Tar/a Bilkl/en Merkez A 1'O$llrInCl Ensriliisii DerglSl (-IU, J995
ANKARA <;::MZAE'DE YETi~TiRiLEN SIGIRLARIN <;::E~iTLi VERiM 6ZELLiKLERi VE BUNLARIN
ARA~TIRILMASI 1. Geli~me ve Ya~ama Giicii Ahmet GURBUZ1 Mchmet APAYDIN" J, Dr. Tar/a Bilki/en Merkez Ar$a$llrIna EnsL\Jiid. ANKARA 2, Tar/a Bilkl/en A/erkez Ar$C1JllrlnCl Ensi..\fiid. ANKARA
OZET :Ankara ('MZAE'dc ycti~tirilen Siyah Alaca (S,A.), S.A.X Ycrlikara (Y.K.) mclezi vc Esmcr (E) slgnlann gcli~mc vc ya~ama giicii ara~tmlnll~l1r. Biiyumc, crkcklcrdc 15. ay \'C di~i1crdc ilkinc damlzlikta kullanllla ya~l11a kadar takip cdilmi~tir.
('c~itli doncllllcrdcki canli agnhklar bakulll11dan cn yiiksck degcrlcr Esmcrlcrdc bulunlllu~, bunu snaslyla Siyah Alaca vc Mclezlcr izlcllli~tir. Ya~ama giicu baklml11dan isc S.A. buzagllar Esmcr vc melezlcre kar~1 bir ustiinlUk tcmayiiHi gostcrmi~tir. Ustiin vcrimli crkck dollcrin danllzhkta kullal1llmasl ilc yl1dan ylla bir ilerlclllc tcsbit cdilllli~tir. Danlll.lik sC'Yiminin 6. ay aglrligl11a gorc yapl1maslyla 12, vcya 15. ay aglrligl11l11 daha isabctli tahmin cdilcbiJcccgi. ancak sclcksiyonun daha crkcn yapllmasl11l11 faydalan goz oniinc al1ndl11,ll1da 3. ay a11,lrl111,ll1l11 da tcrcih cdilcbilcccgi dii~iiniil mclidi r.
DiE ITNTERSCIliEDLiCliEN LEiSTtJ!'iGSMEIU.:MALE l;:\,D DEREN STEiGElUiNG DER iJ\l FORSCIHlNGSiNSTiTFf l'fJR GRiiNL\ND
llNl> TiERZl!CIIT-ANK\RA GEII.\LTENEN RiNnEH
ZUSAMMEN}'ASSllNG : Die Gewichlsenf1l'ickl/lnf!, und Oherlebensrnte der illl rCJrschllngsinlilul fiir Grunland lind Tierzuchl-ANK,4R·j gehallenen Rimier 1'011 Schwarzh/lnle (.)b), Sh x Yerlikara (1'.K.) unt! Braunvieh (B) I1'lInden unlersuchl, Das /lochsllllll ll'urde his ZUlli Aller von 15 J\/onalen bei lIIanlichen und his Z/lIII Aller von der crslen Deck/lng hei weihlichen Kalhem elj(Jlgl.
ffinsichllich der K(jrpergewichle hei den verschiedenell Lehensperiodell 1l'lIrden die h6chslen lfierte beilll B gejllnden, das in der Reihe Sh lind Sh x rK. vel1hlgl waren. Jedoch hal Sh hinsichllich der Oberlebensrale cine Oberlegenstendenz gegeniiher Blind Sb x LK. gezeigt, l\/il del' als Zuchttiere Venl'endllng der heslen lIIannlichen Nackollllllen 1l'lIrde eill Forlschrill von ./ahr zu Jahr jesfgeste/lt. H'enn die Zuchlau!>lI'ahlnach delll sechslen A/onalengewichl dllrchgeflihrl wirel, hJnnen die J2. bzw J5. Monalengewichte noch Irefjend geschiitzl werden. Wenn aher die I'orleile der zu jruh durchgejuhrten selektion heachtel werelen, wird allch das 3. ,\fonalengewichl denkend hevorgezugl.
GiRi~ Islanmda kullamlmalanyla ba~lanml~tlr
(BIYTKOGLU. 1971).
