Valde Paşa (1859- )

Valde P aşa, a s ı l is m iy le Prenses Emine, İ s t a n b u l’ da yaşayan , veya

y a z la r ı g e le n K ı s ı r l ı P r e n s e s le r in en i t i b a r l ı s ı , en n ü fu zlu su olduğu g ib

bütün İ s t a n b u l’ un en ş ö h r e t l i sim alarından b i r i y d i . B o ğ a z i ç i ’ n in d i l l e r e

d esta n o la n • m eh tapların ı* yani .bazen y ü z le r c e İrayısın-İra t i l d i ğ i saz â lem ­

l e r i n i t e r t i p l e y e n üç öneıcli k iş id e n b i r i s i oydu. D iğer i k i s i Prens 3aid

Halim Paşa i l e oubbi paşazade Dami Bey olduğuna g ö r « , mehtap t e r t i p le y e n

tek hatim kendi s iy d i .

P adişah I I . Abdülha^id B eb ek 'tek i büyük ahşap â l i Paşa y a l ı s ı n ı ,

Paşa orada veremden öldü k ten son ra , Valde Paşaya hediye e t m i ş t i ...â l i

: şa

n ıa v a r i s l e r i buna i t i r a z ederek dava a ç m ış la r d ı, f r kat davayı k a y b e tti lef#

iv

f ■

~'

Valde Paşa bu y a l ı y ı y a t ır a r a k bu^ gördüğümüz muazzam k firg ir y a l ı y ı y a p t ı r ­

d ı . Bayram larda, Mukaddes e m a r e tle r in z iy a r e t e d i l d i ğ i 13 Hamazanda, ve

s a ir d in î gü nlerde e k s e r i ¿»araya g id e r , P a d iş a h la , Jul t a n la r la görü şü rdü .

P r o to k o l da s ı r a s ı Hanedan azasından hemen sonra g e l i r d i . D ini/.e çok b a t l ı

olu.p d in in bütün i c a p l a r ı n ı y e rin e m e tir ir d i . Fukarayı k o n r , m uhtaçlara

büyük yar dr... la r y a p a r, Ramazanda on la ra i-fta r z i y a r e t l e r i v e r i r d i . Kendi s

M ıs ır hanedanını kuran ; elime d A li Paşanın torununu« toru n u . Hıdiv Abbas

Paşanın to r ü a u , gene o soydan İlham i Paşanın k ı z ı y d ı . Sonrsi onu s ı r a s ı y l a

Emir gön* da' y a l ı s ı ola n H ıdiv İs m a il Paşanın g e l i n i , H ıdiv T ev.fik Paşanın

e ş i , H ıdiv Abbas --i l"'-i pas:: '1"’ a .ıM f'

; I: İ * H'1 e r’ "rU

.•

¡v»-j 'revM-i;

ih tiş a m ı ye sorumluluğu t l rt PC y ı l devam e t t i .

_

Prense ö Pimine ’ ye y e r i l e n Unvanı A b d iilh a k Ş in a şf .Hİs&r "B o ğ a z içi %

Y a l ı l a r ı " a d l ı k it a b ın d a , o ş e f i s ü s l u b i y l e , ş ö y le a n l a t ı r : "F ilh a k ik a , o

zam anlarda, k ita p ta y e r i olmamasına rağmen, h e r . i çapta b i r kaide ihdas e t

meyi ve h erk ese h u su sî b ir pâye verm eyi i y i b i l e n gş ni $.. t • Şri fa t ıtaız , ‘

b i r kadın i ç i n b ö y le h a t ır a gelmez b i r t a b ir i cad e tm iş , k a d ın la ra Paşa

denilm e d i ğ i h a l d e , . - ., bu hanına k a d ın la r a ra sın d a k i yegâne p a ş a lığ ı v e r -.,

m îş, ve b ö y le c e kendi sin

‘ /a id e Paşa* ueni İmi ş t i . "

