KEMAL PAŞA-ZADENİN
VIII.
DEFTERİKısıM
2.
Doç. Dr. Ahmet UGl.]H
Selçu~tIatun dergah-ı gcrdün-iştibaha müla~at it.-dügini, cenab-ı kam-yabla müşalaI.ıa babında keli-mat itdügini beyan eyler ..
Çün server-i kişver-i Y iinan yanındağı sipalı-ı gıran-ı bi-keranJa Bursa tahtgalıından göçü}, yürüdi, leşkcr-i mür-I.ıaşcr-i l):aramanla Süleyman-ı zamana ~arşu gelüb, hayme-vü-bargalıla yer yüzin büri-di,
ı
I
Gerçi çü mür-u-melah-est an sipah Mür ~evcd küşte çü üfted .be-rahiki birader !uruşub, iki leşker muşub, biri birine girişüb ~ırışma~ mu-l:-arrer olıca~ bad-ı fitne csüb, derya-yı şiir-u-şerr !aşub, Bursa ile İs-tanbul arası emvac-ı aşübla !olıca~, Selçu~ !Jatun, ki merI.ıiim Sul-!an Muradun l)vaher-i fertmnde-al)teri-ydi, kan-ı Al-i (O~manuii, ki ma(den-i (izz-ü-celaldür, giran-heha gevheri-ydi,
II'
Zeni ez besi merd çalakoterBe-gevher zı derya besi pak-ter '
vesa'il-i istincaIp terkib idüb, mesii'il-i istişlaJ:ıa tertib virmeg-içün Bursadan geldi irdi. Ma-beynde olan maddeMi l)iliif-u-şı~al:-a ı:;iiret-i vifa~-u-ittifa~ı giyürmeg-içün araya girdi. l):ı!ar-ı em!ar-ı ışlal~la
gu-bar-ı gir-ii-dan telbide, ve nar-ı kiirzan talımide i~dam itdi. Padişah-ı bilafet-penaha buluşub, "~arndaşuİiı atası mülkinden maJ:ıriim itme" diyü ill.ıaI.I-u-ibram itdi. İstedi ki, Bursadan annaru nihiiyet-i viliiyet-i , Y iinana varınca Cem Sul!ana alı-vire, ol iki padişahla l)ayl-ü-sipahı iki başlu ejder eyleye ve kişver üzerine şalı-vire. No~şan-ı idrakinden bilemedi ki bir künamda iki şir olmaz; ~uşiir-ı (a~lından fehm ıplarnaclı ki bir niyainda iki şimşir [8a] olmaz.
266 AHMET U(;UR
II
Eger zen niku budi vü ray-zen Me-zen nam-ı hadi mer'-ü-ra ne zenŞiivirü-hünne 1J.iilifü-hünne fe-inne re'ye-hünne ileyye efnün ve <azrne-hünne ileyye vehnün .
.Me~kur lJ,atuniii mezbur mea'uli ına<~ul olmamagın ma~bul
01-olmadı; sa(yı meşkur olmayub, şcfa<ati J:ıayyiz-i ~abule vuşul bulma-dı. Vüzera-yı rüşen-ray ve ümera-yı kar-fermay bir araya gelüb, ye k-dil-ü-yek-zebiin olub, Sultan-ı ferman-fermaya söylediler: "Bir kişver içinde iki şehriyar-ı kilmkar ~arar idemez, ve bir leşker arasında iki serdar-ı sipelısiilar olamaz" didiler.i
I
ı
Çü şeh başdur memleket ana ten Yaraşmaz iki başlu olma~ bedenPadi~iih-ı <alem-penahla Sultan Cem mu~abele-vü-mu~atele itdügini,l)adem-ü-I;ıaşemi ~ırılub, ~adem-j ~ebatl yerınden ayrılub, ~açub gitdügini heyan eyler. Çün mel'kur veeh-j mestur üzerıne şULJ:ıiJ:ıtimali münı;lefj( oldı, ümera-yı rezm-arayuii raylan ~ıtiil itmek üzerine müetemi( oldı,
II
Şeh-j kamran şehriyar-ı sa(id Ebü 'n-naşr lJ,iin-1eihan Bayezıdhuyurdı: leşker-i ateş-heybet-ü-had-J:ıareket. euşa gelüb, deşt-ü-der iidem fevcleri-yle bal,ı.r-i al)zar gibi me ve urdı. Ceyş-i :ı:afer-kiş yarağın yasagın gördi; kimisi şihiib gihi sınanın rogruduh, kimisi hilal gibi ke-manın ~urdı. Kühsiir-ı karzaruii peleng-i tiz-çengleri bebr gibi buruşa diler; euybar-ı gir-ü-diıruii neheng-i ateş-ahengleri baJ:ır gibi eüşa gel-geldiler. ol gürüh-ı pür-şükühuii lJ,uyül-ü-bigalinüii ni<alinden kuh-u-hamun iihen-püş oldı; mah-u-miihi siper-ü-eevşen altında ~alub, kiş-i çarb-ı gerclün 15.avs-ü-tirle roldı. Yasavullar ~ol-~ol yüriyüb, leşke-rüii şagın şolın ~orıyuh, eüyüş-ı deryii-euş ehr-i pür-burüş gibi ızni~ taglarından aşurdıIar; Yeiiişehr ovasında düşmenüiiöiiin haglayuh,
hilisini şaşurdıIar. .
Sipahi çü eneüm hiyariistend Çü efliik-i nüh şaf he-yiirastend Zi bayl-ü-sipeh küh-u-der geşt teng Be-şal,ı.ra-yı' Şehr-i Nev üftad eeng
KEMAL PAŞA.ZADENİN VIII. DEFTERt 267
Serdar-ı a':ı:am, sipehsaliir-ı mu'aHam Gedik Al;ımed Paşa, ki l,ıüsam-ı Iıün-aşiimı cam-ı bezm-i rezm, sinan-ı can-sitiinı şu'le-i şem'-i cem'-i :?aferdi, ol e;ınada Polya'dan geldi ırdi. Sultiin-ı cihiin-balışuİi, ki iifitab-zin-ü-iisüman-rabşdı, rikab-ı hilal-mi~aline kebkeb kevkeb-leri gibi yüz sürince, cenab-ı kiim-yabd;n işaret oldı; iiheng-i eengi riist Iplub, siiz-ı karzara düzen virdi.
\I
Alaylar bağlanub şaflar düzildi 'Alemler şlJı;.~ası yer-yer çözildiNefir-i şür-şafir-i dargir çalınub, mulıanne~lerüii benizleri alınib, ta-leb-i gir-ü-dar iden eiger-darlarufi yürekleri talabıdı; kiis-ı J~arb gökler gibi gürleyüb, ~ılıçlar şimşekler gibi yalabıdı; biid-ı ceng esüb, begle-rüii sancaJı;.ları çözüldi; gönder bayra~ları yelebidi. Bahiidırlaruİi cam-ı pür-meram-ı neng-ü-niim gözlerinegelüb, efkiir-ı bam-ı ser-eneam-ı kar öglerinden gitdi. Nesim-i bahar-ı :?afer meşiimmına irince, göfili gül gibi açılub, her biri seçilüb, alay öİiinden [8b] şıçratdı.