Ce~itli vcrimlcr baklmmdan Holstein slglr Irkmm Ttirkiyc'ye
yetersiz olan ycrli IrklanmlZln vcrimlcrini soze deger ol~tide getirili~i 1958 yllmda
artlrmak ve saf yeti~tirmck amaclyla uzun Dunya Kiliseler Birliginin yardllTIlyla
yillardan beri kOltUr Irklan ithal olmu~tur, Aym kanaldan Esmer. Jersey,
edilegelmi~tir. Ba~langl~ta bunlar kcndi Angus \'e Hereford Irkmdan slglrlanda
aralannda ~iftlc~tiriJmediklerinden yerli getirilmi~tir (GUVEN, 1977), Esmer ve
Irklar arasmda kaybolup gitmi~lcrdir Holstein \'e klsmen de Jersey Irklannm,
(BlYIKOGLU, 1971). Planh halk tarafmdan daha ~ok benimsendigi
degerlendirme Ise, 1925 yllmda gcrek~esiylc, ithaline devlet ve ozcl sektor
Avusturya'dan getirilcn Montofon ilc tarafmdan daha ~ok aglrhk verilmi~tir. Bu
Macaristan'dan getirilcn Simcntal Irkmdan slglrlar bir yandan dcvlct kurulu~lannda saC
slglrlann, bir yandan Karacabey Harasmda olarak yeti~tirilir ve ozcl yeti~tiricilere
saf olarak yeti~tirilirken diger yandan da uJa~tlflhrken diger yandan da devlct
muessesedeki ve halk elendeki verli Irklann mticsseselerinde ve ozel mtiessesclcrde ycrli
StH
"Crimiagll' basan kombinc
\'crimli bir O\a Slglfl olmasl. i~lcll11clcrin
~C\TC raklbrlcrinin yClcrsizl igi \'C saghk
hizmcllcrinlll noksanllgl gibi
olumsuzluklan dcgcrlcndircrck Siyah
Alacalann gcnclik kapasilcsindcn yclcri
kadar layda saglanamlyacagl dii~unccsiylc
Islahl Hayvanal Komisyonu bu lrklll Orla
Anadolu Bblgcsinc girmcsini yasaklanll~lIr,
Bunun ycrinc ~C\TC ~arllanna uyul11
kabiliycli \'C Cl-sul \'crimi ybnundcn
lalminkar bulllllan Esmcr Irklll yayilmasl
islcnmi~lir Nc \arki. sliWn iyi fiat bulmasl. A\TlIpa orijinli Siyah Alacalann gcrck sa nannm \'C gcrcksc mclczlcrinin bcsidc dc
iyi ncticclcr \'crmcsi ncdcniylc ycti~tiricilcr
lararllldan Siyah Alacalara olan ta1cp ycr
ycr ESl11crlcrc olandan daha razla olmu~tur,
Bunun sonucunda. bncclcri Esmcr Irk
yCli~tircn rcsmi kurulu~lar. Esmcr Irklll
yalllnda. hlzla Siyah Alacalara ycr
\'crmi~lcrdir Nilckim 1975 yIllllda kultlir
Irklannlll <Yo :i I, I'ini olu~luran Siyah
Alacalar IlJ~~ yIllllda <Y.) 5()'ya
~Ikml~lardlr, Buna kar~I1lk 1975 yIllllda %
61. 7 olan Esmcrlcr. 19~X villllda . % "37\c.
du~mu~lcrdir (ANONYMOUS. IlJlJ4)
Sorunun aydlllialilmasl i~in Orta
Anadolu Bblgcsinin ~c~itli ybrclcrindc
ycli~tirilcn ESlllcr vc Siyah Alaca Irkl sl!w1ar ilc bunlann ycrli slglrlarla olan
~c~itli dlizcydcki mclczlcrinin dbL suI.
gcli~mc vc ya~ama gucu gibi ckonomik oncmi olan ozclliklcrinin bilimscl \'crilcrc
dayal1llarak dcgcrlcndirilmcsi ycrindc
olacaktlr Bu a~alllaYI takibcn Tlirkiyc'yc
gctirilcn ha~"\"anlann ct \·c sut vcrimlcrini
talmin cdici diizcylcrdc tutmak vc
yiikscltmck i~in surckli sclcksiyon
programlan haZirlamak \C uygulamak
gcrckmcktcdir, Aksindc. hcm dcgi~cn ~C\TC
~al1Jannlll clkilcri vc hcm dc amaca uygun olan danllZllk boga vc incklcrin etkili bir
yolla sc~ilmcmcsi ithal ha)Yanlann ~c~itli
vcrimlcrindc bir dll~li~c yol ayabilmcktc vc
dcjcncrasyon gorunliilcri bclirmck1cdir
Hay\'anlann ~c~itli \'crimlcrindcki du~mc'yi
onlcmck vc \'crimlcrini yiikscltmck ~c\Tcscl
diizcnlcmclcrc ck olarak ancak ctkili bir sclcksivon ilc miilllkun olmaktadlr Etkili bir sclcksiyon programl hazlrlayabilmck
i~in iizcrindc durulan karcktcrlcrin kahlllll
dcrcccicri. varyanslan \'c karaktcrlcr
·u
arasll1daki
gcnctik
korc1asyonlann
bilinmcsi gcrckmcktcdirDlkc hay\'anclhgll1a bir von
\crmck \'C yukanda bahscdilcn sorunlann
~bziimllllc 1~lk tutmak amaclyla Ankara
(MZAE'dc yuriitiilcn bu ~ah~ma ilc
sorunlln tckrar ara~tlfllmasl vc ara~lIrll1alar
1~lglllda bilimscl csaslara dayanan
sonll~lann ortaya konmasmda yardimci olmak uzcrc:
- Siyah Alaca. Esmcr \'c S.A. x
Ycrlikara mclcz gcnoliplcrin ~e~itli ya~
doncmlcrindcki gcli~mc vc ya~ama giicu ilc
ilgili bzclliklcr tcspil vc mukaycsc
cdilmi~tir
- Eldc cdilcn \'crilcrc davanarak
crkcn ya~ta bclirlcnccck bir sc~ill1lc cldc
cdilcbilccck ba~an tarll~lhTIl~ \'C ilcri
ya~lardaki gcli~mclcrin daha crkcn ya~larda
bclirlcnmc imkanlan Icsbit cdilmcvc
~a h~ II nll ~t Ir,
- Damlzhk sc~imindc listiin vcrimli
crkck dollcrin sc~imi ilc populasyonun
gcnotipik scviyclcrinin yildan yila arllfllma
imkanlan ara~tlflhTIl~tlr
MATERYAL VE YONTEM Matc~'al olarak Ankara (aylr
Mcr'a \'C Zootckni Ara~ttrllla Enstitiislindc
ycti~tirill1lcktc olan Siyah Alaca, (S.A.)