îlharui Paşanın P renses E n in e'd en başka Zeynep ism inde Bir k ı z ı dâ

hs v a r d ı . Paşa her bakımdan i f t i h a r e d ile c e k bu İk i k ız m a büyiik b i r sev ­

g iy l e b a ğ l ı y d ı , İ le r d e a la c a k la r ı yüksek m evk ilere la y ık o lm a la rı i ç i n en

i y i ş e k ild e y e t iş m e le r in e büyük özen g ö s t e r d i . Y azık k i İlhan 5 Paşa genç

denecek b i r y a ş t a , B oğa ziçi ede b i r g e z in t i s ır a s ın d a b in d iğ i '¡.kayık devri-?,

l î ucc h.‘ y a t ın ı k a y b e t t i, b y le e e .re n ses Emine’ nin B oğ a ziçi s e v g is in e ha­

z in b i r h a t ır a k a rışm ış o ld u .

İ r e n s e s Emiue henüz ouüç yaşındayken H ıdiv İsm a il Paşanın büyük

o ğ lu T e v fik Paşa i l e n iş a n la n d ı. Bu s ıra d a T e v fik Paşanın ü ç kardeşi daha

-2

l ı bulunduğundan İs m a il paşa h e r b ir i b i r e r h a ft a sü recek d ö r t düğümü* b ir ­

b i r i ardım da* y a p ılm a s ı* * karar v e r d i . B öy lece

s ı r *da görülmemiş i h t i ­

şam i ç ia d e y a p ıla c a k düğün ş e f l i k l e r i b i r ay devam e d e c e k , d a v e t l i l e r i *

v e h a lk ı» eğlenm esi i ç i * h iç b i r m a sra fta * k a ç ın ılm ıy a c a k t ı., (>

l hcltirnLafınJ* ~ ■...

P renses Emine*nin i k i n c i oğ lu Prens f.ehmed Ali\( a n n e s in i» düğününü, o

v

£xL(2-g ü a le r i £xL(2-görmüş o l a » b ü y ü k leri»ila n i ş i t t i ğ i m e £xL(2-g ö r o , Aş ö y le a n l a t ır s

Düğünden b irk a ç h a fta e v v e l g e lin e m is li g ö rü l emiş değerde h e d iy e le r

gelmeğe b a ş l a d ı . Kıymetli, t a ş l a r , m ü cevh erler, a l t ı n ve m in eli çu b u k la r,

a l t ı n ve gümüş ta b a k la r , t e p s i l e r , b u h u r d a n lık la r , t u a le t t a k ım la r ı, i ş ­

le m e le r , ve s a ir pek çok ç e ş i t l i h ed iye g ö z l e r i k a m a ş tırıy o rd u . Bunlar

k ır m ız ı k a d ife y a s t ık la r üstüne konuyor, ü z e r le r in e g e ç i r i l e n in c e c ik

k±r ç e l i k p e l i de te ld e n b i r k a fe s le em niyete a l m ı y o r , bütün a h a lin in g ö r ­

mesi i ç i n a s k e r le r in him ayesinde ca d d elerd en rg n d o l a ş t ı r ı l ı y o r , sonra

g e lin i ç i n h a z ırla n a n sa ra y ın ik i salonunda s e r g i l e n i y o r l a r d ı .

Nikâh 16 Ocak 1872 günü k ı y ı l d ı , düğü* mera si mi de o gün b a şla m ış o l ­

du . Nikâhın k ıy ılm a s ı ton a t ı ş ı i l e i l â n e d i l d i . H aftanın i l k üç günü,

d iğ e r ş e n li k l e r a r a s ın d a , deve ve a t y a r ı ş l a r ı y a p ı l d ı . A yın 13 inde N il

kenarındaki. C izre °a ra y ın d a büyük b i r b a lo v e r i l d i . S arayın a y d ın lık s a l

1 o m la r ıy la d o n a tılm ış b a h ç e le r i g ü ze l ;ve zen gin k ı y a f e t l i ^d a v e t l i l e r l e

doldu taştı.

