ORTODONTøK TEDAVø ÖNCESø HASTALARIN AöIZ
HøJYENLERøNøN DEöERLENDøRøLMESø
Oral Hygiene Evaluation Of The Patients Before Orthodontic Treatment
Dr. Dt. Fatma BÖKE* Dt. Ça÷rÕ GAZøOöLU**
Prof. Dr. Sevil AKKAYA** Prof. Dr. Murat AKKAYA*
ÖZET
Amaç: Bu çalÕúmada e÷itim amacÕyla ortodonti kliniklerinde tedaviye alÕnan hastalarÕn tedavi öncesi periodontal sa÷lÕ÷ÕnÕn maksimum olmasÕnÕn ne kadar gözetildi÷inin retrospektif olarak de÷erlendirilmesi hedeflenmiútir.
Bireyler ve Yöntem: ÇalÕúmada Gazi Üniversitesi Diú Hekimli÷i Fakültesi Ortodonti Anabilim DalÕ’nda doktora e÷itimine devam eden diú hekimleri tarafÕndan sabit tedavi uygulanan 250 hastaya ait tedavi baúlangÕcÕ veriler incelenmiútir. Dahil edilen hastalarda 2. ve 3. molar diúler hariç tüm diúler 3 bölüme ayrÕlarak mesial, bukkal ve distal yüzeylerindeki gözle görülebilir plak ve enflamasyon ile bukkal yüzeylerindeki diúeti çekilmesi varlÕ÷Õ veya yoklu÷u a÷Õz içi klinik foto÷raf aracÕlÕ÷Õ ile de÷erlendirilmiútir. ÇalÕúmada gözle görülür plak ve enflamasyon mevcudiyeti tespit edilen bölgelerin sayÕsÕ toplanÕp kayÕt alÕnan tüm bölge sayÕsÕna oranlanarak yüzdeler elde edilmiú ve bu de÷erler 0, %0-%10, %10-20, %20-30 ve >%30 olacak úekilde 5 gruba ayrÕlmÕútÕr.
Bulgular: ÇalÕúmaya dahil edilen ve ortalama yaúÕ 13,37±2,06 olan 177 kÕz 73 erkek toplam 250 hastanÕn 72 (% 28,8) sinde gözle görülür plak ve 70 (% 28) inde gözle görülür enflamasyon bulundu÷u saptanmÕútÕr. Tedavi öncesi mevcut olan diúeti çekilmesi ise 19 hastaya (%7,6) ait 27 diúte (%0,45) olarak kaydedilmiútir.
Sonuç: Bu çalÕúmanÕn bulgularÕ ortodontik tedavi öncesinde maksimum a÷Õz hijyeninin sa÷lanmasÕ ön úartÕnÕn ihmal edilebildi÷i hipotezimizi desteklemiútir ve tedaviye baúlamadan önce periodontal sa÷lÕ÷a daha fazla önem verilmesi gerekti÷ini göstermektedir.
Anahtar Kelimeler: Ortodontik tedavi; periodontal sa÷lÕk.
ORAL HYGIENE EVALUATION OF THE PATIENTS BEFORE ORTHODONTIC
TREATMENT ABSTRACT
Aim: The aim of this study was to evaluate whether post graduate students were paying enough attention or not to oral hygiene levels of orthodotic patients.
Material and Method: 250 patients records who have completed fixed orthodontic treatment carried out by postgraduate students at the Gazi University, Faculty of Dentistry, Department of Orthodontics were included in the study. Intraoral photographs were analyzed and presence or absence of visible plaque, visible inflammation from mesial, buccal and distal surface of each tooth (except 2nd and 3rd molars) and gingival recession from buccal surface of each tooth (except 2nd and 3rd molars) were recorded. The percentage of sites presenting plaque and *
Ankara Üniveristesi Diú Hekimli÷i Fakültesi Periodontolji Anabilim DalÕ, ANKARA ** Gazi Üniversitesi Diú Hekimli÷iFakültesi Ortodonti Anabilim DalÕ, ANKARA
inflammation were calculated and these parameters were divided into five groups as 0, %0-%10, %10-20, %20-30 and >%30.
Results: 177 girls and 73 boys included in the study. The average chronological age of the patients was 13,37±2,06 years. Visible plaque was determined at 72 (% 28,8) patients and visible inflammation was determined at 70 (% 28) patients. Gingival recession was determined at 27 (%0,45) teet of 19( %7,6) patients.
