TUÐRUL YÜRÜK
Arþ. Gör., ANKARA Ü. ÝLAHÝYAT FAKÜLTESÝ e-mail: tyuruk79@hotmail.com
Recai DOÐAN, Recep YAPAREL, Nurullah ALTAÞ, Öznur ÖZDOÐAN, Rem-ziye YILMAZ, Din Bilimleri I, A.Ü. Basýmevi, Ankara, 2005, 233 s. Ankara Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi ve Uzaktan Eðitim Merkezi (ANKU-ZEM)’nin ortaklaþa yürüttüðü bir proje ile ilahiyat lisans programlarýnýn üçüncü ve dördüncü sýnýflarýndaki dersleri içeren ve daha önce alýnan iki yýllýk ilahiyat önlisans eðitiminin üzerine inþa edilen iki yýllýk bir lisans ta-mamlama programý olan Ýlahiyat Lisans Tata-mamlama (ÝLÝTAM) programý açýlmýþtýr. Bu program, halen öðrenim görenlerle birlikte ilahiyat önlisans mezunu olan öðrenciler için hazýrlanmýþtýr. Derslerin teknolojik imkanlar-dan da yararlanýlarak uzaktan eðitim yöntemleri ile yapýlmasý planlanmak-tadýr. Bu amaçla kullanýlacak ders araç ve gereçleri, basýlý materyaller, video CD’ler ve online öðrenme kaynaklarý (web sitesi) olacaktýr.
ÝLÝTAM Programý çerçevesinde iki yýlda 15 ders verilmesi planlanmakta-dýr. Programlarda yer alan derslerden birisi de Din Bilimleri 1 adlý derstir. Tanýtýmý yapýlacak olan Din Bilimleri 1 kitabý, bu ders için kaynak olarak hazýrlanmýþ materyallerden birisidir. Kitap, Din bilimleri grubu olarak nite-lendirilebilecek bilimlerden Din Psikolojisi ve Din Eðitimi bilimlerini içer-mektedir. Kitabýn ilk kýsmý olan Din Psikolojisi, dört bölümden oluþmakta-dýr: Din Psikolojisi Bilimi, Dinin Bireysel ve Toplumsal Yaþantýya Etkisi, Ýnsa-nýn Ruhsal Geliþimi ve Dini Deðerler, Suçluluk Psikolojisi ve Tövbe. Ýkinci kýsým olan Din Eðitimi kýsmý da ayný þekilde dört bölümden oluþmaktadýr: Eðitim ve Din, Din Eðitimi Bilimi, Örgün Din Eðitimi ve Yaygýn Din Eðitimi. Kitabýn Din Psikolojisi Bilimi kýsmýnýn ilk iki bölümünü Recep Yaparel, son iki bölümünü ise Öznur Özdoðan hazýrlamýþtýr. Din Eðitimi Bilimi kýsmýný ise Recai Doðan, Nurullah Altaþ ve Remziye Yýlmaz hazýrlamýþtýr.
Hazýrlanan kitapta her üniteye baþlamadan önce “Ünitede Ele Alýnan Konular” baþlýðýyla ünitenin alt baþlýklarý hakkýnda bilgi verilmektedir. Bu baþlýðý takip eden “Ünite Hakkýnda” baþlýðýyla o ünitede genel olarak ele alýnacak konulardan bahsedilmektedir. “Öðrenme Hedefleri” baþlýðýnda ise ünite sonucunda öðrencinin kazanmasý beklenen temel davranýþlar yer al-Kitap, Tez, Sempozyum Deðerlendirmeleri
340 AÜÝFD XLVI (2005), sayý II
maktadýr. Ayrýca yine üniteden önce yer alan “Üniteyi Çalýþýrken” adlý baþ-lýk altýnda da o üniteye çalýþýlýrken nelere dikkat edilmesi gerektiði belirti-lerek ünitenin daha etkili bir þekilde öðrenilmesini saðlamaya yönelik tav-siyelerde bulunulmuþtur. Ayrýca ünite içerisinde yer alan konular açýklanýr-ken önemli bölümlerin renkli kutucuklar içerisinde yer almasý öðrencinin ilgisini ve dikkatini çekmesi açýsýndan önemlidir.
