Vet. BiL. Der g. (2007), 23, 3-4; 75-83
ANKARA
TAVŞAN
ıNDA
A.ILlACAEXTERNAVE A. FEMORALlS'iN MAKROANATOMisiSadullah BAHARlilli M. Orhun DAYAN' DurmuşBOLAT' Sadettin TIPIRDAMAZ'
The Macroanatomyof Externa l Iliac and Femoral Arterlos in Angora Rab bit
Ö71>'~' 4n !;OJ ~sa'Wld,;>~"",~ __çV.ıM'.a~ ; ·n·od ~~.ol il:'.a}s:1~?~,h ~".!M~r.Jl!'A:.?/TrJ!?.f~&;/~ Materyalvemetot:Erişkin10 (5 erkek 5dişi)adettavşankullan ı ld ı.Vaskuler sistemiortaya çıkarmakiçinrenklend irilmişlatex enjeksiyon
yapı ldı. Bulgu lar:Ankaratavşanındaa.iliacaextem a art.lumbosacra le düzeyinde a.iliaca communis' den orijinaldığı,lig.inguinale düzey indetruncus pude ndo epigastricus'u,trigo num femorale'd e a.profunda fem or is'iverdiktensonra a.femoralisadı ileseyretliğ i
gözlendi. Truncus pudendoepigastricus verd iğia.epigastrica caudalis vea.pudenda externavasıtasıylaabdominal kasları vebazı in guinal organlannbesl emesinekatıldığıbelirlendi.A,prolundaiernorisorijini ndenkısabir seyirsonra a.circuml1exaIemoris medialis
adını aldığı,m.gracilis,m.adductorvel1exorkaslarınprox ima lyarımı nıvaskotariz~tliğigörüldü.A.lemoralis,trigonum lemorale'dea. circumflexafemoris lateralis'i, a.epigastricacaudalissuperficia lis'ive a.cauda lisfemorisproximal is 'i ,femur'un ortasıdüzeyindea.
saphenave a.caudalisfemoris medialis 'ive femur'un dista l1/3'ü düzeyinde a.caudalisfemorisdistalis'iverdikten sonra a. poplitea adıyla seyrettiğ igözlendi. A.circumflexa femorislateralis'in,femur,m.quadricep sfemoris,m.tensorfasciae lataeilekısmende m. gluteus medlus ve m.gluteus superficialis'in ,a. epigastrica caudalis super ficialis'in Inguinalbölgederi ve subcutan dokuların vaskularizasyonunakatıld ığ ıgözlendi.A.caudalisfemorisproxlmaüs'inm.gracilis, m.adductorlongus ve m.adductor brevis'eince birerdalverdiği,a.caudalis femoris medialis 'lnm.adductorrnaç rı us'u nins ertiovem. semimem branosus'un distal 1/3'ünübeslediği
görüldü.A.caudalisfemorisdistalis'l,m.semitendinosus'undistal1/3'ünO, m.bicep sfemorlsve m.abductorcruriscaudalis'inorta 213'ün .Ic.poplitei,m.gastrocnemius,m.flexordigitorumsuperficialisvetendo calcane icommun is'ivaskularizeetliğ itespit edildi.Sonuç:
Ankaratavşanındaadıgeçen damar vedalla rı n,orijin ,seyirve va skul arizasyonbölgeleri nin YeniZelanda tavşanlarıile çokya kınbir benzerlik içindeolduğu gözlenmiştir.Budoğ rultud a çalış ı lanböl geitibarıylaYen iZelandatavşanlarıüzerindeyapılantüm anjiolojik uygulamalarınAnkaratavşanıüzerindedeyapılabileceğisonuc unavarı lm ı ştır.
AnahtarKelimeler : Ankaratavşanı,A.iliaca extema, A.femo ralis,Anatomi
Sum mary:Aim : The aimof this study was determined the arterfalvascularizationofhind limbof Angorarabbit and compared the results with other domesticanimals.Materialand method:In thisstudy,10 adultAngora rabbits (5male,5 female)were used.To show vascular system of hindlimb,cadavericinjection wasmade by usinglatex.Result:lt wasdeterminedthatexternaliliac artery originated from commoniliac artery under lumbosacraljointand gave off pudendoepigast rictrunk near theinguinal ligament. Atler thiscourse, it gave off deep femoral artery at beginn ingof femoral canal andcontinuedits routebeing femoral artery. it was observed that pudendoepigastric
trunk gave tıranehes.caudal epigastricarterywhichsuppliedabdominal musclesand externalpudendal artery whichsupplied inguinal mamma and scrotum.Deep femoral artery,alter short course from Itsorigin,was called middlecircumflex femoral artery and supplied to proxima lpart of gracilis,adductor and f1exor muscles .Femoral arte ry branched off lateral circumflex femoral,superficialcaudal epigastricand proximal caudal femoral arteries onto proxima lpartofthefemuranddistally saphenous, middleand distalcaudal femoral arteries before ce ntinuingas poplitealartery.Lateralcircu mfiex femoralartery gavebrancheswhich were ascending,descending and transversalrami to supplyquadricepsfemoris,tensorfasciae lataeandpartiallymiddle and superficial gluteal muscles.Caudal superficial
epigastric artery vascula rized cutis and subcutisofinguin al region.It was observed that proximalcaudal femoral artery suppliedgracilis,
long and short adductormusclesby sendingthinbranches.Distal caudal femoralartery was dividedinto threebranches,first branch suppliedto bicepsfemorismuscle,second branchvascularizeddistalonethird of semimembranosus, middle part of caudal abductor crural muscle and poplitealIymph node,thelast branchspreadoutgastrocnemius,dist alpart of caudal abductorcrural,superficia! fiexor digita lmusclesand commoncalca neal tendo.Consequ ently,itwa s determinedthatorigin,courseand vascularizationarea of the external iliac artery andits branches showedfairlyslrnilarproperties toNewZealand whiterabbits.Because of theseslrnilarlt les,
all angiolog icapp licat ionson the New ZealandwhiteRabbits can bedonealso inAng ora Rabbits.