II
ŞOİiın fikr eylemek sitdi öginden Alayuİi şıçradub çı~dı öİiindenEvhiim-ı batıl hed-dillere giydükleri zırhları dam idüb, duzaga düş- , miş mürg-i val;ışi gibi endiimlarınun aramı gidüb, .bedenleri' ~afesi-nÜİi bendi çözüldi; her biri çekildi, girü ~aldı, süzüldi.
II
Gürizan-ı dil-b cr dil ender beden Diliran zi !}aftan büride kefenPadişah-ı derya-dilün alayındağı sipah-ı küh-şüküh Yeİii Şehr ovasınun berü ~arşusındağı tağı bag ve beri açılmış gülzar-ı pür-ba-hara döndürince, puşt-i dürüşt-i zemin-i sengini t1ing-i biid-reftiirun. süm-i seng-rengi-yle nerm-ü-germ idüb, sinan-ı iiteş-feşiinla gülşen-i heviiyı külgan-ı pür-nara döndürince, Anatolı 'askeri ve Rümleşkeri alay-alay aşaga ovaya inüb, düşmen çerisine ulaşdılar. Mübarizler kenar-ı gülzar-ı meydanda bahiir-ı :?afer germiyetine Hileler gibi Jpzıl ala ~ana bulaşdılar. Bir zamiin çarbaeılar feveleri meydan içinde kerr-ü-ferrle derya mevcleri gibi ~ovuşdılar; abir ol iki leşker-i giran toJı.uşub, iki baJ:ır-i bi-piiyan gibi birbirine Jı.avuşdılar. Sırr-ı.merece >l-baJ.ıreyni yelta~ıyiini 'iyiin oldı; mevc-i aşübla miyiin-ı zemin-ü-iisümiin toldı.
Adem fevclerine bad-ı l;ıamle ızpriib virüb, deryii-yı pür-aşüb gibi ~ay' nayub taşdı; son demür Jı.umları yerüİi yüzini ser-ii-ser' bürüyüb, ~ıllÇ mevcleri başdan aşdı. Tig-i mig-reng ceng meydanına Jı.an baranını yagdururken,
AHilIET UelH
i
i
Çpkinmiş idi göge n ize ejdeha-kirdiirNiyam-! I.ıüsam-! bün-üşam nar-ı karzarun tef-ü,tabından
II
Dilini ıaşra çı!:-armışdı mar-! ef'ii-varBir demdt;: Süheyl-i şimşir-i yemaninüii te)~irindeıı edinı-i zemin 'a~i1~-irengin levnİni buldı; dem-ieşkelden şürct-i mevt-i alpner müşekkd olub, cevhcr-i l.ıaneerden peyker-i peykoi eeel mu~a vver oldı.
1.1 Bahr-i jel'f-i '.Iünun inli ını~vei çarl)-ı ai)zara
tlaneer-i ~engerf-gündan mevt-i al.ımer aldı reng Dem-i nay-ı rüyin ile hevii-yı vega genn olub, tennür-ı I.ıarh şöyle ~u-tuşdı ki od şu'leleri-yle, ki serdarlaruii haşındağı IJlıd,-1zer-cndüd idi, (alem ~oldı; OL nanıii şeriir-u-tal)l-yle, ki ser-i tiz-i nize-i ean-sitiinııii hiri sinan-ı abdan ve hiri bayra!:--ı iiteş-dira!;}şı-ydi, a'zii-yı heva göyi-nüh kül-kül oldı. Bir rarafdan nar-) pür-şerar-ı ~ıtal iltihah-u-ız~ırab ve lehih-i mehih-i eidal işti'al hulmışdı; bir ~arafdan gerına-yı heviı-yı Ab feza-yı ve~i"ıyı pür-tab idüb, ham ün-ı \:ıarb.gilh kaniin-mi~ii.l olmışdı. Hengarnc-i germanun gerıniyeti hengamı ve fa~l.ı tabistanun . şiddeti eyyiimı-ydi. Sel.ıerden ejder-i heft-ser-i çarl)-ı gcrdiin
i"ıteşin-dem olub, külban-ı kii'iniLt eemeriitla ~olmışdı. Tizi-yi burşid hem ez hamdad Kı;rd hak ez kagıd-ı şam i sevad Bes ki şüde saye zi germa siyah Genn del' enda!;}te J.ıöd-ra Le-çah
[9a] Pertev-i afitiib-ı cihan-tabla derya-yı asümanda ~alb-i tl iit-u-Sera~an göyünmişdi; pöta-ı gerdünda sel.ıah sızmış gümüşe, ve ateş-.dan-ı devranda çaru lpzmış tiibeye dönmişdi. Mübarizlerüii giyindük.
leri baf'tan-ı pülad nı üm giLi nerm olub, hindükleri sel.ıer yellerinüii nefesi bad-ı sem üm gihi germ olub, mar-ı zehr-biir gibi dilin çı~arub şolurdı. .Gazilerüii ellerindeki, tig-i ınig-reng-ü-abdiirun seylah-ı re.' v~nı olmış idi. Tiz-taz tazilerün ayağındagı na'l-i ateşohardan küre-i zemin küre-i ateşin olurdı. Sevret-i I)ariiret-i tahistandan nihaI-i ser-sebz-i rimal.ı şii
'.1-1
nar gihi ateş-biir olub, dehan-ı tig-i Lürriin zebiine-i ateş gzebiine-ibzebiine-i bzebiine-i-zebiine-izebiine-ib aldı. Dcşnc-i ahdar, ki l.ıün-ı- düşmen-i bed-kirdara teşncliginden berg-i si"İsen-var zebiinını çı~armışdı, şu'le-i şem'-i sü~i!.n gibi pür-tah oldı.II
Zebiin-ı 1.1al ile hün-ı 'adüya teşncligin Dilini ~aşra çı~armış ider beyiin haneerKEMAL PAŞA.ZADE"İN VIII, DE.FTERl 269
Sa~i-yi karznr hir nice nevbet ki, şarab-ı J)ün-nabla to lu sagar-ı ~ıimii. mı haşm-ı hed-fercamuii aşJ:ıiib-u-anşarına şundı, ol bez m-i rezmde içilen cam-ı J,ı.üsam-ı bün-aşamdan şaçılan cür'alardan bostan-ı mey-dan-ı gir-ü-dar eyyam-ı baharda lalezara döndi. Şu<le-i ateş-i eidal ki, zcbiine-i tig-i iiteş-bardan iştiCal bulmışdı, düşmen-i haksarun ab-ı revan-ı aCvam-yle söyündi.