'

'

E r t e s i gün, nikâh günündenberi a n n e s in i» yanında kalan '-rense-s ÜmİTU*,

H ıdiv İs m a il P a şan ı» a a ııesi (İbrahim Paşanın harem i) Roşyar : adine fen

di.-(¡İıO

oturduğu K asrı â l i °a ra y ın a g ö tü r ü ld ü . Orada k a ld ı ğ ı d ö r t 'e r k e k !e r v e k a - ,

d ia la r i ç i n v e r i l e » muhteşem d a v e t le r le g e ç t i .

E g len celer4 -~ t*rn4eı a tmak i ç i n dünyanın her ta r a fın d a n , ö z e l l i k l e Türkî

y e , İ n g i l t e r e , P ransa, İ t a l y a , ve

ı s ı r ’ dan muazzam ü c r e t l e r k a r ş ı l ı ğ ı n ­

da en meşhur a r t i s t l e r ve m a r ife t s a h ip le r i g e t i r t i l m i ş t i . Ş a r k ı c ı l a r ,

k ora ed iyen ler, d a n s ö z le r , opera kum panyaları, cam bazlar, h o k k a b a zla r, a k la

g e le n her t ü r lü sanatkâr ı . ı s ı r h a lk ın ı eğlendirm ek i ç i * b i r b i r i y l e y a r ı ­

ş ıy o r d u . B a h ç e le r , sok a k lar d o n a t ı lm ış t ı , g ö k le r havai f i ş e k l e r l e a y d ın ­

la n ıy o r d u . B azı meydanlarda e ğ le n ce ve g ö s t e r i l e r gece gündüz a r a l ı k s ı z

devan e d iy o r d u .

Prenses Emine K a srı â l i Sarayına g e t i r i l d i k t e n sonra d ö r t gön »««44-

kendi d a ire s in d e k a l d ı , en y a k ın la rın d a n başka kimseye görünm edi. Çarşam­

ba g e c e s i , saat on s ı r a la r ı n d a , g e l i n l i k e l b i s e l e r i n i n en muhteşemini

g iy m iş , m ü cev h erlerin in en göz k a m a ş tıra n la r ın ı takmış ola ra k a y d ın lık

s o fa la r d a n g e ç t i , B-r s ın ın arka t a r a fın a i l i ş t i r i l m i ş a t l ı n tü ld e n b i r d u ­

vak ı ş ı k l a r iç in d e d a lg a la m ıy ord u . Büyük salonda h e r b ir i se M z k o llu b i r

n

şamdan tu ta n ik i s ı r a harem ağasıaı arasından da, g e ç t i , b ö y le c e k e n d is in i

t k i b e d e » a la y ıy la b i r l i k t e ta h t odasın a g e le r e k kendi büyükannesiyle

y a rd ım cı

H ıdivim a n n e sin in arasım daki ta h ta otu rd u .

K a p ıla r kapanırken o t a r a f t a b i r t e l a ş b i r koşuşma o la d u , h erkes g ü ze l

g e l i n i yakımda*, görmek, t e b r ik etmek i s t i y o r d u . Taht odasında a l t ı n , büyük

salon da gümüğ para s e r p i l e c e k t i . B ir c a r iy e para t o r b a s ın g e t i r d i , en yük­

sek m e v k ili hanım larda* b i r i e l i n i torb a y a d a ld ır a r a k ç ık a r d ı ğ ı p a r a la r ı

e t r a f a f ı r l a t t ı , b u n la r büyük b i r t e l a ş l a k a p ı ş ı l d ı . Ombeş dakika sonra

g e l i n g e l d i ğ i g ib i m erasim le s a lo n la r d a * g e çe re k odasına ç e k i l d i .

ö r t e s i günü Prenses K asrı Â l i Sarayından a l ı n d ı , a l t ı a t ın ç e k t i ğ i b i r

arabaya b i n d i r i l e r e k , k e n d is in i ta k ib eden bütün a k r a b a la r ıy la b i r l i k t e ,

b i r a la y h a lin d e k o c a s ın ın K ubbe'deki Sarayına götürülm ek ü zere y o la ç ık a ­

r ı l d ı . A la y ı* önünde bando, piyade a s k e r i , z ı r h l ı s ü v a r i, bulunuyordu. Dev­

l e t b ü y ü k le r in in a r a b a la r ı ta k ib e d iy o r , P ren sesin a r k a d a ş la r ı ve m a iy e tin i

g e t ir e n a r a b a la r ı* sonu g elm iy ord u . Caddelerden üç saat süren b i r g e ç iş t e n

sonra g e li n a l a y ı yen i Saraya v a r a b i l d i .