Key Words: Angora rabblt,Extemal iliacarte ry,Femoralartery,Anatomy
@:sbahartv.clcuk.cdu .tr
BAHAR,DAYA I,BOLA r. TIPIRDAMAZ
Giriş
Ankaratavşanı bilineneneskitavşanırkıarı ndan olupyüzyıllarboyunca yünüiçinyeti şti rilmiştir. Nasıl
meydana getirildiği konusunda bir kesinlikyoktur. Ancak Ingiliz denizcil erin 1723 yı l ı nda Karadeniz bölgesindenaldıklarıuzun tüylütavşanları Fransa'ya
götürdükleri ve Borde ux li man ın da sattıkları
söylenmektedir. Bugünk ü Ankara tavşan ı 1770'li
yıllarda Ingiltere 'de elde edilip yetiştirilmeye ve bu isimleanılmaya başlan m ışt ı r. En önemliverimi yünü olup et,gübre ve derisinden de faydalan ılmaktadır.
Çeşitli renklerde varyeteleri bulunma kla birlikte dünyada en tutulançeşid ibeyazrenkliolanıdır(ınal, 2000).
Arkabacağın vaskularizasyonunusağlayan a.
iliaca externa, bu fonksiy onunun dış ında klinik
uygulamalarda ve özellikledeneyhayvanlarıüzerinde ya p ı la n çalışmalarda özel bir öneme sahiptir.Söz konusu damarınanatomisitavşand a (Craigie,1969; McLaughlin ve Chiasson,1990;Barone,1996,Nur
ve ark., 1995),ratta (Chiasson ,1980),chinchillada
(Eken ve ark.,2005),ve evcilmemelihayvanlarda (Ghoshal ve Getty 1970;Ghoshal, 1975;Nickel ve ark., 1981)açıkça ortaya konmuştu r. Oysa değişik veritabaniarında (ıSıWeb of Science,Springer, Klawer,
Elsevier Science Direct,Blackwell-Synergy) yapılan incelemelerde,sonyıllardaülkemizde deyetiştiriciliği önem kazanan,Ankara tavşa n ı n d a arka bacağın
vaskularizasyonunu konu ala n bir araşt ırmaya
ulaşılamam ışt ı r.
Planlanan bu çal ışm a ile Ankara tavşanında hem a.iliaca externa ile a.femoralis'in,a.saphena ve a.politeahariç,bu bölgedeverd iğ i dalların orijin,
seyir, vaskula ri zasyon sahal a rı ile varsa varyasyonlarının araştı rılması hem deelde edilen bulguların diğerhayvanlar ilekarşılaşt ırarakbenzerlik ve farklılıkların ortaya konması am a çl a n mı ş t ı r.
Materya lve Metot
AraştırmadaKonya TIGEM'denteminedilen 5 erkek, 5 dişi olmak üzere toplam 10 adet erişkin Ankaratavşanı ku llanıld ı.
Hayvanlarapremedikasyon amacıyla önce 1 mg/kg rompuni.m.ve 5 dakikasonrada 10 mg/kg ketalar (ketamin hidroklorür) i.m. enjekteedilerek 30 dakikalıkanestezisağlandı.Anestezisonrası sırtüstü yatırılarak tespiti sağlanan hayvanlara linea alba boyunca ensizyonyapı lara k barsaklardışarı alındı. Daha sonra aortaabdominalis vev.cava caudalis ortayaçıkarıld ı veherikisinedeintraketyerleştirildi. Kanın pıhtılaşmas ın ıönlemekiçin v. cavacaudalis'den
0,5 mg/kg dozunda Na Hepar in enjekteedildi. Bu
enjeksiyondan sonra intraketleraç ı ld ı vehayvanlar euthanasia ed ildi. Damarlarda kalan kanın temizlenmesiiçinintraketlervasıtas ı ylafizyolojik tuzlu su enjeksiyonunu, tespit amaçlı %10 formaldehit
çıkarılmasında latex enjeksiyon metodundan faydalanıldı.Bu amaçla her bir hayvaniçin20 mllatex ve 5 ml kırmız ı boyadan (Deka permanent 20/20) oluşan karışım aorta abdominalisvasıta s ıyla enjekte edildi. Bu işlemler sonucu 24 saat oda ısıs ında bekletilen materyaller diseksiyon işle mleriboyunca %1O'luk formaldehit içeren havuzlarda muhafaza edildi
DiseksiyonsırasındaAnatomiAnabilimDalı 'nda bulunan pens,bistüri,makas,diseksiyon mikroskobu (Nikon-SMZ-2T) v.b.malzemelerkullan ıld ı. Çalışma sırasındaresimler,diseksiyonmikroskabuna ait Nikon-FDX-35 ile Sony DSC-F717 model makineler kullanılarakçekildi.
