RASYONA ÇİNKO VE BAKIR İLAVESİNİN KUZULARIN KAN ASİT-BAZ DENGESİ VE BAZİ PLAZMA ELEKTROLİT DÜZEYLERİNE ETKİSİ

(1)

Vet. 8il. ()(org. (2002),18.1-2: 89.92

RASYONA

~iNKO

VE BAKIR ILAVESININ KUZULARIN KAN AsiT-BAZ

OENGESi VE BAZI PLAZMA ELEKTROLiT OOZEYLERiNE ETKisl

Nurcan DOnmez@1 Zafer Durgun2 Ramazan c;;<iI2

The e

ff

e

ct

o

f

Z

in

c a

nd

Co

p

pe

r

S

uppl

e

m

e

n

ta

ti

o

n

to

R

a

ti

o

n

on

Bl

ood Acid

-B

ase a

nd

So

m

e

Pl

as

m

a E

l

ec

t

roly

t

e Leve

l

s

in

La

m

bs

Ozet: Bu I;8lI!lma optimal dOzeyde Zn ve Cu (slraslyIa, 35 ppm ve 9 ppm) il;:eren rasyooa yinko ve bakJr iUlvesinin ko-yunlarda kan asit-baz dengesi ile ball elektroliUer Qzerine etkilerini be~rlemek amacryla yaplk:ll. Ar~lrTnada 3.5 ayllk va Of-taJama 26 kg canl1 aglrhgu"lda 24 adat Konya Merinosu kulLamkll. Hayvaniar 4 ~ gruba aynktl. 1. ~ (Kontrol, K) bazal rasyon iIe (%70 kaba va %30 konsantre vern), 2. grup (grup Zrl) aynl rasyona rasyonun kuru maddesinde 250 mg I kg oIa-cak. ~kilde Zn iUlvesi ~e, 3. grup (gnJP Cu) bazal rasyona rasyonun kuru maddesinde 25 mg I kg olacak ~kilde Cu ile, 4. grup (grup Zn+Cu) bazal rasyona rasyonun kuru maddesinde 250 mg I kg oIacak ~Ide Zrl va 25 mg I kg oIacak. ~Ide Cu ile 3 ay sOreyle ad libitum olarak besleodiler. Plazma Zrl dQzeyi Zn ve Zn+Cu kalLlan gruplarda siraslyia 1.61 va 1.54 Ilg I ml oIarak bulunur1<en bu dQzeyler K ve Cu g~nkinden ooemli dil2eyde yOksekti (p<O.05). Plazma Cu dOzey1eri ise Cu va Zn+Cu Qfl4lIannda sirayta 0.96, 0.80 IlWml oIarak bulunur1<en bu deger1er de K ve Zn gruplannkinden 6nemli Ofanda yOksekti. autOn gruplarda kan pH'SI, pIazma HCQ.3 ve Na miktan istatiksel otarak farkslzdl. Bunun yam Sira ager paramelrelere ait deOerler bOtOn gruplarda birbirine yakln dOzeyierdeydi. SonU9 otarak nonnal dOzeyde Zn ve Cu Mieren rasyona In ve Cu ilavesi ile elde edilen bulgular asit-baz dengesi ile bazl plazma elektrolit dOzeyleri Qzerine 6nem1i etki yapmadlgl belir1endi.