Şehriyar-ı mu?-affer-ferr rikab-ı kam-yabında mülazim olan pıya-de-vü-süvarla henüz kühsardan şaJ:ıraya inmemişdi ki, şaba-yı şafii-e~er-i fetJ:ı-ü-~afer esdi. Mu~addemü)l-ceyş olan leşker-i eerraruii eüy-bar-ı şimşir-i abdarı ~ulle-i kühdan iner seylab-ı pür-şüküh-ı nev-ba-har gibi kiş-i başm-ı bed-endişüii üzerine inüb, yohn kesdi. Nesim-i bahar-ı ~aferle gonca-ı fetl,ı-ü-nuşret açıldı;, gerd-i idhar aCda-yl had-peYlOa-yı baksiirun yüzine gözine şaçıldı. Şarşar-ı Jı;ahr-i ~ahramani esüb, ~amet-i rayet-i nuşret-ayet-i sultani ıoütemayil oldı; ol hadla, ki küha to~ınsa kah gibi şarşardı, l)aşm-ı bed-rayuii pay-ı ~ebatı mü. tezeIzil oldı. Nekba-yı nekebat gamiinı-ı intiı".amı heva-yı vegaya ağ-durdı; barau-ı sel,ıab-ı <az;abı aşl,ı.ab-ı bagy-u-Cudvanuii üzerine yağ-durdl. Sipah-ı ~afer-peniih-ı RülO eeyş-i bed-kiş-i ~aramam, taliCa-ı şubJ,ı-gah leşker-i ab teri tagıdur gibi, tağıtdı. Cemşid-i <aşrufi öfiinden Sultan CelO L.ıurşid-i caşr gibi ser-nigün-<alem olub, uf~-ı hezimete ü-fül it di gitdi.
II
Ten zi gaııilOet be-hezimet sipiird Bürden-i can-ra be-ganimet şümürdKar-u-bar-ı namüs-u-can döküb şaçdı; rayet-macküs-u-devlet-menkiis başın aldı ~açdı. Yanındagı vezir-ü-emirüfi kimi düşüb, kimi esir oldı. Defterdan Tursun Begüfi şavaşda eli düşüb destgir oldı. Aş-tin-oğlı Y aC~üb Beg, ki atası zamiinında atabegi-ydi. a~iir-ı idbiir çehre-i I,ı.alinde müş~hede idüb, henüz debür-ı şerr-ü-şür şiddet bul-madın, ol maQzüI ma!.ıdümın ~oyub gitmişdi. Rayet-i dalalet-ayetini, ki astin-i tıilCat-i nekbet idi, baealet yüzine tutub, maı".am-ı i'ti?;arda dest-i istigfiirla damen-i cafv-i şehriyar-ı karnkara tevessül itmişdi. BaJı;i bademinün ve J:ıaşelOinüii [9b] kimi tu<me-i tir, kimi calef-i şim-şir oldı. Şavaş yerinde başlar kasesi sagar-ı lale-i ter gibi şarab-ı lJ,ün-niibla ~oldı.
Şüde kiise-i ser pür ez lJün-u-Jı.ak Be-tig-i cefii lale-san çak-çak Der-ü merdüm-i dide bi-ab-u-Jı;.üt Meges-var der perde-i cankebüt
270 AHMET UCUR
Bezm-i rezmüii ma~amında sağar-ı miğfer cam-ı pür-müdam gibi ~ün-ı gülgünla tolmışdı; sine-i siper ve kiise-i ser sinan-u-tir ile pervizen-ü-kefgir gibi gÖz-göz olmışdı. Meydan içinde eiger pareleri berg-i erğu-van gibi şaçılmışdı; merd-i neberdüii zabm-ı bün-barınuii ağzı dehan-ı nar gibi açılmışdı.
II
Kesilmiş başlardan yüzi pür~ün Bitürmiş şab-ı nize sib-i gülgünTir-i pür-tiib-ı şihab-mesir niee bed-kirdar güm-rahuii ~açarken ardın-dından na-gah irdi; inne >l-mevte >lle;i tefirrüne minhü fe-inne-hü mü-lü1.ci-küm feJ:ıvasınl baber virdi. ol leşker-i bi-şüınaruii süvar-ı sebük-harından nadir mübadir esb-i bad-reftarla miyan-ı meydandan kenara ~açub baliiş oldı. Emma piyadesinden bende-vü-azade hir ferd, eger averdei ve ger merd-i neberd, ~urtulma\c olmadı; kimisi giriftar olub, kimisi öldi. }5:aramanlunuİi a\c sayesinden pire-zen-i devran ,Çadır bü-rinüb, (azabuii ~ızıl börkinden gülistan-ı meydan lalelerle !oldı.
Sul!an Cem, badem-ü-J:ıaşemi guşşa-vu-gam, ban nari (ar, hem-demi elem-i nedem,
ı
I
Cihana olmayan server gerekmez Diriye ser gerek efser gerekmezdiyüb, bar-1!-bengah ve I}ayme-vü-I}argahı tar-u-mar itdi, ve bad gibi sebük-bar oldı. Sefine-i vüeüdın girdab-ı gir-ü-dardan balaş idüb, nerd-i neberdüii şeşderinden ~urtuldı. Gird-bad gibi gerd-alüd olub, yola gir-di gitgir-di. Bilesince olan \)adem-ü-J:ıaşem at ~omadı çatlatdı; yedek de-gişfuken kendünüii ayağını at depüb agsatdı.
I
ı
Cihan ber eblaki tosun süvar-est Leked bürden ez-ü hem der şümar-estÇün serkeşligi ueından lieam-ı ferman-ı Sul!an-ı üli >l-emre ram olma-yub, semend-i tünd.(inan-ı nefs-i bed-fereama uydı, lii-eerem tosun-ı ebla\c-ı eyyamdan leked yiyüb, ayagın rikab-ı. rezin-i zin-i zerrinden çı~arub, at torvasına Jı:oydı. Şehriyiir-ı kamkardan işaret olsa, leşker-i düşmen-şikar ardın sürerdi; Jı:aza-yı mübrem gibi irer, tomar-ı (ömrin tayy idüb, 'defter-i vüeüdın dürerdi. Emma, çün m"urad-ı fesadın def( idi, na~ş-ı .!;ıayatın levJ:ı.i ka>İnatdan ref( itmek degüldi, rubşat virdiler, vüs'at üzerine teng-nay-ı ma(rekeden çlJı:dl gitdi. Bad-ı şarşar-ı hezi-met berg-gah gibi ~arann alub, dam >l-mülk-i }5:onyada aram idemedi; rabt-u-ba~tın tae-u-ta~tın terk itdi ve göiilinde (azimet.i Şamı
berkit-KEMAL PAŞA.ZADENtN VIII. DEFTERt 271
di. EthaC-u-eşyaCın aluh, badem-ü- .l.ıaşemden hile giden gidüh ~alan ~alub,
II
İç ilden çı~dı vardı taşa girdiIlgar vehminden kenar-ı Bulgarda dabi ~arar idemeyüb, başı ~or~u-sından damen-i mülki elden ~alı-virdi.
II
Cihan-ra ber-in güne şüd resm-ü-riih Ber ared be-gah u ne-diired nigah[10a] Asüman-ı memleket-i cO~manda miinend-i şems-ü-~amer ol iki birader-i ferbunde-abter bir zaman sipihr-i serir-i saltanat üzerine ~oşdı; birisi mihr.i cihan-gir gibi kişver.i Rümı şimşir-i berJ.e-te>şıirle tesbir idüb, birisi abter-i sel.ıer gibi ol bümdan göz yumub, mahgibi şama düşdi.
Devr-i Sultan B,ayezid irdi anılmaz nam-ı Cem SaJ.eiya bir biide şun kim biik olubdur ciim-ı Cem Şiima döndürdi Cinam Rümdan na-kam olu b Gördi çün kim ram idemez tosun-ı eyyamı Cem Tutdı çün burşid gibi Rumı Sultiin Bayezid Taii ~ıdur meb gibi menzil-geh idinse Şamı Cem Bitmedi berr-i cArabda ekdügi to bm-ı murad :f5:.and-iMışr-u-Şam ile olmadı şirin ka m-ı Cem Şaldı baJ:ıre caJ.eıbet fülk-i iJ.eamet lengerin Ab-ı şür-ı merg ile ol yerde toldı ciim-! Cem Oldı bi-fer cam-ı endiimı girüb lj:ara yere Nam-ı niküii fikri ilc oldı bed fercam-ı Cem Cam ilc eyyamdan kam almagı elden ~oma
Devr-i pür-cevr içre gördük nC oldugın encam-ı Cem Sultan-ı cihan-saz-ı mubalif-güdaz-u-muvafı~-nevazdüşmenüii
eemCiyetin tagıdub, bir zaman ardınca gidüb, :f5:.aramantal].t-giihı :f5:.on-yaya irdi; şimşir-i abdar ve siniin-ı l].iin-barla ol diyarda intişar bulan nar-ı fitne şeriirın söyündürüb,berc-ü-mel'cüii gubar meıiarına teskin virdi. Biliid-ı :f5:.aramanun bad gibi tünd ve ateş gibi germ serkeşlerini iib gibi nerm eyleyüb, türab gibi pest itdi. Taş-ili kübsiirmun serv gibi serdarlarm, çınar gibi zeber-destlerin rikiib gibi paymal ve cinan gibi zir-dest itdi.
272 AHMET OCl:R
II
Seran hemviir geşt ez yar-ı bi-babt Çü kişt-i pür-küliiu. ez ınaliş-i sau.tGiiyet-i (inayetinden ve nihayet-i l~imiiyetjnden me~kür vilayeti fer-zend-i ereümcndi Sul~an (Abdullah-ı eneüm-sipaha erzani gördi. Mcz-bür şahzade-i kişver-peniihı i~lim-i Yunana padişah idüb, 15-onya tabt-gahına, ki ~adimü >z-zamandan dam >I-mülk-i 15-aramandur, ge-çürdi. Kendüsi, ba!.Jt-i şii(id vc devlet-i müsa(idlc,
II
Çeşm-i giti be-tig kerde sefid , Rüy-ı gerdün be-gerd kerde siyahmüsta~arr-ı scrir-i gerdün-na?-ire müriica(at buyurdl. tPan-ı iJ:ı.san ile kase-i asümanı pür idüb, ~a(am.ı in(amla lıaşş-u-(amm-ı enamı ~oyur-dı. AJ:ı.kam-1l.ıükkam-ı inşaf- [lOb] ü-iııtişafın e~raf-u-eknaf-ı cihüna reviin itdi; bina-yı saray-ı ma~iilim-i ~alirni, her ne mekanda buldı-ysa, viran itdi. Şal.ıne-i (adaleti taJ:ı.t-i eyaletinde olan vilayetlere gönderdi; her ~anda sü~-ı füsü~ ve dür-ı füeür varsa altın üstine döndürdi. ol Mehdi-yi (ahdüii., ki (a~l-i reşid ve batıt-ı sa(id ana hiididür, devrinde eihan baııp nekehat-ı zaman ve' beliyat-ı zeminden emin oldı; SeffaJ:ı-ı rüzgar-ı zörkaruii şerr-u-şünndan daru >s-selam-ı İslamhol me>mün-u-maşün olub, leşker-i manşürla kiş ver-i Rüm ~oldı.
II
Şiihi ki der zemane neodared na~ir-i i)viş Şükran c v5eib-est ki der rüzgar-ı ma-st 15-araman-Oglı 15-asim Begün bad-ı ifsadı-yle derya-yı fitne gene eüşa geldügini,.olbad i-yi fesadun taJ:ıriki-yle Sul~an Cemüii. peleng-i ahengi tıurüşa geldügini hey an
eyler.
İbrahim Beg-oglı 15-asim Beg, ki vari~-i mülk.i 15-aramaııdı, (aş-rında yegane-i rüzgar, devrinde faris-i zamandı, merl~üm Sul~an Mel,ı-med )jan eyyamında ~açub, A?;zerbayeiina gitmişdi; baş ~or~usından dam en-i 'arüs-ı mülkden el çeküb, terkoi diyiir itmiş di. Me~kür piidişah-ı kişver-penah ölüb, ol diyar bavf-i agyardan tıiili olıea~, şiihzadelerüii. niüddet-i ihtilafında e~raf-ı memleket fitne ~olıeaJı., zaman-ı fitret a-van-ı fırşatdur diyü, yerinden göç itdi; diyar-ı şar~dan <azm-i kişver-i Yunan idüb, ber~-var Q.urüe itdi. Ser-l,ıadd-i mülk-i 15-aramana indi oturdı; ol vilayetden l,ıimayet.ü-emiinı götiirdi. Biçine gelmiş ekinlere
KEMAL PAŞA-ZADE:'ilN Vlll. DEFTER! 273
yanındagı bagilerün atları ayagı das oldı; sebzezara dönmİş kiş tez ar-lar süm-i jseng-reng-i bing-i cengle tekrar na~as oldı.
Be-pay-ı feres galle şüd tütiya Ki gerdid her naCl dest-aşiya Çü tosun zi birmen ber averd gerd Rub-ı kah ez-in/birn' gerdid zerd
Çün ol bed-kirdarun naegehan gelüb, diyaroı ~aramana girdügi, da-men-i mülkoi Yunana düşmen-i bed-gümiinun eli irdügi valp< olub, ef-vah-ı enamda şa)iC-ü-meşhur oldı, ol peyam dergah-ı padişah-ı kiş ver-penahda :ı;uhür buldı. Gedik AI.ımed Paşaya, ki emir-i ı;;aff-aray, ve-zir-i Aşaf-raydı, şimşir-ü-tedbirle mu~addem-i badem-ü-I.ıaşem. mu~-tedii-yı ümera idi, Ana~olı kişverinün leşker-i derya-mi~aıi ~oşulub, ~araman diyarına irsal ohndı ki, ol vilayetün ~imayeti maşla/.ıatin göre; varub, ser-I.ıadd-i diyar-ı Yunam bekleyüb, seyl-i bayl-i fitneye, ki kühsar-ı Bulgar menbacı ve :ıs::araTaş içi mecmacıdur, sedd olub ~ura.
Mez;kür destür-ı neheng-aheng şir-idilir-i nabçir-gir gibi g,ayl-i hi-meyyle eman virmeyüb, hüeüm idicek, başm-ı bed-gümiin ol ejder-i iiz;er-fcşan leşker-i cerrar-ı düşmen-şikarla üzerine yürüdügin işidieek, bildi ki marla mür ~uruşamaz, nehengle barçeng pençe uruşamaz. A-heng-i eeng idüb, mu!5.aheleye ve mu!5.ateleye i!5.dam idemedi. ol bed-fercam cam-ı namı seng-i nenge çalub, başın alub gidemedi. Önin ardın bal,ır-i I.ıayret aldı; ara yerde l.ıayran-u-zar [Ha] ~aldı. Abir bUD! ted-bir itdi ki, Sulran Cemi ta/.ırik eyleyüb, gene Rüma indüre; ol küh-ı pür-şükühı ar~a idinüb, üzerine gelen gürühla eenge ~ura. Mez;kür şah-zade-i azade saz-ı rezmi bozub, <azm-i tIiciiz idicek, Sul~andan icazet alub \:ıacea gitmişdi. Şera)ir-i \:ıaccı, ki erkan-ı İslamun birİdür, yerine getürüb, tIaremeyn-i Şerifeyni ziyaret itmişdi. Dönüb, Mışra gclüb, mez;kür macmürede ~arar ibtiyar Iplmışdı; Şiil.ıib-~ıran-ı caşrla kendü-de cidalc mecal yog idügin bilmişdi.
II
Virürken cihaİıa ziya Mitiib Ne mümkindürür kim ura mah tahOL vilayetde feragatle I.ıuzür idüb o~uru-~ururken, :ıs::asimBegüfi ademi varub, daCvet baberin iletdi. İblis gibi enviic-ı mekr-ü-telbisle anı tag-rir idüb, niyet-i i~iimetin Cazimet-İ sefere tagyir itdi. Riiy-ı ca~l-i reşiid-endişe hevii-yı nefs-i fesiid-pişe galib oldı; dimiigına sevda-yı efser ~o-lub, atası kişverine ~alib oldı. Ber~-ı ateş-barı ~uşanub, ebreş-i bad-reftar-ı tünd-cinana bindi; iib-ırevan gibi bir an ~arar itmeyüb, diyaroı
274 AHMET UtUR
~aramana indi. Kus-ı ra<d-buruşuii şadası kuhsar-ı Bulgarı yan~ulan-durdı; bayl-i seyl-eüşuii gerd-i bing-i tiz-girdi ~alb-i deryayı bulandur-dı. ~iisim Beg !abl-u-<alemle, tıayl-ü-l:ıaşemle isti~bal itdi. Çün ol iki cihangirüii el bir' itdügini eüvan pir işitdi,
I
ı
Zi derya-vu-deşt ü zi hiimun-u-küh Sipah ender amed gürüh-a-güruhdiyar-ı ~aramanuii, ki her kenarı iştira-yı ebnii-yı zamanuii ma<deni ve kanıdur, pülad-nihad ve fasid-ııijad bed-güherleri eevşen-püş oldı; ~ara Taşuiiher sengi başından bir eüvan-ı ateş-aheng, kuhsar-ı Bul-garuii barsengi kenarından bir pcIeng-i tiz-çeng çı~ub, cihan euş-u-buruşla !oldı. Seylab-ı !ı1fan-1 fitne meve urub, feve-feve eeyş-i bed-kiş deşt~ü.derde yürüdi; aşl:ıab-ı bagy-u-<udvanuii sel:ıab-ı !Ugyanı asü-man-ı mülk.i Yunanı bürüdi. IJayl-i bi-meyl-ü-eman seyl-i revan gibi naegehan il içine alpea~, şa<i!..<a-ıgürz-i giran ve barilFa-1 tig-i rabşanla ol merzi yalpealı:, diyar-ı ~araman ürkülük olub, bal~ l:ıişarlara l.<oyul-dı; dür-u-~uşur şur-ü-aşüb !olub, mere-i' Yunana here-ü-mere !oldı.
Biri birine girdi pir-ü-eüvan ~arıştl cihan muy-ı zengi gibi Tutub asümanuii sevadın gubar
~arardı zaman rüy-ı zengi gibi İl içinde had-ı fitne esdi; seyl-i şerr-ü-fesad yolları kesdi.
<Ali Paşa-yı şaff-ariiy ~aramanilerle eeng itdügini, meydan-ı maşaffı ol bed-kirdiirlaruii başlarına teng itdügini beyan eyler.
Çün <adü-yı kine-eüyuii bayl-i seyl-şükühı kühdan inüb, şa4raya lı:ondı, Larende ovası eeyş-i Nil-euşuii feveleri ile meve urur deryaya döndi. Faris-i
[llh-]
meyd~n-ı cihan, l:ıiiris-i vilayet-i Yunan, hüma-yı sema-yı taI.J.t-gah Sul!an <Abdullah <inan-ı i~damı ve zimam-ı ihtima-mı l}.ima-yı memleketüii l:ıimayeti eihetine döndürdi. Şeh-süvar-ı mız-mar-ı <azm ve bezm-aray-ı meclis-i rezm, IJayder-i kerrar-ı zaman,Gazanfer-i neyistan-ı tir-ü-sinan <Ali Paşa, ki ol va~t diyar-ı ~arama-nuii sipehsalarıydi, düşmen !arafına gönderdi.
II
Sipehbed be-şeş şad yel-i pehlivan Be-meydan der amed çü şlr-i jiyanAltı yüz şir-gir dilirle, ki kühsar-ı sitiz-ü-eengüii tiz-çeng pelengleri-ydiler, şal:ıra-yı veganuii ejdehalan ve eüybar-ı karzaruii ateş-iiheng nehengleri-ydiler, me~kür Aşaf-ı şaff-aray tıaşm-ı bed-rayuii güruh-ı
KEMAL PAŞA-ZADENİN VIII. DEFTER İ 275
enbühından bir küh-şüküh alayla buluşub, ceng eyledi; bün.ı gül-giin-la miyan-ı meydan-ı karziirı lalezara döndürüh,seng-i şa~ra-yı veğayı la<l-reng eyledi. Gerd.i neberd hevii yüzine miğ-i zemherir gibi ağdı; berf-ü-baran yerine asümandan zemine tig-ü-tir yağdı. Şa])n-ı bos-tan-ı meydan [da] sebze-i ter ve şükiife-i şecer yerine peykan.u.sinan bitdi; mahi-yi bancer-i abdaruii dendanı neheng-i tiz-çeng-i sitiz-üki-nenüii sinesin ditdi; şimşir-i tabdamii mürçe-i na-tiivanı şir-i neyis-tiln-ı nizenüii cigerin rize-rize itdi. Tir.i dil-düz ebrii-yı kenan-ı bi-eman ve gamze-i peykan-ı ciin;sitanla dilberük şivesine ser-agiiz eyledi; nize-i ciger-siiz kakül-i perişan ve ~amet-i l;ıiramanla banüman-ı canı garet itmege dest diraz eyledi.
Tozutdı bad-ı J;ıamle göge ma(reke yerin Ab-ı J;ıayatı virdi yele ateş-i sinan Dildar gaİnzesi gibi tir oldı dil-rübrı IS:.add-i nigar gibi sinan old ı can-siHm
Matla<-ı tehaşir-i şabaJ;ıdan ma~ta<-ı deyacir-i rcvaJ:ıa dek bazar-ı gir-ü-dar ger~ olub, ateş-i cİdal-ü-~ital işti<al buldı; nar-ı kiirzaruii şu<le-vü-şerarı-yle, ki biri sinan-ı tabdar ve biri peykan-ı abdardur, miyan-ı ze-min-ü-asüman toldı. Gavga-yı vega-yı merd-i neberd ve avaze-i nefir-i dargir-i ebtal-i riciil-i cidal çarsü-yı kiiy-ı bakden dervaze-İ ~al<a-ı fe-lekü >I-eflak [e] çı~dı; sinan-ı ber~-nişanuii asib beriJi:inden perde-i :ı;ulamı mihr gözine aşub, cüyiiş-ı derya-ciişuii nehib burüşından pen-be-i gamiimı sipihr güşına tı~dı.
II
Şafa~ kü be-biin çehre rengin nümüd Be-riiy-ı felek zabm-ı şimşir büdMiyan-ı meydan-ı cihanı bir birine teng / ,iki leşker / idüb merdane ceng İtdiler, ana dek ki, kenar-ı mizmar-ı gerdün biin-ı şafa~a gül-gün oldı; bayl-i zengi-seleb-i şeb banda~-ı cevsa~-ı mutabba~-ı asümana seyl gibi revan olınca, <O~maniler galib-ü-saüb, IS:.aramaniler mag-bün-u-zebiin oldı. Alat-ı cidal-ü-Ji:itali döküb, hilal-ü-şihab-mİ!ıal keman-u-sinam şaçdılar; gice ~araiiusında yüz Ji:arası-yle bayl-i Zengibar gibi tarumar olub Jı;açdılar. Leşker-i cerrar-ı düşmen-şikar, gerdün gibi cevşen-piiş-u-siper-dar, şabaJ:ıa dek meydan-ı hamiinı tolanub-turdılar; seJ:ıerden ki, [12a
1
sultan-ı bayer zerin miğfer urındı, gene aheng-i ceng ve <azm-i rezm idüb, nefir-i d~r-ü-giri urdılar.II
<Ali Big an Rüstem-igir-u-darpelılivan-ı meydan-ı asüman gibi eline sinanın alub, buşüm-ı levm-Ji:adem-ü-şüm-Ji:udüm tarafına leşker-i :ı;afer-rehber-i kişver-i Rümla
276 AHMET UGUR
hüciim itdi. Sipalı-ı güm-riilı-ı düşmen IJöd bayl-i nüeüm gibi .eneümen ~agıdub, piramen-i l~arb-gahdan na-bedid olmışdı. IJavali-yi ma(reke-yi bali bulıea~ döndi gitdi.
ijudavendigar-ı gerdün-i~tidiir Ana~olı !arafına geçüb, sayeMi hümayünı-yle Burusaya şeref virdügini, Sul!an Cemün büm-ı Rüma hüeiimı, badem-ü-Qaşcmi-yle kişver-İ ~aramana ~udiimı haberi gelüb
irdügini bc)'?n eyler.
Sul!an-ı cihan, Süleyman-ı zaman, I.ıazret-i şal~ib-Jpran, AJ:ımed Paşayı ~araman canibine gönderdükden şO,iira, erkan-ı divanı taQfif idüb, müliizim-i dergah olan sipah-ı ~afcr-pcn5hla taht-gahun muJ:ıa-fa~asın destür-ı a<~am, na!ür-ı mu(azzam tsJ.ıa~ Paşaya teklif idüb, kendüsi I):asim Paşa ile ve bir ~aç muşal.ıib-i şal~ib.na:ı:ar ilc Bursa tarafına teşrif buyurmışdı. ol afitab-ı şihab-<inan-u-hilal-rikab fülk-i scJ:ıah-miôal-ii-felek-şitabla dcrya yüzinden Mudanyaya !ogru gidiib, ma(rnüre-i rnezhürenüii chalisinüii sebzezar-ı aJ:ıvalin barim-ı lu!f-u-iJ:ısanla şadah ve ezhar-ı em akin sirab idiib, şebnem-i keremle gonca-vu-nergis gibi baB,mii göiilin gözin !olduruh, her Jı;.anda ae-u-muJ:ıtac varsa iiL-ı saba-vu-nan-ı (a!a ile !oyurmışdı.
ii
Yagdı cüdı yagmun ÇÜll muttaşıl Eyledi baran-ı Nisanı bacilMe~kür şehr-i meşhür, ki nadireMi dehrdür, bir kıih-ı pür-şükıiha ar-~asın yirmişdür; ancalayın küre, ki yaşşaflar dilinde dii'ir-ü-sii'ir olan evşafı e!rafa irmişdür. Abı böş-güvar ve heviisı la!if, türabı müşk-biir ve fezası şerif Keşiş Tagı dimegle ma(rüf yayla~, çarsü-yı sebzezarında dükkiin açan (aHar-1 had-ı müşk-büy sükkan-ı cihana ne böş lj;.obular "ulaşdurur ayla~; J.çavs-i ~uzal~ miyiinında kemer, gamameden haşına
(iıname giyer.
Devr sürmiş siil-uorde !ağdur ço"," yaş görmiş başı appagdur
I):a~uİıı-ı [berf} ar~asında yaz gunı ıssıdan !aşra [da urmış] kürküni
Şehriyar-ı kamkar mezkür darü 's-sürüruii etriif-u-ekııiifın scyr-ü-te-IDaşii iderken, geh gül-geşt-i deşt-ü-şaJ:ıra idüb, geh kenar-ı kühsiira hi-l!:ayd olub, şayd-u-şikaragiderken, şaJ:ırasınuii ıssı şularma germ
KEMAL PA'~A-ZADENİN VIII. DEFTER İ 277
olub !Ururken, yaylasınun şovu~ hevası-yle eglenüb yürürken, na-ge-him diyar-ı }5:araınan ueından SultanCemüii. ljurüeı ljaberi gelüb, ke-nar-ı gülzar Lezmi har-ı efgar-ı rezm aldı. lHerreten Cayşün ve merreten
ceyşün. Ta'biye-i eeyş-i :ı;afer-kiş endişesi düşüb, sa~i-yi eyyiim elinde devr-i eam-ı cays biıJ,:iye J,:aldı. OL eenada }5:asİm Paşa, kiCezeri
}5:a-simi dimegle iştiharı vardı, vezaret mesnedinden ayrıldı; [12Iı) yeri MesilJ Paşaya, ki merl.ıüm Sul!.an MelJmed tlan zamanında da1)i vczir olmışdı, erzani görilüb virildi.
Me?;kiir destiir, nebire-i Şeyh Mul.ıaınmetl Cezeri MalJmiid Çcle-hinüii., [ki] divan-ı Süleyman-ı zamanda ııişaneıdı, bitlmetinde oluIı-dururdı. Şonra MalJmüd Pai')anuii. cayn-i Cinayeti-tle man?-iir oluh, ol Aşaf-nişan-u-şaIJib-şanun terbiyeti-yle ?-ulıiir bulubdururdı. Yü mn-i himmet-i iksir-ljaşşiyetüii te'Eiri-yle meratib- [ü )-menaşıb-ı 'aliyeye irmişdi. Damen gibi ayağa düşmiş J,:almışken, na-gehan saCadet yüz gösterüb, baIJt-u-devlet el virmişdi. }Jazret-i Uudaventligiira darü 'l-mülk-i Amasyadaki defterdar oluh, mnl.ıavereye ve müşüvercye J:;:ii-biliyeti sebebi-yle taJ,:arrüb bulub, maJ,:biil-i lJazret olmış; ve hir müd-det ol IJidmeti iJ,:amet itmiş, ve iisitanc-i devletde .J,:almışdı. Şoiira rüz-gar-ı na-sazkar anı hab-ı sa(adet-me'ahdan d iir-u-mehciir J:;:ılmış,düşü-rüb keniıra şalmışdı.
II
Komaz devriin kişiyi bir J,:ariira Çeker giih ort.aya gahi kenaraPadişah-ı I]iliifet-penah serir-i saltanatı müşerrd' idicek, anı Rüm-ilinde beglerhegi defterdarı buluh, müniisebet-i sabı.J,:ayl riCayet eyledi. 15:.iibiliyetin hilürdi. Terbiyet idüb, ij.amza Beg-oglı Muştafa Paşa Ge-dik AI.ımedüii ibram-u-ilziimı-yle ma(ziil-ü- mahziil olıca.J,:, yerini ana himmet eyledi. Sene-i seb'a ve Eemanin ve ~emane-mi'e [887] şülıii-rında bedr-i .J,:adri eve-i asüman-ı (izzetde ?-uhür buldı. Man:(.iir-ı eşraf-ı etraf-u-afaJ,: olmışken,gene ol senede İsI.1iiJ,:Paşanuii mekr-ü-ğadri-yle ma(ziil oldı.
Şal.ıib-Ipran-ı dehr IJiyam-1 asüman-Ipyanıla' Ye iii Şehr ovasında J,:onub ordu J,:urdugını, beglerbegi Davud Paşa Hiim-ilinün cüyiiş-ı nehr-cüşı-yle Şofyaya varub turtluğını
. beyiin eyler.
Diyar-ı }5:aramanda şerar-ı nar-ı fitnenüii. intişarı ?-uhür bulıca.J,:, asüman-] mülk-i Yunanuii merkez-ü-evci mevc-i şür-u-iişübla !olıca~,
278 AHMET UGUR
fi 'Hıal İs!:ıa~ Paşaya misal-i vaeibü )I-imti~al irsal obndı ki, bi-ihmal-ü-imhal bazineyi ve eebe-I)aneyi alub, isti'eül ile yola gire; ~apu bal~ı-nuii varı-yle, piyadesi ve süvarı-yle, Yeiii Şehr ovasında ordu-yı hü-mayün-püya müli:ıa~ olub, südde-i gerdün-(uddeye ire.
J:;Iazret-i Püdişalı-ı l)ilHet-dest-gah mübarek sa(at-ü-firiiz-demde mai:ırüse-i Burusadan göçüb, yemininde yümn ve yesarında yüsr var-dı, me?;kür ovaya ~ondı. Serir-i gerdiin-payesinüii sayesinde ol taraf şeref buIub, tıııdam-ı Sidre-ma~amı külı-u-şa~.raya tolub, mu1)ayyem-i inükerremi beheet-ü-beha ile eennetü )l-me'vaya döndi.
Eneümcni .çün felek araste Çar!} ez an encüm emiin bVaste YHt scraperde ber an ca ma~iim Deşt der amed be-resen-ha be-dam
• i
Serdiir-ı şafder, sipelısalar-ı dilaver Davud Paşaya, ki Rüm-ilinüii emirü )l-ümerası-ydi, emr oldı ki, mezkür kişver-i ma(müruii leşker-i bi-~ıyiisı-yle vara, Şofya diyarında ~arar idüb, ol kenara na:j:ır ola; Üngürus-ı men!:ıüs fırşat-ı nelızati gözedüb, kemin-i kinden çengiil-i eidali uzadub, şavaş başını ~alduraea~ olursa, ol yagı baginüii ayagın almağa yarag-u-yasagla bulunub,aheng-i eenge !:ıazır ola. [13a]
Düşmenüii cengine ola !:ıazı~ Mekr-ü-nirengine ola na~ır
Me~kiir-emir-i Aşaf-na~ir Süleyman-ı zamanuii emri-yle (amil oluh, döndi gitdi. Mezbiir kişverüii leşker-i ~afer-e~eri-yle menzil-i ma(hüd-u-ma~am-ı meşhiidda ariim itdi. Anatoh begleri ve ol diyiiruii (askeri sipehsülarları peleng-i kühsar-ı şalabet ve neheng-i cüybar-ı mehabet Sinan Paşa ile AJ:ımed Paşaya ~oşuImışdılar; şah-zade-i a(~am, şehriyiiN mu(a:j:~am Sultan (Abdullah-ı asüman-bargah-u-sitare-sipahuii yanına cem( olmış, ve derya-yı cihiin-peyma gibi
~onya şal~riisına tolmışdılar. Mi~al-i vacibü )I-imti~al-i suJtani il~ fer-~ man-ı (iili-şiin-ı ba~üni asitan-ı asüman-nişandan şöyle varid olmışdı ki, öteden (ad ii-yı kine-ciiy \}.ayl-i' seyl-hüciimla üzerlerine yürürse, turuşub uruşmayalar, çekileler geleler, berü gideler.
Vüzera-yı pür-!:ıazm-u-ray ve ümera-yı rezm-iirayun zamir-imünir-lerinde viizı!:ı-u- la)i!:ı olan tedbir-i dil-peı;ir bu minviiI üzerine ta~rir olunmışdı ki, casiikir-i fer\}.unde-me'a~ir cümle bir yere müetemi( ola-lar, andan düşmenün üzerine l:ıamle ideler.
KE)lAL PAŞA-ZADENtN VIII. DEFTERt 279
Zikr olan begler dabi heglerinüii ferman-ı lazimü >l-i~(anını güş-ı hüş-u-.\i:abülle işitmişlerdi; divan-ı Keyvan-ınekan-ı süleymaniden nazil olan mi~al-i ~aza-maza-vu-~ader-e~ere imti~al itmişlerdi.
Gerekdür ~ul dinilen yola gitmek Ne kim sul~an buyursa anı itmek
Angurı begi MeJ:ımed Beg i~har-ı biiba~et idüb, cinayet-i hiyanete irtikab itdügini, seylab-ı J:ıaşem-i pür-!:ıışm-ı ~ahramiini ol bed-kirdiitufi darü llemülkoi viicüd-ı bi-südın bariih itdügini beyii.n eyler.
Sul!an Cem yanındagı şcy!anet-pişe-vü-fa'sid-endişe müfsidlerüii. igvasına veigrasına uyub, sal~anat !alebin eylemiş ve bir nevbet dev-letin şınamışken, aheng-i rezmüii saz-u-sdebin görüb, heva-yı vega şehbiizları-yle pervaz urub, çeng-i ceng ile per-ü-bali yohnmış ve ı;en-giil-i cidalle ~oh ~anadı şınmışken, peykara tekrar ~amet getürüb, esbiib-ı i~ameti ortadan götürüb, diyar-ı Rüma (azm itmesine, J:ıaz-ret-i padişah-ı l}iliifet-penahla buşümete niyet idüb, (azimet-i rezmi cezm itmesine baci~-i küııi ve sebeb-i tam bu olmışdı ki, ~aramanog-hnuii tedbiri-vü-tezviri-yle cO~manilerden be-nam beglerüfi adına ken-düye müzevver mektüblar varmış irmişdi. Mazmün-ı meknüDlnda mu-~addemat-ı tagrir telfi~ olub, ma!lüb-ı mergüba tevfi~ ohnmışdı. He~ vasına muvafı~ ve rızasına muFıbı~ olmagın, ol baherler ana gurür virmişdi. OL idi ki, Mışrda l:ıuzür idüb !Urmışken, ol vilayetde i~iimet bünyadın urmışken, naegehan karban-ı ~ariirı göçdi; .fi >l-J:ıalbiil-i is-tiCcali açdı ve uçdı; bing-i ceng-ü-peykara bindi, :f5:araman diyarına indi. Magrür olubdururdı, machüd begler maJ:ıaıı-i mevcüda gele şandı; mez;kür bed-ficalüii fikr-i mekri-yle olan bay al-i muJ:ıale aldandı. Didü-gi Didü-gibi olmadı, umdugın bulmadı. Tobm-ı camel, ki şüre-zar-ı eınelde ekübdürürdi, bitmedi; aCyan-1 vilayet ve erkan-ı eyaletden kimse iltifat itmedi. [13b]
TolJmi ki der zemin-i tu kiştim bak, blird Diki ki dcr hevii-yı tu pubtim biim şüd
İlla, Angurı sancagı begi Mel:ımed Beg, ki semend-i sa(iidetinüii ayağı sürçmiş ve devleti dönmişdi, tünd-bad-ı nekbet ilc çerag-ı i~biili söyinmişdi, ve gerd-i felaketle ayine-i babtı !onmışdı. OL bed-ferdim-ı nekbet-encam !amac-ı l.J.ama düşüb, badem-ü-J:ıaşemin dirdi, etbaC-u-eşyaCın cemC itdi. SiPir beglerle :f5:araman vilayetin beklerken, Sul!iin
280 AHMET UGT..:R
Cem geldiigin işidieek, bindi ~arşu gitdi. Vardı, buluşdı, vC7.iri oldı; erkan-ı devletiniiii hiri oldı. OL va~tin ki ıs:aramana sefer (azimetin itmişdi, eema'atini Angurı I.ıişarında ~omış gitmişdi. Cinayet-i biyii-nete irtikah idicek, anları ol ma~am-ı mubataradan ~urtarmaga i~dam itdi. Sultan Cemden iciizet alub, bir mi~ıliır leşker-i eerrarla zimam-ı ihtimamı ol tarafa togruldub gitdi. Ilgarla geldi, Aııgurıya irdi. Emmii I)işara giremedi; piramen-i şehrinde ~ondı, diimen-i murada eli iremedi. Zira, kendiinüii (işyanı :ı:ahir olıea~ ol va~ı'a etriifda iştihar buhcak, Sivas begi Karagöz Beg gelmiş, J:ıişara girmişdi; ~aI'ayl l.uf:ı:idiih, eh-line istimalet virmişdi.
Bu cBnada ı;ehzade-ı eüviin-babt, arayiş-i tae-u-zinet-i tabt, iifi-tab-ı asüman-ral)ş, Sultan Al)med-i eihan-balJşuii, ki tig-i ber~-dirab-Şı serl.ıadd-i Şar~a ahenin sedd olmışdur, darh-ı şimşir-i eihangiri ve ta'ıı-ı sinan-! giti-sitiinı-ylc haJ.ır-i I.ıarhiiii içi pür-ee7.r-ü-medd olmış-dur.
Tig ile i"ıfitiib-ı' 'alem-gir Mig-i keffi eihanı ~ıldı esir
Sipehsalar Süleyman Beg Rüm diyarınuii dilaver-i şaff-derleri-yle, ki her biri nerre-div-i ıs:iif-maşaff idiler, na-gehan geldi, irdi; sinan-ı küh-güz;ar ve şimşir-i I)are-şikiifla başm-ı na-he-karı ahenin J)işara ~oYuh, ne ~arara iJ.ı.timal ~oyuh, ne firara meeal virdi. Çün ol bed-gümanla olan çeri öliim eri oldu~ların bildiler, sinan gibi haş açuh meydana girdiler, ve merdane şavaş ~ıldılar.
Yer yüzin ~an ile gül-reng itdiler ı\b-ı eüy-ı eeng mül-reng itdiler
Peykan-ı abdar ile, ki peykoi revan-ı sultan-ı eeeldür, şerar-ı nar-ı kar-zar heva-yı vegada intişar huldı; sinin-ı tab-darla, ki şu'le-i eem(-i be7.m-i rezmdür, asüman-ı meydan-ı gir-ii-dar pür-sitare-i seyyare oldı. Puşt-i deşt-i vega. ve riiy-ı heva-yı ma'reke, cüy-ı bündan ve direfş-i giü-gündan, ol dide-i horiis rengin hulub, bu düm-i ta)iis na~şın bag-ladı. Tig-i mig-reng-ü-şii'i~a-kirdar ber~-ı tab-dar gibibandan oldu~-ça, zırhufi. gözleri pür-b iin oluh, ehr-i nalan gihi tamam-ı endamı ~an agladı. Nar-ı karzarla, ki va~üdı at-u-ademdür, bir a7. dem tenniir-ı (iilem ger m oldı; ol odla yanmış 'cigerlerüii düd-ı gcrd-alüdı-yle kün-hed-i çarl)-ı kehiid toldı.
Abir-i kar, Riim dilirler'i [ve] oJ bümuii şir-girleri kemaıı-u-tir gibi el bir idüh, hücüm itdiler; eDeümen-i düşıneni tar-u-mar idüh, Ilüeüın-ı rücüm gihi ol \ agilerüii