Conclusion: Results of the study supported the hypothesis that oral hygiene can be neglected before orthodontic treatment and more attention should be payed to periodontal health.
Key Words: Orthodontic treatment, Periodontal health
GøRøù
Ortodontik tedavi ile diúlerin alveoler kret üzerinde düzgün sÕralanmasÕ sa÷lanarak a÷Õz hijyeninin korunmasÕ kolaylaútÕrmaktadÕr. Ortodontik tedavi amacÕ ile a÷Õza yerleútirilen apareyler, diúlerdeki çapraúÕklÕ÷Õ çözerek periodontal sa÷lÕ÷a katkÕda bulunurken lokal yumuúak doku cevabÕnÕ da uyarmaktadÕr ve bununla birlikte bu apareylerin gingival sulkusa yakÕn olmasÕ, plak tutulumunu arttÕrmakta ve a÷Õz bakÕmÕnÕ güçleútir-mektedir.(1-3).
Ortodontik tedavi ve periodontal sa÷lÕk arasÕndaki iliúki günümüze kadar pek çok araútÕrmaya konu olmasÕna ra÷men tartÕúmalar sürerken, yapÕlan tüm çalÕúmalardaki ortak görüú, ortodontik tedavi öncesinde hastanÕn periodontal açÕdan mümkün olan en iyi duruma getirilmesi ve bunun tedavi sonuna kadar idame ettirilmesi gerekti÷i úeklindedir.
Periodontoloji ve ortodonti literatürleri tarandÕ÷Õnda ortodontik tedavi sonrasÕ meydana gelen periodontal durum ile alakalÕ pek çok yayÕn karúÕmÕza çÕkmakla birlikte bu hastalarÕn tüm diúlerinin tedavi baúÕndaki periodontal sa÷lÕk durumlarÕnÕ irdeleyen makalelere rastlanmamaktadÕr. Literatürdeki bu eksiklik göz önünde bulundurularak, bu çalÕúmada e÷itim amaçlÕ ortodonti kliniklerine
alÕnan hastalarÕn tedavi öncesi periodontal sa÷lÕ÷ÕnÕn maksimum olmasÕnÕn gözetilip gözetilemedi÷inin retrospektif olarak de÷erlendirilmesi hedeflenmiútir.
BøREYLER VE YÖNTEM
ÇalÕúmada Gazi Üniversitesi Diú Hekimli÷i Fakültesi Ortodonti Anabilim DalÕ’nda doktora e÷itimine devam eden ö÷renciler tarafÕndan sabit tedavi uygulanan ortalama yaúlarÕ 13,37±2,06 olan 177 kÕz 73 erkek 250 hastaya ait veriler incelenmiútir. ÇalÕúmaya dahil edilen hastalarÕn tedavi öncesi kayÕtlarÕnÕn ve a÷Õz içi foto÷raflarÕnÕn tam olmasÕna ve foto÷raf kalitesinin iyi olmasÕna dikkat edilmiútir. Bu kriterlerin sa÷lanmadÕ÷Õ ya da a÷Õz
Ortodontik tedavi öncesi hastalarÕn a÷Õz hijyenlerinin de÷erlendirilmesi
hijyenini sa÷lamasÕna engel duruma sahip olan ve dudak damak yarÕklÕ hastalar çalÕúmaya dahil edilmemiútir.
HastalarÕn tedavi öncesi periodontal durumlarÕ a÷Õz içi klinik foto÷raflar üzerinden aynÕ ekran üzerinde karanlÕk bir odada de÷erlendirilmiútir. 2. ve 3. molar diúler hariç tüm diúler 3 bölüme ayrÕlarak mesial, bukkal ve distal yüzeylerindeki gözle görülebilir plak ve enflamasyon ile bukkal yüzeylerindeki diúeti çekilmesi varlÕ÷Õ veya yoklu÷u a÷Õz içi klinik foto÷raf aracÕlÕ÷Õ ile tecrübeli bir periodontolog tarafÕndan (F.B.) incelenmiútir (Resim 1). AyrÕca ilk 30 foto÷raf, uygulanan metodun güvenilirli÷ini test etmek için 15 gün arayla tekrar de÷erlendirilmiútir.
Resim1: De÷erlendirilen hasta foto÷raflarÕ
ÇalÕúmada gözle görülür plak ve enflamasyon mevcudiyeti tespit edilen bölgelerin sayÕsÕ toplanÕp kayÕt alÕnan tüm bölge sayÕsÕna oranlanarak yüzdeler elde edilmiú ve bu de÷erler 0, %0-%10, %10-20, %20-30 ve >%30 olacak úekilde 5 gruba ayrÕlmÕútÕr.