Yapılan çalışmada N.A.V.(2005"dakiterimler esasalındı.
Bulgular
Aorta abdominalis(Şekil 1.1)Ankaratavşan ında 5.vertebra lumbalisdüzeyinde dorsal olarak a.sacralis mediana'yı (Şekil 1.2) verdikten sonra,7.vertebra lumbalis düzeyinde sondalları olan a.iliaca communis
dextra et sinistra'ya(Şekil 1.3)ayrıld ığ ı gözlendi.Bu sondamarların1,5cm seyirden sonraa.iliacaextema ve a.iliaca interna'ya(Şekil 1.4,5)ayrı ld ığ ıbelirlendi. Ayn ı zamanda bu iki damarın oluşturduğu açıdan ventralyönlü ve a.i1iaca interna'ya yak ın olarak a.
umbilicalis'in (Şekil 1.6) orijin aldı ğ ı tespit edildi. A.iliacaextema'nın(Şekil1) a.iliacacommunis'in devamıgörünümündeolduğuve lig.inguale düzeyinde truncuspudendoepigastrica 'y ı , a.profundafemoris'i
ve caudal yönlü m.sartoriusilem.adductorlongus için birdal(Şekil 1.12,2.3)verdikten sonra a.femoralis adını alarakseyrettiğigözlendi.
Truncus pudendoepigastricus(Şekil1.8,2.2,3.8),
a. iliaca externa'n ın lig. inguinale'yi çaprazladığı
düzeyde ventral duvarından orijin aldığı ve a.
epigastrica caudalis,a.pudenda externaolmak üzere iki dalaayrıldığ ı gözlendi.
A.epigastrica caudalis orijininden
he
~n
sc:nra m.transversus abdominis ve m.obliquus internus abdominsarasına girendamarınvekaslararasında cranial,cranioventral ve ventral yönlü dallarverdiği gözlendi. Cranial ve cranioventral seyirlidallarınbelirli bir seyirden sonra m.obliquus internus abdominisile m.obliquus externus abdominis ara s ına geçtikleri,ventral dalın ise bu kaslara ek olarak m. rectus abdominis'invaskularizasyonuna katıld ı ğ ı belirlendi.
A.pudenda extema orijinindensonra ilk olarak 8 tavşandaa.vesicae media 'yı ,erkekhayvanlarda ise a. cremasterica 'yı verdiğ i gözlendi. Erkek hayvanlarda funiculus spermaticus'un dcrsal'Inde karın boşluğunu terk eden dama rın r. scrotalis'i
verdikten sonra caudalyönde seyrederekpreputium'un
vas ıtasıyla karın boşluğu n u terk eden a.puden da
extema'nmilkiince olan rr.mammarii ver. labialis
ventralis olma k üzere iki da la ayrıldığ ı gözl end I.
A. ve stce e media, oldu kça ince old u ğ u ve
2'sinde(d')simetrikve 6'slnda(33',31)asimetrikolmak üzere 8 Ankara tavşanmdatespit edild i. Damarın,
orijininden kısa birseyirsonra lig.veslcalis medtae üzerine atladı~ ı ve vesica urinaria yönündekıvrımlı bir seyir Iz le ye re k son t a ndtğ t tesp i t edildi.
A. cre ma steric a . m, cre m aste rica ile birlikte ca nalls ing uina lis'e girdi~i ve bu kas boyunca ileneyerek lig.cauda epididimis'e ulaştığı gözlend i.
Damarın3tavşandaadıgeçenligamentvasıtasıyla
ca uda epldldlrru s'e ulaşarak a. tesl ic ularis ile anastomozyaptığı tespitedildi.
A.profundaferrori s.a.iliaea extema'runtruncus
pudendoepigasrica'yı verdiktenhemensonra caudal
du va rı n d an ouj!n aldığı gözlend i (Şe k il
1.10,2.4 ,3.3.4,3).Trigonum Iemorale'nindorsarlnde seyredendamarınm.nacusile m.pectineusarasından
geçtiktensonra a.cireumflexa femoris meolansadını
alarak seyrinedevam etli~ibelinendi(Şekil 3.4,4.4). Damarı nbukısaseyrindeadı geçen kaslarIçinince dallarverdi~i tespit edildi.
A.clrcumflexa Iemorls medialis. a. profunda femori s'in devamı old uğu ve verdi~i dallana arka bacakadductorve f1exor kaslarınınproximal 213 lük
bölümüve art.coxae'nm dahilolduğugenişbir bölgeyi
beslediğigözlendi. Damannorijininitakiben m.lltacus.
m,addudor Iongusve m.obturator extemusarasındaki
seyrindesırasıyla r.ascendens'i .r.transversu s'uve r,obturatonus'uverdiktensonra en guçh)dalıolanr.
profundusadıylacaudodistalolarakseyrelti{ıigözlendi
(Şekil 3.4.4.4).