Genç e v l i l e r burada mutlu b i r hayat y a ş a d ıla r . T e v fik Paşa a i l e iç in d e

d ü ş ü n ce li ve s a y g ı l ı d a v r a n ış ı i l e ta k d ir e d i l i y o r d u . Prenses Emine beyaz

t e n i , p ı r ı l t ı l ı manalı g ö z l e r i , ve koyu renk s a ç l a r ı y l a çok g ü z e ld i. A y r ı­

ca i y i a h la k ı, z a r a f e t i , ve c a z ip h a l l e r i y l e h e rk e sin s e v g is in i k a z a n ıy o r ­

du. İ l k ç o c u k la r ı küçük y a şta ö ld ü , sonra ik i o ğ u ll a r ı ve i k i k ı z l a r ı oldu

Abbas H ilm i, Mehmed A l i , H atice ve M m e ta lla h .

ftısüy 1878 de İsm a il Paşa H ıd iv lik t e n u z a k l a ş t ı r ı l ı n c a ,

T e v fik Paşa

Padişah fe rm a n ıy la b a b a s ın ın y e rin e g e t i r i l d i . K endisi hükümet i ş le r in d e

k u v v e t li a s a le t a n l a y ı ş ıy l a ta n ın d ı ve ta k d ir e d i l d i . Prenses Emine k o c a s ı

her bakımdan y a rd ım cı o ld u , m evk iini h a k k ıy la d old u rd u , ia k a t T e v fik Paşa­

n ın s ih h a t ı bozu lm u ştu, te d a v i i ç i n g i t t i ğ i H elv a *'d a k i kü kü rtlü s ıc a k su

b a n y o la rın a g i t m i ş t i , 1892 de orada ö ld ü . 20 s e n e lik b i r e v l i l i k t e n sonra

Prenses Emine genç yaşın da du l k a l d ı .

Bu sıra d a A v u stu ry a 'd a t a h s ild e bulunan büyük o ğ lu £ r e * s Abbas Hilmi

Padişah ferm a n ıy la b a b a s ın ın y e r in e H ıdiv ta y in e d i l d i , k en n d isi Henüz on-

|gkiz y a ş ın d a y d ı, t e c r ü b e s i z l i ğ i n i b i l i y o r , bundan d o la y ı ü zü lü y ord u ,

y e t k i l i m ü ş a v ir le r , an n esi de görgüsüne dayanarak, ona d estek o lu y o rd u .

V alde Paşa b i r zaman sonra Hacca g id e re k o d in i v e c ib e y i de y e rin e ge­

t i r d i . E k seri yaz b a ş la r ın d a o ğ lu i l e A vrupa'ya g i d i y o r , sonra y a z ın büyük

b i r k ısm ın ı İ s t a n b u l'd a g e ç i r i y o r l a r d ı . Bu y a l ı e v v e lc e Sadrazam A l i Paşay

a i t t i , verem o la ra k burada ölm üştü. Y a lı Valde Paşaya h ediye e d i l i n c e , A li

Paşanın v a r i s l e r i dava a ç m ış la r , fa k a t davayı k a y b e t m iş le r d i. H ıdiv Abbas

Hilmi Paşa daha çok Çubuklu’ daki köşkünde k a lıy o r d u . A k d en iz'd en E l Mahru-

sa y a t ı i l e g e l i y o r l a r

t ga şa ba h çe, veya Bebek koyunda dem irliyordu.

4

Valde Paşanın s o s y a l h aya tta önemli b i r y e r i v a r d ı . Ş eh rin i l e r i g elen

a i l e l e r i y l e görüştüğü g i b i , evinde de büyük d a v e t la r y a p a r d ı. -0 a aman

i-^irn-biiyük—bir^—y e n ic ik - o la r a b evinde—sine-ma^-oynatır, -ah ba p la r ıyla_-ho^

vaki-t-•geo-ir i r derdi-.-

, .

