Adli T›p Bülteni
19
MADDE ETK‹S‹ fiÜPHES‹ ALTINDAK‹ SÜRÜCÜLERDE
TÜKÜRÜK ANAL‹Z‹
Oral fluid analysis for drivers under the influence of drugs
Serap A AKGÜR
1, Tamer DÖNMEZ
2, Ali YEM‹fiC‹G‹L
3Akgür SA, Dönmez T, Yemiflcigil A. Madde etkisi flüphesi alt›ndaki sürücülerde tükürük analizi. Adli T›p Bülteni, 2006;11(1):19-22
‹laç/maddelerin trafik kazalar›na etkisi bir çok yay›nda gösterilmifltir. Son on y›lda, yol üzerinde uygulanabilen madde testleriyle iliflkili birçok geliflme meydana gelmifltir. Kötüye kullan›m› olan maddelerin etkisi alt›ndaki sürücünün saptan-mas›na yönelik h›zl›, güvenilir ve kolay uygulanabilir yol üze-ri testler, ter, idrar ve tükürük gibi alternatif matüze-riksler üzeüze-ri- üzeri-ne odaklanm›flt›r. Avrupa birli¤i ROSITA projesi (Road Side Testing Assessment), kannabinoid, opiat, amfetamin ve türev-lerinin yüksek prevalans gösterdi¤i birçok yasad›fl› maddenin, farkl› biyolojik matrikslerde bulundu¤unu göstermifltir.
Ege Üniversitesi ve ‹zmir Emniyet müdürlü¤ü’nün iflbirli-¤i ve Cozart firmas›n›n katk›lar›yla bu proje gerçeklefltirilmifl-tir. Bu projenin amac›, bu yol üzeri uygulanan testin kullana-bilirli¤i ve uygulanakullana-bilirli¤i yan›nda polis taraf›ndan karfl›lafla-bilecek problemleri saptamakt›r. Bu çal›flmada trafik kontrol noktalar›nda randomize olarak seçilen 25 araç sürücüsünde so-lunum havas›nda etilalkol analizi yan›nda tükürükte kötüye kullan›m› olan maddelerin analizi için Cozart Bioscience Ra-piscan 5’li tükürük panel testi (kannabinoid, amfetamin, koka-in, opiat ve benzodiazepin) uygulanm›flt›r. Kifliler gönüllü onam formunu imzalayarak çal›flmaya kat›lm›fllard›r. Do¤rula-ma GC-MS’le yap›lm›fl; oral s›v›da MDA 65 ng/mL ve MDMA 180 ng/mL olarak bulunmufltur.
Anahtar kelimeler: Madde etkisi alt›nda tafl›t sürme, yol
üzeri madde testi, tükürük
SUMMARY
The contribution of drugs to traffic accidents has been eva-luated in a number of publications. In the last decade, several interesting development have occurred in the field of roadside testing for drugs. The need for a rapid, valid and suitable road-side test for the abused drugs focused the attention on alterna-tive matrixes including oral fluid, urine and sweat, for detec-ting the drivers under the influence of drugs (DUID). Europe-an Union (EU)-project ROSITA (Road Side Testing Assess-ment) revealed that, a wide variety of illicit drugs can be found in different biological specimen of drivers where cannabis, opiates, amphetamine and its derivatives are those with the hig-hest prevalence.
Ege University and Head Council of Turkish Police coor-dinated and Cozart Bioscience Limited supported this project. The objectives of this project were to detect the usability and practicability of this test, besides revealing the possible prob-lems during roadside drug testing encountered by the police. This study was performed on an experimental basis with vo-luntary participation of randomly selected drivers for the de-1 Ege Üniversitesi Zehirlenmeler Araflt›rma ve Uygulama Merkezi, Bornova, ‹zmir
2 Trafik Denetleme fiube Müdürlü¤ü, ‹zmir
3 Ege Üniversitesi T›p Fakültesi Adli T›p AD, Bornova, ‹zmir
Bu çal›flma VII. Adli Bilimler Kongresi’nde sözlü bildiri olarak sunulmufltur.
Gelifl tarihi: 12.06.2006 Düzeltme tarihi: 25.06.2006 Kabul tarihi: 24.07.2006
tection of abused drugs in street traffic, besides alcohol. They agreed to participate through informed consent. Oral fluid tes-ting ( Cozart Rapiscan drug testes-ting) for five panel drugs (Can-nabinoids, amphetamine, cocaine, opiates, benzodiazepines) was performed. 25 oral fluid samples were screened according to Cozart Bioscience instructions,. Confirmation was made by GC-MS. The oral fluid sample was positive for MDA at a con-centration of 65 ng/mL and for MDMA at a concon-centration of 180 ng/mL.