Anahtar Kellmeler: In, Cu, Koyun, Asit-baz: DengesI, PIazma Elektrolit DUzey1eri

Summary: In the present study, Zn and Cu supplemented into lamb ration containing optimum level 01 In and Cu (35 ppm and 9 ppm respectively) and their effects on acid-base balance and some electrolytes were aimed to investigate. 24 Konya Merinos lambs 3,5 months aged and weighing 26 kg body weight were used as material. The animals were divided into 4 equal groups. First group (control, K) with basal ration (70 % forage. 30 % concentrated feed), the second group (group Zn) with basal ration plus Zn Sl4lJ>Iementation (250 mglkg in dl)' matter of the ration), 3rd group (group Cu) with basal ration plus Cu supplementation (25 ~g in dry matter of the ration) and the 4m group (group Zn + Cu) with Zn and Cu supplementation (250 rngkg Zrl and 25 mglkg Cu in dl)' matter 01 the ration) were fed ad libitum fOf 3 months. Plasma Zn levels in group In and in group Zn + Cu were 1.61± 0.07 and 1.54 ± 0.04 iJWml respectively and these values were significantly higher (p-cO.05) compared the same values obtained from group K and grQl4) Cu. Furthermore plasma Cu le-vels in grOL.f' Cu and in grQl4) Zn + Cu were 0.96 ± 0.08, 0.80 ± 0.07 IlWml respectively and these values were also high COrJl>ared the same values obtained from other groups. Blood pH, plasma HCO-_Jand Na values in all groups were not statistically different. In addition other parameters examined in this study were also similar in all groups. As a result, Zrl and Cu supplementation Into a ration containing nonnallevels of Zn and Cu had no i~nant effect on acid-base balance and plasma electrolyte levels in lambs.

Key Words: In, Cu, lamb, Acid-base Balance. Plasma Electrolyte

levms

Girl"

Insan ve hayvanlarda esansiyel iz elementlerin 'YOk az miktar1anna gereksinim duyulmalda birlikte,

ya~m i1rin 'YOk 6nemlidir1er (Saxena.1991). Cinko, baklr, krom, kobalt, manganez, flor, selenyum, iyot ve demir gibi esansiyel iz element yetersizliklerinde bir

-~k fizyolojik olayda aksakllklar ortaya Clkabilmektedir (Prasad ,1985). Cinko (Zn) va bakJr (Cu) organizmada

bi~k enzimin fonksiyonlan i1rin gereklidirler (Gupta ve ark.,1989).SI{jlr ve koyun rasyonlannda normal ola-rak 5 ppm dolaylannda baklr bulunmasl gerekti{ji, 3-5 ppm Cu dOzeyierinin kritik miktartar oIup subklinik Cu Geli$ Tarihi : 15.04.2002 @: donmez68@hotmail.com

yelersizli{jine yo! at;tl{jl ve Cu miktannln 3 ppm'in albna

dO~mesi durumunda ise 3 ay sonra Cu yetersizii{li be-lirtilerinin ortaya Clktl~1 belirtilmekledir (Cimtay, 1999). G6rgOlO ve ark.(1997) ruminantlar k;in rasyondald Zn miktarlanmn 10-40 ppm araslnda bildirirken, ~

vc

ark.(1998) koyunlar k;in rasyonda bulunmasl gereken miktan 35-50 ppm oIarak kaydetmektedir1ef. Ko-yuntarda rasyondaki Zn'nun uyum Slnm lse 300 ppm otarak biklirilmekledir(Underwood,1981). Ylldlz ve ark. (1995) ise koyun rasyonlanmn kuru maddesinde en az 8 ppm Cu olmasl gerektiQini bildirirlerken, koyunlarda Cu toleransl rasyonda 25 ppm olarak belirtilmektedir

I. YUzUncU Y.I Oniversilesi Veteriner FakUhesi. Fizyoloji Anabilim Dall, VAN 2. Sel,!uk Oniversitesi Veleriner Faklillesi.l-izyoloji Anabilim Dal •. KONYA

(2)

OONMEZ. DURGUN. COL

(~, 1998). Memolilerne Zn ~ren en 6nemi

en-limier araslnda karbonik anhidraz, glutamik

de-hidrogenaz, Sl.!'Oroksit dismJ1az ile RNA va DNA po-6meraz. saYllabilir(Cousins,1965; Keen

va

Graham,

1989). ~ dokularna bulunan va \'inkoya bagIlT"

oIan enzim aktMtelerinin bu ~ntin ~

oIumsuz y6nde et!<ilend~ gOsterilrril'tir (Prasad,

1985). Oi{Jer taraftan Zn eksildiQinde insan ve

hay-vanlarda infertilite, immun sislemde baskllam\a, yine hayvanlarda yapaQI va tiftik verimi lie canh aQlrllk

ar-11~lnda azalma, deride anorrnal keratinizasyon gibi

oIaylar oIu~makladlr (Miller ve ark.,1989; Singh ve arK,1994). Baklnn da insan ve hayvanlarda