Ramus ascendens (Şekil 3.5), a circumflexa femorisrnedialis'inlateralduvarından ayrıldığ ıve m.
iliaeus ile m.obturatoriu s externu s arasından art.
coxae'nmcaudovenıral'lne ulaştığ ıgözlendi,Damarın
buradacapsulaarucutaris içindcrsal ve ventralyönlü
iki dal verdiği tespit edildi (Şekil 4.5"). Bu dalların
seyinerisırasındaeklemioluşturankem ikleryönünde çok sayıda koll a teral dal verdikleri ve ekl emin dorsal'mdeağıZıaştığıtespit edildi. Ramusascendens
bu dalları takiben ine. acetabuıi vas ıtasıyla ekleme giren r.acetabularis'i verdiğigörüldü(Şekil4S ).R. aseenden sbu dalları verdikten sonraeorpusossis
isehii' nin late ra1'inde tuber isehiadicum yönünde
seyrettiğiveverdiğidallana m.obturatorius extemus.
mm. gemelli ve m. quadratus tem orts'In origo bölümlerini vask ula ri z e ettiği tespit edildi. Ramustran sversus .r,aseendens'den 0,5cm sonra ana damarın lateral duvarından(Şekil4.6),4
(1d',3'f) hayvandar. aseenden s'den ayrıldığı ve m.
iliacusile m. obturatorius externus arasındakısa bir
seyirsonundacol1um ossiafemoris'eulaştığ ıgörüldü. Damarınbudüzeyde femur'unmedia1'inden caudal'ine
geçerek fossaIrochanlerica yönünde bölgeyeyapışan kasların insertio bölümlerine da!) ıld ı ğ ı tespit edildi.
Ramus obturatortus. r. tran sver su s ile ayn ı
düzeyde ana damarı n medta tduvarından ayrıldı!)ı
gözlendi (Şekil3.6,4,7) .M,obturalorius externus ile
m.adduetorIongusarasındabu kaslara dallar vererek medial yönde seyreden damarı n, n.obturatoriusile blrfikte seyredena.iliaca lnterna'ya aitbir dalla güçlü bir ana sto moz yaparak son l a nd ı ğı tesp it edildi.
R,profund us,acircumflexa femaris media1is bu dallan verdikten sonra cauoodista l yöndem,adduetor
brevi s et magnu s ve m. semime mbrano sus'un içerisindengeçtiğive sondallarınım.semitendinosus'a verdi!)igözlendi(Şekil3,7,4.8).Damarınbu sonseyri
sırasındamedia l yöndead ıgeçenkaslarıdelerek m.
grac il is' e ula ş an dalla r ı y l a da bu kasın
vas k u l a r iz asyon u nu üsll e n di !) i gözlendi. A. temoraüs. a.illaca extema'mn a.profun da
fem oris'i verdikten sonra ki trigonum fem oral e'deki
distalyönlüdevam ı olduğugözlend i(Şekil 1.2,3.4,5). Damarın ilk olarak dorsal duvarınd an ayrılarak m. lüacus'unpars medialis'iilem.psoasmajcrarasına
girengüçlü bir muskulerdal verdi!)igözlendi(Şekil
1.go,2.S"3.2°), Söz konu su dalın m. tnopsoas'm promontoriumun gerisinde kalankısm ın ı vaskularize
ettiği betirtendl. A. femoralis, Irigonum fem orale'de
daha sonrasırasıytaa.chcumüexaterrenstaıeraust,
a.epigastricacaudalis superfl clalls'l vea.caudalis femori sproxirn atis'i verdi!}i ve m.vastu srnedtaüs ile mm.adduetoresarasındakiseyrinebaşladığ ıgözlendi. Damar bu seyrindesırasıyla,a.sapnena,a.ceudeüs femorismedia.a.eaudal is femorisdistalis'l ve son olarak devamı niteliğindeolan a.poplilea 'yı verdiği
tespitedildi(Şekil 2.5).
A. eircum flexa femori slateralis,a.femoralis 'in trigonum remcrele'deverdiği en güçlü dalı olduğ u
göz le ndi (Şekil 1.2.3.4 ). Damarın, ana arterin eraniolateral duvarından oriji n aldığı ve 7 Ankara
tavşan ındaa.nutricia ossisfemcns'lverdiktensonra
ana dalları olan r.aseendens,r.transversu sve r.
descendens'e ayrıld ığ ı tespit edildi.
A.nutncia ossis Iemons.3'0erkek7 hayvanda a.circumü exafem orls laleral is'inorijin indenhemen
sonra (Şekil 2.7,3.10 ), 2 erke k tavşanda r. descenden s'c en. 1 di şi tavşanda ise dir ekt a,
rem creüs'den (Şekil 4.10) ayrıldığı gözle ndi. Arter orij inini takiben m.thopsoas.m.vastusmedialis ve m.pectineusarasındadistocaudalYÖCllü4 cm'likdüz birseyirizleyerek femur'uncaudal'inegeçtiğigözlendi.
M,pecuoecs ve m,adduetorlongus'uninsertio'lanrun hemenproximal'indefemur'agirendamarın hemen distalve proximal yönlü iki dala ayrıldı!}ı belirlendi.