Key words: Driving under the influence of drugs (DUID),
roadside drug testing, oral fluid
G‹R‹fi
Dünyada birçok ülkede madde etkisi alt›nda tafl›t kul-lan›m›nda artan riski göstermek amac›yla, fatal veya nonfatal trafik kazalar›n› kapsayan bir çok epidemiyolo-jik çal›flma yap›lm›fl ve elde edilen veriler do¤rultusunda yeni analiz yöntemleri ve yönetmelikler düzenlenmifltir (1, 2, 3). Bu çal›flmalarda sürücülerin madde kullanmala-r›n›n trafik ihlali ve fatal kaza riskini, alkol kullan›m›n-da oldu¤u gibi hatta kullan›m›n-daha fazla art›rd›¤›n› göstermektedir (4, 5, 6). Ancak ülkemizde böyle bir çal›flma ve dolay›s›y-la bir veri bulunmamas› konu ile ilgili geliflmeleri k›s›tdolay›s›y-la- k›s›tla-makta ve ülkemizdeki durumun ortaya konmas›nda en-geller oluflturmaktad›r.
Karayollar› Trafik Kanunu (2918) ile ilgili mevzuatta (Madde 48); Uyuflturucu veya keyif verici maddeleri al-m›fl olanlar ile alkollü içki alal-m›fl olmas› nedeniyle güven-li sürme yeteneklerini kaybetmifl kifgüven-lilerin karayolunda araç sürmelerinin yasakland›¤›, Karayollar› Trafik Yö-netmeli¤i (Madde 97) de ise “Herhangi bir uyuflturucu, uyutucu veya keyif verici gibi özelliklere sahip psikotrop madde almak suretiyle araç kulland›¤› flüphesi uyanan sürücülerin durumlar› t›bbi yönden incelenmek, kan ve-ya idrar analizleri ve-yap›lmak üzere, adli t›p kuruluflu olan yerlerde bu kurulufla, olmayan yerlerde ise Sa¤l›k Bakan-l›¤›na ba¤l› tahlil yapabilecek teknik ve t›bbi imkanlara sahip olan sa¤l›k kurulufllar›na sevk edilir. Kan veya id-rar tahlilinin yukar›daki yerlerde yap›lmamas› veya yap-t›r›lamamas› halinde sürücünün yetkili bir sa¤l›k kurulu-flunda usulüne uygun olarak ald›r›lacak kan veya idrar›, tahlilleri yapabilecek teknik ve t›bbi imkanlara sahip, en yak›n resmi sa¤l›k kurulufluna veya polis kriminal labo-ratuarlar›na gönderilerek durumu tespit ettirilir.” fleklin-de uyuflturucu veya keyif verici madfleklin-de alm›fl olanlar›n tespiti esaslar› aç›klanm›flt›r (7).
Asl›nda trafikte yol alan sürücüde madde
saptanma-s›nda, uygulanabilirli¤i kolay, h›zl› sonuç veren, güveni-lir tarama yöntemlerinin kullan›lmas› yan›nda bu sonuç-lar›n do¤rulanmas› süreçlerini de içeren dünyadaki yeni yap›lanmaya uygun yap›lanmalar›n gerçeklefltirilmesi hem ça¤dafl bir toplum gere¤i hem de Avrupa Birli¤ine (AB)’ne uyumda öngörülen bir gerekliliktir (8, 9).
Toksikolojik tarama için ana ilaç yan›nda metabolit-lerin saptanmas›na olanak vermesi nedeniyle tercih edi-len örnek idrar olmakla birlikte, trafikte madde etkisi al-t›ndaki sürücülerin saptanmas›na yönelik yol üzerinde uygulanabilecek bir yöntem için idrar al›nmas›n›n zor-luklar› aflikard›r. Yol üzerinde polis taraf›ndan uygula-nan solunum havas›nda alkol analizi gibi, kiflinin trafik-te tafl›t sürme performans›n› etkileyebilen maddelerin ta-ranmas› için ter, tükürük gibi biyolojik materyaller, ör-nek olarak alma yöntemi kolayl›¤› ve noninvaziv olmas› nedeniyle son y›llarda tercih edilmektedir (10, 11).