he-matopoezis, hOcresei soIunum, kemik oIu~umu,

kar-diyak fonkstyon, nonnal doku pigmentasyonu ve spinal

kordun miyelinizasyooo gibl blryok oIayda Onemli role

sahip oIduQu vurgulanmaktadlf (Me DoweIl,1992). Cu,

sitokroJll-C.oksidaz, lizil oksidaz, superoksit dismutaz,

dopamin bela hidroksilaz, lesitin-koleslerol asil trans-feraz. askorbat oksldaz ve heme oksidaz gibi biryok metaJlo enzimin yaplSllla girerken, demir emilimi ve mobilizasyonuyla da ilgilidir (Cousins,1985; Me Dowel, 1992). Bunlann yamnda yOkseI< miktarda ~n

balm emiliminl azaln_QI kaydediirXen (Cousins,1985),

bu iz elementler ile ball eleklrotitierin etki~ de sOz edilmektedir (Ghishan, 1984). Southan ve ark. (1989) yOksek miktarna (60 nv\<g rasyoo) Zn alan

rat-larda maternal ve fetal kalsiyum (ca) lie demir (Fe)

tOo

lulmaSlmn azaldlQlnl bildirmektedirler. Bazl ftCl-II~malarda (Milne va ark.. 1984; Sobnons, 1986) yOksek miklartarda demlr ve folik asidin dietteki Zn'nin

emilimni aza1ttIQI bikjirilirken, yOksek miklarda Ca'nln da Zn emllimini azalttlQI kaydedilmeklOOir (Huber ve Gershaff,1979). Ghlshan (1984) rallarna \'inko

ek-slklJWnde sodyum (Na) va suyun barsakJardan

emi-liminin azakhOlm ve diyare geli~l~ini belirtirken, buna

00011 oIarak pIazma Na miktannm dO~tOOOnO, po-tasyumun emiliminin azalmakla binikle bunun istalistiki oIarak OnemIi oImadlQml kaydelmekledir. Su olaym Na

gibi ball elementlere ka~1 membran penneabilitesinin iz elementlerce ayartanmaslna ba011 oIduQu gOs-lerilmi~ir (Castroanova va Miles, 1979; Ghishan.

1984). Gupta va al1<. (1989), d~ oranda I'ioko (125 nv\<g rasyon) alan oatlarna pIazma Na miklannda

d~, Cu va K mlklannda aruna oIduQunu.

9nko

ila-veslnden sonra (100 IT'9"kg rasyon) bu elemetlerin mk-tannin lekrar normal dOzeye geId~ini belirtrnektOOirler. Benzer oIarak ratlarda Zn ekslkliOi ile beyin Na ve K

miklartan araslnda bir etki~m oIduQu bidiriJmekledir

(Wallwork va ark.. 1983). Yapllan dlDer bir c;al1~da

(>fin ve ark .• 1991) Cu kaynaOI olarak srQlr rasyonlanna CuSO" va

GuO

katllml~. CuSO" katllan gruptaki

hay-vanlann kan pH'slnln

CuO

katllanlannkinden daha

yfJk-90

sek bulunduQu, CUO verilen g~laki hayvanlann

HCO'₃ dOzeyinin azaldlQI beUrlenmi~tir.

Zn

ve

Cu'ln ball elektrolitlerle elkih$minden sOz

edilmesine raQmen rasyona bu elementlerin normal

dOzeylerden daha yUksek oranda kalilmalannm kan

asit-baz dengesirde yo! ~Iece!)i de!)~kliklerle ilgili oIarak

9Jk

Slnlrll sayKia t;al1~ rasllanllml~r.

So-radan harekede optimal diizeyde Zn ve Cu (Slrasoyla. 35 ppm ve 9 ppm) ~ren koyu'o rasyooIanna

I'inko

lie baklr eklervnesinin kan asit-baz dengesi je bazl eIekI.-rotitler Ozerine oIabiIecek etkilerinin belirlenmesinin ya-rani oIacaOI inancly\a bu c;;ah~ planlanml~lr.