,

,

v

_

f mehtap l a r d a ___ saz ka f i le s in eJ

A latu rk a m üziği çok seven Valde P a ş a îe k s e rı kendi~~kayığı i l e xxxxx±

k a t ı l ı r , bazen de kaniîijt^ b ir a z uzaktan) s e s s iz beyaz is t im b o ­

tu iç in d e vVta k ib e d e r d i. Sazı kendi t e r t ip le m iş i s e h iç k a tılm a z , saz

h e y e t iy le d iğ e r k a y ık la r y a lıd a n a y r ıld ık t a n son ra , o n la r ın Boğaz-ida

dolaştpk4ar«^-&©nrar sabaha k a r ş ı g e r i d ön m elerin i b e k le r d i.

B oğ a ziçin d e oturan pek çok kimse g ib i o da akşam ları k a y ık la gezme­

ye ç ı k a r d ı . 'V a ld e Paşanın b in d iğ i k a yık üç ç i f t e k a y ığ ı da k a y ık la r ın

.—rrC$'0'v

Kai'tfe.

en uzunu, en z a r i f i , en '''göz kam aştıranı i d i . . . Uzun mavi ehram ının ke­

n a rla rın d a n saçak y e r in e sarkan gümüş ve a l t ı n y a l d ı z l ı b a lık ş e k i l l e r i

su la r ü ze rin d e p ı r ı l p ı r ı l p a r ıld a r , bazen de b i r d a lg a y la s u la r « g ir e r

ç ı k a r d ı . Her akşam, bütün B o ğ a z i ç i l i l e r , ve h a tta B o ğ a z iç i b a l ık ç ı lm ı ş

Valde Paşanın k a y ığ ın ı bu p ı r ı l t ı l ı ihram ı i l e görmekten haz duyarl a r d ı

1895-96 s e n e le r in d e Padişah I I .Abdülhamid a k tö r A b d i'y i Sataya a lm ış ­

t ı . V alde P aşayı ş e r e fin e v e r i l e c e k b i r te m sild e bulunmak ü zere davet e t ­

m i ş t i . Saray tiy a tro su n u n lo c a s ın d a V alde Paşanın yanında Vrashington E l­

ç i s i ve D arülelhan ku ru cuların dan Ziya Paşanın k ı z ı i i h r i Hanım bulunu­

y o rd u . Her i k i s i n i n de g ü z e l l i k , ş ı k l ı k , ve z a r a f e t l e r i büjtün d ik k a t la r ı

ü z e r le r in e ç e k iy o r d u . B ir a r a l ı k A b d i'n in i s ö y le d iğ i'' i r t i c a l e n , komik b i r

söze pak h o ş la r ın a g i t t i , on-tar-ı gü ldü rdü. Büsbütün d ik k a ti çekmekten

s ık ıla r a k b a ş l a r ın ı e ğ d i l e r . Bu s e fe r de yaşm ak la rın ın h o to z la r ın d a k i

t«

b i r oya ç iç e k le ^ b ir mücevher b i r b i r i n e ta k ıld ığ ın d a n b u n la r ı a y ır m c a y a

kadar epeyce t e l a ş e t t i l e r .

Ş eh rin h ayatın da v a r l ı ğ ı da? ma se z il& Valde İPaşanın 1896 da Isia n b u l*

da Sâ^ük hasar yapan büyük z e l z e l e y l e i l g i l i b i r h a t ı r a s ı da v a r d ı r . 0

sıra d a y a lıs ın d a m i s a f i r l e r i i l e b i r l i k t e s o fr a d a yemek y e r le r k e n büyük

b i r g ü rü ltü y le du va rlar sarsılm ağa b a ş l a d ı . Hemen ardından b i r s a r s ı n t ı

daha olun ca herkes ayağa k a l k t ı , bahçeye çıkmak ü zere t e l a ş l a sofadan ge-