Her ünitenin sonunda ise “Özet” baþlýðý altýnda ünitede ele alýnan konu-lar özet bir þekilde tekrar ele alýnmaktadýr. Bu þekilde bir özet yazýlmasý sonucu üniteye çalýþan bir öðrencinin ünitenin muhtevasýný anahatlarýyla tekrar görmesinin üniteden öðrendiklerine zihninde bir çaðrýþým yapmasý açýsýndan önemli olduðu kanaatindeyim. “Gözden Geçir” adlý baþlýkta ise ünite ile ilgili çeþitli sorulara yer verilmektedir. Üniteyi çalýþmýþ bir öðrenci-nin bu sorulara yanýt vermesi beklenmektedir. Bu sorulara verilecek olan cevaplar öðrencinin o üniteden kazanmasý beklenen davranýþlardýr. Eðer öðrenci bu sorulara cevap veremiyorsa beklenen davranýþlarý kazanamamýþ olacaðýndan eksik olduðu yönleri tekrar gözden geçirmesi gerekecektir. Gerçekten de bu þekilde öðrenci ünitede kendisinden beklenilen davranýþla-rý açýk olarak görecek ve buna göre eksik olan yönlerini tamamlayacaktýr. Yine “Sözlük” baþlýðýyla ünitede yer alan temel kavramlar açýklanmaktadýr. Bu baþlýk da öðrencinin ünitede geçen bazý kavramlar hakkýnda bilgilenme-si açýsýndan yararlý olacaktýr. Ünitenin sonunda yer alan bir diðer baþlýk da “Kaynakça”dýr. Bu baþlýk, ünite yazarýnýn üniteyi yazarken kullandýðý kay-naklarý göstermektedir. Bu baþlýk, öðrencilerin konuyla alakalý olarak yarar-lanabilecekleri diðer kaynaklarý görmeleri açýsýndan önemlidir. “Deðerlen-dirme Sorularý” baþlýðý ünitenin sonunda bulunan son baþlýðý oluþturmakta-dýr. Bu baþlýk altýnda test usulü ile bazý sorular sorulmakta ve öðrencinin ünite ile ilgili kazanýmlarý ölçülmektedir. Bu ölçme ve deðerlendirme soru-larýnýn cevaplarý ise kitabýn en sonunda yer almaktadýr. Bu sorular ve cevap-larýnýn verilmesi öðrencilere dönüt saðlamasý açýsýndan önemlidir. Ünite sonunda yer alan “Gözden Geçir” ve “Deðerlendirme Sorularý” baþlýklarý al-týnda yer alan sorularýn öðrencinin kendisini iki aþamalý olarak ölçmesi ve deðerlendirmesi, eksikliklerini görmesine ve onlarý tamamlamaya yönelme-sine neden olacaktýr.
Kitabýn editörü olan Cemal Tosun kitaptan iyi bir þekilde yararlanabil-mek ve bunun sonucunda baþarýya ulaþabilyararlanabil-mek için kitapta kullanýlan iþaret-lere ve ünite öncesinde yer alan öneriiþaret-lere dikkat edilmesini tavsiye etmekte-dir. Ayrýca her ünitenin sonunda yer alan ölçme ve deðerlendirme ile ilgili etkinliklerin dikkatlice uygulanýlmasý ve kaynaklardan da mümkün olduðun-ca yararlanýlmasý yine kitabýn editörü tarafýndan vurgulanmaktadýr.
341
Kitabý tanýtým amacýyla verilen bu genel bilgilerden sonra kitabýn içeriði ile ilgili bilgilere geçebiliriz.
1. Ünite: “Din Psikolojisi Bilimi”: Yazar, din hakkýnda kýsa bir bilgi ver-dikten sonra Din Psikoloji Biliminin konusu, alaný, doðuþu, tarihi geliþimi ve araþtýrmalarýnda kullandýðý metot ve teknikler hakkýnda bilgi vermiþtir. Ýlk ünitede bir bilime giriþ mahiyetindeki bu bilgilere yer verilmesi öðrenci-lerin Din Psikolojisi alanýný tanýmalarý açýsýndan önemli olacaktýr.
2. Ünite: “Dinin Bireysel ve Toplumsal Etkileri”: Dinin bireysel ve top-lumsal boyutlarý ve fonksiyonlarý üzerinde durulmuþtur. Dinin bireysel ve toplumsal fonksiyonlarý çerçevesinde de mutluluk, saðlýk, önyargý oluþu-mu, diðergam davranýþlar gibi bazý konulara deðinilmiþtir.
3. Ünite: “Ýnsanýn Ruhsal Geliþimi ve Dini Deðerler”: Ýnsanýn ruhsal geliþimi, Uzakdoðu Felsefesi, Tasavvuf ve Psikoloji açýsýndan basamaklar halinde açýklanmýþ, ardýndan da bu geliþimi destekleyen manevi deðerler hakkýnda bilgi verilmiþtir.
4. Ünite: “Suçluluk Psikolojisi ve Tövbe”: Ýlk olarak suçlu durumda olan insanlarýn yaþadýðý ruhî duruma deðinilerek Ýslam’ýn ve diðer dinlerin suçlu insanlarýn bu hallerini düzeltmeye yönelik önerileri hakkýnda bilgi veril-miþtir. Ayrýca Peygamberlerin hayatýndan konu ile ilgili örnekler verilerek konu zenginleþtirilmiþtir.
5. Ünite: “Eðitim ve Din”: Bu ünite, ayný zamanda kitabýn Din Eðitimi Bilimine ayrýlan kýsmýn ilk ünitesidir. Bundan sonraki üniteler, Din Eðitimi Bilimi ile ilgilidir. Bu ünitede öðrencinin eðitim ile din arasýndaki iliþkiyi kurabilmesi amaçlanmýþtýr. Bu amaçla da öncelikle “Din Eðitimi” ifadesini oluþturan kavramlardan birisi olan “eðitim” kavramý üzerinde durulmuþ-tur. Bu çerçevede eðitim faaliyetlerinin yürütüldüðü alanlar, eðitimin bir bilim mi yoksa bir sanat mý olduðu, eðitimin amaçlarý ile insanýn eðitimi-nin mümkün olup olmadýðý, eðer mümkünse de hangi noktaya kadar müm-kün olduðu þeklindeki tartýþmalar üzerinde durulmuþtur. “Eðitim” kavra-mýnýn ardýndan “din ve ilahiyat” kavramý hakkýnda bilgi verilmiþtir. Bu iki kavram açýklandýktan sonra eðitim ile din iliþkisine deðinilmiþtir. Son ola-rak Ýslam eðitim tarihi ile ilgili bazý noktalara yer verilmiþtir.
6. Ünite: “Din Eðitimi Bilimi”: Öncelikle Din Eðitimi Biliminin ne oldu-ðu ortaya konulduktan sonra hangi þartlar altýnda doðduoldu-ðu ve geliþtiði, hangi amaçlara sahip olduðu, alaný ve sýnýrlarý, kullandýðý yöntemleri, ter-minolojisi ve son olarak da diðer bilimlerle iliþkisi açýklanmýþtýr. Bu ünite, öðrencinin Din Eðitimi Biliminin niçin kendine has bilimsel bir disiplin ol-duðunu anlaþýlmasý bakýmýndan önemlidir.
7. Ünite: “Örgün Din Öðretimi”: Bu ünite, okullarda yürütülen örgün din öðretiminin çerçevesi ve temellendirilmesi amacýný gütmektedir. Bu çerçevede örgün din öðretimi kavramýndan ne anlaþýlmasý gerektiði, örgün din öðretiminin çeþitli boyutlarda temellendirilmesi, laik bir ülke olan Tür-kiye’de din öðretiminin niçin zorunlu olduðu, din öðretimi etkinlikleri es-nasýnda temel olarak alýnacak prensipler, örgün din öðretiminin hangi alan-larý kapsadýðý üzerinde durulmaktadýr. Ayrýca örgün din öðretiminde uygu-lanan program modellerine deðinilerek bu modellerin Avrupa’daki örnek-leri bir tablo ile gösterilmiþtir.
8. Ünite: “Yaygýn Din Eðitimi”: Ünitede yaygýn din eðitiminin tarihsel geliþimi üzerinde durulduktan sonra yaygýn din eðitiminin tanýmýna yer verilmiþtir. Daha sonra da yaygýn din eðitiminin amacý ve önemi, kimlere hitap ettiði, faaliyet alanlarý, yaygýn din eðitiminin kullandýðý araçlar, prob-lemleri ve yaygýn din eðitimi etkinlikleri sürdürülürken kullanýlan yöntem ve teknikler üzerinde durulmuþtur.
Kitap, öncelikli olarak ÝLÝTAM programý öðrencilerinin yararlanmasý ama-cýyla hazýrlanmasýna raðmen özellikle kitabýn Din Psikolojisi ve Din Eðitimi bilimlerinin temel konularýný içermesi sadece bu programa dahil olan öð-rencilerin deðil, konuyla ilgilenen diðer kiþilerin de kitaptan istifade edebil-melerine imkan verecektir. Ayrýca Ýlahiyat Lisans ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öðretmenliði Bölümü’nde öðretim elemanlarýnýn ve öðrencilerinin eðitim-öðretim esnasýnda yararlanabilecekleri, alanlarýnýn temel konularý-na yer veren ders kitabý niteliðindeki kaykonularý-naklarýn sýnýrlý olmasý nedeniyle yaþadýklarý sýkýntýlarý bu kitap sayesinde ÝLÝTAM programýna dahil olan öð-rencilerin diðerleri kadar yoðunlukta yaþamayacaðýný düþünmekteyim. Ay-rýca kitapta örgün din eðitiminin yaný sýra yaygýn din eðitimine de yer veril-mesi sonucu programýn hedef kitlesinden birisi olan din görevlilerinin, yü-rüttükleri hizmet hakkýnda bilimsel verilerden haberdar olacaklarý ve bu bilgilerin de görevlerini daha kaliteli bir þekilde yapmalarý konusunda onla-ra önemli açýlýmlar saðlayacaðý kanaatindeyim.