‹laçlar tükürü¤e pasif diffüzyon, ultrafiltrasyon ve aktif transportla geçerler. Tükürük kan›n bir filtrat› ol-du¤undan bilinen tarama ve konfirmasyon metodlar› kullan›labilir. Analitin tayini için varolan analitik metot-larda çok az bir modifikasyon yeterli olmaktad›r. Tükü-rükte; etanol, amfetaminler, barbitüratlar, benzodiaze-pinler, kafein, kokain, kannabinoid (THC), opiyatlar ve fensklidin tayini yap›labilmektedir.Birden çok ilaç anali-zi için 1-2 ml tükürük yeterlidir. ‹lac›n profili, metabo-lizmas› ve at›l›m› hakk›nda farmakokinetik parametrele-rin belirlenebilmesi ve dolay›s›yla saptanan ilaç konsan-trasyonu ile olas› farmakolojik etkilerin aç›klanabilmesi önemli bir avantaj sa¤lamaktad›r (12, 13).
Bu çal›flmada, madde etkisi alt›nda sürme flüphesi olan sürücülere yol üzerinde yap›lan tükürük panel tes-ti’nin ülkemizde bir ön uygulamas›n›n de¤erlendirilmesi amaçlanm›flt›r. Çal›flma ‹zmir Emniyet Müdürlü¤ü Tra-fik Denetleme fiube Müdürlü¤ü ile iflbirli¤i içinde ger-çeklefltirilmifltir.
GEREÇ VE YÖNTEM
‹zmir Trafik Denetleme fiube Müdürlü¤ü ekibince belirlenen 5 ayr› trafik kontrol noktas›nda randomize olarak seçilen araç sürücülerinde solunum havas›nda eti-lalkol analizi yan›nda tükürükte kötüye kullan›m› olan maddelerin analizi için Cozart Bioscience Rapiscan 5’li tükürük panel testi (Kannabinoid, amfetamin, kokain, opiat ve benzodiazepin) uygulanm›flt›r. Kifliler çal›flmaya gönüllü olarak kat›lm›fllar ve gönüllü onam formunu im-Cilt 11, Say› 1, 2006
zalam›fllard›r. ‹ki kifli çal›flmaya kat›lmay› reddetmifltir. Gönüllülerden oral s›v› al›m› için Cozart Rapiscan pro-sedürüne uyulmufl, Cozart Rapiscan toplama pedi ve tü-pü kullan›larak 25 olgu çal›fl›lm›flt›r. Çal›flmada elde edi-len pozitif sonuçlar›n do¤rulanmas› Gaz Kromatografi-si-Kütle Spektrometresi (GC/MS) ile yap›lm›flt›r.
BULGULAR VE TARTIfiMA
Madde taranmas›nda standart yaklafl›m immunoas-say yöntemiyle taramay› takiben, GC-MS ile do¤rulama-n›n yap›lmas›d›r (14). Kannabinoid, amfetamin, kokain, opiat ve benzodiazepin için Cozart Rapiscan analizinde cut-off de¤erleri s›ras›yla 10 ng/mL, 15 ng/mL, 10ng/mL, 10 ng/mL ve 10 ng/mL fleklindedir.Yap›lan tarama sonucunda, yol üzerinde (onsite) uygulanan tara-ma testinde 1 adet amfetamin pozitif bulunmufl, GC-MS de amfetamin grubu madde analizi için; amfetamine-A, metamfetamine-MA, metildioksiamfetamin-MDA, me-tildioksimetilamfetamin-MDMA ve metildioksietilamfe-tamin-MDEA çal›fl›lm›flt›r (15). Tükürükte MDA 65 ng/mL ve MDMA 180 ng/mL olarak bulunmufltur.
Bu çal›flma, yol üzerinde onsite olarak uygulanan bu tarama sisteminin uygulanabilirli¤ini ancak tarama so-nuçlar›n› do¤rulayacak ileri analiz yöntemlerini uygula-yan laboratuarlar›n gereklili¤ini ortaya koymufltur. 1 ol-guda saptanan amfetamin, trafikte madde etkisi alt›nda-ki sürücülerin varl›¤›n›, böyle olgular›n saptanmas› için bir tarama sisteminin uygulanmas›n›n önemini ve gerek-lili¤ini göstermifltir.