Esmcr (E) vc yc~itli kan diizcyli S.A. X
Ycrlikara (Y,K,) mclczi slglrlar
kullanllml~tl r,
Di~i vc crkck blizagilann hcpsi
bii)ij(ulmii~ \'C di~i buzagilann gcli~mclcri
ilk inc danllZhk kullanma ya~ma. crkcklcr
isc 15 ayhk ya~a kadar takip edilmi~lir
BuWn buzagilar aYIll bakllll \'C bcs1cmcye
tabi tutulmu~tur Altl ayhk ya~ta crkck vc
di~ilcr birbirlcrindcn aynlarak ayn
padokslarda bll~i.iliilmii~iir Dogan biitiin
buzagilar lartIlml~ \'C kulak numaralan
takIlml~tlr Buzagilann dogum tarihi,
analann ya~1 vc canh aglrhgl, dogum ~ekli,
cinsiyct \'C dogum aglrhklan
kaydcdilmi~ir Erkck buzagilarda 3" 6.,
12, \'C IS, ay canll aglrhklan; di~i
buzagllarda isc bu ozclliklcrc ilaveten ilkine
damlzhkta kullanma ya~J vc canh aglrhgl
tcsbit edilmi~tir Diivelcrin ilkinc
daIllIzhkta klillalllimasma karar vcrilirkcn
Ankara (';\ flAE'de Yelli'lmlen ,,"[;II-Ianll (',\,1/1, r'emil Ozell'kh'n l'e l3/1n"ml1 ,·1 r"$lmll//us,
vc IS, ay tartlml alll1an Siyah Alaca \'C Esmcr di.ivclcr 300 kg: Illclczlcr isc 280 kg canh aglrhktan itibarcn boga~a vcrill11i~lcrdir,
Hcr yJl gcli~mc vc cbc\'c\'n ozclliklcri dikkatc ahnarak cn iyi iki S.A \'C bir Esmcr dana danllzlrga aynlnll~tlr.
Ait Slll1 r sayIlan farkh oldllgundan cldc cdilcn \'crilcr iizcrinc ctki cdcn raktorlcrin ctki miktarlan \'C bunlann
toplam \'aryansa katkJlannll1
hcsaplanmasll1da "En kii~iik karalcr Mctodu" l11odcl-1 kulla11111ll1~tlr (HARVEY. 1975), Etki l11iktarlan hcsaplandIl<1an sonra bunlann oncm kontrolll "Varyans Analizi" yardll111yla yapJll11l~tIr.
BllLGllLAR VE TARTI~MA
I. Geli~me
Gcnotip. cinsiyct \'c yJllar itibariylc ~qitli ya~ doncl11lcrinc ait ortalal11a canh aglrlIklar \'C incclcncn rakt6rlcrin oncmlilik tcsti sonll~lan ('izclgc I'dc ozct olarak vcrilmi~tir.
C;:izclgc I incclcndigindc dogllm aglrlIgl baklIl1l11dan cn yiiksck dcgcr 38.2 kg ilc Esmcr buzagilarda blllllnmll~. bllnu 35.5 kg ilc S.A \'C 34.0 kg. ilc dc l11c1cz buzagllar izlcl11i~lcrdir. ESl11cr Irkl buzagIlar i~in cldc cdilcn dcgcr. ALI(' (1913)'m bildirdigi dcgcrlc lIyUl11 i~indc blllunmaktadir. S.A \'c mclcz bllzagIlara
ili~kin dogum aglrlIklan litcraWr
bildiri~lcriylc kar~I1a~tlflldlgll1da. cldc
cdilcn bu dcgcrlcrin SEZGiN (1976) in
Siyah Alaca. AKCAN \'C ALPAN
(1984)'111 S.A \'c I11clcz. GURBUZ \C ark.
(1993 b)'111n S.A X G.SK.G 1 mclcz
bllzagJlarda bildirdiklcri dcgcrlcrdcn bU)iik; ALlC;: (1973)'111 Al11crikan kokcnli Siyah Alaca. CENGiZ (1982)'in Ko~a~ TiM'dcki Siyah Alaca buzagJlarda bildirdiklcri dcgcrlcrdcn kii~Ok: APAYDIN vc ark. (1984 )'nll1 Si\ah Alaca. GURBUZ vc ark. (1993 a. 1993 b. 1994)'nll1 S.A S.A x Y,K. G2 \'C S.A X G,S,K. G2 l11clcz
buzagIlarda bildirdiklcri dcgcrlcrlc uyum
i~indc olduklan anla~IJl11aktadlr.