çerçevelerken üçüncü b i r s a r s ı n t ıy l a tavandaki muazzam a v iz e y ere d ü ştü ,

Valde Paşanın e t e ğ i a v iz e n in a lt ın d a k a l d ı . Y a n m d a k ile r in k e n d is in i t u t ­

ması sayesin de y e re düşmekten k u r t u l a b i l d i . Sonra daha e m n iy e tli o lu r

d ü ş ü n ce siy le k a yığa b in e re k koyda d e m irli bulunan yata g i t t i l e r , b ir k a ç

saat orada v a k it g e ç i r d i l e r .

M ıs ır 'd a Valde Paşaya olduğu g ib i ondan e v v e lk i H ıdiv V a ld e le r in e de

( l j "B oğa ziçi Y a l ı l a r ı " - Abdülhak ^ in a si Hisar

d e» temenna ederek onu s e la m la r d ı.

İd en in ik i yanında i l i p ren ses bulunur

e t e l i c a r i y e l e r ta ra fın d a n t u t u lu r , e lin d e p i r i a n t . 'l ı a l t ı n asa ta ş ıy a n b i r

k a lfa da ta k ib e d e r d i . Bu s ıra d a a şa ğ ıd a

e r d iv e n in ik i ta r a fın d a bulunan

Tü.rk k ı y a f e t l i genç güzel c a r i y e l e r gene k e n d ile r in d e n b i r rrupu*. ç a l d ı ğ ı

müziğe uyarak b a le y e b en zer boş b i r dansİf V aldeyi k a r ş ı l a r l a r d ı • Elmas b i ­

l e z i k l i beyaz k o l l a r ı n ı n a h en k li h a r e k e t le r iy le e i ! i r d ön erlerİren , sadece

ı ş ı l l yau b i r t a ç la tutturulm uş s a ç l a r ı y a r le r e d e l e r d i . B ira z sonra on la r

arka k a p ıla r d a n ç e k i l i p g id e r , Vaİde de m i s a f i r le r in arasın dan g eçerek i l e r

l o r , k o lc u una otu ru rd u . 0 zaman h erkes mevki s ır a s ın a göre ona y a k la ş ır ,

kimi e l i n i , kimi k olu n u , kim i e t e ğ i d in i öne t’ , sonra hemen g eri g e r i yürüye­

r e k ç e k i l i r d i , Kimse ona ar.c.asını dönemez, o konuş ^ada» kimse ona söz s o y .

lo y a m e z ^ i• K o u lis i m is a fir le r d e n pek y a k ın la r ın ın y a n a lın ı ö p e r , kim ini ba­

ş ı y l a 3 e la m la r, ki nine s a ie c a .gülümserdi . Ju kadar büyük b ir P ren sesin yanı

na kimse oturam az, i s t e r s e o e l i n i n n a zik iü r İ^ S S e tiy le b i r i s i n e k a r ş ıs ın ­

da otu racak yer g ö s t e r i r d i .

b i r

K a l f a l a r !

c a r i y e l e r k i r !:o 1

r ıu d â son de rece kıyı e t l i i s l e m e l i p e ş k ir

mücevherli t e p s i l e r d e n z a r f l a r i ç k i d e kahve, veya ş e r b e t ikram e d e r l e r d i .

Büyük . av. no o l o r s go no v u c v d r J . ; çuhukl ı r götü rü l i r, genç b a c ı n l a r büyük­

l e r d i yanına:' çubuk i ç m e z l e r d i . D a v e t l i l e r , d ısla o, s a z , bazen de a l a f ra ga

müzikle e ğ l e n d i r i L i r d i .