BULGULAR
ÇalÕúmada kullanÕlan metodun güvenilirli÷ini de÷erlendirmek için ilk 30 foto÷raf incelendikten 15 gün sonra tekrar de÷erlendirilmiú ve her iki de÷erlendirme arasÕnda yüksek tutarlÕlÕk oldu÷u bulunmuútur.
ÇalÕúmaya dahil edilen 250 hastanÕn 72 (% 28,8) sinde gözle görülür plak bulundu÷u saptanmÕútÕr. 52 (%20,8) hastada tedavi öncesi plak varlÕ÷ÕnÕn %0-%10 düzeyinde, 11 (%4,4) hastada %10-%20 aralÕ÷Õnda, 6 (%2,4) hastada %20-%30 aralÕ÷Õnda ve 3 (%1,2) hastada %30> oldu÷u tespit edilmiútir (Grafik 1).
Grafik 1: Tedavi öncesinde hastalarda görülür
plak oranlarÕnÕn yüzde olarak da÷ÕlÕmÕ. Enflamasyon varlÕ÷Õ de÷erlendirildi÷inde ise hastalarÕn 70 (% 28) inde gözle görülür enflamasyon varlÕ÷Õ saptanmÕútÕr . 46 (%18,4) hastada tedavi öncesi enflamasyon varlÕ÷ÕnÕn 0-%10 düzeyinde, 14 (%5,6) hastada %10-20 aralÕ÷Õnda, 8 (%3,2) hastada %20-30 aralÕ÷Õnda ve 2 (%0,8) hastada >%30 oldu÷u belirlenmiútir (Grafik 2).
Grafik 2: Tedavi öncesinde hastalarda enflamasyon oranlarÕnÕn yüzde olarak da÷ÕlÕmÕ.
Plak ve enflamasyonun birarada görüldü÷ü hastalarÕn sayÕsÕ 42 olup tüm hasta grubunun %16,8’ini oluúturmaktadÕr (Grafik 3).
Ortodontik tedavi öncesi hastalarÕn a÷Õz hijyenlerinin de÷erlendirilmesi
Grafik 3: Plak, enflamasyon, plak ve enflamasyon oranlarÕ (%). VAR 28,8% YOK 71,2% 0 0-ч%10 %10-20 %20-30 ш%30 0 0-ч%10 %10-20 %20-30 ш%30 VAR 28% YOK 72%
Sadece plak olan hastalar olan hastalar Plak ve enflamasyon olan hastalar Sadece enflamasyon olan hastalar S d l k l h t lh t l l h t l
Tedavi öncesinde diúeti çekilmesi ise 19 hastaya (%7,6) ait 27 diúte (%0,45) kaydedilmiútir (Grafik 4).
Grafik 4: Tedavi öncesinde diúeti çekilmesi oranÕ (%).
TARTIùMA
Bu araútÕrmada ortodontik tedavi öncesinde alÕnan rutin tanÕ araçlarÕndan birisi olan a÷Õz içi klinik foto÷raflar üzerinden hastalarÕn mevcut periodontal sa÷lÕ÷Õ retrospektif olarak incelenmiútir. Foto÷raflar üzerinden plak ve enflamasyon varlÕ÷Õ veya yoklu÷unun de÷erlendirilmesi, bu konuda altÕn standart olan klinik de÷erlendirmelerle kÕyaslandÕ÷Õnda tartÕúÕlabilir olmasÕna ra÷men, önceki çalÕúmalarla güvenilirli÷i gösterilmiútir (4,5). Foto÷raflar üzerinde gözle görülebilir plak varlÕ÷Õ %28,8 olup tespit edilen de÷er klinikte sÕklÕkla kullanÕlan Silness ve Löe (6) Plak øndex skoruna göre 2 ve/veya 3’e karúÕlÕk gelmektedir ve klinik açÕdan yüksektir.
Literatürde ortodontik tedaviye baúlamadan önce maksimum a÷Õz hijyeninin sa÷lanmasÕ ve tedavi süresince a÷Õz hijyeni ve periodontal sa÷lÕ÷Õn mümkün olan en iyi durumda korunmasÕ gerekti÷i bildirilmiútir (7,8). Bununla birlikte ne tedavi öncesi a÷Õz hijyenini bütünüyle de÷erlendiren ne de belirli bölgelerde kabul edilebilir kantitatif plak tutulumu ve enflamasyonu dikkate alÕnarak maksimum a÷Õz hijyeni için bir de÷er ortaya koyan çalÕúmaya rastlanmamÕútÕr. Bu çalÕúmanÕn sonuçlarÕnÕ de÷erlendirebilmek için daha önce yayÕnlanmÕú klinik ve retrospektif çalÕúmalarda tedavi öncesi alÕnan PI ve GI
de÷erlerinin ortalamalarÕ göz önüne alÕnmÕútÕr (9,12,13). Fakat hem klinik hem de retrospektif çalÕúmalarda farklÕ indeksler kullanÕldÕ÷Õ için bunlarÕn karúÕlaútÕrÕlmasÕ tartÕúÕlabilir.
Ortodontik tedavi öncesi plak ve enflamasyon varlÕ÷ÕnÕ foto÷raflar üzerinde de÷erlendiren en güncel retrospektif çalÕúma Vasconselos ve ark (5) nÕn ortodontik tedavi sonrasÕ bölgesel olarak alt keser diúlerde vestibüler diúeti çekilmesi úiddeti ve prevalansÕnÕ ve olasÕ etken faktörleri de÷erlendirmek amacÕyla yaptÕklarÕ çalÕúmadÕr. AraútÕrmacÕlar ortodontik tedavi sonrasÕ vestibüler diúeti çekilmesi olan ve olmayan 114 bireyin 52’sinin (%45,61) alt ön 4 keser diúinde plak var oldu÷unu saptamÕúlardÕr. Bizim çalÕúmamÕzda ise hastalarÕn 2 ve 3. molar diúler dÕúÕndaki tüm diúleri de÷erlendirilmiú ve hastalarÕn %28,8 inde plak ve %28 inde enflamasyon varlÕ÷Õ saptanmÕútÕr.
Klinik çalÕúmalarda ise çok farklÕ indeks sistemleri kullanÕlmÕútÕr. Kloehn ve Pfeifer (9) yaú ortalamalarÕ 13,5 olan 50 hastada apareyler yerleútirilmeden 1-2 hafta önce oral debris indeks (10) ve Russell’s periodontal indeks (11) kullanarak periodontal durumu de÷erlendirmiútir. Russell’s periodontal indeks hastalarÕn %20 sinde 0, %40 Õnda 1 ve %40 Õnda 2 olarak kaydedilmiú; oral debris indeksi ise hastalarÕn %10 unda 0-1/2, %74 ünde 1-2 ve %14 sÕnda 2,5-3 olarak belirlenmiútir. Kaydedilen bu de÷erler klinik olarak, Vasconselos ve ark (5) ile bizim çalÕúmamÕzda kaydedilen de÷erlere benzerdir ve ortodontik tedavi öncesi hastalarÕn a÷Õz hijyenlerinin baúarÕlÕ bir orttodontik tedavi için istenilenin altÕnda oldu÷unu göstermektedir.
YukarÕda bahsedilen çalÕúmalardan farklÕ olarak, Davies (12), yaptÕ÷Õ klinik çalÕúmada tedavi öncesi plak miktarÕnÕ de÷erlendirmek için tüm diúlerin bukkal yüzeylerinden Silness ve Löe plak indeksi almÕú, gingivitisi ise bukkal ve mezialde kanama var/ yok ile de÷erlendirmiútir. ÇalÕúmada ortodontik tedaviyi kabul eden 114 hastada tedavi öncesi ortalama plak indeksi %1,37±0,53, bukkal kanama var olan bölgeler %0,56±0,22 ve mesialde kanama var olan bölgeler %0,51±0,24 olarak gösterilmiútir. Zachrisson
VAR 7,6%
YOK 92,4%
ve Zachrisson (13) ise, 11-13 yaú aralÕ÷Õnda 50 hastaya ortodontik tedaviye baúlamadan 3 hafta öce OHE vermiú ve tedavi öncesi plak ve gingival indeksi, sa÷ 1. molar, 2. premolar, kanin ve santral keser diúlerin bukkal ve mezial yüzeylerinden almÕúlardÕr. Hastalarda ortodontik tedavi öncesi plak indeksinin %0,49±0,41, bukkal yüzeyde gingival indeksin %0,49±0,38, interproksimalde ise %0,91±0,36 oldu÷u bildirilmiútir. Bu çalÕúmalarÕn tedavi öncesi verileri ise hastalarÕn tedavi öncesinde verilen OHE’nin de katkÕsÕyla a÷Õz hijyenlerinin maksimum seviyede olmasa bile oldukça iyi oldu÷unu göstermektedir.
Ortodontik tedavi öncesi hastalarÕn periodontal sa÷lÕ÷ÕnÕn maksimum olmasÕnÕn gözetilip gözetilmedi÷inin retrospektif olarak de÷erlendirildi÷i bu çalÕúmada, tedavi edilen hastalarÕn % 71,2 (178) sinde gözle görülür plak ve % 72 (180) sinde gözle görülür enflamasyon saptanmamÕútÕr. Bu hastalarda ortodontik tedavi öncesinde periodontal açÕdan ideal úartlarÕn mevcut oldu÷u görülmektedir. Fakat hastalarÕn yaklaúÕk %30 unda bu úartlar sa÷lanamamÕútÕr. Literatürde yer alan klinik ve retrospektif çalÕúmalarÕn bulgularÕ de÷er-lendirildi÷inde ortodontik tedavi öncesi a÷Õz hijyen seviyeleri ve diúeti sa÷lÕklarÕnda ciddi farklÕlÕklar oldu÷u görülmektedir. Bunun nedenlerinden birisi de araútÕrmalarÕn metodolojik farklÕlÕklarÕ olabilir.
Bu çalÕúmanÕn bulgularÕ ortodontik tedavi öncesinde maksimum a÷Õz hijyeninin sa÷lanmasÕ ön úartÕnÕn ihmal edilebildi÷i hipotezimizi desteklemiútir ve tedaviye baúlamadan önce periodontal sa÷lÕ÷a daha fazla önem verilmesi gerekti÷ini göster-mektedir.
KAYNAKLAR
1- Zachrisson S, Zachrisson BU. Gingival condition associated with orthodontic treatment. Angle Orthod 1972;42(1):26-34
2- Hollender L, Rönnerman A, Thilander B. Root resorption, marginal bone support and clinical crown length in ortodontically treated patients. Eur J Orthod 1980;2:197-205
3- Ruf S, Hansen K, Pancherz H. Does orthodontic proclination of lower incisors in
children and adolescents cause gingival recession? Am J Orthod Dentofacial Orthop 1998;114:100-6
4- Melsen B., Allains D. Factors of importance fort he development of dehiscences during labial movement of mandibular incisors: A retrospective study of adult orthodontic patients. Am J Orthod dentofacial Orthop 2005;127:552-61
5- Vasconcelos G., Kjellsen K., Preus H., Vandevska-Radunovic V., Hansen B.F. Prevalence and severity of vestibular recession in mandibular incisors after orthodontic treatment A case-control retrospective study. Angle Orthod. 2012;82:42–47
6- Silness J, Löe H. Periodontal disease in pregnancy. II. Correlation between oral hygiene and periodontal condition. Acta Odontol Scan 1964; 22: 112-135
7- Boyd RL, Leggott PJ, Quinn RS, Eakle WS, Chambers D. Periodontal implications of orthodontic treatment in adults with reduced or normal periodontal tissues versus those of adolescents. Am J Orthod Dentofacial Orthop 1989; 96: 191-199
8- Proffit WR, Fields HW, Sarver DM. Contemporary Orthodontics. Section VII (Treatment in adults) Fourth Eddition 2007, Mosby Elsevier, Canada Page: 633-685
9- Kloehn JS, Pfeifer JS. The effect of orthodontic treatment on the periodontium. Angle Orthod 1974;44:127-34
10- Greene JC, Vermillion JR. The simplified oral hygiene index. J Am Dent Assoc 1964; 68: 7– 13
11- RUSSELL AL. A system of classification and scoring for prevalence surveys of periodontal disease. J Dent Res 1956; 35: 350–359.
12- Davies TM, Shaw WC, Worthington HV, Addy M, Dummer P, Kingdon A. The effect of orthodontic treatment on plaque and gingivitis. Am J Orthod Dentofacial Orthop 1991;99:155-62
13- Zachrisson S, Zachrisson BU. Gingival condition associated with orthodontic treatment. Angle Orthod 1972;42(1):26-34
YazÕúmadan sorumlu yazar: Dr. Dt. Fatma BÖKE
Ankara Üniveristesi Diú Hekimli÷i Fakültesi Periodontolji Anabilim DalÕ, Ankara, Türkiye Email: fboke@ankara.edu.tr