C;:c~itli ya~ doncmlcrindcki canlr aglrlIklar incclcndigindc E Irkll1 S.A \'c mclcz gcnotiplcrc: S.A Irkl11l11 mclcz
aglrlIgll1da oldllgll gibi. bOUin ya~ doncmlcrindc korlldllklan gorOll11cktcdir ('izclgc I). Nitckim yapdan varyans analizi sOl1l1~lan bllnll dogrlllal11l~ \'c gcnotip glUplar arasl11daki rarklar bOWn ya~ doncl11lcrindc oncml i bu 11Inmll~tll I' (P<O.O I).
Siyah Alaca. Mclcz \'c ESl11crlcr 1~111 tcsbit cdilcn 3. av aglrlIklar. ARPACIK (1980). CENGiZ (1982). AKMAN (1982) \'C AKCAN \'C ALPAN (1984)'111 bildirdiklcri dcgcrlcrdcl1 bOyllk: ALI(' (1973) \'C SEZGiN (1976)'in bildirdiklcri dcgcrlcrdcn biraz kO~Ok: APAYDIN \'c ark. (1984). GURBUZ \'C ark, (1 1)93 a.b)'nl11 bildirdiklcri dcgcrlcrlc llylll11 i~indc blliunmaktadlr.
Si\'ah Alaca. Mclcz \'C Esmcr gcnotiplcr i~in hcsaplanan 6, \'c 12, ay aglrhklann. ycrli kaynaklann bildirdiklcri dcgcrlcrdcn gcnclliklc bOyOk (ALI('. J973:
SEZGiN. 1976: ARPACIK. 1980:
CENGiZ. 1982: AKMAN. 11)82: AKCAN vc ALPAN. 1984): yabancl kaynaklann bi Idirdiklcri dcgcrlcrdcn kii~uk (KORMACHEV. 1973: PINDAK \'c ark,.
1974: NOORD \'C OLDENBROEK.
11n9): baZl ycrli \'c yabancl kaynaklann
bildirdiklcri dcgcrlcrc bcnzcr (RAICU \·c ark.. 1978: GURBUZ \'C ark .. 1993 a \'c b) oldllgll gorO Imd.1cdi r.
Bll ~alI~mada S.A. Mclcz \'c ESl11cr gcnotiplcr i~in saptanan slraslyla 335.4. 325.8 \C 345.3 kg'llk IS. ay canII aglrlIklar. KORMACHEV (1973) \'C RAiCU \'C ark. (1978)'11111 bildirdiklcri dcgcrlcrdcn kCu;Ok: AKMAN (1982) \'C
AKCAN \'c ALPAN (I 984)'nl11
bildiri~lcrindcn yOksck: GURBUZ \'c ark, ( 1994)'nll1 bild irdiklcrinc bcnzcr \'c ~ok \'akll1dlr.
('izclgc I'c gorc crkck bllZ<lgJlann di~i bllzagIlardan 1.6 kg daha aglr dogdllklan \'C bu OsWnlOklcrini ~c~itli ya~ doncmlcrindc tckrarladlkJan gorlilmcktcdir. Cinsiyct gruplan arasll1daki rarklar biiWn ya~ doncl11lcrindc istatistik oJarak oncmli bulunmll~tur (P<O.O I), Vanlan sonu~lar. GURBUZ \'C ark. (1994 )'nlll bildirdiklcri dcgcrlcrlc UYlll11 i~indc bulunl11akladlr.
('izclgc I'dc gorOldiigO gibi. cn yiiksck dogum aglrl@ 37.8 kg ilc 1985 Yllmda. cn do~ok isc 33.7 kg ilc 1981
C;:izclgc 2. ilkine Danllhkla Klillanma Ya~ vc Canh Aglrhklanna Ail En Kii"iik Karcler Ortalamalan
ilkine Damlzhkta Klillanma
Ya~ Canh AgIfhk
FaktOrler n x x
BekJcncn Ortalama I-t8 622.8 39-t.8
Genotip
**
Siyah AJaea 100 593.7 388.1 b Mclez 31 630.1 37-t.\ b Esmer 17 6-t-t.6 422.2 a 'I'll**
1979 23 566.5 bd 36-t.2 b 1980 23 73-t.7 a 417.2 a 1981 2-t 6-t8.2 aed 395.8 ab 1982 23 598.6 be 382.6 ab 1983 20 676.7 ae 413.5 a 198-t 19 606.6 be 409.1 a \985 16 528.3 b 381.2 ab *: P<0.05: ** P<().OIa. b. e. d : AYIlI siitunda rarkli harfleri la$lyan gmplar arasl rarklar oncmlidir (P<0.05).
yildan yJla dogllm aglrhklan artl111~ vc mclczlcrindc 489-528 gun (GORBOZ ve
villar arasll1daki rarklar oncmli APAYDIN. 1(94) arasmdadlr. Bu
blllulUll11~tur (P<O.O I). Malya \'C Ko<;a~ ara~tlflllada ilkinc damlzhk1a kullanma ya~1
Tanm i~lctmclcrindc yuliitU lcn bi r i<;in e1de cdilcn dcgcrler. bildirilen arahklar
<;ah~mada bcnzcr sonw;lar ahnml~tIr i<;inde yer almaktadlr.
(CENGiZ, 1(82). S.A., Me1ez ve Esmer duvelerin
Cc~itli ya~ donemlcrinde canh ilkine bogaya \'crmede canlt agJrhklan
aglrhklar da. dogllm aglrhgll1da oldllgU ortalama slraslyIa 388.1,374. I ve 422.2 kg
gibi, bazl istisnalar dl~lI1da ylldan yila olarak bulunmu~tur. Bulunan bu degerler,
artml~tlr. daha once Siyah Alacalarda 349 kg
Duvelcrin, gcnotip gruplar ve yillar (AKMAN. 1982): Siyah Alaca vc ~e~itli
itibariylc ilkine danllZhkta kullanmada ya~ S.A. me1ezlcrindc 342.5-359.5 kg
vc canh aglrhklan Cizclgc 2'dc \'crilmi~tir. (GURBUZ ve APAYDIN, 1(94) olarak
Cizclgc'dc gori.ildtigu gibi, S.A. Mclcz \'C bildirilcn ilkine bogaya vermc aglrltklarmm
Esmcr genotip gruplarda ilkinc danllZltkta ortalamalanndan daha yuksektir. Bu fark,
kllllanma ya~l ortalama olarak slraslyla <;ah~manllZdaki duvelerin ilkine bogaya
593.7. 630.1 ve 644.6 gun olarak daha gc~ verilmelerinden
bulllnmu~tur. kavnak lanmaktadl r.
Siyah Alacalar ile yapilan
<;ah~malarda ilkine danllZhkta kullanma 2. Korrelasyonlar
ya~1 i<;in bildirilcn degerler 501-688 gun
(PAPTIST vc GRAVERT. 1973:
AKMAN. 1982: GURBUZ \'c APAYDIN. CMZAE ycti~tirilen Siyah
1(94): S.A. X G.S.K. F1 ve G] Alacalann ~e~itli ya~1 donclerindeki canh
mclczlcrindc 613-641 gun (OZCAN vc aglrhklan arasmdaki korrelasyon
ARK., 1976): S.A. X YK. G2, S.A. X E. katsayilan ayn ayn hesaplanarak Cizelge
FI , S.A. X YS. G2 ve E. X YS.G2 3'de verilmi~tir.
<~izclgc 3. Cc~illi Ya~ Doncmlcrindcki Canlt Agtrltklar AraslIldaki ili~kilcr 3. Ay Aglrllgl 6. Ay Agtrllgl 12. Ay Aglrllgl 15. Ay Aglrllgl
** :
P<O.OI - ----_.-Dogum 3 Av 6. Ay 12. AyAglrltgl Aglrllgl Aglrltgl Agtrligl
0.76··
0.72'· (un
0.6ol 0.72 0.8ol"
0.59·' 0.68" 0.77" 0.88
Cizelge 4. CMZAE'dc YCli~lirilcn Slglrlann 12. \'C 15. Ay Agtrllk<lnna 3. vc 6. ay Rcgrcsyollu Tahmin Edilcn Ozclliklcr 12. Ay Aglr. 15. Ay Aglf. Cl Girilcn dcgc~kcnlcr \·c Rcgrcsyon Dcnklcmlcri 125 + 1.59 Xi 99.6 + 1.05
x:
97.2 +0 165 XI +o 977X: 157 + I.90l XI 120l + 130 Xc 119 + 0.379 Xl +1.12 Xc** :
P<O.O I XI = 3. Ay AglrllgL Xc = 6. Ay Aglrllgl~izclgc 3'i.in incclcnmcsindcn dc anla~t1acagl gibi, dogum. 3.. 6, 12. \e 15. ay canh aglrlIklar arasmdaki korrelasyon katsaytIanmn hcpsi poziti
r
vc oncmIi bulunmu~tur (P<OO I).3. Ce~itlj Ya~ Donemlel"indeki Canh Aglrhklann Seleksiyonda Oll;ut
Olma Baklmmdan Onemlel'j
DaI11lzhk SCylm1111 mlimklin oldugunca crkcn ya~larda gcrycklc~tinncnin bliyi.ik avantajlan vardlr Bll amayla 3. \·c 6. ay aglrhklann111, 12. vcya 15. ay aglrhklannlll tahmininde olylit olarak kullamp kullamlmlyacagl ara~tlfllml~tlr
Bulunan rcgresyon denklcmlcri, bunlann standart hatalan vc bclirtmc katsavllan ozet olarak ~izelgc 4'dc \'crilmi~tir
~izc1gc 4'lin incelcnmesindcn dc anla~t1acagl lizcrc 3. ay aglrlig111111 12. ay vc 15. ay aglrhgllli bclirlemc katsaYlsl slraslyla % 52.4 \C %l 45.9: 6. ay aglrhgllllll isc % 71. 3 \·c % 60 olmaktadlr
ikisi
bir
arada
dcgcrlcndirildigindc
R2 ±s %, F 13.11 52.ol 3ol7.1 10.19 713 782.1 10.17 71.5 393.2 18.2ol 15.69 ol5.9 60.0 23ol.8 ., ol15.2
..
15.60 60.6 211.9.,dcnklcmin 12. \C 15. ay aglrhgllli bclirlcmc katsaYlsl yok az art11lakta ve % 71.5 vc %
60.6'a vlikscl11lcktcdir Eldc cdilcn bliti.in dcnkle11llcr oncmli vc hatalan birbirinc oldukya yak111dlr Bu dcgcrler goz onlinc alllldlg111da, 12. ay vcya IS. ay aglrhgllla gorc sCyimde 6. ay agl rhgllll11 3. ay aglrhg111dan daha bliylik bir isabctle kullamlabileccgi soylcncbi 1ir Sclcksiyonun daha crkcn yaptlmas111daki faydalar goz onlinc ahndlg111da 3. ay aglrllgl11l1l da tcrcih cdil11lcsi gcrcktigi ilcri slirlilcbilir Zira. 3. ay aglrlag111dan yaptlan tahmiler de olduya ba~anh gori.ilmcktcdir
4. Ya~ama Gucu
Siyah Alaca. Mclcz ve Esmcrlcrdc. dogumdan itibarcn 6. aya kadar ye~itli ya~ doncmlcrindc ya~ayan buzagtlann saYlsl ve grupJarda ya~ama glicli ~izelge 5'dc verilmi~tir
Cizelge
5.
Siyah Alaca. Mc1cz vc Esmcr BU7.agllann Cc~ti1i Ya~ Donemlerindeki Ya~ama GiiciiDoglllll-l. H<tfta Dogllm-3. Ay Dogum 6.Av
GCl10tip Dog<tn Ya~ay<tn Ya~<tnl(l
Gmpl<tr Buzagl Buzagl Giicii.'Y<.
Siyah Al<tca 289 275 95.16
McIcz 8-l 79 9Hl5
Esmcr 55 52 9-l.55
Cizelgc 5'in incclcnmcsindcn dc
anla~I1acagl i.izerc dogum ilc I. halla arasl
doncmde cn yi.iksck ya~ama gilcil % 95.16
ilc Siyah Alaca buzagiiarda bulunmu~.
bUl1u % 94.55 ilc Esmcr vc % 94.05 ilc
Mclez buzagiiar iz1cmi~1crdir. Bu
9ah~mada ya~ama gi.ici.i ile ilgili cldc cdilcn
sonu91ar Adana'da S.A.X G.S.K. Gj vc Gc
buzagiiarda (Slraslyla 01<) 97.85 \·c %
97.03) bildirilcn dcgcrlcrdcn biraz di.i~i.iktlir
(GliRBliZ vc ark. 1993 a).
Dogum-3. ay \'C dogum-6, ayarasl
ya~ama gOcil. Siyah Alaca buzagllarda
slraslyla % 84,24 \'C % 86.16: Mclcz1crdc
% 84,52 vc % 83.:n: Esmcrlcrdc (Yo 85.45
vc (Yo 83.64 Ohllu~tUr. Bu dumm. Siyah
Alaca buzagiiann ya~allla gilcil
baklmmdan ESlllcr vc Mclcz buzagiiara
kar~1 belirgin bir i.istlinlogi.ini.i gostcrmcktedir. ALIC (1973) \'C CENGiZ
(1982) tarafllldan yi.irOti.iIen 9ah~malarda
da Siyah Alaca buzagiiann ya~ama gi.ici.i
bakllTIlIldan Esmcr buzagllara kar~1 ilstlin
olduklan bildirilmcktcdir.
Bu ara~tIrmada Siyah Alacalar i9in
ya~ama giicO ile ilgili olarak van Ian
S0l1u9lar, ALIC (1973)'m Lalahan'da.
MI KSIK vc ark. (1979)'nm
Cckoslovakya'da vc CENGiz (1982) in
K09a~'da, \'c GORBliZ \'c ark. (1993
a)'nm S,A., S.A. X G.S,K G1 vc Gc
mc1cz1crindc bildirdikleri dcgcrlcrdcn
dil~ilk; VOELKER vc DASH (1974)'m
dogum-3, ay vc CENGiZ (1982)'in
Malya'da dogum-6. ay i9in bildirdiklcri dcgerlerdcn yi.iksck: CENGiZ (1982)'in Malya'da dogul11-3. ay i9in bildirdik1cri dcgcrlcrle uyum i9indc bulunmaktadlr.
Cah~lllallllzda Esmcr buzagllar
i9in ya~al1la gi.ici.i ilc ilgili cldc cdilcn
bulgular, aym Irkda ALIC (1973)'111
bildirdigi dcgcrlcrdcn biraz dO~i.ik:
CENGiZ (1982)'in dogum-3.ay 19in
Y<t~<ty<tn Y<t~(l(n<t Ya~ayan Ya~ama
Buzagl Giicii.% Buzagl Giicii,%
255 88.2-l 2-l9 86.16
71 8-l.52 70 83.33
-l7 85.-l5 46 83.6-l
- - - - - - ~ - -- . .._ - .---.. "-..---_..-_._-_._
bildirdigi dcgcrlere yaklll ve dogum-6,ay i9in bildirdigi dcgcrlcrdcn daha yilkscktir.
SONUC; VE ONERiLER
C~jtli ya~ donemlcrindeki canh aglrhklar incclcndiginde Esmcrlerin Siyah Alaca \'C Mclezlerc: Siyah Alacalann
Mclezlcre kar~1 bOti.in ya~ donemlerindc bir
ilsti.inlilk gostcrdiklcri tcsbit cdilmi~tir
(Cizclge I). ilkinc damlzllkta kullanma ya~1
bakllTImdan isc cn olumlu sonu9 Siyah
Alaca dOvclerdc ahnml~, bunu slraslyla
Mclez ve Esmcr dilvc1cr izlcmi~lcrdir
(Cizclgc 2). Buti.in gcnotip gmplar IS, ayda ortalama 325 kg canh aglrhgm
Ozcrinc 91ktlklarmdan aniian ya~tan itibarcn
gi.ivcnlc bogaya verilebilecckleri
dO~ilni.iII11i.i~ \'C bogaya verilmcleri
istcnmi~tir. Bu konuda bOyilk bir titizlik ve hassasiyct gostcrilmesinc ragmen, maalesef
cski ah~kanhklann a~I1masl ancak 4-5 yll
soma klsmcn a~I1abill1li~tir. Bu 9ah~mada
cdinilcn tccrllbclcr ilc litcratilr (MIKSIK,
1973; KUDLAC vc ark. 1977;
MISOSTOV. 1979) bildiri~lcrine gore,
dilvclerin IS, aydan itibaren bogaya
\'crilmclcriylc gcbclik oram, gcbelik ba~ma
a~lm saYlsl ilc omilr boyu buzagl vc silt
vcrimi baklmmdan bir sorunla
kan~la~I1abilcccginin aksinc daha erkcn vc
daha gC9 ya~larda bogaya verilen dilvclere
kar~1 bir ilstilnlOk saglanabilecegi sonucuna
vanlml~tlr.
Ya~ama gilcil baklmmdan Siyah
Alaca buzagllann Mclcz ve Esmer
buzagllara kar~1 bir ilstilnlilk gosterdikleri
kamsma vanlml~tlr.
Bu ara~tlrma ile 9c~itli ara~tlrma
ncticclerindcn vc ALIC (1973) ve CENGiZ
(1982)'in bildiri~lcrinden de anla~llacagl
gibi. Siyah Alaca vc mclczlerin Orta
Giirhiiz VlJ Apu)'JIfl
Anadolu Bolgcsindc gfl\'cnlc
ycti~ti rilcbil irlcL
OsWn vcrimli crkck dollcrin
damlzlIk olarak sc~ilmcsi yanlllda baklll1 \C
bcslcmcdc mcydana gclcn degi~mc1crin
ctkisi ilc populasyonun gcnotipik scviscsi
ylldan ylla ytiksclmi~ vc ~c~itJi ya~
donemlcrindcki canlI aglrlIklar, baZl
istisnalar dl~lI1da cn yiiksck 1985 yllll1da
dogan buzagJlarda cn dti~tik dc 1979
yllll1da doganlarda bulunmu~tur «izclgc
I),
(MZAE slglrlannda 6, a\
aglrlIgll1a gorc yapllan bir sc~imin. ~,av
aglrhgma gorc yapJlan bir sc~ime gorc 12,
vcya 15, ay aglrlIglllll1 tahminindc daha btiytik bir isabct kaydcttigi sonucuna
vanlml~tlL Ancak. sclcksiyonunun daha crkcn yapllmasllldaki avantajlar dikkatc
ahndlgll1da isc ~, ay aglrlJgll1l1l da tcrcih
cdilcbilcccgi gozdcn ka~lfIlmamalIdlr
«izelgc 4),
KAYNAKLAR
AKCAN, A \'c 0, ALPAN. 1984,
Hol~ta)n \'c Hol~tayn x G,AK. mclczlcrindc bazl vcrim ozclliklcri. L
Btiytimc \'e ya~ama gLiciL
TOBiTAK. Vctcrincrlik \'c
Hayvanclhk Ara~tJnlla Grubu. Doga
Bilim Dcrgisi, Cilt 8. Sayl 3 (216 227),
AKMAN. N, 1982, Bala vc PolatlI
D,O.(iftliklcrindc ycti~tirilcn S,A
slgJrlarda sclcksiyonda kullal11lacak
ol~titlcr ara~tlfll1alaL Doktora tczi
(basJlmanll~) ,
ALI(, K 1973, Dcgi~ik orijinli Hol~tayn
ve Esmcr slglrlann Lalahan
~artlannda btiytimc, ya~ama \'c dol
verimlcri. Lalahan Hay, Ara~,
Enstittisti Dcrgisi 13 (1-2): 50-63, ANONYMOUS, 1994, Projc vc Uygulama
Genel MfidLirtilgti Kayltlan, Tanm ve Koyi~lcri BakanhgL
APAYDIN, M" M, ERTU"RUL. A
GORBUZ
vc
B.ANKARALI, 1984,
Sivah AJaca buzagJlann az sLiUc
bLivtiWlmc olanaklannlll
ara~tlfllmasL BfI)iikba~ vc
KLi~tikba~ Hayvanclhk Ulkcscl
Ara~tlrma Projclcri, Gcli~l11e, Sonu~
\'c Ycni Tcklif PrQjclcri. (MZAE ANKARA
ARPACIK R, 1980, Dcgi~ik orijinli Esmcr
slglrlarda Amcrikan Esmcr bogasl
kullanmanlll ya\nl gcncrasyonda
~c~il1i \wimlcr f1zcrinc ctkisi,
Lalahan Zootckni Ara~, EnsL
Dcrgisi. 20 (1-2):3-19,
BIYIKOGLU. K 197 L Tflrkiyc Dcvlct
Miicsscsclcrindc ycti~tirilcn sal' \'C
muhtclif kan dcrcccli Esmcr
slglrlann ycti~tirl11c. \iicut yaplll~1 vc
~c~itli \'cril11lcri tizcrindc ara~tJnlla,
AtatCtrk Uni. ZiL Fak Yaylll 96,
ZiL Fak YayIII 43. Ara~l1rma scrisi:
21.
CENGiZ. F. 1982, Malya \'C Ko~a~ 0,0,
(il1liklcri ko~ullannda S,A \'C
ESl11cr slglrlann ~qitli ozclliklcri
baklll1l1ldan kar~lIa~tlfllmasL
Doktora tczi (basJlmal11l~),
GORBUZ, A, S, SABAZ. N, PEKTA~ vc
M, GONEYLi, 1993 a, (ukurova
Bolgcsi i~in cn uygun Siyah Alaca X
G,S,K. Mc1cz kan diizcvinin tcsbiti.
I. Gcli~me ve ya~al11a gLicfl, TARM Dcrgisi. Cilt:2 Sayr I. ANKARA
GURBUZ. A. N, PEKTA~ vc M,
GUNEYLi. 1993 b, Siyah Alaca X
G,S,K G1 \'C G2 Mclcz buzagllannm
klsa zamanda az slItlc btiyfltiilmc olanaklan TARM Dcrgisi. Cilt:2 Sayr2, ANKARA
GORBUZ, A vc M, APAYDIN, 1994,
Siyah Alaca vc ~c~itli mclcz
gcnotiplcrin gcli~mc ozclliklcrinin
ara~tlnlmasL TARM Dcrgisi, Cih:3, Sayr 1-2. ANKARA
GOVEN. Y 1977, Ankara ~ckcr Fabrikasl
(iftliginin slglrlarmda stit vc dol
Ankara ('MutE'd,; YUIJlin/cn 8181r/onl1 <'qilli /'erim Ozel!i/.:/"n "" BI/n/onn ..1ro}'l1n/mo.l'I
ara~tl nnalar. Doktora tczi
(basIlmaml~).
HARVEY, W. R. 1975. Least-squarcs
analysis of data with uncqual
subclass numbcrs. Agricultural
Research Scrvice. U.S. Deparmcnt of Agriculturc.
KORMACHEV. S.A. 1973. Producti\;ty. growth and dcvclopment of Dutch
Black Picd cattle during
acclimatisation in Sibcria, Anim. Breed. Abstr., 41. (1534).
KUDLAC, E., K. BECHYNE und 8.
KAPOUN, 1977. Rcproductive and dairy pcrfomlancc in carly matcd
heifers. Anim. Breed. Abstr..
45(5964).
MIKSIK, J. 1973. Thc optimum age of
heifers at the start of brecding. Anim. Breed. Abstr.. 41 (2990).
MIKSIK, 1.. J. KADECKA and B.
UHLIR, 1979. The efTect of
inbreeding on reproduction of Czech Picd cattle. Anim. Breed. Abstr.. 47 (2219).
MfSOSTOV, T. A. 1979. Early
insemiation of heifers. Anim. Breed. Abstr., 47 (613).
NOORD, B. VAN. and J. K.
OLDENBROEK. 1979. Growth and developmcnt of fcmale Holstcin Friesian, Meusc-Rhinc-Ysscls and Dutch Black Picds. Anim. Brecd. Abstr.,47(6504).
50
bZCAN. L., E. PEKEL, A. N.
ULUOCAK vc
O.
~EKERDEN,J976. C;:ukurova BoJgesindc
ycti~tirilcn Kilis slglrlanmn Islahlllda
Hol~tayn Fricsian genotipinden
yararlanma olanaklan. I. Geli~imlc
ilgili ozclliklcr. C;:.
O.
Zir. Fak. aynbaskl, YII 7, Sayl I.
PAPTIST, R. und H. D. GRAVERT, 1973. Die Fruchtbarkcit dcr Tochter
in der Bullensclcktion.
Ziichtungskunde 45::;99-411.
PINDAK, 1., SRAMEK and Z. PiLAT,
1974. Variation of cattle gro\\1h in rclation to food consumption and com'crsion Anim. Brccd. Abstr.. 42 (917).
RAICU. E.. V. ALEXOUI. E. DZIC. E. BIANU lind M. SINGER. 1918. Thc optimllm agc and body wcight of fattcncd Romanian Simmcntal,
Romanian Brown and Fricsian
cattlc. Anim. Brccd. Abstr.. 46
(:;20 I).
SEZGiN. y. 1976. Hol~tayn. G.A.K. ve H.
X G.A.K. Mclezi F, vc G2
gruplannda bcden yap lSI ve bazi
vcrim ozcll iklcri. Lalahan Zootckni
Ara~. Enst. Yayll1 No: 47.
VOELKER. H.H. and S. DASH. J974.
EITccts of inbrceding and linc
crossing on gro\\th and devlcopmcnt of Holstein-Fricsian cattlc. Anim. Brced. Abstr.. 42(525 I).
:>.. <;izelge 1. Ce$itll Ya$ Dbnemlerindeki Canll Aglrllklarln En Kti~tik Kareler Ortalamalarl.