heraleket iç in d e h a r b l a r ı» g e t i r d i ğ i s ı k ı n t ı l a r g i t gid e bü yü yor, herkes

t a r a f ı n a n duyuluyordu* Balkan d arbı s ır a s ın d a İ s t a n b u l’ a pek çok y a r a l ı as

k er ker g e ld i,tin d e n h a s t a n e le r le yor

va

p e r s o n e l d a r l ı -ı oaşgösterm i ş t i . Ha

nıınlar ‘-ra*şiara devam » t t i k t a sonr - h a s t a b a k ıc ılık y a p ıy o r , b a z ı büyük e v le

de y a r a l ı l a r a od a la r a ç ı l ı y o r d u . ya id e Paşa y a d ın ın ark a sın d ak i bahçede bulu

nan b i r b * » a y ı tan t ? ski T a tlı hastan » h a li ne g e t i r d i . Sultan. Hami d* in Başmü-

sa h ib î il n e ş i (ilil Hanın h astan enin id a r e î.s^ni ü z e r in e a l d ı . Burada pek çok

y a r a l ı

o---" r s e t k a t l a , en iyi.

. k i l d e ted a vi e d i l d i l e r , d en eler so n ra , zaman

zaman, bazen kolunu veya b a c a s ın ı kaybetm iş k in s e le r ya! l y u g e l i r , Gül Hanı­

mı a r a r , teşek k ü r etmek i s t e r l e r d i .

V alde . a .a anın e v la d l a r ı hepsi h ayatta b a ş a r ı l ı , s e v ile n k im s e le r d i. Hı­

d iv Abbas illimi. Paşa, Padişaha değişm ez b i r sadaka t la b a ğ l ı y d ı . İk b a l ism in ­

de b î r Çerkeş hanımla e v le n m iş t i. Kardeşi ‘h*eno Fehmed A li ev len m ed i, d ış

t e m a ilc iT ik le r d e bu lu n u y or, y u r tt a ve m i l l e t l e r a r a s ı sahada çok ta k d ir e d i l i

y o r s e v i l i y o r d u , ^ rea ses " a t i c e çok d in d a r d ı, g ü z e l l i ğ i ±±

de meşhur olmuş­

t u . Kuzeni Abbas Halim Paşa i l e e v le n m iş, a l t ı k ı z l a r ı olfu jfîtu , b u n la r ın tah

s i l i n e k e n d is i n e z a re t e d e r d i . K a r d e ş le r in en küçüğü Prenses H im etallah kuze

/

6

» i Cemil Tosun Paşa i l e e v l e n m i ş t i . Paşa Viyana E l ç i l i k ne f a h r î müşavir

t a y in e d i l d i g i zaman, P r e n s : s o g ü z e l k a d ın la r şehrinde en z a r i f , en c a z i p

k a d ın la rd a n b i r i s a y ı l ı y o r d u . B ir zaman sonra hu e v l i l i ğ i b o z u la ra k gene

b i r kuzeni olan Kemaleddia Paşa i l e e v l e n d i . Y akacıktaki y a z l ı k konağı ç o

-Valde Paşa 1914 sen esin de temmuz a y i n i n 2 5 . günü y a l ı s ı n ı n b a h çesin d e

oturmuş i f t a r v a k t i n i b e k le r k e n D a h iliy e N azırından g elen b i r t e l f r a f , o ğ -

l u Abbas Hilmi Paşanın b i r sulkasda uğrayarak yaralanm ış olduğunu b i l d i r d i

Büyük b i r t e l a ş a k a p ıla n Vo.ldo Paşa ne y a p a ca ğ ın ı şa şırm ışk en i k i n c i b i r

t e l g r a f h ı d i v i n y a r a s ı n ın a y ı r o lm a d ığ ı, i l k t e d a v i s i y a p ı l d ı k t a « son ra ,

Sadrazam ta r a fın d a n vübuklu'ya götürüldüğü haberi aî y e t i r d i . V alde Paşa he

oğlunun yan m a g i t t i . Vak*a şü y lo olm uşta: y ır d a yeui gelmiş o l a » Hıdiv

Sultan ^ e ş a d 'a t a z i m l e r i n i sundukta?, son ra , °adrazamıu z i y a r e t i m i iade e t ­

mekten dönerken, B î ı â l i k a p ısın d a k a la b a lığ ım a r a a ıu k u ı f ı r l a y a n i - i ı o ı r l ı

b i r g e i ç ona beş e l a t e ş e t m iş , yanağından ve b i l e ğ i n d e » y a r ı l m ı ş t ı . S a l­

dıran gaaç y a r a l ı o la r a k yakalanm ış, as sonra o l y yerinde ölm ü ştü . Padişa