BAHAR. DAYA •ROLAT. TIPIRDAMAZ
A.nutricia ossis femoris'ingüçlü bir damarolduğuve seyrinde dikkatedeğerbir dalvermediğitespit edildi. R.ascendens,m.rectus femoris'inmedial'inde craniodorsal yönlü 2 cm seyir sonunda m.vastus lateralis'in origo bölümüne ulaştığı gözlendi (Şekil 2.6',3.9'). Damar burada dorsal ve lateralolarak m.
gluteus medialis ile m.gluteus superficialis'e,cranial olarak m.tensor fasciaelatae'yeve ventralolarakta m. rectus femaris ile m. vastus lateralis'in origo bölümlerine birer dal verereksonlandığıtespit edildi. R. transversus.lateral yönlüolarak m.rectus
femaris ilem.vastus intermedius'unlateral portion'u
arasından geçtiğ i ve m.vastus lateralis'e ulaştığı
gözlendi(Şekil2.6°,3.9°).Damarın verdiği dallarla m. vastus lateralis'inorta 1/3ile m.vastus intermedius'un lateral portionu'nu vaskularize ettiği tespit edildi. R.descend ens,orijinitakiben distal'e yönelen
damarınilk olarak m.vastus medialis'ezayıfbir dal
verdikten sonra m.rectus femoris'e ve m.vastus intermedius'un cranial portion'u için iki dal verdiği
tespit edildi(Şekil2.6<,3.9<).Söz konusu ikidalın adı geçen kaslarınvaskularizasyonudan sorumlu ana damarlarolduğugözlendi.
A.epigastrica caudalis superficialis,trigonum
femorale'nin distal açısı düzeyinde a.femoralis'in medial duvarından (Şekil 1.13,2.8,3 .11) , 2 dişi
tavşa n d a ise a. caudalis femoris proximalis ile
ol u ştu rd uğu ortak kökt en (Şekil 4.12) orijin aldığı ancak bu damardan daima daha güçlü olduğu gözlendi. Arter orijinini takiben medial'e yönelerek corpus adiposum inguinale'yegirdiğive bu doku içinde regio abdominalis caudalis'edağılarakbölge deri ve subkutandokularıvaskularizeettiğigözlendi.Damarın hem subkutan bir seyiresahipolmasıhem debacağın
dışındabir bölgeyivaskularize etmesisebebiylediğer femoral arterlerde nayrıldığıgözlendi.
A. caudalis femoris proxima lis (Şekil
1.14,2.9,3.12),a.epigastricacaudalis superficialis'den
hemen sonra,iki hayvanda (Şekil4.13)bu damarla ortak birkök halindea.femoralis'tenayrıldığıgözlendi.
Orijinini takiben caudal'eyönelen arter m.gracilis,m. adductor longus ve m.adductor brevis'e birer dal
verereksonlandığı tespitedildi.
A.caudalis femaris media'nın, a.saphena'nın
orijininden hemen sonra a. femoralis 'in caudal
duvarındanayrıldığı ve ilkdalını dorsolateral yönde m.adductor magnus'un insertio bölümü içinverdiği
gözlendi.Damarınbuincedalıverdikten hemen sonra m. semimembranosus'agirdiğivekasındistal1/3'ünün
vask ul ar izasyonuna katıldığı tespit edildi (Şekil
2.10,5.2).
A.caudalis femoris distalis(Şekil5.5),m. biceps
femoris,m.semimembranosus, m. semitendinosus
ile m.gastrocnemius'un sınırladığ ı bölgede adipoz doku içerisinde caudodistal yönde ilerlediği ve n. cutaneussurae caudalis'inm.gastrocnemius'agirdiği
düzeyde bukasıncaput lateralis'iile caput medialis'j arasına ulaştığı belirlend i.Söz konusu damarın bu seyrinde ilki craniodorsal (Şekil 5.7), ikincisi caudal (Şekil5.8)yönlü iki güçlü dalverdiğigörüldü .Ilkdalın ikinci dala oranla daha güçlü olduğu ve m. biceps femoris'in vaskularizasyonundan sorumlu olduğu görüldü. Damar orijinini takiben 4 cm rnedial'inde
craniodorsal yönde seyrettiği m. biceps femoris'in
önce caput longum'una sonra da caput brevis'ine dağ ı l d ı ğ ı gözlendi (Şekil 5.7).A.caudalis femaris distalis'inikinci dalı, damarın n.fibularis communis ile n. tibialis arasından geçtikten sonra caudal
duvarından ayrıldığıve ilkdalını n.tibialisiçinverd iği
tespit edildi(Şekil5.8).Caudal olarak seyreden arter In.poplitea ve m.abductor cruris caudalis için birer dal verdikten sonra m.semitendinosusile m.biceps femaris arasındaproximal'e yöneldiğigözlendi.Bu ikikasınilgili bölümleri için ince dallar veren arter v.
ischiadica'nınmedial'inde yüzeyeçıkarakm.cutaneus
trunc i ve bölge derisine dallar vererek sonlandığı tespit edildi.
A.caudalis femoris distalisyukarıdabahsedilen
dalları verdikten sonra n. cutaneus surae caudalis ve
v.saphena Iateralis eşliğindedistal yöndeseyrettiği
ve art.tarsi'ye ulaşmadan önce a.saphena'nındalı olan a.plantaris Iateralis ileağızlaştığ ı tespit edildi
(Şekil5.9).Damarınbu seyrinde m.gastrocnemius'un
caudal'indebukasıncaput lateraliset medialis ve m.
flexor digitorum superficialis vaskularize eden aa. surales'iveridiğigözlendi. Damardanayrılanbir dalın
tendo calcaneus communis'e eşlik ederek rete calcanei'yekadar ulaştığı tepit edildi.