Materyal va Metot

<;ah~mada maleryal oIarak Tanm Bakanllglna bagh Konya Merkez Hayvanclhk Ara~tlnna Ens-tilOsO'ode bulunan sagllkll, yakla~lk 3.5 ayhk ve canh a91nlklan ortalama 26 kg oIan 24 adet erkek Konya me-rinosu kuzu kullamlch. Cah~maya ba~lamadan 6nce hayvanlann bannacaOI padoklar temizJenerek

de-zenfekte edildLHayvanlann klinik muayeneleri ya-Pllarak, enfeksiyOz va paraziter hastahklara ka~1 a~l

lama ve ilaClamalan yaplldr. Hayvanlar tartllarak canh aOlnrkian tespit OOicl ve ortaJama canll aOlnlklan bir -bOrine yaJon oIacak ~Ide 4 ~ grulla ay-nldl.<;atr~ kontrol rasyonu oIarak % 70 kaba va %30 konsantre yemdeo ~ rasyoo kulanlidl.

Ras-yonda~ yinko va bakor rri<tan belirlenerek 1. 90W (Komrol, K ) konlrol rasyoru ile beslenjr1<en, 2. gnobon ( grup Zn) rasyonuna rasyonun kuru maddesinde 250 nv\<g oIacak ~Ide \'inko, 3. gltJbu1 (gnJP Cu ) ras-yonuna kuru maddede 25 rf9'kg oIacak ~kilde bakJr, 4. grubun (grup Zn+Cu) rasyonuna kuru maddede 250 nv\<g olacak ~~Ide \'inko va 25 mg,\<g oIacak ~ilde

baklr nave OOildl. Hayvanlar bu rasyonlarla 3 ay sOrey1e ad libitum oIarak beslendl ve Onlerinde sOrekli olarak

lemiz su bulunduruldu.

Su 3 ay1lk sOrenin sonunda hayvanlann Vena

JU-gulariSlerinden usulOne uygun oIarak 2 ml'tik heparinli

enjeklOf'lere kan allndl. En;eklOr1erin havasl allmp ana-emb oIarak va soQuk zjoor icerisinde en klsa zamanda

anaiz yaplldl. Ahnan kan OmeIderinde pH, pC02

(par-siyeI kaobondioksit baslCl), pO, (paosiyel oksijen ba-S"'CI), pIazma

HCO,

'

(pIazma bOkaJbonat), tCO, (total

kaobondioksit), BE (Base excess) dOzeyIeri iIe pIazma

Na, K va Ca miklaJ1an elba Coming maI1<a kan gazIan analizeri (288 Blood Gas System) iIe belirlendi.

~unna g~nna ail verilerin istatisliki de-~rtendirilmesinde Duncan's Multiple Range Test kul-lanolarak gruplararasl fao1dlhklann (p<O.05)

ok.!>

01-madlglna baklldl (OOzga~

va

ark., 1983).

(3)

Rasyona (inko n baklr i1ansinin kuzularda ...

Bulgular

~Innada pIazma l'inko (Zn) dazey; Zn va Zn+Cu katllan gruplarda SIra5Iy1a 1.61

ve

1.54 ~gfml oIarak bulunurken bu dOzeyler K

ve

Cu grup-lannkinden Onemli oranda yOksekti (p<O.05). PJazma Cu dOzeyleri ise Cu ve Zn+Cu gruplannda slrasly1a 0.96, 0.80 ~gfml olarak bulunuri<en bu dOzeylerin K

ve

Zn gruplannkinden Onemli oranda yOksekti (p<O.OS). <;aI1~mada ortalama kan pH'sl K, Zn, Cu ve Zn+Cu gruplannda istatistiksellark oImaksrzln Siraslyla 7.349, 7.342,7.339 ve 7.338 dOzeyierinde bulunurken plaz-ma HCO'₃miktarlan Siraslyia 25.27, 26.41. 25.46 va 26.45 mE<Vl oIarak bulundu (Tablo 1). Vine

tfB-lI~da gruplar araslnda Onemli farkllllk oImakslzln plazma Na dOzey; K, Zn, Cu ve Zn+Cu gruplarrnda SI-raslyia 125.73, 128.45, 127.20 ve 127.08 mEqot.

oIa-rak beHrlenirken diOer parametrelere ait ~rler billOn gruplarda birbir1erine olduk4f8 yakln dOzeylerdeydi

(T_1).