Başraab ay nc i s i n i gönder orak Hıdive geçmiş olsu n d e d i r t t i , Sadrazam, D e v le t

b ü y ü k l e r i , yab an cı e l ç i l e r

'.adisin i z i yar e t e t t i l e r , bütün d e v l e t başkan­

l a r ı da t e l g r a f çekerek h a t ı r ı n ı s o r d u l a r . Bu vak * a I s t i n b u l ’ da büyük hey«

can y a r a t t ı • E r t e s i yün Valde Paşa ca m ilerd e " k i r l e r » b o l sadaka d a ğ ı t t ı ,

bütan t e k k e le r d e i f t a r z i y a f e t i v e r d i r d i .

cuk bakımevi halin® g e t i r i l m i ş t i , hala bu maksatla k u ll a n ı lm a k t a d ı r .

Abbas aiİmi paşa OsmanlI p a d iş a h la r ın ın f e m n i y l o

ı s ı r H ıdivi oV a l a ­

r m s onuncu suy Hu. Bi r i nc i Huya darbı s ı r a l a r ı ? !- :-?

a ş i l t ? re onun hükümdar­

l ı ğ ı n ı sona e r d i r e r e k yeri ne .-sultan ü nvaniyle amcası Hüseyin Kâmil p a şa y ı

g e t i r d i . Abbas "Mİmi *aşa Padişaha k a r ş ı tutumunu d e r i ş t i r m e d i , Padişah da

Lozan i, un he ie s in e kadar kendi sin i h ıd iv ola ra k tanımıma devam e t t i .

Valde Paşa k ı ş l a r ı M ı s ı r ’ da, y a z l a r ı İ s t a n b u l ’ la geçirmeye devam e d iy o r

du. 1928 senesinde bütün ev h a l k ı y l a -.ısır*a g id e r k e n ,

.ı’cara*da çıkan 25

T e ş r i n i e v v e l t a r i h l i "d a y a t" mecmuasında şöyln oi • haber v a r d ı : "G a ze te le r

y a z ı y o r : dakik Hıdiv H a z r e t le r i « i n muhterem V a l d e l ı r i Hanımefendi , a 5 ,000

l i r a y a k i r u l a d ı k l a r ı b i r f r a n s i z v a o u r ı y l a

ı s ı r ’ a h areket e t ı »1 ş l e r d l r . Bu

kam araları müşarünileyhenın ra- i y e t i n i i s t i an etmedi §1 c i h e t i » V r ç o k l a r ı

güvertede k 'l m ı ş l a r d ı r . Böyle b i r konak h a l k ı n ı temami v le alamayan vapur

küçük b i r şoymi n iy e merak e t t i k , g i t t i k b a k t ı k , bu vapurun yanında ç5 f t e

beyaz bracalı

oınanya vapuru

âdeta kenarına a s ı l a c a k b i r çanta g ib i duru­

yord u , ti..ü ."

Valde paşa 1 9 ö l senesinde Bebek’ tek i y a l ı s ı n d a ö l d ü . V efa tın d a n sonra s

e v l a t l a r ı y a l ı y ı M ısır Hükümetine b a ğ ı ş l a d ı l a r , hu gür. i ı s ı r k o n s o lo s lu ğ u ­

na a i t olarak k u ll a n ı lm a k t a d ı r .

Valde Paşanın ismi önemli m e v k ii,- i h t i ş a m l ı y a ş a y ı ş ı , ve "m eh tap larla "

i l g i s i d o l a y ı s ı y l a B o ğ a ziçi t a r i h i n e g e çm iş , " P ı r ı l t ı l ı i h r a m iy le " üç ç i f ­

te k a y ığ ın d a k i z a r i f h a y a li r e n k l i h i r h a t ır a o la r a k B o ğ a z içi e d e b iy a t ın a

y e r l e ş m i ş t i r .

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi