 (% 31) ku-zu ile 2. zaman diliminde ve 24 (% 25.8) kuku-zu ile 1. zaman diliminde, ikiz doğumların önemli bir kısmı
ise 10 (% 38.5) kuzu ile 4. ve 8 (% 30.7) kuzu ile 3. zaman diliminde gerçekleşmiştir. Özçalık (2010) Ak-karaman ırkı koyunlarda yaptığı çalışmada tekiz ve ikiz doğumların daha çok 04:01-10:00 ve 16:01-22:00 saatleri arasındaki zaman dilimlerinde yoğunlaştığını ancak bunun istatistikî olarak önemsiz olduğunu bil-dirmiştir. Younis ve El-Gaboury (1978) İvesi koyunla-rında, Aleksiev (2007) Danube koyunlakoyunla-rında, Aköz ve ark. (2011) Saanen keçilerinde, Romano ve Piaggio (1999) Nubya keçilerinde yaptıkları çalışmada doğum tipinin doğum zamanı üzerinde etkisinin olmadığını bildirmişlerdir. Mevcut çalışmada doğum tipinin farklı
zamanlara dağılımı istatistik olarak önemli bulunmuş olup, bildirilen bu literatürlerle uyumsuzdur.
Koyunun Doğum Sayısının Doğum Zamanına Göre Dağılımı
Koyunların doğum sayısının farklı zaman dilimle-rine dağılımına ilişkin yapılan χ2 testi sonuçlarına göre, doğum sayısına göre kuzu doğumlarının günün farklı saatlerine dağılımı P<0.05 seviyesinde önemli bulunmuştur. Doğum sayısının doğum zamanlarına göre dağılımı Tablo 5’te verilmiştir.
Tablo 4. Doğum tipinin doğum zamanlarına göre dağılımı
Doğum Zamanı Tekiz İkiz Toplam
Gözlenen Beklenen Gözlenen Beklenen
1 (22:01-04:00) 24 (%25.8) 21.88 4 (%15.4) 6.12 28 (%23.5) 2 (04:01-10:00) 29 (%31.2) 25.79 4 (%15.4) 7.21 33 (%27.7) 3 (10:01-16:00) 28 (%30.1) 28.13 8 (%30.8) 7.87 36 (%30.3) 4 (16:01-22:00) 12 (%12.9) 17.19 10 (%38.5) 4.81 22 (%18.5) Toplam 93 93 26 26 119 χ2= 9.149; DF = 3; P-değeri = 0.027
Tablo 5. Koyunun doğum sayısının doğum zamanlarına göre dağılımı
Koyunun Doğum Sayısı Doğum Zamanı Toplam 1 (22:01-04:00) 2 (04:01-10:00) 3 (10:01-16:00) 4 (16:01-22:00)
Gözl. Bekl. Gözl. Bekl. Gözl. Bekl. Gözl. Bekl.
1 9 7.529 14 8.874 8 9.681 1 5.916 32 3 10 9.647 8 11.374 15 12.403 8 7.580 41 4 7 6.118 7 7.210 4 7.866 8 4.807 26 5 1 3.05 4 3.605 5 3.933 3 2.403 13 6 1 1.647 0 1.941 4 2.118 2 1.294 7 Toplam 28 28 33 33 36 36 22 22 119 χ2=23.403; DF = 12; P-değeri = 0.024
Tablo 6. Doğum tipinin koyunların doğum sayısına göre dağılımı
Koyunun Doğum Sayısı
Doğum Tipi
Toplam
Tekiz İkiz
Gözlenen Beklenen Gözlenen Beklenen
1 32 (%34.4) 26.89 0 (%0.0) 0 32 (%26.9) 3 29 (%31.2) 32.04 12 (%46.2) 8.96 41 (%34.5) 4 20 (%21.5) 20.32 6 (%23.1) 5.68 26 (%21.9) 5 9 (%9.7) 10.16 4 (%15.4) 2.84 13 (%10.9) 6 3 (%3.2) 5.47 4 (%15.4) 1.53 7 (%5.8) Toplam 93 93 26 26 119 χ2 = 21.675; DF = 4; P-değeri = 0.000
Çalışmada, ilk doğumunu yapan 32 koyundan 14’ü 04:01-10:00, üçüncü doğumunu yapan 41 koyundan 15’i, beşinci doğumunu yapan 13 koyundan 5’i, altıncı doğumunu yapan 7 koyundan 4’ü 10:01-16:00, dör-düncü doğumunu yapan 26 koyundan 8 ‘i ise 16:01-22:00 saatleri arasındaki zaman diliminde en yüksek oranda doğum yapmışlardır. Özçalık (2010) Akkara-man ırkı koyunlarda yaptığı çalışmada, ilk doğumunu yapan koyunlarda en fazla doğumun 10:00-16:00, ikinci ve üçüncü doğumunu yapan koyunlarda 16:00-22:00, dört-beş ve altıncı doğumunu yapan koyunlarda
ise doğumların 04:00-10:00 zaman aralığında gerçek-leştiğini bildirmiştir. Ayrıca, Özdemir ve Altın (2007) Karya tipi koyunlarda yaptıkları bir çalışmada doğum sayısının doğum süresini (doğumun hazırlık aşaması-gerçekleşmesi) etkilemediğini bildirmişlerdir.
Doğum Tipinin Koyunların Doğum Sayısına Göre Dağılımı
Doğum tipinin koyunların doğum sayısına göre dağılımı istatistiksel olarak çok önemli bulunmuştur
(P<0.01). Doğum tipinin koyunların doğum sayısına göre dağılımı tablo 6’da verilmiştir.
Çalışmada ilk doğumunu yapan 32 koyunun ta-mamı tekiz, üçüncü doğumunu yapan 35 koyundan 29’u tekiz, 6’sı ikiz, dördüncü doğumunu yapan 23 koyundan 20’si tekiz, 3’ü ikiz, beşinci doğumunu yapan 11 koyundan 9’u tekiz, 2’si ikiz ve altıncı do-ğumunu yapan 5 koyundan 3’ü tekiz, 2’si ikiz doğum yapmışlardır. Doğum sayısının doğum tipine etkisi incelendiğinde ilk doğumunu yapan koyunların hiç ikiz doğum yapmadığı, en yüksek ikizlik % 40’lık oranla altıncı doğumunu yapan koyunlarda gerçekleş-tiği görülmüştür. Kaymakçı ve Sönmez (1992) koyun-larda ikizlik oranını 4. ve 5. doğumlarda en yüksek seviyeye ulaştığını, sonraki doğumlarda bu oranın azalmaya başladığını ancak ikizlik oranında koç etki-sinin de önemli olduğunu bildirmişlerdir. % 40 ile en yüksek ikizlik oranının 6. doğumunu yapan koyunlar-da görülmesi 6. doğumunu yapan hayvan sayısının azlığı ve doğurgan koyunların sürüde tutulması ile izah edilebilir. Üçüncü, dördüncü ve beşinci doğumu-nu yapan koyunlarda ikizlik oranları sırasıyla % 17, 13 ve 18 olup benzerlik göstermektedir.
Sonuç
Sonuç olarak, araştırmada incelenen özelliklerden doğum tipinin doğumların gün içerisindeki dağılımı, koyunun doğum sayısının doğumların gün içerisindeki dağılımları üzerine etkileri önemli (P<0.05), doğum tipinin koyunun doğum sayısı üzerine etkisi ise çok önemli (P<0.01) bulunmuştur.
Doğumların %58’i gündüz saatlerinde gerçekleşir-ken, %42’si akşam ve gece saatlerinde meydana gel-miştir. İncelenen sürüde ikizlik oranı %21.85 olarak tespit edilmiştir. Doğumu gerçekleşen erkek kuzuların % 61’i, dişi kuzuların %53’ü gündüz saatlerinde; erkeklerin %39’u, dişilerin ise %47’si gece saatlerinde doğmuştur. Tekiz doğan kuzuların %59.14’ü erkek, %40.86’sı dişi; ikiz doğan kuzuların %42.3’ü erkek, %57.7’i dişi olarak doğmuştur.
Bu sonuçlara göre kuzuların önemli bir kısmı gün-düz saatlerinde doğmuş olmasına rağmen gece saatle-rinde doğanların oranı da küçümsenemeyecek seviye-dedir. Bu nedenle yetiştiricilerin doğumları gece saat-lerinde de takip etmeleri ile kuzulardaki ölüm oranları azaltılabilecektir. Ayrıca kuzulama dönemlerinde mer’aya çıkan sürülerde doğumu yaklaşan hayvanlar takip edilerek işletmede bırakılmaları doğumun daha sağlıklı geçmesini sağlayacaktır. Farklı ırklarda kuzu-lama saatleri farklı zaman dilimlerinde gerçekleşmek-tedir. Bu nedenle üreticilerin yetiştirdikleri ırkların doğum davranışlarını bilmesi doğumla ilgili problem-lerin önlenmesi açısından önem taşımaktadır.
Kaynaklar
Aleksiev, Y. 2007. Diurnal Distribution of the Time of Parturition in the Danube Fine Wool Breed of Sheep. Bulg. J. Agric. Sci., 13: 723-728.
Alexander, G. 1993. The Timing of Birth in Grazing Merino Sheep. Aust. J. Exp. Agric., 33; 557-560. Ataman, M.B., Aköz, M., Fındık, M., Saban, E. 2009.
Geçiş Dönemi Başındaki Akkaraman Melezi Ko-yunlarda Farklı Dozda Flourogestene Acetate, Norgestomet ve PGF2α ile Senkronize Östrüslerin Uyarılması, Kafkas Univ. Vet. Fak. Derg., 15(5): 801-805.
Çolakoğlu, N., ve Özbeyaz, C. 1999. Akkaraman ve Malya Koyunlarının Bazı Verim Özelliklerinin Karşılaştırılması. Tr. J. of Veterinary Animal
Sci-ences, 23, 351-360.
Demirören, E. 2002. Hayvan Davranışları. Ege Üniv.
Zir. Fak. Yay. No: 457. 278, Bornova, İzmir.
Hudgens, R.E., Albright, J.L., Penningion, J.A., 1986. Influence of Feeding Time and Diet on Time of Parturition in Multiparous Ewes. J Anim Sci, 63:1036-1040.
Kaymakçı, M., Sönmez, R., 1992. Koyun Yetiştiricili-ği. Hasat Yayıncılık, Hayvancılık Serisi 3, s:405. Özçalık, O., 2010. Akkaraman Koyunlarda
Doğumla-rın Gün İçerisindeki Dağılımı. Selçuk Üniversitesi
Fen Bil. Enst., Yüksek Lisans Tezi, KONYA.
Özdemir, S., ve Altın, T,. 2010. Karya Tipi Koyunlar-da Doğum ve Doğum Sonrası Erken Dönemde Analık Davranışları. Hayv. Üretim, 48 (1): 14-20. Romano, J.E. and Piaggio, J., 1999. Time of
Partura-tion In Nubian Goats. Departmento de Fisilogia
Facultad de Veterinaria, Lasplaces 155011600
Montevideo, Uruguay.
Shacleton, D.M. ve Shank, C.C., 1984. A Review of the Social Behavior of Feral and Wild Sheep and Goats. Journal of Animal Science, 58(2):500-509. Ülker, H., Gökdal, Ö, Aygün, T. ve Karakuş, F., 2004.
Karakaş ve Norduz Koyunlarının Temel Üreme Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması. Yüzüncü
yıl üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 14 (1): 59-63.
Ünal, N., ve Akçapınar, H., 1994. Koyunlarda Davra-nış. Hayvancılık Araş. Derg., 4 (2): 113-123. Younis, A. A., Gaboury, L. A. H., 1978. On the
Diur-nal Variation in the Lambing and Time for Placen-ta Expulsion in Awasi Ewes. J. Agric. Sci., 91(7): 57- 60.