Tartr,ma ve Sonu~

QalI~mada dOrt gruptan eIde edilen veoOz kan pH'SI, pC02' _{HCOl" tC0}₂ve BE dOzey1eri koyunlar

i-tin bildirilen nannal dOzeylerdeydi (Brobst, 1983). Cu kayna{J1 olarak rasyona CuS0₄katllmasmln kan pH'

slnl dO~OrdO{JO bildirilmesine (Xin ve ark., 1991) ve bu

c;all~da Ozellikle Zn va Cu kayna{J1 oIarak CuSO.

va ZnSO. kuJlamlmaslna ve en dO~Ok pH degeri Zn+Cu grubunda belirlenmesine ra{Jmen farkhhk

Onemli de{Jildi. yalr~mada pC02' HCO_l',tC0₂ve BE dOzeyieri atylslndan gruplar araslnda bir far1<llll{Jm 01-mamasl, danalarda 7 ppm kontrol rasyoruna 25 ppm

Cu olacak ~kilde CuSO. kallmasmln bu pa-rametrelerde Onemli bir degi~ikli{Je yoI atymadl{J1

yo-lundaki bulgularta benze$mektedir (Xin va ark., 1991). Zn katkrslnln bu parametreler Ozerina etkisine il~kin bir c;ah$maya u~llamamasma ka~ln bu tfBlI$mada kul-lanllan 250 ppm Zn'nun bir de{J~ikli{Je yol a.;;madt{J1 ~ilir. Aynca uzun sOreH besleme c;ah~malannda kompenzasyon mekanizmalannln asit-baz dengesini sa{Jlamasl beldenen bir olaydlr.

c;aJ1$mada dOrt grupta belirlenen plazma K ve Ca dOzeyieri koyun ve ke9ler ityin bildirilen (Hoitenius, 1990) normal degi~lm dOzeyieri il;:erisinde bulunurken pIazma Na dOzey;nin koyunlar i-tin bildirilen normal de-{Ji~im slnlrlannln (Turgut, 1995) biraz aHrndaydl. Ghis-han (1984) ile Gupta va ark.(1989) ratlarda Zn ek-sikli{Jinde Na ve suyun barsaldardan emiliminin engellenmeslne ba{J1l oIarak diare oIu$lu{lunu va plaz-ma Na miktanmn dO~tO{JOnO bildirmelerine ka~1n bu If3lI$mada plazma Na miktan en dO$Ok kontrol gru-bunda bulundu{Ju halde Istatistiksel olarak gruplar ara· Slnda lark yoktu. Vine Wallwork va ark. (1983) t;inko

eksikli{Ji lie Na ve K dOzeyieri araslnda biT ili$ki

01-du{Junu bildirmekle birlikte tfBhl,)mada bu parametreler aQlslndan bir deQil,)iklik belirlenmemesl, kontrol ras-yonunun optimal dOzeyde (35 ppm) Zn ve Cu ilyer-mesine baQianabilir. Southon ve ark (1989) yOksek oranda cinko (60 mg/Kg) ityeren rasyonla beslenen rat-larda fetal ve maternal Ca tutulmasmln dO$Ok oranda Zn (8 fl19'1<:g) lyeren rasyonla beslenenlere gore azal-dl{Jlnl, Huber ve Gershoff (1979) yOksek oranda kal-siyumun Zn abzOfPSiyonunu azaIttl{Jlm kaydetmelerine ra{Jmen bu tya/I$mada gerek Zn gerekse Cu ilavesj ya-prlan gruplarda plazma Ca dOzey; Onemli olmamakla Table 1. c;inko ve baIonn kan asit-baz dengesi ile bazl pIazma elektrolit dUzeyierine elkisi (n--6. X±SX)

Paramelreler Konlrol Cinko Bak"

Cinko

+ BakJr

Zn ij>gI"') 1.16 ±O.05b 1.61 ±0.07' 1.16 ±0.05 b 1.54 ±0.04'

Cu ij>gI"') 0.69 ±O.05bc 0.53 ±0.07 e 0.96 ±O.OS' 0.80 ± 0.07 aD

pH 7.349 ±0.020 7.342±0.015 7.339±0.012 7.338±0.013

PCO,

(mmHg) 48.75 ± 126 S1.00± 1.42 50.20±2.87 51.50±2.sa

PO, (mmHg) sa.SO± 1.86 54.07± 1.93 55.43 ± 1.68 56.00±2.15

Hco,

·

(mE<>'-) 25.27±0.62 26.41 ±0.32 25.46 ± 0.63 26.45 ± 0.52

TCO,

(mE<>'-) 27.OS±0.46 28.12±0.37 27.2B ± 0.63 27.96 ± 0.66 BE (mE<>'-) 0.55 ± 0.65 1.02±0.52 0.sa±0.61 1.68±0.43

N.

(mE<>'-) 125.73± 1.77 128.45tO.n 127.20tl.11 127.OBt 1.49

K (mE<>'-) 4.50 ± 0.24 4.38±0.17 4.51 to.16 4.60±0.16 Co (mE<>'-) 2.23 ± 0.03 2.29 ± 0.02 2.27tO.04 2.31 ±0.04

a.

b, c: Aynt satlrda laridl half ~tyan g~ at'aSlndaki fa,khltklar ~r (P<O.05)

(4)

OONMEZ,DURGUN,COl

bir1ikte kontrol grubundan daha yOksekti.

Bu ",h~mada gore!< pIazma elektrolit gorekse

kan asit.Qaz dengesi baklmnldan gruplar araslnda bir lar1<hhOln oImamaSI kontrol grubu hayvanlann optinal

dClzeyde Zn va Cu almalanyla alYlkianabilir. Nitekm mar]inaJ Zn yetersiziiOi sOz konusu oIsaydl, Na va

suyun

barsaldarda emlirrinin azaImaslna baO" oIarak bazl a~lncllann (Ghishan, 1984; Gl.4)ta ve ark.., 1989) bildirimleri doOll.Ihusunda diyare geI~lir. bu durumda bIka/bona' kaybl da oIacaQlndan bu otayon gerek plazma elektrolit gerekse asit.Qaz dengesi Oze-me OnemIi yanslmalan oIabiIirdi.

Sonuct oIarak ~h~mada elde edilen bulgular nor-mal dOzeyde Zn lie Cu kferen koyun rasyonlanna bu dOzeyde Zn va Cu eklenmesinin asit -baz dengesi ile

bazl pIazma elektrolit dOzeyleri Ozerine olumsuz bir

et-!dye neden olmadlOln1 gOslerrnesi at;:lslndan, fizyolojik rasyon lie besleme ~11~malannda bir kriter oIabilir.

Kaynaldar

8oobst. O. (1983) P a _ and _ _ ~

ac:i<J.base dsorders. JA V .MA, 183,7,773-780.

Gastraonova. V. and Miles, P.R. (1979) SocUn per-meabiity 01 dog oed blood """ _ J.Gen._ .

"'.51<>-566

.

~. R~. (1985) _ . _ a n d _

me-taboIsm of copper and

znc.PhysIoL

rew.,65,2,238-309. <;arTIaf, H.,BikN<, A ve GOIser, F.(I996) Toprak, biIki ve ~

)UlIann kanlnda

9ri<o

miktarianmn ~rWnasI,I.UUsaI

"""" KOO{18Sl. 12-16 Mayos.

Izm<

.

(:imlay. 1.(1999) Slil'" koyu1 "" _ baJ<o, yeteosizigi ve Onemi, Tunc: Vetenner Hekimler

Bir19

()e(gisi,I', (3-4),

15-20.

00Qan. K(I998) ""konun hayvan _ yen "" Onemi, I. Ulusal ynko Kongrasl, 12-16 MaYlS, ~. OOz~, 0., Kasici,T VEl GOrbOz, F. (1983) ISlatistik

t'T"'I6-lotlan I. A.O. Zir.Fak. Yay .. no:861, A.O.Baslmevl,Ankara.

GhIshan, F-K (1984) Transport of electrolytes, water, and

glucose ., me defOency. J.Ped.Gastr.and Nutr., 4,3

,606-612.