Tartışma veSonuç :
A.iliaca extema evcil memeli hayvanlarda (Nickel ve ark.,1981; Ghoshal,1975;Barone,1996,Dursun,
2001) aorta abdominalis'den orijin alırken Ankara
tavşanında, tavşan ve insanda (Barone, 1996),
tavşanda (Craigie, 1969; Barone ve ark., 1973;
McNally ve ark., 1992),ratta (Chiasson,1980;Walker ve Homberger,1998) ve kirpide (Yilmaz ve Karan,
2001) bildirildiğ i gibi a. iliaca communis'den orijin aldığıtespit edildi. Damarınseyrisırasında ilk olarak ruminant ve sus'da(Nickel ve ark.,1981;Ghoshal ve Getty,1970) a.circumnexa i1iumprofunda'yı,equide'de (Nickel ve ark., 1981) a. cremasterica veya a.
uterina'y ı,sunulan çalışmadaise tavşanda (Craigie, 1969; Baroneve ark.,1973;Barone 1996)bildirildiği
gibi truncus pudendoepigastrica'yı verdiği görüldü.
Tavşanda(McNally ve ark.,1992; Nur ve ark.,1995)
a.circumfiexa iliumprofunda'nına.iliaca extema'dan orijin aldığını bildirmelerine karş ın Ankara
AnkaraTavşanındaA.Ilıaca...
1973;McLaughlin ve Chiasson,1990; Barone,1996) bild irildiği gibi a.iliaca communis'in bir dalı olduğu gözlendi.
Truncus pudendoepigastricus , Ankara tavşan ındaorijinini takibentavşanda (Barone,1996) bi ld i ril diğigibi a. epigastrica caudalis ve a.pudenda externa'yaayrıldığıgözlendi.A.epigastrica caudalis'in
ka rı nkaslarını,a.pudendaexterna'n ınise a.vesicalis
media, erkek hayvanlarda a. cremasterica ve r. scrotalis'iverdikten sonra caudal yönde preputium'a
ul aştı ğ ı , dişilerderr.mammariive r.labialis ventralis adlı da lları verdiği tespit edildi. Nur ve ark.(1995) truncus pudendoepigastrica'nın orijinini takiben
caudal'eyöneldiği ve a.pudenda externa profunda adını aldığın ı ve budamarındaanüs için bir dal ve r. scrotaliscranialis'jverdiğiniayrıcabu seyrinde derin
iliac ka s l a r ı, m. semimembranosus ve m. semite nd inos us'u besleyen dallar verdiğini bildirmelerinekarşın çalışmamızdabenzer bir bulguya rastlanmamıştır.
Evcil memeli hayvanlarda (Ghoshalve Getty,
1970; Nickel ve ark., 1981;Frewein ve ark.,1994; Barone, 1996; Dursun, 2001) a.iliaca externa'nın lacunavasorum'a ulaşmadan a.profunda femoris'j
verd iğ ive budamarında truncus pudendoepigastrica
ve a.circumflexa femoris medialis olmak üzere iki dala ayrıldığı bildirilmiştir. Ankara tavşanında adı
geçendamarıntrigonum femorale'nindorsal'indeana
damardanayrıldığı ve m.pectineus ile m.iliopsoas'ı geçtiktensonratavşanda (Barone, 1996)bildirildiği
gibi a. circumflexa femoris medialis adını aldığı gözle ndi. Barone (1996) bu damarın tavşanda r. ascendens, r.obturatorius ve r.transversus'uverdikten sonra m.adductor'a girerek dağıldığ ını bildirmiş,
sunulan çalışmada ise bu damardan sırasıyla, r. ascendens (r. acetabularis), r. transversus r.
obturatorius ve r. profundus olmak üzere 4 dalın ayrı ldığ ı tespit edildi.
Nur ve ark. (1995) a. circumflexa femoris lateralis'in a.femoralis'in caudal duvarından orijin aldığınıve m.vastus medialisve m.vastus lateralis'i
vaskulari ze ettiğini bildirmişlerdir. Ancak Ankara tavşa nda bu damarın tavşanda (Craigie, 1969; McLaughlin ve Chiasson , 1990; McNally ve ark., 1992)bildirdiğigibi craniolateral'inden orijinaldığın ı vetavşanda(McNally ve ark.,1992),kedide(Hudson veHamilton,1993),köpekte (Evans ve De Lahunta, 1971), sus, carnivor ve ruminantta (Schaller,1992) bil d i rild iği gibi r. ascendens , r. transversus ve r.
descendens'iverdiği görüldü.Son ikidalın tavşanda (Craigi e, 1969; McLaughlin ve Chiasson, 1990; McNally ve ark.,1992) bildirdikleri gibi m.quadriceps femoris'ivaskularize eden ana dallarolduğugözlendi.
R ascendens'inisetavşanda(McNally ve ark.,1992),
kedide(Hudson ve Hamilton,1993),köpekte (Evans
79
ve De Lahunta,1971;Nickelveark.,1981; Frewein ve ark.,1994) bildirilen a.circumflexa ilium superficialis gibi m.quadricepsfemoris'inproximal'indeseyrettiği ve bukasların dışındam.tensor facialatae,m.gluteus
lateralis ve m.gluteus medius'a dallarverd iği tespit
edildi.