Ülkemizin en az›ndan yol güvenli¤i için, AB ülkele-rinde uyguland›¤› flekilde, madde etkisi alt›ndaki sürücü-nün, saptanmas›na yönelik olarak yol üzerinde uygula-nabilecek (on-site testler) tükürük, ter gibi materyalleri içeren madde belirleme giriflimleri son y›llarda gerçeklefl-tirilen önemli geliflmeler do¤rultusunda bu sonuçlar› do¤rulayabilecek flekilde hizmet verebilecek akredite toksikoloji laboratuarlar›n›n kurulmas› gereklili¤ini de gündeme getirmifltir.
KAYNAKLAR
1. Krüger H P, Perine B M V, Mettke M, Huessy F Road traffic and illicit drugs, overview of the legal provisions, difficulties faced by the police , and analysis of prevention attempts in selected Europe-an countries. (1999) P-PG/Circrout (98) 4, Pompi-deou Group, Concil of Europe, Strasbourg /April.
2. Smink B E, Ruiter B, Lusthof K J and Zweipfen-ning P G M. Driving under the influence of alco-hol and/or drugs in the Netherlands 1995–1998 in view of the German and Belgian legislation Fo-rensic Science International. 2001; 120 (3):195-203. 3. Bernhoft I M, A Steentoft, S S Johansen, N A
Klit-gaard, L B Larsen and L B Hansen Drugs in inju-red drivers in Denmark. Forensic Science Interna-tional. 2005; 150(10): 181-189.
4. Deveaux M, Prangere R, Marson J, et al. The inci-dence of psychotropic drugs, opiates, and alcohol in fatally injured drivers: A prospective study in northern France J Anal Toxicol. 1996; 20:74 5. Mura P, Kintz , Ludes B, Gaulier JM, Marquet P,
Martin-Dupont S, Vincent F, Kaddour A, Goulle JP, Nouveau J, moulsma M, tilhet-Coartet S and Pourrat O. Comparison of the prevalance of alco-hol cannabis and other drugs between 900 injured drivers and 900 control subjects: Results of a french collborative study. Forensic Science Inter-national. 2003; 133:79-85.
6. Drummer O H, Gerostamoulos G, Batziris H, Chu M, Caplehorn J, Robertson M D and Swann P. The involvement of drugs in drivers of motor vehicles killed in Australian road traffic crashes Acc Anal & Prev. 2004; 36(2):239-248.
7. http://www.hukuki.net/kanun/5237.15.text.asp Eriflim Tarihi: 12.05.2006
8. EMCDDA,. National prevalence estimates of problem drug use in the European Union, 1995–2000. Final Report CT.00.RTX.23. Lisbon: European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction. 2003.
9. EMCDDA Biomontly Newsletter of the Europe-an monitoring center for Drugs Europe-and Drug Addicti-on, Jan-Feb, Issue No:21.2004.
10. Toennes S W, Kauert G F, Steinmeyer S and Mo-eller M R. Driving under the influence of drugs— evaluation of analytical data of drugs in oral fluid, serum and urine, and correlation with impairment symptoms. Forensic Science International 2005; 152(10):149-155
11. Verstraete A G, Oral fluid testing for driving un-der the influence of drugs: History, recent progress and remaining challenges Forensic Science Interna-tional 2005; 150(10):143-150.
Adli T›p Bülteni
12. Choo R E and Huestis M A. Oral Fluid as a Diag-nostic Tool. Clin Chem Lab Med 2004; 42(11):1273-87.
13. Cooper G, Wilson L, Reid C, Main L and Hand C. Evaluation of the Cozart RapiScan drug test sys-tem for opiates and cocaine in oral fluid. Forensic Science International 2005; 150(10):239-243. 14. Kintz P and Samyn N. Determination of "Ecstasy"
components in alternative biological specimens. J. Chromatogr B: Biomed Sci and App 1999; 733: 137-143.
15. Cooper G, Wilson L, Reid C, Hand C. and Spieh-ler V Validation of the Cozart® Amphetamine Microplate EIA for the analysis of amphetamines in oral fluid. Forensic Science International 2006; 159:104-112.
‹letiflim
Dr. Serap A. AKGÜR
Ege Üniversitesi Zehirlenmeler Araflt›rma ve Uygulama Merkezi (ZAUM)
Bornova, 35100, ‹zmir
E-posta: serap.akgur@ege.edu.tr Cilt 11, Say› 1, 2006