G&gOIO. H., K .. ,u, R .. Baykal L, EodaI, I .. <;akmaI<. 1.(1997)

VUkurova bOIgesinde yaygln olarak kularnlan bazJ yam

hanYnaddeIerini t;:inko tijzeylerinin beil1enmesi t1zerinde . . ~mna. IJusaI c;Alko Kongesi, Anadofu T anmsaJ ~nna.Enst. E.skifehir.12-16May1s..

~, R.P., Venna, P.C., Sadana.J.R. and ~V.K

(1969) E""", 01

a_

Zinc """"""'" '"'" _

on

sodUn, poCassium.. CXJppef' and iron

n

gunea

pig.

Bt.J.Nutr.,62,407-414.

H<*ooUs, K (1990) Piasma eIectrotyte concentratioo in

92

food deprived goatsoraly supplemented with KCI. Br.J.Nutr., 64,1.211-218.

Hther, A.M. and Gershotf, S.N. (1979) Effects of cietary zi"Ic and caIcitm on the retention and cistrt:Uion of

me

in rats led semipurified ciets. J.Nw .• l00. 8. 949-954.

Keen,C.L and Graham, T.W. (1969) Trace elements n "C1i-nical BiocherJjstry of Domestic: animals-ed. by J.J.Koneko. 776-795, 4 th ecition , Academic Press Inc. Newyofk. Me DoNeI,LR. (1992) Minerals in animal and hI.man

ru-riion ., -Arirnal Feedng and Nutrition- Ed by T.J. Cooha

265-293. Academic Press Inc. San Diego.

Miller, W.J., Amos, H.e. Centry, R.P. BIac:krrM:ln,D.M.,

Our-rance.A.M. and Neatry, M.W. (1969) Longterm IeecWlg of hig1 me date (jets 10 Iactatr.g and gestatng dairy cows.

J.OaiI)'Sci. 72,14~lsoe.

M~ne, D.B., Canfield, WK, MahoIko, J.A. and Sandstead,

H.H. (1984) Effect 01 oral folic acid ~ on zinc , copper and iron absof"ptlon and excretion. Am.J.OnNUlr .• 39, 4, 535-539.

PrasadAS. (1985) Role of trace elements in growth and de-velopment . NlIIr.Aes.l ,295-299.

Saxena.R., BedwaI,R.S and Mathw,R.S. (1991)

Bi-ochemtstry of the testes of rats led on zinc deficient ciets.. T ra. Elements Med.. 8, 3,138-142.

5ngl.A.P., Netra,P.R.,Vashista,M.S. and Sharma.S.N.

(1994)

znc

deficiency in cattle. 100 J. Anim. Sci., 64, 1, 35-40.

Sobnons, N.W. (1966) ~etive i"Weraction d iron and

me in the ciet J.Nutr.,927-935.

Southon, S., WriglI, JA and FairWealhef' S.J. (1989) The

effect of corrbined cielary iron cak;ium and folic acid ~

lernentation on appererd Zn absorpCion and

me

staIUs .,

pregIaIlt rats.. Br .J.Nutr.,62, 415423.

Turgut. K. (1995) SM elektrolit ve asit-baz dengesi

bo-zulduklan. In "Veteriner KJinik Laboratuv8r T~ 331-365, 6zel baslm, Istanbul.

Underwood, EJ (1981) The mineral nutrition of livestock.

Commanwealh Agricultural Bureax, Farrham Royal.

Eng-land.

Wallwork, J.C., Milne, O.S., Sm., A.L and Standstead. H.H. (1963) Severn zinc deficiency:effects on the ci:sttrI:M..iio of nne eenenlS ., regions of the rat bran.J. Nlir., 113, 1~

1905.

xn,z., Watoonan. D.F., Hemken, A.W., Harmon, R.J. and

Jackson, JA (1991) Effects of Copper sources and dietaty

cation-enioo balance on copper avaiability and add-base

status in daiycatves. J.Dairy.CaL, 74, 9,3167-3173.

YoIdoz, G" ~ K, K _ 5.(1995) YapaQl dOkme ve

yapag.

yerne ~omIan g6steren Akkaraman

koyunlarda kan serumu ve yapaOtda meydana galen IMeraI