A.nutricia ossisfemoris'in 9Ankaratavşanında , tavşanlarda (McNally ve ark., 1992; Barone 1996;
NAV 2005) bi ldiri ld iği gibi a. circ umflexa temoris
lateralis'den,birtavşanda ise a.femoralis'denorjin
aldığı gözlendi.
A. epigastrica caudalis superficialis'in evcil
memeli hayvanlarda (Ghoshal ve Getty,1970;Nickel
ve ark.,1981;Schaller,1992) a.pudendaexterna'nın dalı olduğubildirilmesine karşınAnkaratavşanında, tavşanda(Craigie,1969;McNallyve ark.,1992;Nur ve ark., 1995; Barone, 1996) bild i ri l d i ğ i gibi a.
femoralis'denorijinald ığ ı gözlendi.
Ankaratavşanında a.caudalis femoris distalis, tavşanda(Barone,1996),evcil hayvanlarda (Ghoshal ve Getty,1970;Nickelve ark., 1981; Schaller,1992) bildirildiğigibi a.femoralis'ina.poplitea'yıvermeden
hemen önce caudalduvarından ayrı ld ı ğı gözlendi.
Oysatavşanda (Barone veark.,1973)budamarı a.
femoralis'ten orijinalana.caudalis femorisolarak,
McNally ve ark. (1992) ve Nur ve ark. (1995) a.
poplitea'dan orijin alan vesırasıyla sura arterve a.
saphena parva olarakbildirmişlerdir.
Sonuç olarak:
Yapılan buçalışma ile Ankaratavşa nları nda a. iliacaexterna'nın dalları incelen m iş ve elde edilen bulgularfarklıhayvanlarüzerindeçalışan araştırı cı ların bulgularıyla karşılaştı rılmıştır. Bulgula rı mıztavşanlar üzerinde çalışan bazı araştırıcıla rın (Craigie, 1969; Barone ve ark.,1973;McNally ve ark.,1992;Barone,
1996)bulgularıylayakınbir benzerlik içinde olduğu, gözlenen farklıl ıkların ise daha çok damar
isimlendirmesinden kaynaklandığ ı görÜ l m ü ştü r. Bu doğrultuda çalış ılan bölge iti ba rı yla Yeni Zelanda tavşanı üzerindeyapılantüm anjiolojikuyg u lama ların Ankaratavşanıüzerindedeyapılabileceğisonucuna varılmıştır.
Kaynaklar
Barone, R. (1996). "A natomie Co rnparee des Mammite res Domestiques",Tome 5,Angiologie,
Editions Vigot Freres,Paris.
Barone,R,Pavaux,C.,Blin,P.C.and Cuo,P.(1973). "Atlas D'Anatomie du Lapin".Paris: Masson& Cie.
Chiasson,R B. (1980). "Laboratory Anatomyof the White Rat", 4th ed. Dubuque: Wm. C. Brown
Publishers.
BAli AR.DAYAN,BOLAT,T1PIROAMAZ
the Ra bblt". 8th ed.• Universit y of Toro n to Press.Tororuo.
Dursun,N.(2001).Atardamarlar."Veteriner Anatomi W.7.baskı,Med isanYayıneviAnkar a.
Eke n, E., Besoluk , K. and Tek e, B.E.(2005). An
anatemicalstudyon the conforma tionof thefem oral
arteryinChindıillelenigera.RevueMed
vet,
156(10).506-508.
Evans.HE and DelahuntaA. (1971).·Miller's Guide to the üıssecuon of the Do q". W. B. Saunde rs
Com pa ny, Phila d e lphia , l on don,
Torc
nto
.
Frewein, J., König. H.E. und Waibl. H. (1994 ). Blutgefa Be. in "Anatornie "on Hund und Katze", Blac kwell
wla
ee nech e
tıa- Ver lag Berl in. Ghoshal. N.G.(1975).Camiver Heart and Arteries.In "Slsscn and Grossman's the Anatamy of the
Dome sticAmmals". Vol. 2, 5th ed.Phite delphia.W. B. SaundersCo .
Ghoshal,N.G.and Getty,
R.
(1970).Comp arativemorpholog ical studyofthe maj or artertat supply to
the pelviclimbof the domestic animals.Zbl.Vet.Med.
A.17. 453-470.
Hudson,L.C.and Hamilton,w.P.(1993)."Atlas of FelineAnatam y for veterinarians".W.B.Saunders
Company,Philad elphia.
ınal, ş. (200 0). Tavşan Yeti ştiricili~i Ders Notları,
Erişimtarihi: 0211212006
Mclaug hlin, C. A. and Chiasson, R. B. (1990).
'Laboratory Anatomy oftheRabbit",3rd ed.Dubuque: Wm.C.Brown Publishers.
McNally,MA,Smail,J.O.,MoIlan,RAB.and Wilson,
O.J.(1992 ).Arte riographic study oftherabbit tower limb.Anal.Rec.,233,643-650.
Nick el,R.•Schumme r, A.and Seifer!e. E. (1981). "TheAnatomy oftheDomesUcAnimals".VOL.3,Berlin:
Verlag PaulParey.
Nom inaAnatomica Veterinaria(2005).Prepa red by
the Inte rnatio nal Committes on Veterinary Gross Anatomlca l Nom enctature and Auth orized by the
Cene rat Assa mbly of the Worl d As soct a ıtcn of Veterinary Anatomists.Publi shed by the Editerial Commiltee Hanrıover. Columbia, Gent. Sappo ro.. Nur, I.H.,Karad a!:"!, H., Arı, H.H .ve Özüdoğ ru. Z.
(199 5). Yen i Zela nda tavş anlarmda ark a bacak arteria'ları üzerin de makroa nato mik "e subgros
araştırmalar. Y.Y.O.Vet. Fa k.Derg.6 (1-2),38-45.
Sehatler.O.(1992 ). "llIuslratedvetednary Anatem icar
Nomendafure".(With the cooperatinofConstantinescu MG,HabelRE. SackWO.Schaller0,Paul Simoens
and de
vcs
NR),Fe rdinant Enke Verlag,Stutlgart.Warker.W.F.,andHomberger,D.G.(1998).Anaıomy
and Disseetion ofthe Rat, 3rd ed.New York:W.H. Freemanand Co.
Yilmaz, S.andKaran,
M
.
(2001).Theanatomy ofthearteria lsupply of the pelvlc limb of the Porcupine
AnkaraTavşanındaA.Ilıaca...
i
*1
2*
Şekil1: Aorta abdominalis'in sondalları
1- Aorta abdominalis,2-A.sacralis mediana,3- A.iliaca communis,4-A.iliaca externa,5-A.i1iaca interna,
6- A.umbilicalis,7-A.circumflexa i1ium profunda,8- Truncus pudendoepigastricus,9-A.femoralis,9a-9'un
m. iliopsoas içinverdiği dal, 10-A.profunda femoris,11-A.circumflexa femoris lateralis,12-Muscular dal,
o
ii Şekil2:Ai1iaca extem a ve a.femoralis
1-A.i1iaea extema,2-Truneus pudendoepigastrieus.3-Museular dal,4-A.profunda femoris,5- A.femoralis,
5a-S'lnm.iIiopsoas içinverdiğidal,6-A.cireumf1exa femoris lateralis,6a-
R.
ascendens,6b-R.
deseendens, 6e- R.lransversus,7-A.nulrieiaossisfemoris,8-A.epigaslrieaeaudalissuperficialis,9- A.eaudalis femoris proximalis.10-A. caudalisfemo rismedia,11-A.saphena.12- A.genus deseendens ,a- M.lensor fasciae lalae,b-M.vastuslateralis,e-M.reetus fernoris,d-M.vastus intermedius,e- M.sartorius,f-M.adduelor longus, g- M. gr a ei li s. h- M. adduclor brevis et magnus , 1- M. semimembranosus .Şekil 3:A.i1iaca extem avea.femoralis
1- A.i1iaca externa, 2-A.femoralis , 2a-2'nin m.iIiopsoas için verdiği dal, 3-A.profunda femoris,4-A.
cireumf1exa femoris medialis,S-
R.
aseendens ve r.transversus 'un ortak kökü,6- R.obturatorius,7-R.
profundus,8- Truncus pudendoepigastri cus.9-A.eireumf1exa fernoris laleralis,9a-R.aseendens, 9b-R.
deseendens,ge-
R.
transversus,10-A.nutricla os sis Iemorls,11-A.epigastricacaudalis superfieialis. 12-A.caudalis fernoris proxirnalls,a- M.psoas rnlnor,b-M.psoas malor,c- M.i1iaeus,d- M.obturatorius externus,
e- M.semimembranosus,f- M.quadratus femoris'in insertio'su,g-M.adductor longus,h-M.reetus femoris,
II
*
3
d
n.
*
f
b
*
Şekil4:A.profunda femoris vedalları medial görünüm
1-A. iliaea externa, 2-A. Ierr-oralls. 3- A. profunda femoris,4- A. circumOexa femoris medialis,5· R. deseendens,5a- R. aeetabularis,Sb-S'inart.eoxaeiçinverdiği dallar, 6-R.transversus,7-R. obluratorius, 8-R.profundus,9- A. cireumflexa femoris medialis. 10-A.nutrieia ossis femoris,11-12 ile 13'ünortakkökü, 12-A.epigastrica caudalissuperfieialis,13-A. caudalis femoris proximalis,a- Tabula ossis isebii.b- Foramen obturatum , e- M. quadratus femoris,d- M.iliopsoas, e- M. vastus medialis'in origo bölümü , f- Femur.
c
A
h o cB
Şekil 5:A.caudalis femoris medialis et distalis .Amedial,B eaudal görünüm.
1-A.femoralis,2- A.caudalis femorismedia,3-A.saphena,4-A.genus deseendens,5-A.eaudalis femoris distalis, 6-A. poplitea,7-S'in m.bieepsfemorisiçin verd iğidal,8-5'in In.popliteLm.semitendinosus,m. semimembranosus,m.abduetor eruris caudalisvefossa poplitea'da bulunananatomikoluşumlarıvaskularize eden dalı, 9- S'indista ldalı, a- Femur,b- M.bieeps femoris,c- M.abduetor cruris eaudalis, d-M.vastus medialis , e- M. vastus lateralis, f- Ln. popiite i, g- M. gastro enemius, h- M. semitendinosus, 1- M. semimembranosus,i-M.f1exor diçltorurnsuperficialis.
